Мемлекет функциясының түсінігі түрлері жүзеге асырудың нысандары

ЖОСПАР

І. КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3..6
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 МЕМЛЕКЕТ ФУНКЦИЯСЫНЫҢ ТҮСІНІГІ ТҮРЛЕРІ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУДЫҢ НЫСАНДАРЫ
1.1 Мемлекет функциясының түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6..14
1.2 Мемлекет функциясының түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15..23
1.3 Мемлекеттің функциясын іске асыру нысандары мен тәсілдері ... ... ... 24..26
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27..28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29

КІРІСПЕ

Қоғам — адамдардың ұйымдасуы мен өмір сүруінің нысаны, соның шеңберінде материалдық және рухани игіліктер өндіріліп, тұтынылып және айырбасталып жатады, осының өзі белгілі бір тәртібі, адамдар арасындағы өзара қарым-қатынастардың орнықтылығы мен тұрақтылығын нығайтуға бағытталған, өз мүшелерінің мінез-кұлқын басқарудың, реттеудің және ықпал етудің ерекше құралдарының болуымен сипатталады.
Мемлекет — басқару функциясын орындайтын және соның көмегімен қоғамның тіршілік-тынысын қамтамасыз ететін, оған қажетті жағдайлар мен алғышарттар жасауға ұмтылатын адамзат қоғамын ұйымдастырудың айрықша нысаны.
Мемлекет — басқару функциясын орындайтын және соның көмегімен қоғамның тіршілік-тынысын қамтамасыз ететін, оған қажетті жағдайлар мен алғышарттар жасауға ұмтылатын адамзат қоғамын ұйымдастырудың айрықша нысаны.
Дамудың әрбір кезінде мемлекеттік органдардың орындайтын қызмет бабы және істері өзгеріп отырады. Мемлекет қоғамға қызмет етуі керек, оның мүдделері мен қажеттіліктерін қанағаттандыруға ықпал етуге, оның тіршілік етуіне қажетті жағадйларды қамтамасыз етуге тиіс. Бұл жағынан мемлекеттің мүмкіндігі зор. Орасан зор материалдық, адам, қйымдастыру ресурстарына, саяси-идеологиялық потенциалға, басқарудың, реттеудің және ықпал етудің әр алуан құралдарына иелік ете отырып, мемлекет экономиканың, әлеуметтік, рухани және басқа жағдайлардың дамуына оң әсер етіп, тұрақтылық пен тәртіпке қол жеткізуге, қоғамда қажетті моральдық- психологиялық ахуал қалыптастыруға оң ықпал ете алады.
Әр мемлекет өзінің өмір сүру үрдісінде бірнеше күрделі міндеттер мен мақсаттарды жүзеге асырады, кейбір мақсатты іс-әрекеттерді дамытады. Бұл қызметте мемлекеттің өз алдына қоятын мақсаттарын ажыратып алу қажет, содан кейін осы мақсаттарды жүзеге асыратын құралдарды бөліп алу керек

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Ашитов З.О. «Қазақстан Республикасының құқықтық негіздері». Алматы «Жеті Жарғы» 2003 жыл.
Ашитов З.О. «Егемен Қазақстанның құқығы». Алматы «Жеті Жарғы» 2003 жыл.
Алексеев С.С.Общая теория право. Курс в 2 тт М., 1981, 1982
экономики и государства. Автореферат доктора экономичиских наук.Алматы, 1998 жыл.
Венгеров А.Б. Теория государства и право. Москва., 2000
Гайман – Черновюк В.И. Очерк теории государства и права. М., 1996
Дробязко С.Г Общая теория права. Минск 2005
Ерманов В.А «Қазақстан қазіргі дүние әлемінде». Алматы 2002 жыл
Жоламанов К.Д. «Мемлекет және құқық теориясы». Алматы «Эверо» 2004
Ибраева А.С. Общая теория государства и право. А., 2000г
Ибраева А.С. Ибраев Н.С.Теория государства и право. Учеб.Пособие Алматы «Жеті Жарғы»; 2003 г
Нерсесянц В.С. Теория государства и права. Москва., 2001.
