Бағалы қағаздар нарығындағы қызметті жүзеге асыру

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

І. Бағалы қағаздар мен қаржы нарығы

1.1. Қаржы нарығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4.7

1.2. Қаржы нарығының мәні және оның құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8.10

1.3. Бағалы қағаздар нарығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11.15

1.4. Валюта нарығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16.19

ІІ. Бағалы қағаздар нарығындағы қызметті жүзеге асыру.
2.1. Қарыз нарығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20.22

2.2. Қор биржалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23.24

2.3. Бағалы қағаздар нарығын жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25.26

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27.28

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29

Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

Кіріспе.
Қаржы нарығы - құнды қағаздар айналысына байланысты экономикалық қатынастар және мемлекеттің бүкіл ақша қорының жиынтығы. Ол нарық қатынастарының құрамды бөлігі болып табылады және тауар, несие, валюта,сақтық және тағы басқа капитал, жұмыс күші, тұрғын үй, алтын нарықтарымен байланысты болады. Қазіргі кезде дүние жүзінде АҚШ, Еуропа бірлестігі мен Жапония қаржы нарығының ең үлкен қорларын иемденуде. Ал Қазақстанның нарықтық экономикаға өтпелі кезеңінде оның қаржы нарығының қоры мол, өзінің өркендеуіне байланысты жетеді деуге әзірше ерте. Қаржы нарығы біріне-бірі байланысты және бірін-бірі толықтырып тұратын, бірақ әрқайсысы өз алдына қызмет жасайтын үш нарықтан тұрады: қолма қол ақша нарығы, несие капиталының нарығы және бағалы қағаздар нарығы.
Қаржы нарығының ұғымы көбінесе кең түрде, оған ақша несие, валюта нарықтары қоса түсіндіріледі. Мұның өзі қаржыны ақшаға тең санат ретінде қарастыратын дүниежүзілік практикаға байланысты.
Қаржы нарығының айырмашылығы ақша нарығы төлем қаражаттарының нарығы болып табылады, ол қолма-қол ақшаны ғана емес, сондай-ақ қолма-қол емес төлем қаражататрының оның ішінде қысқа мерзімді банк несиесін қамитды.
Қаржы нарығының негізінен ұзақ мерзімді сипаттағы міндеттемелер немесе куәліктер нарығы болып табылады. Қаржы нарығы кейде қор нарығы деп те атайды. Ақша мен несие нарықтары әдеттегідей айналым активтерінің қозғалысына қызмет етеді.
Қаржы нарығы қызмет жағынан алғанда кәсіпорындардың, банктердің, мемлекеттің құнды қағаздар сату арқылы халықтың бос қаржысын жинап, қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастар жүйесі.

Қолданылған әдебиеттер:

1. «Құнды қағаздар және қор биржасы туралы» ҚР Президентінің заң күші
бар Жарлығы

2. «Инфраструктура финансового рынка» Саясат № 3 2003

3. Жүнісов Ө., Байжомартов Ү.С, Нарықтық экономика негіздері

4. Шеденов Ө.Қ., Жүнісов Б.А., Комягин Б.И., Жалпы экономикалық
теория Алматы, 1999

5. Міржақыпова С Банктегі бухгалтерлік есеп Алматы, 2004

6. Құнтөлеуов А Бухгалтерлік есеп негіздері Ақтөбе, 2002

7.Карташев А.Г. Как заработать деньги? Фондовая биржа и финансовые рынки, М., 1991

8. Дробозина Л.А. Общая теория финансов, М, Банки и биржа, 1995

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

І. Бағалы қағаздар мен қаржы нарығы

1.1. Қаржы
нарығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .4-7

1.2. Қаржы нарығының мәні және оның
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8-10

1.3. Бағалы қағаздар
нарығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .11-15

1.4. Валюта
нарығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...16-19

ІІ. Бағалы қағаздар нарығындағы қызметті жүзеге асыру.
2.1. Қарыз
нарығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .20-22

2.2. Қор
биржалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...23-24

2.3. Бағалы қағаздар нарығын жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25-26

