Ж.Молдағалиевтің өмірі және қоғамдық қызметі

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе . . . 3

Бөлім 1. Ж. Молдағалиевтің өмірі және қоғамдық қызметі . . . 5

Бөлім 2. ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫНАН ҚЫСҚАША МӘЛІМЕТ . . . 19

2. 1. Көзкөргеннің көңілге түйгені . . . 19

2. 2. Жұбан ақынның өз сөзі . . . 25

Қорытынды . . . 31

Пайдаланылған әдебиеттер мен деректер тізімі . . . 32

Кіріспе

Қазақтың көрнекті ақыны, республиканың халық жазушысы, өмір шындығын өзіндік өрнекпен тапқыр бейнелеп, оқырмандарын лирика шәрбатынан сусындатқан ақынның бірі - жерлесіміз Жұбан Молдағалиевтің туғанына биыл 90 жыл.

Әдебиет саласындағы жартығасырлық шығармашылық еңбегінде оның қаламынан көптеген жырлар туды, сондай-ақ еңбек жолында қоғамдық қызметтерді де абыроймен атқара білген қайраткер. 1948-1963 жылдар аралығында ол газет-журналдар редакцияларында, 1963-71 және 1979-83 жылдары Қазақстан Жазушылар одағында қызмет істеді. Осындай қызмет бабында ол жазушылар съездерінде, Жазушылар одағы басқармасының пленумдарында, әр түрлі одақаралық жиындар мен кездесулерінде баяндамалар жасап, сөздер сөйледі. Сондықтан ақынның поэзиялық туындыларынан басқа көптеген баяндамалары, сөйлеген сөздері, заманымыздың, әдебиетіміздің көкейтесті мәселелеріне арнап жазған очерктері мен публицистикалық мақалалары да баршылық. Жұбан Молдағалиев көркем аударма саласында да елеулі еңбек етті. Міне осыған байланысты ақынның шығармаларын және оның өмірі мен қызметіне арналған әдебиеттерді бір жерге жинақтап биобиблиографиялық көрсеткіш етіп шығарудың қажеттігі туындайды.

Осыған орай Ж. Молдағалиев атындағы Батыс Қазақстан облыстық ғылыми әмбебап кітапханасы ақынның мерейтойына арнап биобиблиографиялық көрсеткіш әзірледі.

Курстық жұмыстың мақсаты - ақынның шығармаларын, оның қызметі мен шығармашылығы жайындағы әдебиеттерді тауып оқуға көмектесу, қазақ әдебиетінің озық туындылары қатарындағы ақынның өлең, поэмаларын насихаттау.

Биобиблиографиялық көрсеткішті құрастыруда Ж. Молдағалиев атындағы облыстық ғылыми әмбебап кітапханасының қорындағы кітаптар, жинақтар, журналдар мен газеттер және библиографиялық көрсеткіштер, осы кітапхананың каталогтары мен картотекалары, ҚР Ұлттық кітапханасы шығарған библиографиялық көрсеткіш пайдаланылды.

Жұбан туралы орамды ойлар, өмірі мен шығармашылығынан қысқаша мәлімет, Жұбан Молдағалиевтің шығармалары, мерзімді басылым беттерінде жарияланған шығармалары, баяндамалар, сөздер, очерктер мен публицистикалық және әдеби-сын мақалалары, аудармалары, Жұбан Молдағалиев құрастыруға, редакциялауға қатысқан және алғы сөз бен кіріспе жазған кітаптары түгел қамтылған. Сондай-ақ ақынның өмірі мен шығармашылығы туралы мерзімді басылым беттерінде жарық көрген мақалалар хронологиялық тәртіпте, мерейтойына байланысты жарияланған әдебиеттер тізімі алфавиттік тәртіпте орналасқан. Құралға көмекші ретінде Ж. Молдағалиев шығармаларының алфавиттік көрсеткіші, есімдер көрсеткіші және басылымдардың аттары қоса берілген. Көрсеткішке 2010 жылдың шілде айына дейінгі материалдар енгізілген.