Общая теория государства и права. Курс лекций .Под.ред. Б.К.Бабаева.,Новгород 1993
Общая теория права и государства. Под.ред. В.В.Лазарева., Москва 1996
Поляков А.В. Общая теория права. Санк – Петербургского государственного университета. 2005
Радько.Т.Н. Теория государства и право.Москва.Академический Проект 2005
С.Өзбекұлы Мемлекет және құқық теориясы. Алматы Жеті жарғы 2006 жыл

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

МЕМЛЕКЕТ ФУНКЦИЯСЫНЫҢ ТҮСІНІГІ ТҮРЛЕРІ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУДЫҢ НЫСАНДАРЫ ЖОСПАР

І.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3..6
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 МЕМЛЕКЕТ ФУНКЦИЯСЫНЫҢ ТҮСІНІГІ ТҮРЛЕРІ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУДЫҢ НЫСАНДАРЫ
1.1 Мемлекет функциясының
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6..1
4
1.2 Мемлекет функциясының
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15..23

1.3 Мемлекеттің функциясын іске асыру нысандары мен
тәсілдері ... ... ... 24..26
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...27.. 28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...29
КІРІСПЕ

Қоғам — адамдардың ұйымдасуы мен өмір сүруінің нысаны, соның
шеңберінде материалдық және рухани игіліктер өндіріліп, тұтынылып және
айырбасталып жатады, осының өзі белгілі бір тәртібі, адамдар арасындағы
өзара қарым-қатынастардың орнықтылығы мен тұрақтылығын нығайтуға
бағытталған, өз мүшелерінің мінез-кұлқын басқарудың, реттеудің және ықпал
етудің ерекше құралдарының болуымен сипатталады.
Мемлекет — басқару функциясын орындайтын және соның көмегімен қоғамның
тіршілік-тынысын қамтамасыз ететін, оған қажетті жағдайлар мен алғышарттар
жасауға ұмтылатын адамзат қоғамын ұйымдастырудың айрықша нысаны.
Мемлекет — басқару функциясын орындайтын және соның көмегімен қоғамның
тіршілік-тынысын қамтамасыз ететін, оған қажетті жағдайлар мен алғышарттар
жасауға ұмтылатын адамзат қоғамын ұйымдастырудың айрықша нысаны.
Дамудың әрбір кезінде мемлекеттік органдардың орындайтын қызмет бабы
және істері өзгеріп отырады. Мемлекет қоғамға қызмет етуі керек, оның
мүдделері мен қажеттіліктерін қанағаттандыруға ықпал етуге, оның тіршілік
етуіне қажетті жағадйларды қамтамасыз етуге тиіс. Бұл жағынан мемлекеттің
мүмкіндігі зор. Орасан зор материалдық, адам, қйымдастыру ресурстарына,
саяси-идеологиялық потенциалға, басқарудың, реттеудің және ықпал етудің әр
алуан құралдарына иелік ете отырып, мемлекет экономиканың, әлеуметтік,
рухани және басқа жағдайлардың дамуына оң әсер етіп, тұрақтылық пен
тәртіпке қол жеткізуге, қоғамда қажетті моральдық- психологиялық ахуал
қалыптастыруға оң ықпал ете алады.
Әр мемлекет өзінің өмір сүру үрдісінде бірнеше күрделі міндеттер
мен мақсаттарды жүзеге асырады, кейбір мақсатты іс-әрекеттерді дамытады.
Бұл қызметте мемлекеттің өз алдына қоятын мақсаттарын ажыратып алу қажет,
содан кейін осы мақсаттарды жүзеге асыратын құралдарды бөліп алу керек. Бұл
мақсаттар, бір жағынан аса көп, басқаша жағынан, тарихи және мәдени
жағдайларға байланысты өзгермелілігі әр түрлі болып келеді. Мемлекет
әскери күштің ұйымдастырушысы ретінде, қауіпсіздікті қорғаушы ретінде, сот
ретінде де, мәдени мұраларды сақтаушы ретінде де көрінеді.
