Қаныққан көмірсутектер

МАЗМҰНЫ

АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕУЛЕР, ҚЫСҚАРТУЛАР

КІРІСПЕ

Мәселенің қазіргі кездегі жағдайы. Қазіргі кезде бензин мен мұнай фракциясын (этан, пропан, н-бутан, изобутан) қаныққан көмірсутектерді термикалық тотықтырып дегидрлеу арқылы этилен алынады. Қазіргі уақытта эитлен өндіретін зауыттардың жартысынан көбі этан-пропанды шикізат негізінде, қалғандары нафта мен газойль негізінде жұмыс істейді.

Өнеркәсіп ағындағы С ₃ Н ₆ және С ₃ Н ₈ арақатынасымен ерекшеленетін пропиленнің үш маркасын шығарады: мұнайды қайта өңдеу пропилені (50-70%), химиялық пропилен (заттың 90-92%), полимерлеуге арналған пропилен (99%) . Химиялық пропилен нафта мен газойльдің крекинг құрылғысында өндіріледі.

Соңғы жүргізген техникалық-экономикалық есептеулер [1-10, 121] мынаны көрсетті: СН ₄ :О ₂ =(2-4) :1 арақатынасы шығымы 20-25%-дық С ₂ олефиндердің, селективтілігі 60-90% және С ₂ Н ₄ /С ₂ Н ₆ арақатынасы алынған газда 6-9 жеткізілген жағдайда алынатын дәстүрлі тәсілдермен салыстырғанда СН ₄ тотықтыру арқылы этиленге димеризациялау тиімді және бәсекеге төзімді болып табылады. Есептеулер құрамында СН ₄ басқа С ₂ алкандар (2, 5-3, 1%) қоспалары бар табиғи газ үшін жүргізілген. Бағасы 100-150 доллар/тонна болатын табиғи газға тотықтыру димеризация процесін жүзеге асыруға болады. Мұндай СН ₄ алынған, С ₂ Н ₄ бағасы пропанды тотықтырып дегирдлеу арқылы алынған этиленнің бағасымен бірдей болады.

Метанды тотықытырып дегидродимерлеу реакциясы 70-жылдардың соңында ашылған болатын, катализаторларды іздеу, процестің механизмі мен тиімді техникалық параметрлерін анықтау секілді барлық бағыттарда көптеген авторлар тарапынан зерттелді. Зерттеулердің нәтижелері бірқатар кітаптар мен шолуларда қарастырылған.

Соңғы жылдары пропан-бутанды қоспадан табиғи тасымалдағыштарға қондырылған көп компонентті оксидті катализаторлар негізінде этилен алу жұмыстары жүргізілуде [119-121] .

Тақырыптың өзектілігі: Мамандардың бағалауы бойынша, жақын он жылдықта әлемде мұнайдың қолда бар қорының жартысы таусылады, ал қалған бөлігін өндіру мұнайға деген сұранысты өтей алмайды. Бұл тенденциялар қақтығысы мұнайдың жетіспеушілігіне, бұл ресурс түріне деген бағаның өсуіне әкеп соғады және балама энергия көздеріне өтудің алғышарттары болып табылады. Ресейлік және шетелдік сарапшылардың көптеген болжамдарына қарағанда, жақын 10-20 жыл ішінде табиғи газға деген сұраныс айтарлықтай өседі. Бұл процестің негізінде газдың үлесін арттыру арқылы әлемдік энергентикалық баланстың құрылымын өзгертуді кешенді түрде анықтайтын табиғи, экономикалық және саяси фокторлар жатыр. Сондықтан мұнай өнімдерін тұтынуға бағытталған салаларда газды кеңінен пайдалану әлемдік экономика, оның ішінде Қазақстан үшін маңызды бағдарлама болып табылады. Газ кендерінде оның өндірісін газ негізінде кең масштабты ұйымдастыру өнімдердің өзіндік құнын азайтуға және қоршаған ортаның ластануын төмендетуге мүмкіндік береді. Қоршаған ортаны қорғау бойынша нормативтік актілер болашақта газды «факелдерде» жағуды шұғыл түрде шектеуге әкеп соғады.