Биобиблиографиялық көрсеткіш - әдебиет зерттеушілеріне, әдебиетті сүйіп оқитын көпшілік оқырмандар қауымына, ғылыми қызметкерлерге, жоғары оқу орындарының оқытушылары мен студенттеріне, мектеп мұғалімдері мен оқушыларына, кітапхана қызметкерлеріне арналады.

Бөлім 1. Ж. Молдағалиевтің өмірі және қоғамдық қызметі

Жұбан Молдағалиев Ақжайық (бұрынғы Тайпақ) ауданының Жыланды деген жерінде, 1920 жылдың 5 қазанында дүниеге келген.

Ел қатарлы ауыл мектебінен білім алған Жұбан 1940 жылы Оралдағы ауыл шаруашылық техникумын бітіргеннен кейін Совет Армиясы қатарына алынады.

Ж. Молдағалиев - қазақ поэзиясындағы, әдебиетіміздегі ірі құбылыс. Ол - Оралдың ғана ақыны емес, қазақтың Жұбаны. Оны Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ерліктерімен де ерен істері, поэзиямен де дәлелдеді. Жұбан 1948-1952 жылдары «Лениншіл жас» газетінде бөлім меңгерушісі, жауапты хатшы, редактордың орынбасары, 1958-1963 жылдары «Жұлдыз» журналының бас редакторы қызметтерінде болған.

1953-1954 және 1963-1971 жылдары Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының екінші хатшысы, КСРО Министрлер Кеңесі жанындағы әдебиет, көркемөнер және архитектура саласындағы Лениндік және Мемлекеттік сыйлықтар жөніндегі комитетінің, «Новый мир» журналы редколлегиясының және «Библиотека поэта» басылымы редколлегиясының мүшесі болған.

«Жеңіс жырлары» деген атпен тұңғыш өлеңдер жинағы шыққан. Содан бергі жылдары ішінде «Нұрлы жол», «Жыр туралы жыр», «Ғашық көзбен», «Заман тынысы», «Айттым сәлем», «Байқоңыр баспалдақтары»», «Ақ жалын», т. б. барлығы 60-тан астам кітабы, әр кезеңде қазақ, орыс тілдерінде таңдамалы шығармаларының бір томдығы, қос томдығы, үш томдығы жарық көрді.

1970 жылы «Кісен ашқан» поэмасы үшін Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығына, 1978 жылы «Қыран дала» және «Сел» поэмалары үшін КСРО Мемлекеттік сыйлығына ие болды. КСРО Қорғаныс Министрлігі сыйлығының лауреаты және А. Фадеев атындағы Алтын медальдің иегері. Көптеген шығармалары ағылшын, неміс, француз, поляк, испан, венгер, араб, монғол, словак және басқа шетел тілдеріне аударылған. Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумының мүшесі болды.

Ұлы Отан соғысы кезінде жауға қару мен қаламды қатар жұмсаған айбынды жауынгердің ақындық таланты да өмірдің сол бір ауыр кезеңдерінде, қан майданның өлім мен өмір қазанында қайнап қалыптасты. Жас талаптың, алғашқы өлеңдері Отан қорғау тақырыбына арналды.

Өмірдің сын сағаттары жас талапты тез есейтіп, ержеткізді. Ол күндерде оның қаламы ұшталып қана қойған жоқ, ой-сезімі идеялық жағынан да шынығудың дәуірі болды. Өйткені, оның осы тұстағы өлеңдерінің қай-қайсысын алсақ та азаматтық пафоска, патриоттық ой - сезімге толы.

Өмір шындығын шынайы бейнелап, образ жасауға талпынған алғашқы адымдары мен ізденістерін «Атака», «Батыр туралы баллада», «Ер қабірі», «Әлия», «Солдат сыры», «Жауынгер хаттары» сияқты өлеңдерінен көруге болады.