Ескі патримонипольді мемлекет өзінің бір мақсаты ретінде патшалық
аңға шығуды ұйымдастыруды, қазіргі заманғы мемлекет ғылыми институттар мен
мұражайды құруда. Мемлекеттің нақты мақсаттарын қарастыру оның өмірінің
белгілі бір аралығында кез келген мемлекеттік бірлікті оқытатын пән
мазмұнының пәнін құруы мүмкін, бірақ осындай зерттеу жалпы теорияның пәні
бола алмайды. Мәдениеттің анықталған түрінің әрбір мемлекеттік ұйымы
белгілі жағдайдағы үрдісте өзінің қызметін нақтылауға және анықтауға мәжбүр
болатын бірқатар тапсырмалардың үнемі аясын құрайды. Мемлекеттің аталған
мақсаттарды орындауы кезінде көмектесетін тетіктерді оқыту ісі алға
қойылған. Біз төмендегідей тетіктерді еске аламыз:
- өмірде алға қойылған міндеттерді орындау кезінде қажет болатын материалды
және техникалық ресурстар;
- мемлекет қойылған мақсатқа қол жеткізу және бұл жетістікке арналған
тетіктерді қолдану кезінде жүгінетін билік актсінің жиынтығы.
Бірінші тетіккке қатысты айтар болсақ, олар мемлекеттік мақсаттар
сияқты әр алуан болып келеді. Мемлекеттің халыққа білім беру мақсатына
мыналар жатады: оқу орындарын салу, ең алдымен шаруашылық амалдар қатарын
жүзеге асыру, сонан кейін мұғалімдерді таңдау, олардың дайындығы, сабақ
өткізудің жоспарын өңдеу және т.б. аталған тетіктерді жүзеге асыру үрдісі
барысында мемлекет қызметтің күрделі кезеңіне өтеді. Дегенмен мемлекеттің
билік етуші кеңесі бар, яғни өзінің мақсаттарын орындау және оларды жүзеге
асыруға арналған тетіктерді реттеу кезінде ол – билік ете алады, бұйырады,
әмір етеді, өкім шығарады. Біз мемлекеттік қызметтің тетіктерін сөз
еткенде, олардың барлық әр түрлі көлемінде мемлекеттік міндеттерді жүзеге
асырудың жалпы формасы түсінігінде қабылдаймыз. Бұл форма біркелкі, себебі
бұлардың барлығында билік етушілік элементер бар. Мемлекет кімнің атынан
шықса да және қалай әсер етсе де, ол – билік етеді, белгілі ретпен бірыңғай
билік етуші актіні жүзеге асырады. Бұл билік етуші акті көп түрлі емес және
олардың жіктелуі ішкі қажетті қағидалар негізінде құрылуы мүмкін.
Бүгінгі таңда жалпы мемлекеттік теорияда мемлекеттік қызмет бағытын
белгілеу үшін мемлекет функциясы ұғымы қолданылады, яғни функция дегенде
мемлекет қоятын мақсатты, бұл мақсаттарды жүзеге асыруда пайдаланылатын
тетіктер және билік етуші актінің формасы (түрі) айтылады.

1. МЕМЛЕКЕТ ФУНКЦИЯСЫНЫҢ ТҮСІНІГІ ТҮРЛЕРІ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУДЫҢ НЫСАНДАРЫ
1.1 Мемлекет функциясының түсінігі
Функция - заң ғылымда мемлекет пен құқықтын алдында тұрған мүдде-
мақсаттарды, міндеттерді орындау қызметінің негізгі бағыттарын және оның
әдіс-тәсілдерін анықтап, іске асыруды біріктіреді. Осы тұрғыдан
мемлекеттің, үкіметтің, мемлекет аппаратының функциясы деген заңды ұғым
қалыптасады.
Кеңестік дәуірді де, қазіргі кезенде де мемлекетгің функциясын
дамытуға көп көңіл бөлінеді. Өйткені функцияның мазмұның терең түсініп,
білу тек мемлекеттің бүгінгі жұмысын, қызметін жақсарту ғана емес, сонымен
бірге қоғамның, мемлекеттің тарихи даму процесін зерттеп, дұрыс түсінуге
көп үлес қосуы. Функция мемлекетпен, қоғаммен бірге дамып, бірге өмір сүріп
келеді. Бұл объективтік процесс. Қазіргі заманда Қазақстан Республикасының
функциясы күрт өзгеріп, дамуда, негізгі бағыты нарықты экономиканы
қалыптастыру, либерал-демократиялық мемлекетгі орнату.