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .27-28

Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 29

Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

Кіріспе.
Қаржы нарығы - құнды қағаздар айналысына байланысты экономикалық
қатынастар және мемлекеттің бүкіл ақша қорының жиынтығы. Ол нарық
қатынастарының құрамды бөлігі болып табылады және тауар, несие,
валюта,сақтық және тағы басқа капитал, жұмыс күші, тұрғын үй, алтын
нарықтарымен байланысты болады. Қазіргі кезде дүние жүзінде АҚШ, Еуропа
бірлестігі мен Жапония қаржы нарығының ең үлкен қорларын иемденуде. Ал
Қазақстанның нарықтық экономикаға өтпелі кезеңінде оның қаржы нарығының
қоры мол, өзінің өркендеуіне байланысты жетеді деуге әзірше ерте. Қаржы
нарығы біріне-бірі байланысты және бірін-бірі толықтырып тұратын, бірақ
әрқайсысы өз алдына қызмет жасайтын үш нарықтан тұрады: қолма қол ақша
нарығы, несие капиталының нарығы және бағалы қағаздар нарығы.
Қаржы нарығының ұғымы көбінесе кең түрде, оған ақша несие, валюта
нарықтары қоса түсіндіріледі. Мұның өзі қаржыны ақшаға тең санат ретінде
қарастыратын дүниежүзілік практикаға байланысты.
Қаржы нарығының айырмашылығы ақша нарығы төлем қаражаттарының нарығы
болып табылады, ол қолма-қол ақшаны ғана емес, сондай-ақ қолма-қол емес
төлем қаражататрының оның ішінде қысқа мерзімді банк несиесін қамитды.
Қаржы нарығының негізінен ұзақ мерзімді сипаттағы міндеттемелер
немесе куәліктер нарығы болып табылады. Қаржы нарығы кейде қор нарығы деп
те атайды. Ақша мен несие нарықтары әдеттегідей айналым активтерінің
қозғалысына қызмет етеді.
Қаржы нарығы қызмет жағынан алғанда кәсіпорындардың, банктердің,
мемлекеттің құнды қағаздар сату арқылы халықтың бос қаржысын жинап, қайта
бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастар жүйесі.