«Батыр туралы баллада» жаумен бетпе-бет айқасқан нағыз жалынды күрескер, күрес майданында көтерілген қызыл жалаудың құдіретті рухын танытады.

Ал, «Ер қабірі» өлеңінде автор соғыста қаза тапқан ерлер өлімінің басқа өлімдерден өзгешелігіне ой жіберіп, дүниені азат еткен жауынгерлер қабіріне әркімнің де бас июге қарыздар екенін еске салады.

Жас талаптың майдан өміріне, Отанға, туған жерге, ерлер ерлігін жырлауға арналған, ыстық ықыластан туған шағын лирикалары соғыс кезінде осылайша туындап жатты.

Жас ақын соғыстан кейінгі дәуір шындығын азаматтық сезіммен бейнелей білді. Оның 1945 жылы Жеңіс күніне арнаған «Жеңімпаздар сәлемі» атты өлеңінде туған халқын тарихи Ұлы жеңіспен құттықтайды.

Жең түріп түстің, енді сен

Жолына бейбіт еңбектің, -

деген өлең жолдары соғыс табы кетпей жатып, жаңа дәуірдің кезек күттірмейтін міндеті, бейбіт еңбекке көшу, соғыс салған жараны жазу екенін түсінгеннің белгісі болатын.

Бейбіт еңбекті, соғыстан кейінгі ауыл өміріндегі өзгерістерді туған даланың бейбіт еңбекпен түлеуін өз поэзиясының өзекті тақырыбы етіп алды. «Ауыл түтіні», «Ақ Жайық», «Бұлақ», «Жаңалық», «Кең жайылып барады» деген өлеңдерінен ауыл өмірін нақты, үлкен оймен жырлай бастағанын көреміз.

Өмірді нақты жырлаумен бірге, уақыт тынысына ой жүгірту, жаңа адамдардың қарапайым, адал махаббаты, сезім сырларына үңілу ақынды жаңа бір белеске талпыныс жасатты. Оның «Уақыт», «Жол туралы аңыз» өлеңдерінде біздің дәуіріміздегі уақыттың айырықша қоғамдық қызметіне философиялық мән берілген.

Бұл тұстағы «Махаббатты таңдасам», «Аққу» өлеңдері де образға бай туындылар. Ақын махаббат ұғымына тек жастықтың сүю сезімін сыйғызып қана қойған жоқ, ел мен туған жерді сүю, жар сүю, ананы сүю - жалпы алғанда сүйе білу сезімінің байлығын сыйғыза білді.

Менің де махаббатқа жаным құмар,

Сол ғана табындырар, жалындырар.

Сол маған ана сыйлап, бала өсірткен

Сол маған жар сүйдірген жанын қияр.

Сол үшін - өмір тілеп жүргенім де,

Сол үшін қанат ұрам жыр көгіне.

Сол ғана ел мен жерді сыйғызады

Адамның жұдырықтай жүрегіне, - дейді.

Жұбан Молдағалиевтің соңғы жинақтарының бірі «Жиырма бес» деп аталады. Бұл кітап - жиырма бес жылғы ақындық еңбектің жемісі десе болғандай. Өйткені, бұл кітапқа ақынның таңдамалы туындыларының біразы енген.

Жинақтағы «Мен қазақпын» деген поэма казақ поэзиясының соңғы жылдардағы көрнекті табысы болып бағалануда.

Қазақ халқының ерте заманғы бастан кешкені мен өмір жолы баяндалады. Ақын бұл арқылы бүгінгі өмірдегі өзгерістерді бейнелеуге мүмкіндік тапқан. Поэма халық тағдырын тұтас танытуға құрылған.

Мен қазақпын мың өліп, мың тірілген,

Жөргегімде таныстым мұң тілімен.