Дүниежүзілік газ өңдеу өнеркәсібінің алғышарттары олефиндерді алудың жаңа катализдік экологиялық таза технолгоияларды жасау және енгізумен байланысты. Осы технологиялар полимерлерді, спирттер мен мотор майы өндірісінің базасы болып табылады. Кендік және мұнай зауыттарының газдарын, газоконденсатты катализдік қайта өңдеу шектеулі және олар негізінен тұрмыстық газ конденсаты мен табиғи газ ретінде пайдаланылыды немесе факелдерде жағылады. Қазіргі кезде Қазақстан газ конденсаты мен табиғи газдың айтарлықтай қорына ие екені белгілі. Өндірілетін көмірсутекті шикізаттың негізгі бөлігі ТМД мен алыс шетелге өңдеусіз шығарылады немесе тұрмыстық газ ретінде пайдаланылады. Газ өңдеуші зауыттар қазіргі кезде негізінен газды судан, көмірқышқыл газының қоспаларынан және көмірсутектерден тазартып, С ₁ -С ₄ алкандарды тұрмыстық қажеттіліктер үшін дайындаумен айналысады. Мұндай жағдай жеңіл С ₁ -С ₄ алкандарды өңдеуді жаңа катализдік технологиялардың жетіспеушілігімен немесе болмауымен байланысты. Соңғы жылдары мұнай-химия өнеркәсібіне балама шикізат көздері - газ кондесаттары, табиғи және мұнай кенінің газдары енгізуге тырысуда, себебі С ₁ -С ₄ алкандарды олефиндерге, аромат көмірсутектерге, мотор майына және басқа құнды өнімдерге қайта өңдеу процесін жасау ісіне ғалымдар көп көңіл бөлуде. Төмен олефиндерді және басқа өнімдерді алудың жаңа процессі гетерогенді катализаторлардағы метанның, этан және пропан-бутан фракциясның конверсиясы болып табылады.

Жекелеген елдердің мұнай-химиялық потенциалы полиэтилен, полипропилен, пластмасса, стирол және басқа өнімдердің өндірісі үшін базалық химиялық шикізат болып табылатын төмен олефиндердің-этилен мен пропилен өндірісінің көлемі бойынша бағаланады. Nexant Ins. консталтингті компаниясының болжамдапрына қарағанда, жақын 10 жыл ішінде әлемде этиленді тұтыну жылына 100 млн тоннадан 160млн тоннаға өседі. Осылайша этилен бойынша сұраныстың өсуі жылына 5-5, 5%-құрайды, ал ЕІА энергетикалық ақпарат басқармасының бағалауы бойынша, мұнайға деген сұраныстың өсуі жылына 1, 7% (дамыған елдерде жылына 1% шамасында) . Қорының шектеулілігі және оны өңдеуге кететін шығынның өсуі жеңіл көмірсутектерді оның ішінде жағылған мұнай газын өнеркәсіптік органикалық синтез үшін шикізат ретінде интенсивті пайдалануды талап етеді. Осыған байланысты табиғи, мұнай газы мен газ конденсаттарын химия және мұнай-химия өнеркәсібі үшін шикізат ретінде пайдалану мәселесі өзекті болып табылады және олефиндер, ароматты қосылыстар мен мотор майы өндірісінде басым мәнге ие.

Осылайша, экологиялық жағынан да, экономикалық жағынан да, қазақстанның дамушы органикалық синтез өнеркәсібі үшін алкандардан пайдалы өнімдер алудың катализаторлары мен тәсілдерін жасау бағытындағы зерттеулер өзекті болып табылады және Қазақстанның ішкі қажетттіліктері үшін өнеркәсіптік маңызды тауар өнімдерін алуға, сонымен бірге оларды шетелге экспорттауға мүмкіндік береді.

Жағылған мұнай газын қайта өңдеудің катализдік процестері олардың төмен құнының арқасында экономикалық пайдалы және тиімділігі жоғары өндірісі болып табылады. Олефиндерді, пластмассаларды, мотор майы мен басқа өнімдерді өндіру бойынша өндірістік қуат Қазақстанда жоқ, ал оларға деген қажеттілік жыл сайын 2милрд долларға бағаланатын импорт есебінен қанағаттандырылады. Сондықтан алкандарды өнеркәсіптік қайта өңдеуді интенсивті дамыту маңызды мәселе болып табылады, себебі олардың қоры мұнай қорынан айтарлықтай көп.

Химия ғылымдарының кандидаттары Б. Қ Масалимова, Д. Б Әбдіхалықовтың жұмыстарында пропан-бутанның дегидрленуі процесінде этиленнің түзілуі көрсетілген.

Осы жұмыста қаныққан көмірсутектердің дегидрленуі процесінде Сары-Өзек цеолитін жеке және тасымалдағыш ретінде қолдану зерттелді.