І. Бағалы қағаздар мен қаржы нарығы.
1.1.Қаржы нарығы.
Қаржы нарығы өзіне тән инфрақұрылымы және жаңа принципті ақпаратты
ағымы бар күрделі экономикалық қатынастар саласы. Сондықтан қаржы нарығын
құру үшін бағалы қағаздарды эмиссиялау, қаржы инфрақұрылымын құру және
ақпаратпен қамтамасыз етуге байланысты жүйелі мәселелерді зерттеу
қажеттілігі пайда болды.
Қаржы нарығы сату-сатып алу обьектісі болып спецификалық тауарлар ақша
және бағалы қағаздар болып табылады.
Қор биржасы бағалы қағаздар (акция, облигация) сатылатын және сатып
алынатын, өзінің тұрақты орны мен жұмыс уақыты бар, қатаң белгіленген
тұрақты түрде әрекет жасайтын қаржы мекемесі. Қор биржасы, негізінен
шығарылған және айналыста жүрген қағаздарды қайта сататын екінші кезектегі
бағалы қағаздар нарығына қызмет етеді. Қор биржасына оның комиссиясының
мұқият тексеруінен (экспертиза) өтетін бірінші класты бағалы қағаздар
жіберіледі. Нарықтық экономиканың маңызды элементі бола тұра, қор биржасы
бағалы қағаздарды сату арқылы уақытша бос ақша құралдарын жинақтап таратуға
жағдай жасайды. Биржада бағалы қағаздарды сатып алу –сату биржалық курс
негізінде жүзеге асырылады. Биржалық курс-бұл қор биржасында айналыста
жүрген бағалы қағаздардың сатылу бағасы. Биржалық курс дивиденттің
шамасынан тікелей тәуклділікте, ал қарыз процентінен кері тәуелділікте
болады. оны мына формула түрінде көрсетуге болады:
Ан = Д Кп*100%
Бұнда Ан-акция нарқы немесе биржалық курс
Д-дивиденд
Бұл формула экономикалық мағынасы мынада: егер акцияны сатып алушы
банкте дивидендіне тең кіріс алғысы келсе, оның банкке акция нарқына тең
сома салуына тура келер еді.
Бағалы қағаздар курсы қозғалысының ең белгілі қорытынды көрсеткіші Доу-
джонс индексі болып табылады. Ол ХІХ ғасырдың аяғынан бері Доу-джонс энд
компании фирмасы жариялап келе жатқан, АҚШ-тың бір топ аса ірі
компанияларының акциялар курсының орташа көрсеткіші.
Қалыптасып келе жатқан қаржы нарығының ең маңызды элементі-бағалы
қағаздар болып табылады. Оны акционрелік қоғамдар мен банктер, акция,
облигация, вексель, сертификаттар және тағы басқа түрінде шығарады. Осы
бағалы қағаздарға қысқаша болса да түсініктеме берейік, онсыз қаржы
нарығының мәнін түсіну қиынға түседі.
Акция (француз сөзі) дегеніміз, акционрелік қоғам капиталына белгілі
бір мөлшерде қаржы енгізілгенін және дивидент түрінде табыс алып отыру
құқын куәландыратын бағалы қағаз. Ал дивидент-латын тілінен аударғанда
бөлініске түсетін деген мағынаны береді. Дивидент акция иесінің, яғни
акционерлік қоғам құрылтайшыларының алатын табысы, басқаш айтқанда
акционерлік қоғам пайдасының белгілі бір бөлігі.
Акциялар категриялары бойынша елеулі түрде айрықшаланады: еңбек
ұжымының акциясы, кәсіпорындардың акциясы және акционрелік қоғамдардың
акциялары. Еңбек ұжымының акцияларын шығару құқы мелмектетік
кәсіпорындарда, арендалық, ұжымдық кәсіпорындарда болады. Еңбек ұжымының
акциялары кәсіпорынның өз жұмыскерлерінің арасында ғана таратылады, ал
еңбек ұжымына мүше емес азаматтарға берілмейді.
Кәсіпорынның акциялары еңбек ұжымының акцияларын шығаруға құқы бар
кәсіпорындар ғана емес, сонымен бірге кооперативтер одақтарымен,
коммерциялық банктермен, шаруашылық қоғамдары және серіктестерімен,
шаруашылық ассоциацияларымен де шығарылады.
Акционерлік қоғамның акциялары кәсіпорын мүлкінің барлық сомасына