Жылағанда жүрегім күн тұтылып,

Қуанғанда күлкімнен түн түрілген -

деп басталып, қазақ халқының азаттыққа дейінгі өмір жолы суреттеледі. Бұл шумақ поэманың алғашқы бөлімінің идеялық түйіні іспетті.

Автор ажалсыз ананы да, пәк сәбиді де, батыр жігітті де, қара көз сұлуды да көріп, жол таппай қараңғыда қамалған халық трагедиясын көркем образдармен де аша білген.

Халықтың жауынгерлік салты, күрес үстінде туғаны, әр-түрлі жорықтар шабуылы оны ерлік пен ізгілік мінездерге шыңдағаны қазақ бейнесінің қалыптасуына тарих қосқан үлестей елестейді. Ол Шыңғыс шабуылын да, Темірдің жезтырнағын да көрді. Ақ табан шұбырындылықты бастан кешірді. Осының бәріне төтеп беріп, өзінің ерлік салтын сақтап қалған халық характерін ашады. Қазақ характерін ашуда оның ұлттық тәуелсіздік жолындағы күресі тарихының да едәуір маңызы бар. Ол хан мен патшаға қарсы күресте Исатай найзасы болып жарқылдап, Махамбет боп тілінен жыр төгеді. Орыс, қазақ шаруаларының достығын, азаттық пен тәуелсіздік жолындағы күрестердің жолын әңгімелейді.

Халықтың революциялық күрес кезіндегі өмірінде қазақ мінезінің жаңа сипаттары қалыптаса бастайды. Енді ол мың өліп, мың тірілген тарихын емес, мың бірінші рет тіріліп, енді өлмеске бел буғанын айтады.

Қазақ, халқының қазіргі дәуіріндегі шат-шадыман өмірі мен тұрмысын, өзгерген даланы, салтанатты қаланы, Байқоңырдан старт алып жатқан алып кемелерді, қазақтың дарынды ұл-қыздарын мақтан етеді.

Поэманың құндылығы - образдылығы мен ойлылығында, сезімталдығы мен тіл шұрайлығында.

1967 жылы жарық көрген Жұбанның «Айттым сәлем» жинағын оқи отырып, ақынды азаматтық, саяси лирикалар саласында өсу, іздену жолында көреміз.

Абай атындағы республикалық сыйлыққа ұсынылған бұл жинаққа ақынның отыздан астам лирикалық өлеңдері мен «Айттым сәлем» және «Туған жер» атты дастандары енген. Жинақтағы өлеңнің негізгі тақырыбы - туған жер, ана, шынайы махаббат, халқымыздың өткені мен бүгінгі тарихы, оның нұрлы болашағы.

Кітаптағы ана тақырыбына арнаған жырдың бірі - «Мен қазақ әйеліне қайран қалам». Бұл өлең қазақ әйелдерінің өмір шежіресі десе болғандай.

Жұбан әйел туралы ескі ұғымға дау айтып, әйел анаға деген халықтық көзқарасты дәріптеп, қоғамдағы алатын орнымен қадір-қасиетіне жүгіндіреді.

Жұбан Молдағалиев лирик қана емес талантты эпик ақын. Қазақ поэзиясының бұл саласын дамытуда үлкен үлес қосып келеді. Ол өмір фактілерін нақты жырлап, одан қоғамдық үлкен түйін жасауға көбірек барады.

Жұбанның «Қиял қанаты», «Дала дастарқаны», «Жыр туралы жыр» т. б. дастандарын оқудың өзі бір ғанибет.

Ақынның туындыларындағы көркем тіл, тапқыр ой, шебер қиюласқан образдар лирикалық толғауға айналып жатады. Жұбан шығармаларын оқығанда, оның оқырмандар ойынан дәл түсіп, олармен сырласа отырып жазғандай әсер аласың. Ол қазақтың тіл байлығын, мақал-мәтелін, қанатты сөздерін тұрақты сөз тіркестерін орынды пайдаланады.