Жұмыс мақсаты. Қаныққан көмірсутектерді этиленге дейін дегидрлеуу процесі үшін Сары-Өзек цеолитіне қондырылған Cr және Ga көп компонентті қосылыстар негізінде жасалған катализаторларды құру, РФА жане ИҚС арқылы зерттеу.

Жұмыста қойылған мақсатқа тотықтырып дегидрлеууде бөлініп шығатын этиленге әсер етуді жүйелі түрде зерттеу жолымен жетуге болады:

• тасымалдағыш, катализатор құрамын;
• реакцияның технологиялық өлшемдерін (температура, реакциялық қоспаның құрамы) .

Зерттеу міндеті.

1. Қаныққан көмірсутектердің дегидрленуі процесін Сары-Өзек цеолитін әртүрлі өңдеу әдістері арқылы тасымалдағыштың құрамын анықтау.
2. Сары-Өзек цеолитінің ең қолайлы өңделген әдіс бойынша көп компонентті оксидті каталитикалық жүйені жасау.
3. Дайындалған катализатордың қатысуымен реакция жүргізу жағдайын өзгертіп, талғамдығын анықтау.
4. РФА және ИҚС арқылы катализаторларды сипаттау.

Ғылыми жаңалығы. Қазіргі кезде жаңа катализаторлар көмегімен органикалық синтездің және жанармай композицияларының жартылай өнімдерін бірдеңгейлі жолмен алу үшін метанды активтендіру органикалық катализ саласындағы маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Мұнай шикізатын пайдалану орнына метанды этиленге тотықтырып димерлеу тәжірибелік қызығушылық тудырып отыр, себебі этилен мен пропилен химия өнеркісібіндегі органикалық өнімдердің 50%-ының өндірістік негізі болып отыр және қазіргі кезде олардың шығарылуы өнеркәсіптік даму потенциалының негізгі көрсеткіштерінің бірі болып табылады.

Этилен мен пропилен - бір мезетте ең «кіші» және ең «үлкен» мұнай өнімдері. Олар үлкен көлемде өндіріледі, бірақ қарапайым құрылымға ие. Олардың ең тартымды қасиеті - екі көміртегі атомы арасында қос байланыстың болуы, осының арқасында олар белсенді заттар саналады.

Мұнай-химия өнімдеріне деген халықаралық нарықтың сұранысын талдау мынаны көрсетті, Қазақстан үшін полиэтилен, полипропилен, стирол және полистирол, этиленгликол мен бензол шығаратын базалық мұнай-химия өндірісін қалыптастыру экономикалық тиімді болып табылады. Сонымен қатар тұтынушы да жанымызда: қазіргі кезде Қытайдың мұнай-химия кешені ішкі нарықтың полистирол мен пропиленге деген сұранысының 50%-ын ғана қанағаттандыра алады.

Қазақстандағы алкандардың мол қорын, олардың тиімсіз пайдалануын, өнеркәсіптік қайта өңдеудің болмауын назарға алатын болсақ, онда алкандардан олефиндерді алудың катализаторлары мен процестерін жасау бойынша зерттеулерді дамыту теориялық және практикалық қызығушылық тудырып отыр. Алкандарды тотықтыру арқылы олефиндерге айналдырудың жаңа технологиясын жасау Қазақстан Республикасының мұнай-химия кешенін дамыту стратегиясында қарастырылған мұнай-химия өндірісінң технологиялар кешеніне енуі мүмкін. С ₁ -С ₄ алкандардан олефиндерді сиетездеудің тиімді катализдік технологиясын жасау ғылыми және қолданбалы мәнге ие.

Практикалық маңызы. Қаныққан көмірсутектердің дегидрленуі процесінде Сары-Өзек цеолиті негізінде құрылған жүйе жасалып, этилен алудың қолайлы жағдайлары ұсынылды.

Дипломдық жұмыс Д. В Сокольский атындағы органикалық катализ және электрохимия институтының тотығу катализі зертханасында х. ғ. д., профессор Қ. К Күзембай және х. ғ. к. Б. Қ Масалимованың басшылығымен жүргізілді.

Дипломдық жұмыстағы нәтижелерді алуға студенттің жеке басының қатысуы.

Студенттің тікелей қатысуымен тәжірибелік жұмыстар жүргізіліп, алынған мәліметтер жүйеленіп, талқыланды.

Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыс кіріспе, әдебиетке шолу, тәжірибелік бөлім, қорытынды, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Дипломдық жұмыстың материалдары 65 бетте баяндалған, 7 кесте, 12 сурет кіреді және қолданылған әдебиеттер саны 121.

1. ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУҚаныққан көмірсутектердің дегидрленуі

Әдебиеттерде Азия, Батыс Европа мен Америкада олефиндер өнірісі көлемінің артуы және этилен бағасының өсуі туралы айтылады. Мұнай-химия кешендерін салу және өндірісті кеңейту қазір біздің көршілеріміз - Ресей, Қытай мен Иранда жүргізілуде. Мысалы, «Нижнекамскнефтехим» 2006 жыл жылы этилен өндірісін 2005 жылға қарағанда 15 мың тоннаға арттырҒан. 2007 жыл қаңтарда Ресейде жылына 1 млн тонна этилен өндіретін зауыт салынатыны жарияланған болатын. Құрылыс алаңы ретінде Орынбор мен қазан қалалары қарастырылды. Жалпы құны 1, 5 млрд $ болатын этилен өңдеу мен өндіру бойынша ірі кешендіресейлік ЛУКОЙЛ салуға тілек білдірді. Ол зауыт Солтүстік Каспий мұнай кендерінен шыққан газдарды қайта өңдейді. өңделетін газдың жалпы көлемнен 5, 5 млрд м ³ бөлігі газ химиясы үшін пайдаланылады. Қытайға келсек, ол ірі шетелдік компаниялармен өз аумағында бірнеше мұнай-химия кешендерін салу туралы келісімге келген. Қытайда этиленге өндіре алады. Жетіспеушілік экспорт есебінен толықтырылып отырады. Қытай жақында этилен өндіретін 2 жаңа зауытты іске қосты. Қытайдың мемлекеттік мұнай компаниялары жаңа зауыт құрылысын жалғастыруда. Олардың жоспарына сәйкес, Қытайдағы этилен өндіріс жылына 10-15%-ға өстетін болады. Этиленге деген сұраныс осы қарқынмен өсіп отырып, 2010 жылы 27млн. тоннаға жетті. Қазіргі кезде Қазақстанда Ресейден әкелінетін шикізат негізінде полиэтилен, полипропилен және полистирол өндіретін зауыттар салынуда. Өзге елдердегі мұнай химиясының қарқынды дамуы Қазақстандағы мұндай өндірістің дамуына кедергі жасай алмайды, себебі төмен және жоғары тығыздықтағы полиэтиленге, полипропиленге, бутандиенге каучукке, поливинтлхлоридке, жоғары сапалы жанғыш - майлау материалдарына, әртүрлі кешенді ароматты көмірсутектерге деген әлемдік сұраныс өсу үстінде. Сонымен қатар Қазақстан Қытаймен - мұнай химиясы өнімдерінің басты тұтынушысымен шекараласады. Солтүстіктегі көршіміз - Ресейдің нарығыда толық қамтамасыз етілмеген. Елімізде жеткілікті дамыған мұнай - химия индустриясы жоқ. Ал мұнай кендеріміздегі мұнай өндірісі барысында өңдеуге болатын үлкен көлемдегі газ жағылады. Қазір отандық мұнай -химия және химия өндірісі ішкі нарықтың тек 20% сұранысын ғана қанағаттандыра алады. Қазақстанның шикізат секторын жекешелендіруге қатысқан шетелдік компаниялар мұнай химиясына қызығушылық танытпады және инвестицияның негізгі бөлігін мұнай өндіруге (46%) саласына бөлді. Алайда қазіргі жағдай күрт өзгерді. Каспиий қайраңының кен орындарын игеру мен өндірудің өсуі қуатты мұнай өңдеу және мұнай химия өндірісін қалыптастыруға жағдай жасады, оның өнімдерін республиканың ішкі сұранысын қанағаттандырып қана қоймай, экспорттауғада болады.

Жобаға берік база бола алатын үш кит - құрамында этаны мол шикізат, келісімді бағаға ұзақ мерзімді шарт жасау және өндірістік тежелуі төмен технологияларды талдау, - деген болатын өз сөзінде «Қазмұнайгаз ҰК» АҚ атқарушы директоры С. Мералиев.