немесе оның жарғылық қорына шығарылады, сондықтан меншіктің кез-келген
нысанындағы кәсіпорын акционерлік кәсіпорынға айналады.
Облигация дегеніміз, көрсетілген кірісті оның иесіне төлеу жөніндегі
міндеттеме. Мұндай бағалы қағазды мемлекет немесе кәсіпорындар шығарады.
Облигация, оның иесінің ақша қаражатын салғанын куәландырады және соған
белгіленген проценті төлеу уақыты көрсетілген нақты (номиналды) құнының
орнын толтыру міндетін дәлелдейді. Процент, әдетте бірдей мөлшерде займның
барлық ммерзімі бойынша төленеді. Кейбір облигациялар бойынша процент ресми
есептелмейді, бірақ өтеу кезінде облигациялар сатып алынатын баға мен
олардың иелеріне сатылған баға арасындағы айырмашылық түрінде төленеді.
Облигацияның бірнеше түрі болады: мемлектетік, жергілікті
(муниципалды) және кәсіпорындар облигациялары. Олар атаулы және
мәлімдеушіге арналған, және пайызсыз (мақсатты), еркін айналатын және
айналым өрісі шектелген облигациялар болып та шығарылады.
Вексель заң бойынша үлгіде толтырылатын құжат. Ол вексель иесіне
вексель бойынша қарыз адамнан көрсетілген соманы белгілі бірмерзімде және
белгілі бір орында талап етуге құқық береді. Нарықты экономикада вексель
несие құралы және төлем қаржысы ертінде үлкен роль атқарады, ал вексельдік
айналым жолымен-ақшаның орнына жұмсалады. Вексельді басқа біреуге беру
индоссамент нысанындағы берілу жобасы жолымен жүзеге асады. Өздерінің
нысанына қарай вексельдер жай және аударылатын болып бөлінеді. Жай немесе
қарапайым вексель-бұл бір немесе бірнеше адамның белгілі бір ақша сомасын
белгілі бірмерзімде төлейтіні туралы шұбасыз жазбаша міндеттемесі: жай
вексель ортақ жауапкершілікті бірнеше адамдармен берілуі мүмкін.
Аударылатын вексель (тратта), бір адамның басқа біреуге, үшінші адамға
белгілі бір ақша сомасын белгілі бірмерзімде төленетін жазбаша нысандағы
бұйрық болып көрінеді. Мерзімі көрсетілмеген аударылатын вексель мәлімдеме
бойынша төлеуге жатады. Жалпы, аударылатын вексельдің кең тарағанын атап
айту керек.
Депозиттік сертификат-бұл банкімен шығарылатын ақша нарығының құралы.
Мерзімде депозиттік сертификатта төлем және процент нарқын төлеудің күні
болады. Сертификат жеңіл өтімді қысқа мерзімді инвестициялық құрал
болғандықтан инвесторлармен, кәсіпорын және ұйымдармен кеңінен қолданылады.
Депозиттік сертификаттар, көбінесе уақытша бос ақша қаржыларды орналастыру
құралы ретінде финанстік емес корпорациялармен сатып алынады.
Жинақ сертификаты-ақша салушының депозитін белгіленген мерзімі
өткеннен кейін оған берілген процентті алу құқын дәлелдейтін несие
мекемесінің ақша қаражаттарын депозитке салғаны туралы жазбаша куәлік.
Сертификаттар мемлекеттік банкпен және басқа банктермен шартта белгіленген
процент бойынша белгіленген мерзімге немесе оны талап етуге дейін
шығарылады. Жинақ сертификаттары атаулы және мәлімдеуші сертификаты болып
та беріледі. Атаулы сертификаттар айналымға жатпайды, ал оларды сату заңсыз
болады.
Чек- белгілі нысандағы банкіден ақша алатын немесе алу-беру шотына
белгіленген ақшаны аударуға нұсқау жазылатын арнаулы құжат. Оларды ақша
немесе есеп айыратын чектер деп айырады. Ақша чегі бойынша банктен қолма-
қол ақша алады. Есеп айыру чегі, чек берушінің есебінен чек ұстаушының
есебіне ақшалай төлем жасау туралы, ерекше бланкіге толтырылған банкке
берілетін жазбаша нұсқау болып табылады. Ол қолма-қол ақшасыз есеп айырысу
үшін қолданылады.