Адамгершілікті, жан тазалығын, ар тазалығын ардақтайтын Жұбанның асыл жырлары сафы алтындай күйінде туындай беретініне сенім мол.

Жұбан Молдағалиев өмір университетінен тәлім ала жүріп, шығармашылығының жолында ізденгіш те тапқыр, сөз зергері, жыр жампозы атанды. Ол Мұхтар, Сәбит, Ғабит, Ғабиден, Әбділдә сияқты, әдебиеттің ірі өкілдерімен қызметтес, қаламдас болды. Олардан үйрене жүріп, өзгеше жазған, өзінше жазған.

Жұбан Молдағалиев - республикамыздағы әдеби бірлестіктерді ұйымдастырушылардың бірі.

Жұбан Молдағалиев Қазақ КСР-і және КСРО Жоғарғы Кеңестерінің депутаты болып бірнеше мәрте сайланған халық қалаулысы. Ол «Ленин», «Еңбек Қызыл Ту», «Отан соғысы», «Құрмет белгісі» ордендерімен марапатталған.

1985 жылы Қазақ КСР-інің «Халық жазушысы» атағына ие болған сөз зергері, қазақ көркем сөзінің жыр дариясы.

Еліміз үшін ауыр болған 1986-87 жылдарда сол оқиғаға байланысты Колбиннің алдында сөйлеген сөзі бүгін де нағыз азаматтықтың эталонындай аңызға айналды. Қазақ халқына «ұлтшылдар», «шовинистер» деген ауыр кінәлар тағылып, Мәскеудің қылышынан қан тамып тұрған кезде олай сөйлеу - «Мен қазақпын» дейтін қайсар қазақ Жұбанның ғана қолынан келсе керек.

Қазақтың көрнекті ақыны Жұбан Молдағалиев 1988 жылғы 6 қазанда дүниеден кетті. Бірақ оның қалдырған мұрасы, тындырған еңбегі саптан шығып қалмайтын, келешекте де оқырманын табатын құнды дүниелер. Ол жылдар озған сайын бүкіл бітім-болмысымен, мәнімен де, нәрімен де жарқырай түсетін асыл қазына.

Ж. Молдағалиев бақилық сапарға аттанып кетсе де, ол біздің барша оқырмандарымыздың жадында, зердесінде мәңгілік қалатын арқалы ақын, айбынды азамат.

Ол - Ұлы Отан соғысы жылдарында келген ұрпақтың ірі талантты өкілдерінің бірі. Бұл жылдары жыр әлеміне келген ақындар шығармашылығында Отанға деген ерекше махаббат, халықты ерлікке шақыру, жеңіске деген үлкен сенім жатты. Сондай-ақ азаматтық намыс, кек, елге, жерге деген сағынышқа толы болды. Осы ерекшеліктер Жұбан Молдағалиевтың 1949 жылғы "Жеңіс жырлары" кітабында анық байқалады. Ж. Молдағалиев туған жері - Жайық бойы жайлы әдемі жырлар қалдырды.