Мемлекеттің функциясы туралы әр түрлі ой-пікірлер бар. Солардың бірі —
функция көп өзгеріске ұшырамайтын деп, бірнеше үрлерін келтіреді: жалпы
қоғамдық, әлеуметтік, таптық, ұлттық, ғылыми-техникалық, экологиялық,
интернационалдық функциялар. Функцияны жүйелеудің келесі түрі: тұрақты және
уақытша функциялар; негізгі және негізсіз функциялар; заңды қабылдау,
орындау, қорғау функциялары. Мемлекеттердің көпшілігі функ-цияны ішкі және
сыртқы функциялар деп екіге бөледі. Осы пікірді қазіргі заманда мемлекеттер
дұрыс деп қолдануда.
Мемлекеттің функциясының орындалуын қамтамасыз ететін
— мемлекеттік аппарат пен органдар. Әуелі функцияны орындау үшін тиісті
мемлекеттік орган құрылады. Бірнеше органдар функцияның мазмұнына қарай
мемлекеттік аппаратты қалыптастырады. Функцияның орындалу кезең-сатылары:
функция — орган
— аппарат — мемлекет. Мемлекеттің функциясы арқылы қоғамның алдында тұрған
мүдде — мақсаттардың мазмұнын, оның орындалу бағыттарын, толық білуге
болады. Мемлекет қызметінің (функциясының) негізгі белгілері:
- қызметтің жүйесі, оның атқаратын жұмыстарының мазмұны және қатынастардың
түрлері арқылы анықталады;
- функция сарапталып, жіктеліп, кешенді түрде жүргізіледі;
- мемлекеттің қызметі аппараттарының қызметіне ұқсамайды. Мемлекет
функциясы қоғамдық көлемде жүргізіледі;
Мемлекет функциясы
Қазақстан Республикасы мемлекетінің функциясы, яғни (миайтын ролі ретінде
оның қызметінің негізгі бағыттары мемлекеттің қызметінің өзі түсініледі.
Мемлекет функииясы ішкі және сыртқы болып екіге бөлінеді.
Ішкі функцияларға еліміздін материалдық-техникалық базасын құрып. дамытуға
бағытталған мына қызмет салалары мәдени-тәрбие жұмыстары, яғни жеке адамның
жан-жақты кетпеуіне мүмкіндік туғызатын және оның құқықтары мен
бостандықтарын нақты қамтамасыз ету үшін алғышарт жасайтын жұмыстар:
әлеуметтік қызмет көрсету, яғни адамдарға жан-жақты камкорлық жасаудың
ізгілікті саясатын жүзеге асыру. Ата Заңымызда атап көрсетілгендей,
мемлекетіміздің қызметі, бәрінен бұрын адам және адамның өміріне, құқықтары
мен бостандықтарына, мүддесіне сай құрылады;
құқық тәртібін қорғау Конституцияға сүйене отырып, бақылау арқылы оның
талаптарын орындауда, қоғамдық, мемлекеттік кұрылысқа, азаматтардың
құқықтары мен бостандықтарына, меншікке қол сұғушылықтың жолын кесуде
көрініс табатын функциялар. Мемлекет бұдан басқа да көптеген функцияларды,
мысалы, экологияны қорғау және табиғатты тиімді, ұтымды пайдалану,
азаматтардың мемлекет пен оның органдарын тікелей өздері немесе өз екілдері
аркылы басқаруға катысу функцияларын, қаржылық, экономикалық, идеологиялық
функцияларды жүзеге асырады.
Мемлекеттің пайда болуының жалпы және жеке зандылықтары ежелден-ақ
адамдарды толғандырып, олардың қызығушылығын туғызып келді. Алғашқы
қауымдық қоғамның рулық (немесе ру-тайпалық) ұйымының мемлекетке орын
беруінің себебін білуге тырысу, осы процестерге ықпал ететін және олардың
динамикасы мен бағытын анықтайтын факторларды белгілеу, осыған байланысты
әр халықтың жалпы және ерекше тәжірибелері көптеген теорияларға, тұжырымдар
мен пайымдауларға келіп тоғысты.
Олардың кейбіреуі саяси-құқықтық ойдың тарихында айтарлықтай із
қалдырмастан, тез ұмытылып қалды, ал енді бір бөлігі ұзақ уақыт бойы
адамдардың ақыл-ойын жаулап алды, әлі де болса олардың дүниеге көзқарасы
мен түйсігіне әсер етіп келеді. Аталған теорияларға талдау жасай келіп, біз
әрбір ойшылдың мемлекеттілік генезисіне деген өзіңдік тәсілі бар екендігін
көреміз, олардың басқа ойшылдардан тәсілі де басқа, өз позицияларын
негіздеуі де әр түрлі.