1.2. Қаржы нарығының мәні және оның құрылымы.
Қаржы нарығы - құнды қағаздар айналасына байланысты экономикалық
қатынастар. Ол нарық қатынастарының құрамды бөлігі болып табылады және
тауар, ақша, несие, валюта және т.б. капитал, жұмыс күші, тұрғын үй
нарықтарымен байланыста болады.
Қаржы нарығының ұғымы көбінесе кең түрде, оған ақша, несие, валюта
нарықтары қоса түсіндіріледі. Мұның өзі қаржының ақшаға тең категория
ретінде қарастыратын дүниежүзілік айырмашылығы төлем қаражаттарының нарығы
болып табылады, ол қолма-қол ақшаны ғана емес, сондай-ақ қолма-қолсыз төлем
қаражаттарын, оның ішінде қысқа мерзімді банк несиесін қамтиды.
Несие нарығы банкттердің орташа және ұзақ мерзімді ссудалары
жөніндегі банкінің несие операцияларына байланысты: бұған коммерциялық
несие де жатады.
Қаржы нарығы негізінен, ұзақ мерзімді сипаттағы міндеттемелер немесе
куәліктер нарығы болып табылады, олар қаражатты ұзақ мерзімге немесе
мерзімсіз жұмсалғанын немесе берілгенін яғни негізгі қорлар қозғалысына
қызмет ететінін айғақтайды. Қаржы нарығын сондықтан да қор нарығы деп те
атайды. Ақша мен несие нарықтары әдеттегідей айналым активтерінің
қозғалысына қызмет етеді.
Қызмет жағынан алғанда қаржы нарығы-кәсіпорындардың, банкілердің
мемлекеттің құнды қағаздар сатуарқылы халықтың уақытша бос қаржысын жинап,
қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастар жүйесі.
Нарықтардың барлық тұрпаттарының өзара байланысты қаржы нарығы
болуының шарттарын айқындайды. Оларға мыналар жатады:
1. реттелген тауар нарығының болуы, яғни тауарлар мен қызметтердің кез-
келген түрлері мен айналымы бойынша сұранымы мен ұсынысының тепе-
теңдігі;
2. Ұлттық банкі тарапынан ақша айналысын дұрыс реттеу; бұған қолма-қол
ғана емес, сондай-ақ қолма-қолсыз айналым эмиссиясына бақылау жасау
жатады;
3. несие нарығын жандандыру толық оны коммерцияландыру, яғни несие
ресурстарын еркін нарыққа орналастыру, несие ресурстарының қозғалысын
Ұлттық банкі проценттің есептік ставкасын коммерциялық банкілердің,
міндетті резерв нормасын белгілеу, ашық ақша нарығында операциялар
жүргізу арқылы реттеледі.
Мыналар қаржы нарығы қызметінің алғышарттары болып табылады:
1. бәсекені дамытып, монополиялық үстемдікті шектеу мақсатымен меншіктің
барлық формасындағы, соның ішінде мемлектетік сектордың материалдық
өндіріс саласындағы кәсіпорындардың бастапқы шаруашылық буындарына
неғұрлым кең дербестік беру;
2. қаржы ресурстарын қайта бөлуде мемлекеттің ролін қысқарту; өндірістік
күрделі жұмсалымды орталықтан қаржыландыруды азайту; кәсіпорындар
арасында қаражаттарды ведомстволық қайта бөлуді жою;
3. шаруашылық субьектілері мен халықтың құнды қағаздарға салынатын
ақшалай табыстарының өсуі;
4. бюджет тапшылығын қаржыландыру үшін ссуда қорын пайдалануды доғару;
республикалық және жергілікті бюджеттердің тапшылығы мемлекеттік
займдар шығару арқылы жабылады.
Қаржы нарығының маңызы бос ақша қаражаттарын алып, оларды қайта бөлу
есебінен ұдайы өндіріс процесіне ықпал етуімен ғана қоймайды. Оның
қызметі ресурстарды қайта бөлу түрінде кәсіпорындар арасында тіке
байланыс орнайды. Мұның өзі кәсіпорындардың, салалардың, тұтас халық
шаруашылығының қаржы жағдайын қаржыны неғұрлым маңызды обьектілер мен
салаларға аудару арқылы жақсартады.
Қаржы нарығы инфляцияны тежейді, өйткені бюджет тапшылығын жабу үшін
үкімет ақша эмиссиясын пайдаланбайды, керісінше, бағалы қағаздар
шығарады, олар нарықта еркін жүред және олардың бағасы сұраным мен
қамтамасыз етумен айқындалады.
Экономикалық реформа процесі барысында қор нарығының қалыптасып, жұмыс
істеуі экономика дағдарысынан және онымен қабаттасқан инфляцияда болған
қиындықтарға кезігуде.
Инфляция елеулі әсер ететіндіктен, бағалы қағаздар қысқа мерзімді әрі
құны түспейтін болуы тиіс. Баға ұдайы өсіп отыратындықтан, инвесторлар
ұзақ мерзімге қаржы салмайды. Инфляция жағдайында ұзақ мрезім
инвестициялар тауарға валютаға, тапжылмас мүлікке салынады.
Қаржы нарығы халықтың тұрмыс деңгейін төмен болғандықтан дамымайды.
Кәсіпорындардың төлем қабілеті нашарлығы сеебпті оларға бағалы қағаз салу
тиімсіз. Қаражаттың жетіспеуі қысқа мерзімді несиелер мен депозиттердің
проценттік ставкаларының өсуіне жеткізеді. Нәтижесінде бағалы қағаздар
банкілердің ақша-несие операцияларымен бәсекелесе алмайды.