Өнеркәсіптің этиленге деген сұранысының тұрақты өсуі, бір жағынан әлемдегі ірі табиғи газ кендеріне, екінші жағынан С ₁ - С4 көмірсутектеріне деген қызығушылықты арттырап отыр. Табиғи газ негізінде этиленді және басқа өнімдерді, (метанол, формальдегид) алудың өзге процестерімен салыстырғанда бұл технология айтарлықтай тиімді. Соңғы 10 жыл ішінде атқарылған істер оны жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Ресей Ғалымдарның зерттеулерінің негізінде процесті ірі құрылғыда пилоттық сынауға мүмкіндік беретін алдын ала технологиялық жұмыстар жүргізілді. Процестің техника - экономикалық көрсеткіштерінің анализі көрсеткендей, ол этиленді алудың дәстүрлі әдістерімен салыстырғанда бәсекеге қабілетті болып табылады. Бұл процесті табиғи газдан алынатын бағалы өнімдер өндірісінің технологиялық тізбегіне қосу жаңа мүмкіндіктерге жол ашады.

Бутиленді бутадиенге дегидрлене тотығу әрекетін жүзеге асыру мүмкіндігі алғаш рет «Shell Oil Co» фирмасымен ұсынылған сипатталды. [Пат. АҚШ 2991329, 1959] ; катализатор ретінде висмут молибдаттары ұсынылды. Сол фирма [Пат. АҚШ 2991321, 1959; 2991322 1959] ; С ₄ С ₈ олефиндерінің дегидрлене тотығу катализаторлары ретінде висмут фосфатын және вольфраматын ұсынды. Бутилендерді тотықтыру үшін висмутмолибдаттық катализаторларды қолдану кездейсоқтық емес еді, себебі содан сәл ерте пропиленді акролеинге және акрилонитрилге парциалды тотықтыру және тотықтыру амонолизі реакциясындағы висмутмолибдаттық катализаторлардың жоғарғы белсенділігімен селективтілігі анықталған болатын. Кейінірек көрсетілгендей олефиндерді дегидрлене тотығу катализаторлары ретінде әр түрлі бинарлы және молибден, сурьма және басқада металдар оксидтері негізіндегі анағұрлым күрделі жүйелер қолданыла алады.

Олефиндерді дегидрлене тотығу катализаторлары ішіндегі көмірсутектерді тотықтыру механизмі бойынша ерекшеленетін ферриттер жеке топты құрайды. Олефиндерді тотықтыру дегидридтеудің басқа катализаторларымен салыстырғанда фериттік катализаторлардың бір қатар артықшылығы бар:

1. Температуралардың анағұрлым кең интервалында жұмыс істейді, бұл өндірістік реакторлардағы экзотермиялық әрекеттердің орындалуын айтарлықтай жеңілдетеді;
2. Олефиндердің дегидрлене тотығу газ фазасы оттегісінің толығымен шығындалуына дейін мүмкін;
3. Олефиндердің сәйкес альдегидтерге дейін тотығуы бұл катализаторларда болмайды деуге болады;
4. Жоғары термотұрақтылық пен (термотөзімділік) беріктігімен сипатталады.

Дәл осы себептер бойынша молибден - сурманооксидті катализаторларда бутиленнің бутадиенге дегидрлене тотығу жоғарғы жылдамдығына қарамастан, өндірісте осы реакцияларды жүзеге асыру үшін әзірге тек ферриттік катализаторлар пайдаланылады.

Темір оксидтері бутиленнің дегидрлене тотығу реакциясындағы айтарлықтай катализдік белсенділікке ие, дегенімен оның конверсиялану деңгейі өскен сайын бутадиеннің шығуы (реакцияласып қойған бутилен есебімен) төмендейді. Теміроксидті катализаторлардың тотықсыздану деңгейі артқан сайын дегидрлене тотығу реакциясында олардың селективтілігі артады. Теміроксидті катализаторлардың белсенділігі мен селективтілігі олардың фазалық күйіне тәуелді. Темір-оттегі жүйесінде үш оксид болуы мүмкін: FeO вюститі, Fe ₃ O ₄ магнетиті және Fe ₂ O ₃ гематиті. Соңғысы үш модификацияға ие: . Бірінші модификацияның теміроксидті парамагнитті, қалған екеуі феромагнитті. тек төмен температураларда болады және 110 ⁰ С-тан жоғары температурада -ке өтеді (ауысады) . -нің Fe ₃ O ₄ -не өту (ауысу) температурасы қосылыстар құрамына тәуелді. және Fe ₃ O ₄ оксидтері шпинель құрылымына ие. Оттегі енгізу мен Fe ³⁺ иондарының бетке көшуі арқасында Fe ₃ O ₄ торында катиондық вакансиялар пайда болуы мүмкін. Оттегі қатысумен ұзақ қыздыру арқылы алынған Массивті және SiO ₂ -ге жағылған (енгізілген) теміроксидті катализаторларда тек фазасы ғана болады [1-10] .