"Алматы тау өзені" өлеңінде: . . . Тау текедей бір ұсталмай Тастан-тасқа атылды. Темір тиген хрустальдай Шытынайды, уатылады, - деген жолдарда ақын толқындардың шатынауын естіртеді, өзен ағысының күштілігі көз алдымызға келеді. Өлеңнің әсерлілігі, өлең ерекшелігі келесі шумақта бір-бірімен байланыста жымдаса түседі . . . Тау бұйырса, сыз бұйырса, Желе жортар желі даяр, Кұз құласа, мұз құйылса, Сең-сең тасы, селі даяр . . . - деп, ақын тау өзенінің жан-жақты тағы бір қыр-сырын аша түседі. "Қазақ тілі" өлеңінде алдымен халқымыздың көне дәуірден бергі тарихына үңіле келіп: . . . Жерленген әсем қалалар, Мүжілген, шөккен Таулар да Шұбарлап түзді. Алалап Шеру сап өткен жаулар да . . . Жау тисе сырттан өріске, Салыпты бүлік бәрі іште, Пана да түскен бөліске, Ана да түскен бөліске . . . - деген жолдарда ауыр тауқымет, жау ойраны, азап тартып бәрін көтерген, басынан кешірген ана мен жер, іштегі бүлік, бөліске түскен мал мен жай тағдырына үңілдіре түседі. Осындай қиын кезеңді басынан өткізген бүкіл халық тағдырына ортақтаса түсеміз; келесі шумақтар оқырманды өзіне тарта түседі . . . Бүтіндік, бірлік Ерсі боп, Жақында мал-жан енші боп. Тіліміз ғана тұрьш та Емші боп әрі елші боп. Сол ғана қалған бөлінбей Бөліске түсер кезде ондай Сол ғана қалған бөлінбей- Жүректей, Күндей, Ождандай . . . - деп, жау ойранында бөліске түспей, қадір-қасиетін сақтап қалған тіліміз ғана болғанына еріксіз куанасың.

Ж. Молдағалиевтың қалам тартып, терең зерттеу жүргізген мәселелердің бірі-Қазақстандағы ұлт-азаттық қозғалыстар мәселелері. Ол өзінің таңдаған проблемаларының нағыз патриоты болды. Әсіресе Ж. Молдағалиевтің жүйелі түрде тереңнен зерттеген тақырыбы ХХ ғасырдың басындағы ұлт-азаттық қозғалыстар тарихы еді. Осы мәселе бойынша көп жылдар бойы айналы су барысында, ғалым өз соңынан 3 монография және 27 ғылыми мақалаларын жазып қалдырды. Сондай-ақ, ғалым бұл проблема бойынша дерек базасын жасауға тікелей қатысып, қыруар жұмыстар атқарды. 1952 жылы Алматыда революцияға дейінгі ұлттық қозғалыстар тарихы және Қазақстанның Ресейге қосылуының мәселелері бойынша өткен ғылыми кеңесте 1916 жылы көтеріліс бойынша баяндаманы Ж. Молдағалиев жасады.

Бұл мәселе бойынша ол өз ғылыми зерттеулерін Ұлы Отан соғысы аяқталар кезінен бастаған болатын. Ж. Молдағалиев көтеріліс бүкіл қазақ жерінде болғанын, тек көтерілістің ішкі ерекшелігі, Торғай, Жетісу облыстарымен салыстырғанда, қалған облыстарда әлсіздеу екендігін атап көрсетеді. Сондай-ақ Ж. Молдағалиев 1916 жылы көтеріліс тарихнамасында мүлдем қаралмаған қазақ жұмысшыларының, жалшыларының да осы көтерілісшілер қозғалысына қатысқандығын тарихи фактілер келтіріп дәлелдеді. Ж. Молдағалиевтің бұл мәселеге қосқан маңызды жаңалығы осы көтерілістің мерзімдік шеңберін дұрыс анықтауға болатын. Оның пікірінше, 1916 жылғы көтеріліс 1917 жылыақпан революциясы кезінде басылды деген қалыптасқан қорытындыны дұрыс емес деп есептеп, көтеріліс Торғай және Жетісу облыстароында партизандық әдіспен жалғаса берді деп алғаш тұжырымдайды. Ж. Молдағалиев бірінші дүниежүзілік соғыс қазақ елінде онсыз да ауыр отарлық езгіні күшейткендігін, соның салдарынан халықтың азаттық күресінің өрлеуіне 1916 жылы патша жарлығының себеп болғанын баяндады. Жинақталған құжаттарға сүйене отырып, ол 1916 жылы көтеріліс ұлт-азаттық сипатта болып, империалистік соғыспен патшалықтың отарлау саясатына және феодалдық езгіге қарсы бағытталды деп қорытынды жасайды. Көтерілістің әлеуметтік құрамын анықтағанда, Бекежан Сүлейменов бірқатар аудандарда көтеріліске шаруалардың қалың бұқарасымен қатар бай-феодалдардың және мұсылман дінбасыларының өкілдері қатысып, олардың көздеген мүдделері бұрынғы отарлауға дейінгі әлеуметтік артықшылықтарына қол жеткізу болды деп таптық тұрғыдан болса да 1916 жылғы көтерілістің кең әлеуметтік негізін көрсетеді. Оның еңбектерінде 1916 жылы көтерілістің көп ұлттық болғанына да баса көңіл аударылған. Әсіресе жетісудағы көтеріліске қазақтармен бірге ұйғырлар, дүнгендер т. б. ұлт өкілдері белсене араласты деп көрсетеді. Одан әрі қарай «мұндай бірнеше ұлттың басын қосқан, біртұтас интернационалдық көтеріліс тарихта сирек кездесетін құбылыс еді. Патша үкіметінің ұлттарды бір-біріне айдап салу сияқты қитұрқы саясатына қарамастан, азаттық қозғалысқа қазақтармен қатар ұйғырлар, дұнғандар жаппай қатысты», -деп өз пікірін нақтылы айтады. ¹⁸ Ж. Молдағалиев 1916 жылы қозғалыста қарапайым халықтан шыққан қазақ-радикольды демократиялық интеллегенциялық халық бұқарасының күштерін ұйымдастыруға тікелей қатысқандығын атап көрсетеді. Зерттеушінің А. Бөкейхановтың басшылық жасаған «Қазақ» басылымының айналасында топтасқан интеллекциялық тек осал жақтарын ғана көрсетіп, бір беткей пікір жасауынан әкімшілік-әміршілдік жүйенің идеологиясының кемеліне жетіп тұрған уақытындағы салқыны сезіледі. Жалпы айтқанда 1916 жылы ұлт-азаттық қозғалыста қазақ интеллегенциялың осал жақтарыменқатар жарытымды іс-әрекеттерін де көрсете білді. Ол 1916 жылғы көтерілісті Қазақстан және Орта Азия жерін түгелдей қамтыған Ресей империясындағы ең айбынды ұлт-азаттық қозғалыс деп бағалады.

1952 жылы Алматыда өткен тарихшылардың пікірталасында 1916 жылы көтеріліс ұлт-азаттық сипатта өрістеді леп бағаланғанмен, Орта Азия мен Қазақстанды түгелге жуық шарпыған бұл көтеріліс жөнінде дау-талас басыла қойған жоқ. Сөйтіп осы ғылыми кеңесте Орта Азия және Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістердің тарихына ортақ баға беру қалыптастырылды. ¹⁹

Алайда бұл ұлт-азаттық қозғалыстың прогрессивті және кереғар тұрғысынан ошақтарға бөліп қаралуы осы айбынды көтерілістің Орта Азия және Қазақстан халықтары тарихындағы аталатын ролінің және мәнінің тарих ғылымында кеміттіп көрсетілуіне алып келді.

Ғалымның Отан тарихына қосқан күрделі үлесі «ХІХ ғасырдың аяғында ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы аграрлық мәселе», «1905-1907 жылғы Қазақстандағы көтеріліс», «XVII ғғ басындағы Қазақстан Россия құрамында» деген күрделі монографиялық еңбектерінде ²⁰ Бекежан Сүлейменұлы отарлық езгідегі қазақ ауылының тарихи-әлеуметтік мәселелеріне феодалдық және капиталистік өндіріс қатынастары дәуірі кезеңіндегі Қазақстандағы революциялық және ұлт-азаттық қозғалыстың даму кезеңдеріне жаңа ғылыми баға бере отырып, Қазақстанның Ресейге қосылуының әр түрлі нәтижелері мен салдарын ашып көрсетеді, халықтар досытығын, еңбекшілер білігін насихаттайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.