1.3. Бағалы қағаздар нарығы.
Бағалы қағаздар - өздерінің иесінің осындай құжаттар шығарған ұйымдарға
қатысты мүліктік құқығын айғақтайтын ақша құжаттары. Бағалы қағаздар жеке
құжаттар немесе есепшоттардағы жазбалар түрінде жүреді. Бағалы қағаздарға
мыналар жатады: акциялар, облигациялар, мемлекеттік борыш міндеттемелер,
жинақ сертификаттары, вексельдер.
Акционерлік қоғамдар, кәсіпорындар, ұйымдар, коммерциялық банктер
шығарып, айналым мерзімі белгіленбеген, иесіне кәсіпорын ұйымының табысының
бір бөлігін иемденуге құқығы берілетін бағалы қағаз акция деп аталады.
Бізде еңбек ұжымы, кәсіпорын, акционрелік қоғамдар шығаратын акциялар
пайдаланылады. Алғашқы екі түрі нағыз акция емес, бұл халық пен
кәсіпорындардың бос қаржысын жинақтаудың өзіндік формасы.
Еңбек ұжымы акциялары кәсіпорын қызметкерлеріне ғана таратылып, оның
дамуы үшін ақша салғанын айғақтайды. Мұндай акциялар айналымға түспейді.
Акционерлік қоғам акцияларды жарғы қоры көлемінде, мемлекеттік кәсіпорын
осы формаға көшірілгенде бүкіл мүлкі көлемінде, еңбек ұжымы анықтаған
көлемде шығарады. бұл акциялар иесіне дивидент алдын ала белгіленген
процент мөлшерінде міндетті түрде төленеді, пайда аз болса, резерв қорынан
төленеді.
Облигациялардың акциялардан айырмашылығы-олар кесімді процентімен
белгіленген мерзімде төленетін міндеттеме, яғни облигация несие беруші мен
осы құжатты шығарушы мекеме орындары қатынасын куәландырады.
Облигациялардың мынадай түрлері болады:
• ішкі мемлекеттік және жергілікті заимдар облигациялары;
• кәсіпорын облигациялары.
Кәсіпорындар облигацияның барлық түрлерін өздерінің еңбек ұжымдарын
қарамағына түсетін қаражаттар есебінен, ал азаматтар өзінің жеке
қаражаттары есебіне сата алады.
Ішкі мемлекеттік және жергілікті заимдарды сатудан түскен қаржы тиісті
бюджеттік немесе бюджеттен тыс қорларға жіберіледі.
Вексель дегеніміз-вексель берушінің вексель иесіне вексель ұстаушыға
мерзімі жеткен кезде белгілі соманы сөзсіз төлейтін ақша міндеттемесін
куәландыратын бағалы қағаз. Жай және аударма вексельдер қолданылады. Жай
вексель екі адамның өзара келісімі.
Ал аударма вексельде ақша үшінші адамға төленеді. Вексельдің иесі оны
есеп айырысуға пайдаланады немесе оның қайырма бетіне басқа адамға
беретінін жаза алады. Мұндай операция көп қайталануы мүмкін, нәтижесінде
төлеуші мүлдем басқа болады.
Вексель есеп айырысу формасы ғана емес, коммерциялық несие формасы
вексель ұстаушы кәсіпкер белгіленген мерзімге дейін ақша жұмсайды. Яғни,
әріптесі вексельде көрсетілген мерзімге оған несие береді. Вексель айналысы
экономиканы сауықтыруға көмектеседі, өйткені ол информацияны төмендетуге
жәрдемдеседі. Вексель айналысы тауар молшылығында тиімді болады.
Мемлекеттің қазыналық міндеттемелері-халық арасында ерікті негізде
орналастырылатын мемлекеттік құнды қағаздың түрі, ол осы қағаздарды
ұстаушылардың бюджетке қаражаттар аударған және бұл құнды қағаздарға ие