Мессбауэрлік спектроскопия әдісімен темір оксидтік катализаторлардан реакциялық орта әсерімен жүзеге асатын және мына сызбада көрсетілетін [3, 4] фазалық түрленулер байқалады:

(1)

Бутилендермен әрекеттесу барысында диен түзілу реакциясындағы темір оксидтік катализаторлар белсенділігі алғашында артады, сосын 0-ге дейін төмендейді, ал изомерленуші белсенділік үздіксіз өседі, нәтижесінде реакция өнімдеріндегі бутилен изомерлерінің концентрациясы тепе-теңдіктіге жақындайды. Бутадиеннің анағұрлым көп шығуы -нен тұратын ретототыққан катализатор жағдайында байқалды (бутилен конверсиясы 200 ⁰ С-та 60% жетеді) .

Жұмыста әр түрлі оттегі құрамы бар катализатордағы олефиндердің дегидрлене тотығуы мен изомерленуін зерттеген [3-4] Зерттеу Fe ₂ O _3-х құрамды катализаторларда (х-ті о-ден 0, 33-ке дейін катализаторды көміртегі оксидімен тотықтыру жолымен өзгертіп) 200 - 300 ⁰ С импульстік әдіспен өткізді. Дәлелденгендей, катализатордың тотықсыздану шамасы бойынша оның изомерленуші белсенділігі артады, ал бутадиен түзілу ракциясындағы белсенділігі максималды көлемге дейін артып, ары қарай нөлге дейін құлайды.

Тұжырым бойынша, катализаторлардың белсенділігі мен селективтілігі фазасының торлық оттегісінің қасиеттеріне тәуелді С ₄ -С ₅ олефиндердің изомерленуі темір ионды аллиль кешенінің аралық түзілуі арқылы жүзеге асады [5-6] .

Теміроксидті (олефинді тотығу дегидридтеу) катализаторларының белсенділігінің артуы олардың құрамының күрделенуімен жүзеге асады. Мысал ретінде , Cr ₂ O ₃ оксидтерін және К ₂ СО ₃ , К ₂ SiO ₃ тұздарын араластыру және 650 ⁰ С-та ауада қыздыру арқылы дайындалатын катализаторларда алуға болады [7-8] . Ауада қыздыру әрекеті барысында бастапқы қоспада күрделі түрленулер бірқатары жүзеге асады; атап айтқанда, калий карбанаты мен хром оксиді калий хроматын түзеді. Бастапқы қоспа құрамындағы карбонаттың бір бөлігі жеке фаза түрінде қала береді және салқындату барысында дегидрокарбонатқа ауысады. Қарапайым ұяшықтың осы катализаторды қыздыруға дейінгі және қыздыудан кейіегі параметрлерін салыстыру, хромның -де еруі жүзеге аспайтынын көрсетеді. Су буы бар көмірсутектер ортасында 600 ⁰ С балғаннан кейін катализатордың фазалық құрамы өзгереді - оның құрамынан Fe ₃ O ₄ магнетит және калий гидрокарбонаты анықталады.

ИК-спектроскопиялық әдіспен орнатылғандай, темір ионы хромат торына енеді жұмыстың авторларының тұжырымдауынша, реакциялық ортаның әсерінен (көмірсутектер, су буы, түзілген сутегі) -нің магнетитке дейін тотықсыздануы жүреді, ал калий хроматы темір оксидімен әрекеттесуі кезінде Fe ²⁺ Cr ³⁺ _2-x Fe _x ³⁺ O ₄ формулалы хромит түзетін Cr ³⁺ түзілуімен ажырайды [8] . Катализатор құрамынан калий силикаты анықталмады, бірақ бұл қолданылған. ИҚ-спектроскапиялық әдістердің жеткіліксіз сезімталдығы салдарынан да болуы мүмкін. Оттегі мен су буы ортасында катализаторларды көп рет тотықтыру (оның артынша көмірсутек пен су буы қоспасында түзілуі кезінде) оның ішінде қосымша өзгерістер жүреді - магнетитте қатты ерітінді Cr ³⁺ түзіледі:

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс