Мектеп оқушыларының фермер мамандығына қызығушылығын қалыптастыру

Кіріспе

«Бәрінің бірдей жоғары білімі болуы міндетті емес, ондай деген болмайды. Бәрі бірдей академик, профессор немесе бизнесмен бола бермейді, оған жер бетіндегі әрбір оныншы адамның ғана қабілеті келеді. Алайда жалпы экономиканы алға қарай түрлі мамандықтағы жоғары білікті фермерлар жылжытып отыр емес пе. Олар да жақсы жалақы алып, өздері мен отбасыларын қамтамасыз етуде. Міне, осындай мамандықтарды меңгеру керек. Олар кей жағдайда кез келген басқа мамандықтардан артып болып жатады. Сондықтан, жас достарым, жұмысты осылай істеу керек деп ойлаймын», - деді мемлекет басшысы
Қоғамның әлеуметтік және ғылыми-техникалық прогресі дамып отырған заманда адамның интелектуалдық еңбек үлесі өседі және білім деңгейіне, шығармашылық даралығының дамуы мен фермер мамандығына бағыттылығына қойылатын талап жоғарылайды.
Фермер мамандығына бағыттылық оқушының кәсіптік жағынан өзін-өзі айқындауының маңызды бөлігі ретінде мамандық таңдауға белсенді қарым-қатынасынан көрінеді.
Кәсіптік бағыттылықты қалыптастырудың адами алғышарттары жоғары кластарда туындайды танымдық қызығуылық дамиды, жеке мәнді мақсат қою талабы, фермер мамандығына мүдде пайда болады.
Алайда, жалпы практика анализі көрсетіп отырғандай, көптеген мектеп түлектері өзін-өзі және таңдаған мамандығын нашар біледі. Жастар арасында ғылыми қызмет абыройы, педагогикалық, инженерлік-техникалық мамандықтарға қызығушылық баяу өсуде. Мұндай негативті құбылыстарды жою үшін “ерекше педагогикалық тәсілдер, жұмыстың мазмұнды және құқықты формалары қажет болып отыр, жас адамға шынымен көмек көрсететін, қоғамдағы өз орнын табуға көмектесетін жаңаша тәсілдер мен формалар керек болып отыр”. (8,19).
Білім беру мен экономикалық өсуді бай¬¬ланыстыратын көптеген дәлелдер бар:
макро- және микроэкономикадағы халықаралық зерттеулерді шолу білім берудің, табыстың және өнімділіктің арасында тығыз байланыстың бар екенін дәлелдеп отыр. Бұл ретте оқытудың бастапқы кезеңіне инвестициялаудың зор қайтарымы болатыны байқалады;
зерттеулер білім беруді дамытуға жұм¬¬салған инвестицияның маңызды жақтарын растайды.
Экономикалық пайдадан бөлек білім беру басқа да әлеуметтік пайдаларды келтіреді, әлеуметтік капиталдың – аза¬мат¬тардың көп үлесінің қатысуымен құ¬рал¬ған, әлеуметтік бірлігі мен интегра¬ция¬сы жоғары, құқық бұзушылық дең¬гейі төмен қоғамның қалыптасуына ық-пал етеді. Жастайынан білім алу әлеу¬мет¬тік, эмо¬ционалдық және басқа да өмір¬ге қажетті дағдыларды қалыптас¬тыруда маңызды рөлге ие. Білім беру

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1 Астана: Республикалық білім беру проблемалары ғылыми-практикалық орталығы, 2004. –45 б. (бірлестікте: Әбілқасымова А.Е.).
2 Управление воспитательным процессом в школе. Методические рекомендации. –Астана, 12-летнего образования, 2004. – 25 с. (в соавторстве: Кубенова Ш.И.).
3 12 жылдық білім беру жағдайында оқу нәтижесін бақылау және бағалау. Әдістемелік құрал. -Астана: 12 жылдық білім беру проблемаларының Республикалық ғылыми-практикалық орталығы, 2004. –20 б.
4 Система управления экспериментальной работы по переходу на 12-летнее обучение. Методические рекомендации. –Астана РНПЦ проблем 12-летнего образования, 2005. -70 с. (в соавторстве: Абылкасымова А.Е.).
5 Учебно-исследовательская деятельность студентов. Учебно-методическое пособие. –Актобе, 2006. –61 с. (в соавторстве: Алекешова Л.Б.).
6 Мұғалімдердің шеберлік іс-әрекетке әдістемелік дайындығының негізгі бағыттары (Мектепте ғылыми-әдістемелік жұмысты жетілдіру эксперименттік жұмыстың 1-кезең нәтижесі). –Ақтөбе, 2005. –69 б. (бірлестікте: Алдияров Қ.Т., Кубенова Ш.И.)
7 Оқушылардың білім сапасын қамтамасыз етудегі ғылыми-педагогикалық қатынас. (Мектепте ғылыми-әдістемелік жұмысты жетілдіру эксперименттік жұмыстың 2-кезең нәтижесі). –Ақтөбе, 2006. –69 б. (бірлестікте: Алдияров Қ.Т., Көбенова Ш.И.).
8 Психологиядан тест жинағы. –Ақтөбе, 2007. –57 б.
9 Образовательная технология: понятия и проблемы. Учебное пособие.–Актобе, 2007. –208 с. (в соавторстве: Сибагатова Г.К., Кубенова Ш.И.).
10 ХХІ ғасыр деңгейінде білім беру және кәсіптік даярлау (Ғылыми-әдістемелік жұмысты жетілдіруде эксперименттік жұмыстың 3-кезең нәтижесі). –Ақтөбе, 2007. –70 б. (бірлестікте: Алдияров Қ.Т., Көбенова Ш.И.).
11 12 жылдық мектепте оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетін ұйымдастыру. Оқу құралы. –Ақтөбе, 2006. –146 б.
12 Дарынды тұлға ілімі - өшпес мұра. Оқу құралы. –Ақтөбе, 2007. –180 б. (бірлестікте: Есекешова М.Д.).
13 Оқушылардың шығармашылық дербестігін қалыптастырудың дидактикалық негіздері. Оқу құралы. –Ақтөбе, 2007. –191 б. (бірлестікте: Нұрмұханова Г.Е.).
14 Физикалық география Оқу-әдістемелік құрал. –Ақтөбе, 2007. –81 б. (бірлестікте: Ж.Калмангарина).

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7

I.МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ФЕРМЕР МАМАНДЫҒЫНА ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ
ҒЫЛЫМИ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .12
1.1. Мектеп оқушыларының фермер мамандығына қызығушылығын қалыптастырудың
бағдарлылығының мәні мен құрылымы. ... ... ... ... ... ... ...12
1.2 Мектеп оқушыларының фермер мамандығына қызығушылығын қалыптастырудың
педагогикалық-психологиялық негіздер ... ... ... ... ... ... ... 17
1.3 Мектеп оқушыларының фермер мамандығына қызығушылығын қалыптастырудың
тәрбиелік
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20

ТАРАУ II. МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ФЕРМЕР МАМАНДЫҒЫНА ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН
ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ӘДІС-ТӘСІЛДЕР
ЖҮЙЕСІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
2.1 Мектеп оқушыларының фермер мамандығына қызығушылығын қалыптастырудың
кешенді әдіс-төсілдер сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
2.2. Мектеп оқушыларының фермер мамандығына қызығушылығын қалыптастыруға
қатысты жүргізетін кешенді жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..43

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...60
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .63

Кіріспе

         Бәрінің бірдей жоғары білімі болуы міндетті емес, ондай деген
болмайды. Бәрі бірдей академик, профессор немесе бизнесмен бола бермейді,
оған жер бетіндегі әрбір оныншы адамның ғана қабілеті келеді. Алайда жалпы
экономиканы алға қарай түрлі мамандықтағы жоғары білікті фермерлар жылжытып
отыр емес пе. Олар да жақсы жалақы алып, өздері мен отбасыларын қамтамасыз
етуде. Міне, осындай мамандықтарды меңгеру керек. Олар кей жағдайда кез
келген басқа мамандықтардан артып болып жатады. Сондықтан, жас достарым,
жұмысты осылай істеу керек деп ойлаймын, - деді мемлекет басшысы
Қоғамның әлеуметтік және ғылыми-техникалық прогресі дамып отырған
заманда адамның интелектуалдық еңбек үлесі өседі және білім деңгейіне,
шығармашылық даралығының дамуы мен фермер мамандығына  бағыттылығына
қойылатын талап жоғарылайды.
         Фермер мамандығына  бағыттылық оқушының кәсіптік жағынан өзін-өзі
айқындауының маңызды бөлігі ретінде мамандық таңдауға белсенді қарым-
қатынасынан көрінеді.
         Кәсіптік бағыттылықты қалыптастырудың адами алғышарттары жоғары
кластарда туындайды танымдық қызығуылық дамиды, жеке мәнді мақсат қою
талабы, фермер мамандығына  мүдде пайда болады.
         Алайда, жалпы практика анализі көрсетіп отырғандай, көптеген
мектеп түлектері өзін-өзі және таңдаған мамандығын нашар біледі. Жастар
арасында ғылыми қызмет абыройы, педагогикалық, инженерлік-техникалық
мамандықтарға қызығушылық баяу өсуде. Мұндай негативті құбылыстарды жою
үшін “ерекше педагогикалық тәсілдер, жұмыстың мазмұнды және құқықты
формалары қажет болып отыр, жас адамға шынымен көмек көрсететін, қоғамдағы
өз орнын табуға көмектесетін жаңаша тәсілдер мен формалар керек болып
отыр”. (8,19).
    Білім беру мен экономикалық өсуді байланыстыратын көптеген дәлелдер
бар:
макро- және микроэкономикадағы халықаралық зерттеулерді шолу білім
берудің, табыстың және өнімділіктің арасында тығыз байланыстың бар екенін
дәлелдеп отыр. Бұл ретте оқытудың бастапқы кезеңіне инвестициялаудың зор
қайтарымы болатыны байқалады;
зерттеулер білім беруді дамытуға жұмсалған инвестицияның маңызды
жақтарын растайды.
Экономикалық пайдадан бөлек білім беру басқа да әлеуметтік пайдаларды
келтіреді, әлеуметтік капиталдың – азаматтардың көп үлесінің қатысуымен
құралған, әлеуметтік бірлігі мен интеграциясы жоғары, құқық бұзушылық
деңгейі төмен қоғамның қалыптасуына ықпал етеді. Жастайынан білім алу
әлеуметтік, эмоционалдық және басқа да өмірге қажетті дағдыларды
қалыптастыруда маңызды рөлге ие. Білім беру қызметінің барлық спектрларын
одан әрі дамытудың сенімді дәлелдері осында. Қазақстанның білім беруді
түбегейлі жаңғыртуы: білім беруге салынатын инвестицияны айтарлықтай және
тұрақты ұлғайтуы, оның сапасын жақсартуы қажет.
Сондықтан жаңа ұлттық пайымдау ұсынылады: 2020 жылға қарай Қазақстан –
білімді мемлекет, ақылмен құрылған экономика және біліктілігі жоғары жұмыс
күші. Білім берудің дамуы еліміздің болашақ экономикалық, саяси және
әлеуметтік-мәдени өркендеуі сүйенетін тұғырнамасы болуы тиіс.
Бұл міндетті шешуде мектептен тыс мекемелер айтарлықтай роль атқарады.
Олардың тәрбиелік патенциалы оқушының мамандыққа деген қызығушылығы мен
мектепте мұндай мүмкіндіктің болмауы, әсіресе ауылдық мектептер, УПК-лар
мен базалық мекемелер арасындағы қайшылықты шеше алады. Қазіргі кәсіптік
бағдарлау жүйесін шын мәнінде шектеп отырған оқушының жинақталған моделіне
есептелген мектеп жүйесі мен оқушылардың, объективті сұранысы арасындағы
қайшылықты да жоя алады.
         Мектептің, мектептен тыс педагогиканың жалпы
принциптеріне сүйеніп, қатысушыларды конкурстық негізде қабылдап, қысқа
мерзімдік қызмет атқарып, тәрбиешілер мен педагогтардың уақытша коллективі
түрінде іске асырылады. Мұның барлығы танымдық қызығушылығын, белгілі бір
фермер мамандығына  қызмет саласына бейімділігін ескеріп, оқушылардың
фермер мамандығына  бағыттылығын қылыптастыру процесін жеделдетіп, мектеп
тәрбие жұмысында көзге көрінерлік нақты нәтижелерге жетуіне мүмкіндік
береді.
         Озық тәжірибе анализі көрсетіп отырғандай– мектептен тыс
мекемелердің ерекше перспективалы типі. Алайда жалпы практикада оқушылардың
фермер мамандығына  бағыттылығын қалыптастырудың мектептің педагогикалық
мүмкіндіктері толық пайдаланылмай келеді. Мұндай жағдайдың себептерінің
бірі, біздің ойымызша, профильдік лагерьдің тәрбиелік мүмкіндіктерін
зерттеуге арналған арнайы зерттеулердің жоқтығы.
         Проблеманың теориялық және практикалық актуальдылығы, оның
педагогикада жеткілікті таратылмауы “Мектептен тыс мекемелерде оқушылардың
кәсіптік бағыттылығын қалыптастыру” деген тақырыпта дипломдық зерттеу
тақырыбын таңдап алуға итермеледі.
         Біздің зерттеуіміздің мақсатына сай мынадай еңбектер талданды:
кәсіптік бағдар берудің әлеуметтік және педагогикалық аспектілерін, оның
структурасын, қызметі мен социалистік қоғамдағы жастарға фермер
мамандығына  бағдар беру процесін басқаруды қалыптастыратын (А.Е.Голомитон,
Л.А.Иовайша, Е.А.Каимов, С.Н.Чистякова т.б.); жалпы орта білім беретін
мектептің жоғары класс оқушыларының кәсіптік бағдарлылығын қалыптастырудың
заңдылықтарын айқындайтын (С.П.Пряддэне, Н.К.Степаненков, П.А.Шавлер т.б.);
оқушылардың фермер мамандығына  бағдарлылығын қалыптастыру дифференциалды
оқыту (Р.П.Ленгвитал, Л.Ф.Францева); мектеп, отбасы және қоғамның өзара
әсері жүйесі (М.А.Добрынин); оқушылардың фермер
мамандығына  бағдарлылығының компоненттері, кейбір жақтары, кәсіпті таңдау
мотивтері қарастырылады (Л.В.Петера, Е.М.Павлютенков т.б.); кәсіпке
қызығушылық (Т.Л.Бухарина, А.В.Гришин т.б.); кәсіптік ой-қиял
(О.А.Зимовина, Н.Ф.Гейжан т.б.).
         Аталған тақырыпты зерттеудің алғышарттары мектептен тыс және
кластан тыс жұмыстарда мектеп оқушыларына кәсіптік бағдар беру
проблемаларына арналған еңбектерде айтылды (А.С.Гецадзе, Е.П.Гроссу,
И.П.Волков т.б.); оқушылардың ғылыми, танымдық қызығушылығын, мектептен тыс
мекемелер қызметіндегі фермер мамандығына  қызығушылығын зерттеу
(Г.К.Байдельдинова, Г.А.Зверева, Л.И.Кочукова т.б.); мектептен тыс
мекемелердегі педагогикалық процестің заңдылықтары (В.В.Белова,
З.А.Барышникова, А.З.Иоголевич, А.И.Ковалева, М.Б.Коваль, И.Н.Рябченко,
Т.И.Сущенко т.б.); жоғары класс оқушыларының уақытша коллективтерінің
педагогикалық мүмкіншіліктері (О.А.Газман, В.Д.Иванов, Н.Г.Пичкало т.б.);
         Зерттеудің объектісі(нысаны)  – мектептен тыс мекемелердің
оқушыларды кәсіп таңдауға даярлау қызметі.
-жалпы білім беретін мектептің тәрбиеленушілерінің фермер
мамандығына  бағыттылығын қалыптастыру процесі.
Зерттеу мақсаты – жалпы білім беретин мектептерде оқушыларды фермер
мамандығына  бағдарлау ісін қалыптастыру қызметін жетілдірудің негізгі
жолдары мен шарттарын айқындау және осының негізінде педагогтар үшін ғылыми-
әдістемелік ұсыныстар жасау.
Зерттеудің міндеттері – ғылым мен техникамен оқушыларды мамандық
таңдауға даярлауын айқындау:
- Жалпы білім беретін мектептерде фермер мамандығына  бағдарлылығын
қалыптастыру процесін жеделдететін қызмет жүйесін негіздеу;
Жалпы билим беретін мектептерде педагогикалық коллективінің
оқушылардың фермер мамандығына  бағдарлылығын қалыптастыру процесін басқару
қызметінің мазмұнын жасау;
Зерттеудің гипотезасы –оқушылардың фермер мамандығына бағдарлылығын
қалыптастыру процесі оның дамуының жалпы психологиялық-педагогикалық
заңдылықтарына ғана емес, ғылым мен техниканың тәрбие мекемесі ретіндегі
мектептердің ерекшелігіне де байланысты.
Жалпы білім беретін мектеп оқушыларының фермер
мамандығына  бағдарлылығының қалыптасуы тиімді болады; егер ауысым
барысында оқушылар ғылым мен техниканың қазіргі салаларына жаңа ақпарат,
фермер мамандығына  еңбектің әр саласы туралы ақпарат алып отырса және
мұндай ақпаратты өз бетінше іздеп табуға даярланса; легерьде және лагерьден
соңғы кезеңде оқушылардың кәсіпке қызығушылығын іске асыру үшін жағдай
жасалса; мектеп оқушылары мен педагогтардың қарым-қатынасы процесінде
адамның іс-әрекетпен шығармашылық қызмет үлгілері коллективті нормаға
айналатын эмоциалдық-интеллектуалдық атмосфера жасалса; танымдық және
практикалық қызметтің ойын түрлері каникул күндерінде кеңінен қолданылса.
Оқушыларды кәсіптік бағдарлаудың қажетті шарты – лагерьдің педагогикалық
коллективінің оны басқаруға арнайы дайындығының болуы. Мектеп оқушыларының
қызметінің нәтижелілігі кәсіптік бағдарлылығының деңгейі жоғарылауынан
көрінеді.
Біз өз зерттеуімізде мектеп оқушыларын еңбекке даярлаудың теориялық
негіздері мен мамандық таңдау. Н.К.Крупская, А.В.Луначарский, А.С.Макаренко
т.б. жасаған мектептен тыс тәрбиенің негізгі принциптерін басшылыққа алдық.
Проблеманы философиялық жағынан ойластыруға Л. Б. Буева,  Г. Л. Смирнова,
Г. Н. Филонова т.б. еңбектері көмектесті.  Біздің еңбегіміз О.С. Богданова,
Р.Г. Гурова, И. С. Кон, Б. Т. Лихачева, А.В. Чудрин т.б. еңбектерінде
ашылған педагогикалық процестің заңдылықтарын (негізгі) білуге негізделді.
Адамның бағыттылығының  психологиялық мәнін анализдеуге А.Г. Ковалева, К.К.
Платонова, С.Л. Рубинштейн т.б. еңбектерінің  мәні ерекше болды.
Зерттеу барысында әдіс-тәсілдер комплексі пайдаланылды: философиялық,
социалогиялық, психологиялық-педагогикалық әдебиеттер; жалпы және озық
педагогикалық практиканы зерттеу, тәжірибелік – эксперименталдық жұмыстар.
Құжаттар, анкеталар, бақылау, оқушылармен кеңес, ата-аналармен, мектеп және
мектептен тыс мекемелермен педагогтарымен кеңес, профильді лагерь
түлектерінің тағдырына ретроспективті анализ танымдық және кәсіптік бағыт
беру ойындары жүргізілді. Дипломдық қорғаушының тәрбиеленуші, тәрбиеші,
мұғалім, профильді лагерьдің педагог методисі ретіндегі қызметінің
ретроспективті анализі қолданылды.
         Зерттеудің ғылыми жаңалығы – жүйені негіздеуде жатыр (мектеп
қызметін), ол тәрбиеленушілердің фермер мамандығына  бағдарлылығын
қалыптастыру процесін жеделдетті, оқушылардың кәсіптік бағдарлылығы
қалыптасқандығының көрсеткіштерін жасау; профильді лагерь
тәрбиеленушілерінің фермер мамандығына  бағдарлылығының динамикасын
айқындау. Зерттеуде, сол сияқты, ғылым мен техниканың жас достары профильді
лагерінің өзгешеліктер сипатталған: конкурстық негізде қабылдау, оның
қызметінің қысқа мерзімділігі, педагогтар мен тәрбиеленушілерінің уақытша
коллективтегі қызметі мен қарым-қатынасының өзіндік сипаты (жалпы
қызығушылығы бойынша бірлескен), профильді лагерьге қатысушылардың ғылым
мен техниканың, белгілі бір саласына фермер мамандығына  қызметтің
қызығушылығы мен бейімділігін есепке ала отырып жасалған жұмыс
бағдарламасын түзу мүмкіндігі т.б.
         Зерттеудің практикалық мәнділігі – мектептен тыс мекемелердің
педагогикалық коллективінің методикалық ұсыныстар жасап шығарғандығы, онда
ғылыми техниканың жас достары профильді лагерінің қызметіндегі оқушылардың
фермер мамандығына  бағдарлығын қалыптастыруды формалары мен әдіс-тәсілдері
мазмұны ашып көрсетілген, лагерьдегі кружоктар мен клубтар жұмысының үлгі
бағыттары ұсынылған, лагерьдің педагогикалық коллективінің оқушылардың
фермер мамандығына бағдарлылығын қалыптастыру процесін басқаруға даярлайтын
жиын семинарларының жоспары белгіленген. Зерттеудің материалдары мен
алынған тұжырымдар педагогикалық институт студенттері үшін арнайы
курстарды, мектептен тыс қызметшілерінің квалификацияны көтеру
семинарларында пайдаланыла алады.
         Зерттеудің анықтығы адамды дамыту марксистік, лениндік ілімге
сүйенетін методологиялық әдіспен қамтамасыз етіледі. (жоспарға кәсіптік
бағыт беру мен еңбек тәрбиесін беру туралы); Зерттеу міндеті мен предметіне
сәйкес әдіс-тәсілдер комплексін қолданумен дәлелденеді, империкалық
метриалды іріктеп алумен дәлелденеді; (зерттеліп отырған процесті
сипаттауға қажет және жеткілікті) басқа зетттеушілердің тұжырымдарымен
салыстырыла дәлелденген мәліметтердің репрезентативтілігі тәжірибе
эксперименталдық жұмыс нәтижелерінің анализі тәрбиеленушілерінің фермер
мамандығына  бағдарлылығы деңгейінің өсіп отырғандығынан көрінеді.

ТАРАУ I.МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ФЕРМЕР МАМАНДЫҒЫНА ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН
ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ҒЫЛЫМИ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1 Мектеп оқушыларының фермер мамандығына қызығушылығын
қалыптастырудың бағдарлылығының мәні мен құрылымы.

   2005 жылдан бастап Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005
– 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, Қазақстан
Республикасында техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2008 – 2012
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, 2007 – 2011 жылдарға арналған
Қазақстан балалары бағдарламасы, Балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен
және оқытумен қамтамасыз ету жөніндегі 2010 – 2014 жылдарға арналған
Балапан бағдарламасы қабылданды.
Дарынды жас қазақстандықтарға әлемнің үздік университеттерінде білім
алуға мүмкіндік беретін Қазақстан Республикасы Президентінің Болашақ
халықаралық стипендиясын іске асыру еліміздегі адами капиталдың дамуына
қосылған елеулі үлес болды.
Қазақстан қазіргі уақытта білім беру, адам мен бала құқығын қорғау
саласындағы негізгі халықаралық құжаттарға қатысушы болып табылады. Бұл –
Жалпыға бірдей адам құқықтары декларациясы, Бала құқықтары туралы
конвенция, Адамның экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтарының
Халықаралық декларациясы, Еуропа өңірінде жоғары білім беруге жататын
біліктілікті тану туралы Лиссабон конвенциясы, Болон декларациясы және т.б.
Адами ресурстарды дамыту еліміздің 2020 жылға дейінгі Стратегиялық
даму жоспарындағыбасымдықтардың бірі ретінде айқындалған.
Білім беруге инвестиция салу арқылы адами капиталды сапалы дамытуда
нақты қол жеткен мақсаттар бар.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005 – 2010 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру нәтижесінде 2010 жылғы 1
шілдедегі жағдай бойынша білім берудің барлық деңгейі тиісті ұйымдар
желісімен институционалды қамтамасыз етілген. Білім берудің құрылымы
Халықаралық білім берудің стандартты жіктеуішіне сәйкес келтірілді.
Оқытудың 12 жылдық моделін енгізу үшін жағдайлар жасалуда. Техникалық және
кәсіптік білім қайта құрылымдалды. Мамандарды үш деңгейлі даярлау
енгізілді: бакалавр – магистр – Ph.D докторы. Мамандықтардың ірілендірілген
топтарынан тұратын Қазақстан Республикасы жоғары және жоғары оқу орнынан
кейінгі білім мамандықтарының жіктеуіші бекітілді.
Психологтар мен педагогтар жеткіншек жас өспірім жастағы балаларға тән
сипат ретінде олардың фермер мамандығына  жағынан өзі-өзі анықтауы адамның
даму процесінің ең бір мәнді жағы деп санайды.
         (Л.И.Божович, И.С.Кон, В.А.Корутецский, В.В.Чебышева,
С.Н.Чистякова т.б.) өзін-өзі фермер мамандығына  айқындау тек мамандық
таңдау емес, адамның рухани дамуының мазмұнды процесі деп білуі керек. Ол
жас адамның қызығушылығы мен бейімділігіне қарай, өзін-өзі бағалауы мен
идеалдарына және құндылықтар бағытына және эмоционалдық, ерік-жігер
деңгейіне қарай айқындалады. Адамның аталған ерекшеліктері мектеп, отбасы,
басқа да референтті топтардан жалпы коммуникациялық құралдардан шығатын,
сыртқы әсерлердің жиынтығына түсетін жалпы психологиялық негіздерін
құрайды. (191, 5).
         Адамның өз-өзін фермер мамандығына  айқындау структурасында оның
фермер мамандығына бағыттылығы мен фермер мамандығына  санасын атап айтуға
болады. Жастардың өз-өзін фермер мамандығына  айқындау проблемасының
қазіргі зерттеушілері А.Г.Бас, А.В.Голомшток, А.В.Дьяченко, Л.А.Иовайша,
С.П.Крячжде, Н.К.Котеленков, В.-Р.П.Ленгвитас, Н.И.Макаров,
Ч.И.Бавлютенков, А.П.Сейтешов, Н.К.Степаненков, П.А.Шавир т.б. адамның
фермер мамандығына  бағыттылығының қалыптасуын өз-өзін айқындау процесінің
негізгі мазмұны ретінде қалыптастырады ал фермер мамандығына  бағыттылықты
өз-өзін айқындаудың ең маңызды алғышарты, оның негізгі компоненті, адамның
жалпы және фермер мамандығына  дамуының көрсеткіші деп санайды.
         Біздің зерттеуіміздің негізгі ұғымының мәніне кірісе отырып фермер
мамандығына  бағыттылық дегеніміз – адам бағыттылығының бір бөлшегі, оның
ерекше формасы екенін есте ұстадық (74; 88; 89; 155 т.б.) Фермер
мамандығына  бағыттылық жалпы бағыттылық аясында қалыптасады және адамның
дамуына қарай оның структурасында мәнді жетекші орын алады. Осы әдіс адам
бағыттылығының негізгі концепциясын талдауды қажет етті, біз соны істедік,
адам бағыттылығының мәнін, структурасы мен типін айқындауды басты міндет
етіп алдық.
         Атақты совет психологы С.А.Рубенштейн “бағытттылықты” адамның
негізгі динамикалық сипаты деп түсінді адам бағыттылығының структурасына ол
сұраныс, қызығушылық идеалды енгізді (149, 624-626) көптеген зерттеушілер
адамның бағыттылығы ұғымының мәнін ашуға тырысып, оны не нұсқаулармен, не
мотивпен, не адам қатынасымен теңдестірді.
    2010 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша республикада жергілікті
атқарушы органдар (бұдан әрі – ЖАО) мен Қазақстан Республикасы Білім және
ғылым министрлігіне (бұдан әрі – БҒМ) ведомстволық бағынысты 7576
мемлекеттік күндізгі жалпы білім беретін мектеп жұмыс істейді, онда 2,5
млн.-ға жуық оқушы білім алады. Мектептердің жалпы санының 64,6 %-ы
үлгілік, 35,4 %-ы – ыңғайластырылған ғимараттарда орналасқан, 201 мектеп
апатты жағдайда. Мектептердің 37,4 %-ы тасымалданатын суды пайдаланады. 70
мектеп 3 ауысымда, 1 мектеп 4 ауысымда жұмыс істейді. Мектептердің 25,1 %-ы
күрделі жөндеуді қажет етеді.
Республиканың негізгі және орта мектептерінің 47,4 %-ы жаңа үлгідегі
физика кабинеттерімен, 13,2 %-ы химия, 16,3 %-ы биология, 46,7 %-ы
лингафондық мультимедиалық кабинеттерімен жабдықталған.
Әрбір бесінші мектепте асхана мен буфет жоқ. Мектеп асханаларының
жабдықтары мен мүкәммалының ескіруі 80 %-ды құрайды. Мектептердің 26,4 %-
нда спорт залдары жоқ. Мемлекет қаржыландыратын арнайы автобустармен
балаларды мектепке тасымалдау бағдарламасы жоқ.
Осылардың барлығы 12 жылдық білім беру моделін енгізу мерзімін кейінге
қалдыруға себеп болды.
Қазақстандық білім беру жүйесінің ерекшелігі – мектептердің жалпы
санының 56,5 %-ын құрайтын (2005 жылы – 52 %) ШЖМ болуы. Оның ішінде,
ауылдық жерлерде – 68,6 %.
Іс жүзінде әрбір төртінші мұғалім ШЖМ-да жұмыс істеп, әрбір алтыншы
қазақстандық оқушы ШЖМ-да оқиды.
Мүмкіндіктері шектеулі балалар саны өсуде. Егер 2005 жылы олардың саны
124 мыңды құраса, 2010 жылы 149 мыңнан асты. Олардың 41,4 %-ы ғана арнайы
білім беру бағдарламаларымен қамтылған.
Мысалы, Н.Д.Левитов адам бағыттылығын адамның жеке басына кешкен
шындыққа деген қатынасы ал оның өмірі мен қызметіне әсер етеді деп
суреттеді (87) Л.И.Божович адам бағыттылығы ұғымын мотивацияның иерархиялық
структурасындағы белгілі бір мотивтердің тұрақты үстемдігі деп анықтама
береді. В.Н.Мясечев пен А.Г.Ковалев бағыттылықты адамның шындыққа қарым-
қатынасының іріктелген белсенділігі ретінде қарастырылады. (68) В.С.Мерлин
бағыттылыққа психологиялық қасиеттерді жатқызды. “Өмірдің әртүрлі нақты
жағдайындағы адамның әрекетінің жалпы бағытын айқындайды”, деп жазды.
(103,123).
         Адамның динамикалық функционалдық структурасы концепциясында
К.К.Платонов бағыттылықты адамның тәрбие арқылы қалыптасатын, әлеуметтік
шартты подструктурасы ретінде қарастырыды.
         “Тұтас қалыпта алынған бағыттылық, өз кезегінде өзіне мынадай
формаларды подструктура ретінде жинақтайды: тілек, қызығу, бейімділік,
идеалдар, дүниетаным, сенім. Осындай формаларда қарым-қатынаста әртүрлі
қажеттілік формалары да көрінеді”. (130,137) Адам структурасының өзара
байланысымен өзара әсерін талдай келіп К.К.Платонов адам бағыттылығы
элементтерін мақсат подструктурасы элементтері мен және әрекет мотивтерімен
теңдестіреді (130, 142).
         Бұл өзара байланыс әсіресе адам бағыттылығының барлық уақытта
относителді күрделі және өмірлік маңызды мақсаттарына жетудегі белсенді
әрекеттерімен көрінеді.(95)
         Адам бағыттылығының неғұрлым жалпы анықтамасын белгілі совет
ғалымы Б.Ф.Ламов берді. Оның түсінігінше “адам бағыттылығы оның
психологиялық қалыбын айқындайтын, жүйелейтін қасиеттерінде көрінеді” (94,
4).
         Ұғымның жоғарыда аталған анықтамалары автордың мынадай адам
бағыттылығы қасиеттерін атап көрсетеді. Іс әрекетпен мінез құлықты реттеу
мен жұмылдыру белсенділігін атап көрсетеді.
         Көрсетілген концепциялардың бар айырмашылығы жұмылдырушы күштің
әртүрлі формаларына келіп тіреледі.
         Философиялық және педагогикалық еңбектерде “социалистік
бағыттылық” деген ұғымды ұшыратуға болады (158, 176 т.б.) “адамның қоғамдық
(моральдық-адамгершілік) бағыттылығы” деген де бар (56). Ол адамның
дамуының жоғарғы деңгейін сипаттайды. Егер адамның мінез құлқы қоғамның,
коллективтің, басқа адамдардың да, яғни коллективтік мотивтерді бейнелесе,
бағыттылықтың мұндай типі, деңгейі туралы айтуға болады. Сондықтан мұндай
бағыттылықты коллективтік бағыттылық деп те атайды.
         Адам бағыттылығы адамның қоғаммен қарым-қатынасынан, жалпы ортамен
қатынасынан ғана емес сонымен бірге өз-өзіне, айналысатын ісіне және оның
нәтижесіне қатынасынан да көрінеді. Егер мотивациялық жүйеде өз-өзін
қамтамасыз ету, өз-өзін көрсету жеке мүдделір басым болса, онда жеке
бағыттылық көрінеді, оны кейде эгоистикалық не “өзіне-өзі бағыттылық” деп
атайды. Егер адамның іс-әрекетін қызметтік өзі талап еткен мативтер
реттейтін болса, еңбек процесіне, мәніне қызығу болса, онда адамның
іскерлік (еңбек) бағыттылығы орын алады. (74, 88).
         Оқушылардың фермер мамандығына  бағыттылығының қалыптасу процесі
жалпы бағыттылықтың бір бөлшегі ретінде күрделі көп деңгейлі, көптеген
әлеуметтік және жеке факторлар мен шарттарға бағынышты процесс. П.А.Шавир
бұл процесс субъектінің қызметі мен оны кәсіптік бағдарлар факторларымен
байланысын іске асыратынын дәлелдеді. Өз-өзін танудың психологиялық
алғышарттары кәсіптік бағыттылық компоненттері деп санайды зерттеуші.
Біздің ойымызша П.А.Шавирдің осы топқа белгілі бір іс-әрекет саласына
бейімділікті білдіретін адамның жалпы ерекшеліктерін де жатқызатыны қызықты
көрінеді. (191, 8-12).
         Белгілі совет психологы профессор Ч.А.Климов мамандықтың мынадай
типтерін көрсетеді – “адам-табиғат”, “адам-техника”, “адам-адам”, “адам-
белгі”, “адам-көркем образ” оларды еңбек құралдарына салыстырады, яғни адам
ойша не практика жүзінде қолданатын заттар қасиетіне процесіне қарап осылай
бөледі (65). Бұл белгі белгілі бір “дөрекілігіне” қарамай професиография
табысты жұмыс істейді, педагогтар мен психологтар оқушалардың фермер
мамандығына  бағыттылығын диагностикалауға көмектеседі.
         Адамның фермер мамандығына  бағыттылығының ерекшеліктері болатыны
негізделген нәрсе болғанымен біз оны мамандықтың белгілі бір түріне
бейімділік деп атаймыз дейді Н.А.Грищенко мен Л.А.Головейдің зерттеуі.
         Олар мектеп оқушыларының психофизиологиялық, психологиялық және
жеке ерекшеліктерінің жыныстық және жасына байланысты тұрғыдан фермер
мамандығына  бағыттылыққа әсерін зерттеген болатын. Зерттеушілер “оқушылар”
әртүрлі кәсіптік бағыттылыққа жататын болса алардың психологиялық
сипаттамасы да әртүрлі болатынын айқындады. Әсіресе “адам-табиғат” және
“адам-белгі жүйесі” типіндегі мамандықтарға бағыттылық топтары арасындағы
айырмашылық анық көрінеді. Барлық зерттелген сипаттамалар бойынша бұл
топтар қарама-қарсы болып шықты. (45, 109).
         Зертеушілер арасында фермер мамандығына  бағыттылықтың
компоненттеріне нені жатқызу керектігі жөнінде келіспеушіліктер бар екені
байқалады. П.А.Шавирден мынадай пікірді табуға болады: пәндік және
мамандыққа қызығушылығы мен бейімділігі, сенімі, идеалы, өмір туралы
түсінігі бар адамдарда фермер мамандығына  жағынан өз-өзін тануға ұмтылыс
бар. (191, 12). С.Н.Чистякова мен Н.Н.Захарованың пікірінше фермер
мамандығына  бағыттылыққа қажеттілік, қызығушылық, бейімділік, қабілет,
мотив, идеалдар, нақты фермер мамандығына  қызмет тәжірибесі, білім, дағды
кіреді (186, 156).
         Біз фермер мамандығына  бағыттылық адамның қабілетімен, сол сияқты
белгілі бір дәрежеде фермер мамандығына  не соған жақын іс-әрекетпен тығыз
байланысты екенін жоққа шығармаймыз. Сонымен бірге бұл элементтерді фермер
мамандығына  бағыттылық құрамына енгізуге болады дегенмен келісе алмаймыз,
себебі адамның басқа подструктураларының компоненттері болып табылады:
білім, дағды “Отып” подструктурасына жатады (130, 139), ал қабілет қалған
төрт подструктурадан гөрі елеусіздеу (130, 152). Алайда бұл элементтерді
фермер мамандығына бағыттылық құрамына енгізетін (Н.К.Котиленков),
енгізбейтін (Н.Н.Степаненков) ғалымдар диагностикалау процесінде “тәжірибе”
мен “қабілетті” аттап өте алмайтынын айтуымыз керек.
         Н.К.Котиленков фермер мамандығына  бағыттылықты “адам
бағыттылығының ерекше формасы, ол мамандыққа таңдай қараудан көрінеді,
тұрақты қызығушылық пен бейімділіктен туған, қабілетіне сәйкес келетін және
өмірдегі қызметі процесінде қалыптасатын форма” ретінде қарастырады. (74,
43). Кәсіптік бағыттылықтың барлық қасиетін байланыстыратын негізгі
категория – кәсіптік қызығушылық, - деп санайды Н.К.Котеленков.
Сондықтан  диагностиканың жетекші компоненті танымдық және кәсіптік
қызығушылықты зерттеу, - деп есептейді зерттеуші. Бағыттылықтың бастапқы
буыны – кәсіптік ниет, оның негізінде құштарлық пен тілек жатады, - деп
айтады Котиленков. Кәсіпке құштарлықтың даму динамикасын бақылай келе ол
қызығушылық пен бейімділікті құштарлықтан бағыттылыққа ауысу көрсеткіші
ретінде атап көрсетеді.
Авторлардың бірқатары оқушылар ақиқат әрекет етуші мотив – мақсатқа
айналғансоң фермер мамандығына  құштарлық олардың іс-әрекетіне әсер етеді,
мектептегі білімін өзінің болашақ мамандығымен салыстырады (23), керекті
пәндеріне қызығуы артады (157), белгілі бір дәрежеде құндылық бағытын
өзгертеді, (66), мұғалімдерге, ата-анаға (197), өзінің құрдастарына (144)
қарым-қатынасы өзгереді,- деп санайды. Сонымен бірге көптеген зерттеушілер
фермер мамандығына құштарлық жоғары клас оқушыларының іс-әрекетінің
нәтижесі деп санайды және сенімді түрде оның қалыптасуына әлеуметтік –
психологиялық ерекшеліктер (оқушылардың) (28, 132), олардың қызығушылығы
(163), қабілетті, еңбекке қатынасы, (171), тәжірибесі: (114), әлеуметтік
тобы және адамдармен қарым-қатынасы әсер ететінін дәлелдейді. Бұл
зерттеулердің кейбірінде “фермер мамандығына  құштарлық” ұғымы “фермер
мамандығына  бағыттылық” ұғымымен теңдеңдестіріліп жіберіледі. Біз бұл
теңдестірілумен келісе алмаймыз және фермер мамандығына  қызығушылық,
мамандықты таңдау мотивтерімен бірге фермер мамандығына  құштарлықты фермер
мамандығына бағыттылық структурасына енгіземіз.

1.2. Мектеп оқушыларының фермер мамандығына қызығушылығын
қалыптастырудың педагогикалық-психологиялық негіздері

Адамның жалпы бағыттылығының негізгі қасиеттері: таңдау, мәжбүрлі
белсенділік, іс-әрекеті мен мінез құлқын зерттеу. Адам структурасының өзара
іс-әрекетіне (К.К.Платоновтың адамдық динамикалық функционалдық
структурасының концепциясы) сүйеніп, осы қасиеттерді фермер мамандығына
бағыттылық ұғымына бейімдеп бейнелейік. Мамандыққа таңдай қарау ең алдымен
фермер мамандығына қызығушылықтан туады, мәжбүрлі белсенділік фермер
мамандығына іс-әрекет мотивтерінен туады, зерттеуді фермер мамандығына іс-
әрекеттің мақсатын айқындау іске асырады. В.Г.Леонтьев пен А.Н.Жмырикованың
пікірінше фермер мамандығына бағыттылықтың қалыптасуы процесі мәжбүрлік
иеархиясын тұрғызуда, мақсатты айқындауда және фермер мамандығына іс-
әркеттің реттеу үшін жасауда жатыр. (89).
Оқушының фермер мамандығына бағыттылығына түрткі болатын компоненті
ретінде (әлі ақиқат фермер мамандығына қызметке араласпаған) оның танымдық
қызығушылығы, кәсіпке қызығуы, белгілі бір іс-әркет түріне бейімділігі,
мамандықты таңдау мотиві, мақсаттық компоненті ретінде – фермер мамандығына
құштарлық, ол мақсат қою және соған сәйкес құрал, оқушы осылардың
көмекгімен фермер мамандығына мақсатына жетеді.
Адамның бағыттылығы функционалды-структуралық сипатынан басқа
(иеарархиялық – мәжбүрлік және мақсаттық компоненттер) мазмұндық сипаты да
бар. Оны К.К.Платонов деңгей, кеңістік, тұрақтылық, интенсивтілік және
әсерлілік деп анықтайды. (91, 216-218) Былайша айтқанда, деңгей бағыттылығы
мотив пен мақсаттың қоғамдық мәнділігіне байланысты кеңістік қызығушылық
мотивтер мен мақсатқа бағынышты, тұрақтылық – қызығушылық пен қажеттіліктің
тұрақтылығына байланысты. Интенсивтілік пен әсерлілік – алға қойған
мақсатқа жету үшін белсенділік пен қайсарлыққа бағынышты.
Бұл қасиеттерді атап көрсетуіміз барынша шартты. Себебі олар бір-
бірімен тығыз байланысты: қызығушылық арқылы ең маңызды категория ретінде;
фермер мамандығына бағдарлылық (сыртқы байланыс), интеллектуалдық,
эмоционалдық және адамның ерік жігер саласы (ішкі байланыс).
Зерттеушілер фермер мамандығына бағыттылықтың сапалық сипатын
анықтауға, нақтылауға тырысып отыр. Н.К.Котиленков деңгейді идеялық-саяси
және адамның адамгершілік бағытымен байланыстырады және деңгейлік бағаны
мамандықты таңдау мотивтерін түсініп алып барып беру керек, мотивтің
әлеуметтік мәні мен орнын айқындап алу керек. Фермер мамандығына
бағыттылықтың кеңдігін ол адамның өзара байланысты қызығушылық линияларының
санына қарай сипаттайды. (74, 24-25).
Біздің ойымызша, фермер мамандығына бағыттылық деңгейінің неғұрлым
тереңірек анықтамасын П.А.Шавир берді (191, 29-31) мамандықты таңдаудың
әртүрлі мотивтерінің ішінде сөзсіз қажеттілері (шығармашылық, танымдық,
кәсіптік), кәсіптік қызметпен мазмұны мен органикалық байланыстылары және
орташа байланыстылары (әлеуметтік, моральдық, эстетикалық материалдық,
утелитарлық) қызмет нәтижесі мен процесімен байланысты жоқ түрлері болады.
Ч.М.Павлютенковтың классификациясы пайдаланылды.(126). П.А.Шавирдің
анықтамасы негізінен осы жағдайлар ашылған.
оқушылар бойында фрустрацияға қарсы қару ретінде антиципацияны дамыту
қажет деп санайды. Өткен тәжірибесін пайдаланып, алдағы болатын оқиғалардың
барысы мен қорытындысын модельдей білуге үйрету қажет деп санайды (194, 112-
119).
Жоғарыда қарастырылған зерттеулердің авторы структуралық-
функционалдық және мазмұндық-динамикалық компоненттерді (фермер мамандығына
бағдарлылықтың) атап көрсетуге, фермер мамандығына қызығушылыққа
бейімділіктен, қарым-қатынастан, идеалдан бөлектеп қарастыруға ұмтылады. Ал
С.П.Крягтде оларды бір тұтастыққа біріктіреді, әрі олардың бірі екіншісіне
ауысуы мүмкіндігін, өзара байланысын, т.б. ашып көрсетеді. Оның адамның
иерархиялық-инструменталдық концепциясында фермер мамандығына қызығушының
(фермер мамандығына бағдарлының) фактор формасындағы (симптомокомплекс)
белгілі бір өзара бағынышты процестер мен “психикалық қасиеттердің
комплексі” ретінде түсіндіріледі. Ол адамның таңдап алған не кейіннен ие
болған мамандығымен байланысты болғандықтан, адамның қызметін қолдап-
қуаттайды және өмірдегі әр алуан құбылыстар және объектілермен
кездескендегі танымдық, эмоционалдық және белсенділіктен көрінеді (76.12).
Фермер мамандығына қызығушылықтың даму динамикасын суреттей келіп,
С.П.Крягтде қызығушылықты дамытуды пассивті, ситуативті және көз сүзуден
(тұтынушылық қызығу) бастап қайраткердің белсенді қызығушылығына дейін
жетілдіруді ұсынады.
Фермер мамандығына қызығушылықты дамытудың осыған ұқсас деңгейін
басқа зерттеушілер де атайтынын айтуымыз керек. Мысалы, Е.М.Павлютенков
мотивтердің өзара әсерін адамның қызығушылығымен байланыстыра қарап,
мамандыққа және фермер мамандығына қызығушылыққа қатысты ситуативті
қайраткерлік қызығушылықты да атап көрсетеді (126). Алайда С.П.Крягтденің
еңбегі біздің назарымызды фермер мамандығына қызығушылықтың (фермер
мамандығына бағдарлылықтың) дамуының әр түрлі деңгейдегі психологиялық
көрінісінің толық сипаттамасын беруімен және фермер мамандығына
бағыттылықты қалыптастыру механизмдерін ашып көрсетуімен аударып отыр. Оның
ұсынған фермер мамандығына қызығушылық деңгейлерінде танымдық,
эмоционалдық және еріктік компоненттер мәнділігі жағынан реттеліп отырады,
ол фермер мамандығына қызығушылықты дамытуды басқару процесіндегі маңызды
факторлар болып табылады, тоның әрбір деңгейі белгілі бір дәрежеде кәсіпке
бағыттау ықпалының формаларын көрсетеді.
Сонымен, оқушы тұлғасының фермер мамандығына бағыттылығы дегенді біз
оқушының мамандық таңдауға өзі қалап және белсенді қарым-қатынасынан
көрінетін адам бағдарламалылығының бір бөлшегі деп түсінеміз. Фермер
мамандығына бағдарлылықтың функционалдық-структуралық сипаттамасы ретінде
біз иерархиялық мәжбүрлеу компоненттерін атап көрсетеміз = мамандыққа
танымдық қызығушылығы мен еңбектің бейімділік мамандық таңдау мотивтері;
мақсаттың компоненті; фермер мамандығына құштарлық. Оқушының фермер
мамандығына бағдарлылығының мазмұндық-динамикалық сипаттамасы ретінде
деңгей, толықтық, кеңдік және жинақылық, беріктік, әсерлілік, интенсивтік.
Оқушының фермер мамандығына бағдарлылығының жоғарғы деңгейін қалыптастыру
үшін мынадай психологиялық негізделген, мақсатты түрде ұйымдастырылған
жұмыс қажет = мамандық туралы жаңа ақпараттарды қамтамасыз ететін танымдық
құндылыққа бағытталған мотивтердің, бағалардың, ұғым-түсінікті кеңейтетін
компонент, әсіресе еңбекті жаңғыртатын практикалық компонент, белгілі бір
кәсіп не соған жақын қызметте өз күшін сынап байқау, ал кейінгі этаптарда
мамандықтың қыр-сырын аша түсуге тиіс, сөйтіп адамның көпқырлы, өзгермелі
қажеттіліктерін қанағаттандыруы тиіс. Танымның жалпы шарттары арқылы,
құндылықтар жүйесін қалыптастыру, өнімді еңбек арқылы жас жігіттің басқа
адамдармен қарым-қатынасы қалыптасады.
Мектептен тыс мекемелердің оқушылардың фермер мамандығына
бағдарлылығын қалыптастыруда үлкен педагогикалық мүмкіндіктері бар. Олардың
қызметі жоғарыда аталған талаптарға жауап бере алады.

1.3. Мектеп оқушыларының фермер мамандығына қызығушылығын
қалыптастырудың тәрбиелік негіздері

Бүгінгі таңда қоғам алдына қойылған негізгі міндеттердің бірі жан-жақты
дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру. Қазіргі жаңа кезеңдерде ғылымдар
жүйесінде, кәсіби өзіндік анықталу мәселесін зерттеу өзектілігі қоғам
талаптарына орай еңбек сипаты мен мазмұнының аумақты, жылдам өзгеруіне
байланысты кәсіби бағдар мен мамандық таңдауға психологиялық дайындықты
қалыптастырудың теориялық және әдіснамалық өңдеулерін жүзеге асыру мәнді
сұрақтардың бірі. Кәсіби бағдарлану мен кәсіби анықталу, соған байланысты
іс-әрекетті саналы өзіндік реттеу мәселелерінде дәстүрлі және
диагностикалық зерттеуді қолдану, психологиялық, педагогикалық, практикалық
кеңес беруді, мамандыққа дайындауды, еңбек субьектісі ретінде болашаққа
бағыт-бағдар беруді кеңінен қолдануды күшейтіп негіздейді[2]
Қазіргі қоғамда жоғарғы сынып оқушыларының кәсіби іс-әрекет пен
мамандық таңдауға саналы дайындығының ішкі субьективті факторын зерттеу
қажеттілігі психология ғылымы үшін әрқашан маңызды болып табылады.[3]
Кәсіп – (профессия-латын тілінен аударғанда professio) адамның білімі
туралы тиісті құжаттармен расталған кәсібінің, еңбек қызметінің негізгі
түрі.
Бүгінгі заманда кәсіптік білім беру саласында адамның табиғи
ерекшеліктеріне сәйкес мыңдаған мамандықтар мен кәсіптерге дайындау кезек
күттірмейтін талап. Адам еңбек ету іс-әрекетінде білім мен ептілікті игеру
үшін кәсіптік білім беру қажет. Кәсіби білім – қандай да бір кәсіп аясында
біліктілік қызметіне қажетті жүйелі білік, дағдыларды игеру процессі,
құралы мен нәтижесі, және де сол кәсіби ортаға сай мінез-құлық ережелері
мен нормаларды сақтауды қарастырады.
Кәсіби оқыту – педагог пен оқушының кәсібіне қатысты ғылыми техникалық
жүйелерді игерудегі және де типтік кәсіби міндеттерді шешеуге қажетті
біліктер мен дағдыларды меңгеруге бірігіп жасайтын қызмет. Кәсіби тәрбиелеу
– педагог пен оқушының нақты кәсіби ортада қалыптасқан жүріс-тұрыс
ережелдері мен нормаларын игерудегі және оқушыда кәсіби қажетті және
әлеуметті маңызды тұлғалық қасиеттерді қалыптастыруда бірлесіп жасайтын
қызмет.
Мамандық – бұл кәсіби еңбектегі тар ауқымды жұмыстарды қарастыратын
кәсіби қызмет түрі. Әр түрлі кәсіби бағдарлар әдістемелері ішінде, кәсіптік
оқыту енгізілген.
Кәсіби оқыту білім берудің негізгі жолы. Кәсіби оқытудың басты
мақсаты – білім алушының кәсіби білімділігін арттыру. Оқу процесі – табиғат
және қоғам жайында ғылымда жинақталған білім жүйесін басқа адамдардың
меңгеруіне және оны өмірде тиімді етіп қолдануын айтады. Оқу процесін
басқару әрбір қоғамның даму дәрежесіне байланысты. Білім беру нәтижесі екі
тұрғыдан қарастырылады:
1. Нақты білім беру жүйесі арқылы алынатын және білім беру стандарты
формасында тіркелетін нәтиженің бейнесі. Қазіргі замандағы білім беру
стандарттары оқытудың белгілі бір курсын өту үстіндегі адамның тұлғалық
сапасына оның білімі мен икемділігіне қойылатын талаптарды қамтиды.
Стандарттың мазмұны әлеуметтік мәдени тәжірибенің идеалды формада
сақталатынына әлбетте қол жететін көрінісі екені мәлім.
2. Білім беру нәтижесі бұл белгілі бір білім беруші жүйеде оқытудан
өткен адамның өзі. Қазіргі жағдайда еңбек нарығында экономиканы қайта
құруда жастардың кәсіптік дайындығының кәсіптік шеберлігінң деңгейі,
сәттіліктің кепілі бола алады.кәсіптік оқу орнында оқу процесін іске асыру
педагогтың саналы іс-әрекет жасау қабілетіне байланысты. Іс-әрекеттің бұл
кезеңі педагог құзіреттілігінен шешіледі. [1]
Кәсіптік білім беру жүйесі – бұл кәсіби және жоғары білім беру
мекемелері, оның ғылыми және ғылыми-әдістемелік органдары және олардың
басқару жүйесі мен қоса жиынтығы. Басқару құрылымы:
• Бастауыш кәсіптік білім;
• Орта кәсіптік білім;
• Жоғары кәсіптік білім;
• Қосымша кәсіптік білім.
Кәсіптік мектептер мен лицейлерде негізгі білім базасында орта білім
берумен бірге белгілі бір кәсіп саласы бойынша фермер қызметкерлерін
дайындайды. Оқу мерзімі кәсіптік мектептерде 2-3 жыл, ал кәсіптік
лицейлерде 3 жыл, кейбір күрделі технологиялар мен құрылғыларды үйрену 4
жыл мерзімді қажет етеді. Бастауыш кәсіптік білім беру қайсыбір кәсіпті
саласы бойынша орта білім негізінде қысқартылған уақыт мерзімде жұмыс істей
алады.
Кәсіптік лицей – кәсіби білім беру жүйесіндегі болашақ білікті
фермерларды дайындайтын, оқытатын және тәрбиелейтін оқу орны.
Оның мақсаты – азаматты фермер мамандығына дайындауда өз қабілеті мен
қызығушылығына, мүмкіндігіне қарай білім беру, оларды қайта даярлау және
кәсіптік біліктілігін көтеру. [5]
Білім беру ақпараты – белгілі бір кәсіп саласы не мамандық бойынша
оқушыларға ғылыми-техникалық білім, практикалық дағды беріп, кәсіптік
шеберлікке баулу. Кәсіптік әлеуметтік ортаның ережелері мен нормаларын
орындауға үйрету. Педагогикалық коммуникация тәсілдері арқылы оқушылырға
кәсіптік білім беру мен тәрбиелеуде құрал-жабдықтар арқылы оқытудың
әдістерін қолдану қажет.
Негізгі білімі барлар үшін оқу мерзімі – 3 жыл, ал толық орта білімді
жастар үшін -1,5 жыл.
Кәсіптік мектептерде кәсіби білім беру дегеніміз – инженер-педагогтық
ұжым мен оқушылардың бірлескен іс-әрекеті олардың теориялық білім
негіздерін, практикалық қабілеттері мен кәсіби дағдыларын қалыптастыру.
Сонымен қатар, белгілі бір кәсіп саласы талап етіп отырған біліктіліктер
деңгейін қалыптастыру.
Алғашқылардың бірі ретінде оқушылардың мамандық таңдау себептерін арнайы
зерттеген Петербург университетінің профессоры Н.И.Кареев болды. Оның
жұмыстарында жастардың мамандық таңдаудағы түсініктері төмен, және олар
болашақ мамандықтың айналасындағы адамдардың ақылымен таңдайды деп
көрсетілген. Мамандық таңдау себептерін тереңнен зерттеген Н.А.Рыбников
болды, ол себептерді дифференциалды қарастырды, яғни жасына, жынысына,
тұрмыс жағдайына, ата-анасының мамандығына т.б. байланысты.
И.В.Дубровина болса жасөспірім кезеңдегі негізгі психологиялық өзгеріс өзін-
өзі анықтау емес, сол өзін-өзі анықтауға психологиялық дайындық деп
есептейді. Мұндағы өзін-өзі анықтауға психологиялық дайындық дегеніміз:
Сана сезімінің жоғарғы дәрежеде қалыптасуы;
Тұлғалық қажеттіліктің дамуы;
Жоғарғы сынып оқушыларының әрқайсысының өзіндік қызығушылығымен қол
жетерлік табыстары.
Ал, студенттердің кәсіби іс-тәжірибесі жоғары білікті мамандар
даярлаудың маңызды бөлігі болып табылады, іс-тәжірибе іс-тәжірибенің базасы
болып табылатын тиісті ұжымдарда - кәсіпорындарда, мекемелерде, мектептер
мен ұжымдарда өтеді.
Кәсіби іс-тәжірибенің түрі, мерзімі, мазмұны жоғары оқу орнының іс-
тәжірибе бойынша бағдарламасы және мамандықтың оқу-жұмыс жоспарымен
анықталады. Кәсіби іс-тәжірибе түрлері мамандыққа сәйкес (даярлық бағыты)
өткізіледі.
Білім алушылардың кәсіби іс-тәжірибесі жоғары оқу орнындағы оқу
үдерісінде алған білімдерін бекітуге, іс-тәжірибелік дағдыларын игеруге
және нәтижелі тәжірибе меңгеруге бағытталған. Білім алушылар кәсіби іс-
тәжірибе барысында кәсіби және ұйымдастырушылық жұмыстан тәжірибе жинақтауы
қажет. Төменгі курстарда келесі оқу іс-тәжірибесі ұйымдастырылады: далалық,
топографиялық, археологиялық, фольклорлық және басқалар.
Мамандықтар реті бойынша дипломалды іс-тәжірибесі ұйымдастырылады,
оның мазмұны бітіру жұмысының тақырыбымен анықталады. Дипломалды іс-
тәжірибе кезінде білім алушылар кәсіпорынның, мекеменің, ұжымдар мен
мектептердің өндірістік қызметі туралы нақты деректер жинақтап, оны бітіру