Сонымен, кейде терең ойлы және дұрыс пікірлер жеңілтек, үстірт
пікірлермен қоңсы қонып жатады. Алайда,ойшылдар айтқан постулаттардың,
болжамдар мен ережелердің жиынтығы баға жетпес байлық. Қоғамдық-саяси және
мемлекеттік-құқықтық шындықты оның дамуының өзгермелі кезендеріңде адамның
ойлау логикасын түсінуге мүмкіңдік бере отырып олардың негізгілерін
білудің, әр түрлі ойшылдың пайдаланған аргументтері мен дәлелдерін
салыстырып, талдау жасаудың, олардың күшті және әлсіз жақтарын анықтап, осы
теориялардың адамзаттың кәдесіне жарайтын-жарамайтындығына қорытынды
жасаудың маңызы зор.
Мемлекеттің пайда болуына өзінің сипатына, бағытталуы мен
ерекшеліктеріне сәйкес, нысандарын қажет етпеген және мемлекет болғанға
дейінгі, басқа нысандарды пайдаланып келген алғашқы қауымдық қоғамның даму
кезеңдері тікелей ізашар болып отыр. Экономика мен басқа да тіршілік ету
салаларының өте төмен деңгейімен ерекшеленетін алғашқы қауымдық қоғам алдын
ала қоғамдық өмірдің жабайы сатысынан объективті түрде өтіп, мемлекеттік
деңгейіне дейін өсуі керек. Ол жануарлар әлемінен енді ғана бөлініп
шыққан, өзінің өткен өмірінің ашық та анық таңбасы бар адамның көп жағдайда
табиғаттың дүлей де соқыр күштерінің алдында дәрменсіз болып
қалатындығымен, жағдайды бірден бағдарлай алмайтындығымен, өзінің іс-
әрекеті мен қылығының аяғы неге апарып соғатындығын болжай алмайтындығымен
сипатталатын. Ол тамақ, киім және басқа тіршілікке қажетті заттарды табудың
жетілмеген, дөрекі құралдарын пайдаланды, соған қарай қоғамда еңбек
өнімділігі табыстың жинақталып, осында қалыптасуына мүмкіндік жасай алмады:
ол қалдықсыз пайдаланылды.
Осындай өте қиын жағдайларда, тіршілік ету үшін адамдардың алғашында
шағын ғана отбасылық кезбе топ құруға, кейінірек — қауымның құрамы бойынша
одан әлдеқайда көбірек болып топтасуы қажет болды. Бұл топтар негізінен
туыстық қатысы бар адамдардан құрылды. Кезбе топтың немесе қауымның
мүшелерімен туыстық қатысы жоқ адамдарға сенімсіздік көрсетіліп, олар
ортаға жіберілмеді. Біртіндеп қоғамның негізін салған рудың адамдары
бөлектеніп шыға бастайды. Ол үшін олардың мынадай ерекшеліктері болуы керек
болды:
- сол кездегі іс-әрекеттің негізгі салаларын қамтуға мүмкіндік беретін
қоғамдық өмірдің өзіңдік бір нысаны ретінде ортақ шаруашылығы жүргізе
алатын, ұжымдық тұтынуды жүзеге асыратын, ұжым мүшелерінің қажетін
қанағаттандыратын болуы керек;
- туыстық жағынан аса жақын емес, сондай-ақ таяудағы мақсат, мүдделері де
бөлектеу ру мүшелері айтарлықтай ұйымшылдық көрсетіп, бір біріне
көмектесіп, қауіп-қатерден бірлесіп қорғануы керек;
Осыған сәйкес руды басқару жүйесі құрылды: ру тіршілігінің негізгі
мәселелері барлық ру мүшелерінің дауысы тең болып саналатын рудың жалпы
жиналысында қаралып, сонда шешілді; жалпы жиналыс қандай да бір қоғамдық
міндет жүктелетін ру басшысын, әскер басын және басқа да адамдарды
сайлайды, сондай-ақ олардың қызметіне бақылауды жүзеге асырады. Барлық
қоғамдық міндеттердің ақысыз-пұлсыз атқарылатындығын, тұрақты негізде емес
және ру мүшелерінің ұсынысы бойынша кез келген сәтте өзгеріп тұратындығын
атап айту аса манызды, ал көсіби немесе жартылай кәсіби басқарушы-
қызметкерлер түріндегі қандай да бір басқару және мәжбүрлеу аппаратын ру
ұйымы білген емес.
Осы сұрақтардың жауабына қарап басқарудың монархиялық және республикалық
нысан екендігін айырады. Монархия басқарудың нысаны ретінде мемлекетте бір
адамның — монархтың қолында жоғары биліктің реалды шоғырлануымен немесе
жоғары прерогативтің (шексіз құқықтың) тек кейбір нақтылы тиістілігімен
сипатталады. Монархияның ерекшеліктерінің қатарына монархтың таққа көп
жағдайда мұрагерлік жолымен немесе туысқандық құқықпен, кейде— сайлау
жолымен келетіндігі жатады, монархтық міндетті атқарудың белгілі бір
мерзімі жоқ, ол өмір бойы атқарылады.
Монархия мемлекеттілігінің дамуының пайда болған кезінен күні бүгінге дейін
мемлекетпен бірге келе жатыр. Ол аз болса, алғашқы қауымдық-рулық басқару
жүйесінің негізінде құрыл-ан көптеген мемлекеттерде монархияның нысаны
болды. Тарихтың келесі кезеңдерінде монархия сақталды, ол өзінің
өміршеңдігін, белгілі бір ішкі қуатын, жаңа әлеуметтік-экономиялық және
саяси жағдайларға, әрине көптеген өзгерістерімен, бейімділігін танытты.
Сондықтан да оған қандай да бір түрлерінің бір біріне онша ұқсас еместігін
ескере отырып, нақты-тарихи жақтан келу керек. Республика үшін басқару
нысаны ретінде мемлекеттегі жоғарғы биліктің заңмен белгіленген мерзім
ішінде қызмет ететін бір немесе бірнеше сайлау органдарының қолында
шоғырлануы тән. Олар әдетте жоғары заң шығару органы (парламент, конгресс,
ұлттық жиналыс) және мемлекет басшысы (президент, төраға, кейде президиум)
болып табылады.
Бүгінгі күні республика өмірді демократияландыру процестеріне
мүмкіндік туғызатын құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғамның принциптерін
жүзеге асыруда басты арена болып табылады.
Тікелей Қазақстан аумағыңда мемлекеттің пайда болуы мұнда
мемлекеттің ролінің күштілігімен сипатталатын өндірістің азиялық тәсілі
сияқты тарихи формацияның бекуімен байланысты. Жер, мал, жайылым, су
шаруашылық объектілері өндірістің негізгі құралына айналды, оларды иелену
үшін қырғын ұрыстар болды, Соның барысында рулық байланыстар мен қарым-
қатынастар, ішінара болмаса, бұрынғы тұрақтылығын жоғалта бастады. Уақыт
өте келе олардың байланысы мен қарым-қатынасы басқаша шашырауы немесе
жайылып кетуі керек болды.
Парламенттік республикада жоғары билік органдары жүйесіндегі түйінді
орындардың бірін парламент иемденеді, ол заңдар қабылдайды және жалпы
мемлекеттік маңызды мәселелерді шешеді. Ол елдің мемлекеттік бюджетін
бекітеді, өзінің алдында жауап беретін үкімет қызметін бақылап отырады.
Егер парламент үкіметке сенімсіздік шығаратын болса, соңғысы отставкаға
кетеді. Кейбір елдерде парламент (өзі немесе жергілікті билік органдарының
өкілдерімен бірге, ал федеративті мемлекеттерде — штат, жер және басқа
мемлекеттік құрылымдар өкілдерімен бірге) сондай-ақ мемлекет басшысын
сайлайды, алайда бұл үнемі бола бермейді — мысалға, Австрияда президент
жалпыға бірдей сайлау құқық негізінде сайланады. Сөйте тұра көпшілік
парламенттік республикаларда мемлекет басшысы құқығының шегі аса кең: оның
парламентті таратуға құқығы бар, үкімет басшысын тағайындайды, елдің қарулы
күшінің бас қолбасшысы болып табылады.