болған мерзім ішінде дивидент түрінде табыс алуына құқық беретінін
расатйды. Ұзақ мрезімді қазыналық міндеттемелерді мемлекет ұсынушыға арнап,
5 жылдан 25 жылға дейінгі мерзімге, орта мерзімдіні 1 жылдан 5 жылға дейін,
қысқа мерзімдіні 3 айдан 12 айға дейінгі мерзімге шығарады.
Жинақ сертификаттары несие мекемесінің қаражатты сақтап, белгіленген
мерзім өткен соң иесінің алу құқығы барын айғақтайтын куәлігі. Банктер
сертификаттарды шартта белгіленген процент бойынша белгілі мерзімді немесе
одан да ертерек береді. Олар атаулы және талапкерлік болып бөлінуі мүмкін:
атаулы сертификаттар айналымға түспейді, яғни сатылмайды. Егер
сертификаттар иесі белгілеген мерзімнен бұрын ақшасын қайтаруды талап етсе,
оған төмен процент төленеді. Кәсіпорындар сертификаттарды өздерінің қаржысы
есебінен жеке адамдар өз қалтасынан сатып алады. Жинақ банкінің
сертификаттары халықтың қаражатын сақтау үшін шығарылады.
Бағалы қағаздарды айналысқа шығару-эмиссия бұл бағалы қағаздарды оның
бастапқы иелеріне инвесторларға, яғни заңды мекемелер мен жеке адамдарға
сату.
Бағалы қағаздардың эмиссиясы былайша жүзеге асырылады:
• акционерлік қоғам құру мен акцияларды оның құрылтайшылары
арасында орналастыру кезінде;
• акционрелік қоғамның жарғы капиталының (қорының) көлемін
арттырғанда;
• мемлекет, заңды мекемелер жергілікті органдар мен облигациялар
мен басқа борышты міндеттемелерді шығару арқылы қарыз
қаражаттарды тартқанда.
Бағалы қағаздар эмитенттері, инвесторлар мен инвестициялық институттар
қаржы нарығына қатысушылар болып табылады.
Заңды ұйым, мемлекеттік орган немесе бағалы қағаздар шығарып, олар
жөнінде бағалы қағаздар иелері алдында міндеттемелі болатын жергілікті
әкімшілік органы эмитент деп аталады.
Инвесторлар-өз атынан және өз есебінен бағалы қағаздарды сатып алушы
заңды мекемелер немесе жеке адамдар.
Инвестициялық институттар бағалы қағаздар нарығында делдалдық
инвестициялық кеңесші, инвестициялық компания, қор ретінде қызмет атқаратын
заңды мекеменің ішінде банкілерда бар. Сондай-ақ жеке азаматтарда
инвестициялық кеңесші ретінде бола алады.
Қор биржасы-бұл бағалы қағаздардың қалыпты айналысына қажетті жағдай
жасау, олардың нарықтық бағасын анықтау және олар жөнінде ақпараттар тарату
өз қфызметінің ерекше тақырыбы болып табылатын ұйым.
Қор биржасы жабық акционрелік қоғам формасында құрылады және кемінде
үш мүшесі болуы тиіс. Тек қор биржасының акционерлері ған оның мүшелері
бола алады. Ол коммерциялық емес ұйым, оның мақсаты пайда табу емес өзін-
өзі өтеуге негізделген және өз қызметінен өзінің мүшелеріне табыс
төлемейді. Қор биржаларының ең аз жарғы капиталы заң жүзінде белгіленеді.
Қор биржасы инвестиция институты қызметімен шұғылданбайды, бірақ биржаға
мүше болуға құқық беретін өз акцияларын шығарып , сата алады.
Қор биржасы кәсіпорындар туралы заңға сәйкес тіреліп, Қаржы
Министрлігінде бағалы қағаздармен биржа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.