жұмысын әзірлеу барысында қолданады.
Жоғары оқу орнында таңдалып алынған мамандықтың бағдарына қарай,
студенттер іс-тәжірибе өту барысында нақты жағдайда кәсіпорындарда немесе
мектептерде төменде аталған жұмыс түрлерін үйренеді:
– өндірістің технологиясын;
– экономиканы, өндірісті басқару және ұйымдастыру, өнімнің сапасын бақылау
мен стандарттау, еңбек өнімділігі мен тиімділігі резервтерін анықтау
бойынша шараларды;
– жабдықтар, аспаптар, есептегіш техникалар, бақылау - өлшегіш құралдар,
саймандар, сонымен бірге өндірістік үрдістерді механикаландыру және
автоматтандыруды;
– мектептердің, клиниканың, соттардың, прокуратураның, банктік - есептеу
жүйелерінің, мәдени мекемелердің және т.б. жұмысын;
– экологияны, физиология, психология, еңбекті қорғаужәне гигиена саласында
жүргізілген зерттеу нәтижелерін;
– ғылыми - зерттеу, жобалау - конструкторлық, жаңашыл - өнертапқыштық
жұмыстарды ұйымдастыруды;
– Қауіпсіздік және пайдалы еңбек жағдайын қамтамасыз етуді және жасауды.
Іс-тәжірибе бағдарламасы төмендегілерді назарда ұстауы қажет:
– студенттердің жекелей тапсырмаларын орындау мерзімі мен мазмұнын;
– студенттердің ұжымдар, мекемелер, кәсіпорындардың жаңашыл және
өнертапқыштық жұмысына қатысуын;
– экскурсия жүргізудің мерзімі мен болжалды мазмұны;
– студенттердің іс-тәжірибе бойынша есеп беруге дайындалу тәртібі және
қорғау мерзімі;
– тәжірибеден өтетін студенттерге дәріс оқу және кеңес беру;
Кафедрада іс-тәжірибе бағдарламаларын, мамандық бағдарын, кәсіпорын
сипатын, іс-тәжірибе обьектісі болып табылатын ұйымды ескере отырып жасайды
және білім беру мекемесінің жетекшісімен бекітіледі.
Жоғары оқу орны студенттері кәсіби іс-тәжірибені өткізу үшін келісімді
негізде ұжымды, кәсіпорынды, мектептерді іс-тәжірибенің базасы ретінде
анықтап, олармен іс-тәжірибені өткізудің күнтізбелік кестесімен және
бағдарламасымен келіседі. Келісімде жоғары оқу орнының, іс-тәжірибенің
базасы мен білім алушылардың міндеттері белгіленеді. Келісім жасасқан
шартқа сәйкес іс-тәжірибені өткізу мен ұйымдастыруды жоғары оқу орны мен іс-
тәжірибе базасының жетекшілері жауапкершілігіне алады.
Іс-тәжірибеге оқу - әдістемелік басшылық жасауды, оқу жоспарының
орындалуын, іс-тәжірибе бағдарламасы мен оның өткізілу сапасын жоғары оқу
орнының тиісті кафедралары жетілдіреді.
Кәсіби білім берудің негізгі мақсаты сәйкес деңгейдегі
мамандандырылған қызметкерлер дайындау, нарық майданында бәсекеге
қабілетті, білікті, жауапкершілігі бар, өз мамандығын еркін меңгеретін,
мамандығы бойынша дүниежүзілік стандарт деңгейіндегі тиімді жұмысқа
қабілетті, ұдайы кәсіптік өсуге дайын мамандар даярлау.
Өндірістіктік іс-тәжірибені ұйымдастыру қағидаларының ұстанымдық
негізі кафедра және кәсіпорын мүдделерінің балансы болып табылады:
өндірістік іс-тәжірибенің пайдалы жағы кафедра үшін қандай болса, кәсіпорын
үшін де дәл сондай екендігін анықтау қажет. (4)
Әрине, кафедралар кәсіби іс - тәжірибе арқылы түлектің өзіндік жұмыс
істеуге дайындық сапасының мәселелерін шешеді, сонымен бірге оның келешекте
жұмысқа орналасу мәселесіне де септігін тигізеді. Ал, кәсіпорын анағұрлым
дайындалған және келешегі бар мамандарды алдын-ала таңдау мүмкіндігіне ие
бола алады. [3]
Қазіргі уақытта біз, экономика жағдайына байланысты, кадрларды
даярлаудың қалыптасқан жүйесі мен оларға қойылатын талаптардың арасында
қарама-қайшылықтың өсіп отырғанын байқаймыз. [4]
Индустриалдыдан ақпаратты-индустриалдыға, өзіне сәйкес инновациялық
экономикамен, дүниежүзілік қауымдастық қозғалысы беталысымен салыстырғанда
біздің мемлекетіміздің әлеуметтік-экономикалық және саяси даму болашағын
қарастыру жағдайында бұл фактор ерекше өзекті боп табылады. Біздің
мемлекетіміздің ғылыми-техникалық әлеуетінің озық дамуын және
қалыптастыруын қамтамасыз ететін , келешекте мемлекетіміздің оңды дамуы
үшін, қабілетті мамандар даярлау арқылы техникалық және экономикалық негіз
туғызу, бұл жағдайдағы инновациялық экономиканы қалыптастыруда басшылық
рөлі жоғары мектепке тиісті екендігі даусыз. [2]
Студенттердің іс тәжірибелік дайындығы талаптарының орындалуын жоғары
оқу орнының барлық оқу және ғылыми бөлімшелері жүзеге асырады, мұндағы
басты рөл түлек бітіртіп шығаратын кафедраға тиесілі. Бұл жағдайда
студенттер семинар, іс-тәжірибелік және зертханалық сабақтарда, оқытудың
белсенді әдістері (интерактивтік әдістер, іскер ойындар және т.б.), оқу-
зерттеу және ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу барысында және т.б.
дағдылануды игереді. Қоғамдық жұмыстарды орындау, оқу және кәсіптік іс-
тәжірибенің барлық түрлерінен өту кезеңінде дағды қалыптасады. \
Проблемалық-бағдарлық және жобалық ұйымдастырушылық технологияларды
қолдану арқылы инновациялық білім беру студенттердің өндірістік және оқу іс-
тәжірибесін жүргізу мен ұйымдастыруда ерекше назар аударуды талап етеді. Іс-
тәжірибе жүргізу студенттердің анықталған дағдысы мен іскерлігін
қалыптастыруды қамтамасыз ету керек, егер теориялық білім- ғылым арқылы
білім беру үрдісі болса, онда іс-тәжірибелік жұмыс нәтижесі- өндіріс арқылы
білім беру үрдісі. [3]
Студенттердің оқу және кәсіптік іс-тәжірибесі мамандарды даярлау үрдісінің
құрамдас бөлігі болып табылады. Іс-тәжірибенің негізгі міндеті
студенттердің іс-тәжірибені өтетін ұжымдар мен мекемелердің,
кәсіпорындардың жұмысын терең оқып үйрену, сонымен бірге өндірістік дағды
және әдістерін меңгеру, жоғары оқу орнында білім беру үрдісі негізінде
алған білімдерін бекіту болып табылады.
Қазіргі жағдайда өзін-өзі анықтау мәселесін мамандықталған өзін-өзі
анықтаусыз толық деп айту қиын. Өзін-өзі анықтау мәселесіндегі барлық
сұрақтарішінде психологияда мамандықталған өзін-өзі анқтауда толық жауаптар
берілген С.П.Крягже алғашқы этапта мамандықталған өзін-өзі анықтау екі
түрге бөлінеді деп көрсетеді, яғни белгілі мамандық таңдау немесе
мамандырылған мектеп таңдау.[4]
С.Л.Рубинштейн бойынша өзіндік анықталу сыртқы себептің ішкі әсерге
байланысты болып табылады. Сыртқы себептелу “сыртқы детерминация”
әлеуметтік шарт, жеке тұлғаның әлеуметтік детерминациясын анықтайды. Бұл
жағдайда жеке анықтама жеке детерминация болып табылады.
Сондай-ақ, Л.И.Божович жұмыстары да өзін-өзі анықтауға психологиялық
анықтама береді. Біріншіден, өзін-өзі анықтау қажеттілігі онтогенез
өзегінде яғни жасөспірім кезеңі мен жастық шақ кезеңінде пайда болады.
Екіншіден, өзін-өзі анықтау қажеттілігі тұлғаның өзі және айналасы туралы
түсінігін жүйелеу ретінде қарастырылады. Үшіншіден, өзін-өзі анықтау
болашақта мамандық таңдауға байланысты. Осылайша, Л.И.Божович өзін-өзі
анықтауда екі жақтылықты көрсетеді, бір жағынан ол мамандық таңдауда,
болашағын жоспарлауда қажет болса, екінші жағынан өзінің өмір сүру
мағынасын іздеу болып табылады.[4]
Кәсіби бағдар жұмысының құрылымының негізіне концептуалды идеялар сипаты
жатады. Соның бірі-мамандықты дұрыс таңдау үшін тұлғаны диагностикалық
зерттеу, қызығушылығы мен қабілетінің ескеру идеясы. Бұл идея 30-шы
жылдардың ортасына дейін таралып, “диагностикалық концепсия” деп аталды.
Мұнда тест кеңіннен қолданылды. Осы тесттердің дұрыс қолданылмауы, дұрыс
құрылмауы тағы да басқа себептер диагностикалық зерттеу идеясының
“тәрбиелік концепсиясы” болып өзгеруіне әкелді. Алайда сол кездің өзінде-ақ
диагностикада, тәрбиеде оқушыларды кәсіби бағдарлауда өзара байланысты және
негізгі бағыттар екендігі түсінікті болды.

ТАРАУ II.МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫН ФЕРМЕР МАМАНДЫҒЫНА ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН
ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ӘДІС-ТӘСІЛДЕР ЖҮЙЕСІ

2.1. Мектеп оқушыларының фермер мамандығына қызығушылығын
қалыптастырудың кешенді әдіс-төсілдер сипаттамасы

Мен қазір жақсы оқытушыны дүниедегінің бәрінен де қымбат көремін...
Халық мектептері үшін еңкеректісі – оқытушы; тамаша педагогика құралдары
да, ең жақсы үкімет бұйрықтары да, әбден мұқият түрде жүргізілетін
инспектор бақылауы да оқытушыға тең келе алмайды.
Чапаев ауылының орта жалпы білім беретін мектеп туралы мәліметтер:
Чапаев ауылының орта мектептің ғылыми тәжірибелі жұмыстарының
бағдарламасына сәйкес, оқу процесінің дұрыс жолға қойылуы, оқушыларды
кәсіби шеберлікке баулу деңгейінің жоғарылығы, оқытушылар қоғамының
педагогикалық шеберлігі, жоғары оқу орындарымен байланыстың жүйелілігі,
материалдық жағынан қанағаттанарлық жағдайда жабдықталуы, оның ішінде,
әсіресе, кәсіптік бағдар бере отырып, оқыту ісі толық қаралды.
Педагогикалық ұжым оқыту-әдістемелік жұмыстарын күнделікті ізденіспен
жан- жақты дамыта отырып, өмір талап етіп отырған өлшемдер тұрғысынан,
әлемдік өркениеттің жаңа сатысының даму қисыны тұрғысынан көрінгісі келетін
ойшыл, мәдениетті, жоғары интеллектуалдық мумкіндіктері мол ұрпақ
тәрбиелеуді басты бағыты етіп алып отыр. Осы мақсатты жүзеге асыруда
төмендегідей міндеттерді негізге алады:
оқушы дербестігін,шығармашылығын, өз еңбегін дұрыс ұйымдастыруға
үйретіп, азаматтық сапаларын тәрбиелеу, білімге, біліктілікке құштарлығын
арттыру;
өнерге қызығушылықты баланың бойына жастайынан сіңіру, оны табиғи
қажеттілікке айналдыру, жоғары білімділікке бейімдеу;
жалпы білім беретін пәндердің мазмұнын күшейту, қосымша арнаулы
пәндерді, таңдаулы курстардың мазмұнын тереңдету;
ұлтымыздың ой- парасатын нығайту мақсатымен дарынды балаларды анықтау,
олардың қабілетін дамытуға жан- жақты жағдай жасау;
ұлттық мәдениет пен өнер негізінде жан- жақты эстетикалық тәрбие
беру,сұлулыққа, әсемдікке баулу;
нарық экономикасы талаптарын жузеге асыру ісіне еркін еңбек пен жоғары
өнімділік кепіл бола алатынын, сондықтан да өнімнің адам өміріндегі мақсаты
зор екенін түсіндіру;
өнердің сан алуан салаларының ішкі мазмұнын ашып көрсету, баланың жеке
қабілетін, дарынын ояту, жетілдіру, шығармашылыққа үйрету арқылы өнерді
құрметтеуге тәрбиелеу;
ұлттық мәдениет саласынан жүйелі мәлімет беру;
оқушы жастардың ұлттық санасының, азаматтығының негіздерін қалыптастыру;
дүниежүзілік мәдениеттің, өнердің, ғылымның тарихи даму негіздерін
зерттеу, қазіргі жетістіктермен таныстыру;
оқушылардың шығармашылық жұмыстарын көрме, жарыстар арқылы жүргізу
дәстүрін қалыптастыру;
басқа да халықтардың өнерімен, мәдениетімен таныстыру, озық
тәрбиелерімен танысып, үлгі алу;
ғылым, өнер, мәдениет қайраткерлерімен пікір алмасып отыру;
мұғалімдердің білімін жетілдіру институтымен тығыз байланыста болып,
оқу – тәрбие жұмыстарының жетістіктерін насихаттау;
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.