Президенттік республиканың айрықша ерекшелігі — мемлекет басшысының
өте күшті билігі болып табылады. Мұнда президент парламенттен тек премьер-
министрді (кейде үкіметтің басқа да кейбір маңызды мүшелерін) тағайындауға
келісімін ала отырып үкіметті тағайындайды. Сондықтан үкіметтің парламент
алдындағы бақылауға алынуы мен есеп берушілігі босаңдау, ал мемлекет
басшысы алдында парламенттік республикаға қарағанда әлдеқайда күшті. Оның
үстіне, президенттік республика үшін мемлекет басшысының функциясын үкімет
басшысының функциясымен толық қосып жіберу, немесе мемлекет басшысының
үкіметтің қалыптасу және қызмет істеу процесіне шешуші ықпалы (Франция,
Ресей федерациясы, Қазақстан, Өзбекстан) тән, оның арқасында атқарушы
биліктің маңызы арта түседі.
Мұның заң және сот биліктерінің қызметіне зияны тимес үшін конституцияға
биліктің барлық тармақтарының іс-әрекетінің келісіп істелуін және балансын
қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін тежемелік және тепе-теңдік жүйесі
көзделген. Президенттік республикада мемлекет басшысын әдетте халық тура
(тікелей) немесе жанама (сайлаушылар алқасы) сайлаулар жолымен сайлайды.
Жоғарыда аталған өкілеттіктерден басқа мемлекет басшысының сондай-ақ
парламентті мерзімінен бұрын тарату құқығы, мемлекетке маңызды лауазымды
тұлғаларды тағайындау (басқа мемлекеттердегі елдің дипломатиялық өкілдерін
және судьяларды қоса есептегенде), кешірім жасау құқығы, қарулы күштердің
жоғарғы бас қолбасшысы өкілеттігі және т.б. құқықтары бар. Үкіметті құру
кезінде мемлекет басшысы парламенттік республикалар үшін міндетті болып
саналатын, оған тек парламентке басым болған партия өкілдері ғана кіретін
ережелерді сақтамайды.
XIV—XV ғасырларда қазіргі Қазақстан аумағында тұрақтап қалған қазақ
халқы қалыптасқан кезде, мұнда хандық билік нысанындағы феодалдық
мемлекеттілік орнықты.
Мемлекеттің пайда болуына өзінің сипатына, бағытталуы мен
ерекшеліктеріне сәйкес, нысандарын қажет етпеген және мемлекет болғанға
дейінгі, басқа нысандарды пайдаланып келген алғашқы қауымдық қоғамның даму
кезеңдері тікелей ізашар болып отыр. Экономика мен басқа да тіршілік ету
салаларының өте төмен деңгейімен ерекшеленетін алғашқы қауымдық қоғам алдын
ала қоғамдық өмірдің жабайы сатысынан объективті түрде өтіп, мемлекеттік
деңгейіне дейін өсуі керек. Мемлекеттің функциясы туралы әр түрлі ой-
пікірлер бар. Солардың бірі - функция көп өзгеріске ұшырамайтын деп,
бірнеше түрлерін келтіреді: жалпы қоғамдық, әлеуметтік, таптық, ұлттық,
ғылыми-техникалық, экологиялық, интернационалдық функциялар. Функцияны
жүйелеудің келесі түрі: тұрақты және уақытша функциялар; негізгі және
негізсіз функциялар; заңды қабылдау, орындау, қорғау функциялары.
Мемлекеттердің көпшілігі функцияны екіге бөледі: ішкі және сыртқы
функциялар. Осы пікірді қазіргі заманда мемлекеттер дұрыс деп қолдануда.
Мемлекеттің функциясының орындалуын қамтамасыз ететін мемлекеттік аппарат
пен органдар. Әуелі функцияны орындау үшін тиісті мемлекеттік орган
құрылады. Бірнеше органдар функцияның мазмұнына қарай мемлекеттік аппараты
қалыптастырады.
Функцияның орындалу кезең-сатылары: функция — орган аппарат -
мемлекет. Мемлекеттің функциясы арқылы қоғамның алдында тұрған мүдде -
мақсаттардың мазмұнын, оның орындалу бағыттарын, толық білуге болады.
Мемлекет қызметінің негізгі белгілері:
-қызметтің жүйесі, оның атқаратын жұмыстарының мазмұны
және қатынастардың түрлері арқылы анықталады;
-функция сарапталып, жіктеліп кешенді түрде жүргізіледі;
-мемлекеттің қызметі аппараттарының қызметіне ұқсамайды.
-мемлекет функциясы қоғамдық көлемінде жүргізіледі;
-мемлекеттің атқаратын қызметін мемлекеттік жұмыстарының
әдіс-тәсілінен айыра білуге болады.
Мемлекеттің ұйымдастыру қызметінің түрлері:
-жаңа шыққан заңдарды, нормативтік актілерді насихаттау, түсінік беру;
-мемлекеттік органдарға көмек көрсету бақылау, тексеру жүргізу;
-материалдық-техникалық операциялар жүргізу: баяндамалар,
іс-қағаздарын дайындау, заңдарды, нормативтік актілерді басып
шығару т.б. құжаттардың өмірге келуін қамтамасыз ету;
-әртүрлі жиналыстар, мәжілістер, конференциялар өткізу;
-мемлекеттік органның тәжірибелерін жинақтап қорытынды
жасау;
-мемлекеттің қызметі туралы қоғамдық ұйымдардың, еңбек
ұжымдарының ой-пікірлерін, ұсыныстарын жинақтап қорытынды
жасау.
Мемлекеттік аппарат тиісті мамандармен, іскер, сенімді азаматтармен
толықтырылып құрылады.
Мемлекеттік қызмет бірнеше категорияға бөлінеді:
А) Мемлекеттік билік органдарының қызметкерлері: (заң шығару, заңды
орындау, заңды қорғау органдары).
Б) Жұмыстың сипатына қарай қызметкерлер үшке бөлінеді: басшылар,
мамандар, техникалық персонал.
В) Мамандығының сипатына қарай қызметкерлер екіге бөлінеді:
мемлекеттік — билік өкілеттігі бар қызметкер және өкілеттігі жоқ
қызметкерлер.
Мемлекеттік өкілеттігі бар лауазымды тұлғалар 3 топқа бөлінеді:
категория А Президент, Премьер-министр. Палаталардың басшылары,
Министрлер, т.б. Жоғарғы мемлекеттік аппараттың басшылары; категория Б
бірінші топтағы лауазымды тұлғалардың кеңесшілері, көмекшілері,
орынбасарлары; категория В екінші топтағы лауазымды тұлғалардың
орынбасарлары, көмекшілері.
Мемлекеттік қызметтегі лауазымды тұлғалар әкімшілік жауапкершілікке
тартылады. Егерде қызметінде мекемеге шығын келтірсе оны төлейді, қылмыс
жасаса қылмыстық жауапкершілікке тартылады. Мемлекет қызметінің негізгі
мүдде-мақсаты: -адамның әлеуметтік, моралдық, материалдық, рухани, мәдени,
экологиялық тілектерінің толық орындалуын қамтамасыз ету. Жеке тұлғалардың
мүдделерін орындау арқылы мемлекет қоғамды жақсы дамытып нығайтады, қарым-
қатынастарды дұрыс реттеп-басқарады.
Сонымен мемлекеттің функциясы — қоғамды әлеуметтік басқарудағы
мемлекеттің атқаратын жұмыстарының негізгі бағыттары мен әдістері.
Мемлекеттің функцияларының қалыптасу себептеріне қарай екі түрге бөледі:
таптық қайшылықтарды реттеу функциясы және жалпы қоғамды реттеп-басқару
функциясы. Қазіргі заманда мемлекеттердің көпшілігінде таптық күрес
бәсеңдеп, демократия дамып, монополияның озбырлығы шектелгенде таптық
қатынасты реттеу функциясы өте сирек қолданылады. Дамушы елдерде бұл
функция жиі, күрделі түрде пайдаланылады. Мемлекеттердің көпшілігінде
функцияны ішкі және сыртқы деп екі күрделі топқа бөледі.

1.2 Мемлекет функциясының түрлері

Қазақстан Республикасы мемлекетінің функциясы, яғни оның қызметінің негізгі
бағыттары мемлекеттің қызметінің өзі түсініледі.
Мемлекет функииясы ішкі және сыртқы болып екіге бөлінеді:
° Ішкі функцияларға еліміздін материалдық-техникалық базасын құрып.
дамытуға бағытталған мына қызмет салалары мәдени-тәрбие жұмыстары, яғни
жеке адамның жан-жақты кетпеуіне мүмкіндік туғызатын және оның құқықтары
мен бостандықтарын нақты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.