Швеция. Мемлекеттің тарихы

Жоспар:
Кіріспе
І. Мемлекеттің тарихы
ІІ. Экономикалық.географиялық орны
ІІІ. Табиғат ресурстары мен байлықтары
ІV. Мемлекеттің құрылысы
V. Халқы:
а) Этникалық құрылымы
ә) Тілі
б) Діні
в) Таралуы мен қамтылуы
VI. Шаруашылығы:
1. Өнеркәсібі
2. Ауыл шаруашылығы
3. Көлік қатынасы
VII.Экологиясы
VIII. Туризмі
IX. Халықаралық байланыстары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Швеция – дүниежүзіндегі дамыған елдердің бірі болып табылады. Елдің тез дамуына ХХ ғасырда Швеция экономикасының аса қарқынмен дамуы, елдің солтүстік бөлігіндегі табиғат байлықтары, және жаңа революциялық құрал-жабдықтардың жасап шығарылуы, жүргізіп отырған саясатының тиімділігі себеп болды. Швеция экономикасының негізгі салаларына тау-кен өндірісі, орман шаруашылығы мен орманды өңдеу өнеркәсібі, металлургия, энергетика мен машина құрастыру жатады. Елдің экономикасы негізінен өнімді экспортқа шығаруға негізделген.

1. История Швеции, Москва, 1974. 77-78 беттер.
2. Қазіргі дүние географиясы: Хрестоматия. Қ. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Түсіпбекова. —Алматы, 2007. 17-19 беттер.
3. “Малые страны” Западной Европы и страны Северной Европы в 1945 — 2000 гг., Москва, 2004. 20-21 беттер.
4. Ерамов Р. А., Физическая география зарубежной Европы, Москва, 1973. 9-бет.
5. 3анина А. А., Климат Скандинавского полуострова, Ленинград, 1964. 90-93 беттер.
6. Энергетика: Энергия для устойчивого будущего — SWEDEN - журнал. 3-4 беттер, 9-бет.
7. Географическая картина мира. Книга ІІ. В.П. Максаковский. Москва 2009 ж. 150-153 беттер.
8. Гладкий Ю.Н. Экономическая и социальная география зарубежных стран –Москва, 2009 год 2-е издание 227-229 беттер, 230бет.
9.Дүниежүзінің экономикалық, әлеуметтік және саяси географиясы. В.П. Максаковский, Ә.Т. Мылқайдаров. Қазақ Университеті баспасы, 2013 жыл. Қосымша кестелер.

Пән: География
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
Кіріспе
І. Мемлекеттің тарихы
ІІ. Экономикалық-географиялық орны
ІІІ. Табиғат ресурстары мен байлықтары
ІV. Мемлекеттің құрылысы
V. Халқы:
а) Этникалық құрылымы
ә) Тілі
б) Діні
в) Таралуы мен қамтылуы
VI. Шаруашылығы:
1. Өнеркәсібі
2. Ауыл шаруашылығы
3. Көлік қатынасы
VII.Экологиясы
VIII. Туризмі
IX. Халықаралық байланыстары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Швеция - дүниежүзіндегі дамыған елдердің бірі болып табылады. Елдің тез дамуына ХХ ғасырда Швеция экономикасының аса қарқынмен дамуы, елдің солтүстік бөлігіндегі табиғат байлықтары, және жаңа революциялық құрал-жабдықтардың жасап шығарылуы, жүргізіп отырған саясатының тиімділігі себеп болды. Швеция экономикасының негізгі салаларына тау-кен өндірісі, орман шаруашылығы мен орманды өңдеу өнеркәсібі, металлургия, энергетика мен машина құрастыру жатады. Елдің экономикасы негізінен өнімді экспортқа шығаруға негізделген.
І. Мемлекеттің тарихы
Швеция аумағында алғашқы адамдар б.з.б. 8 -- 9-мыңжылдықта пайда болған. Шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықта бұрын аңшылық және балық аулаумен айналысқан халық мал және егін шаруашылығына көшті. Б.з.б. 2-мыңжылдықта құрлықтық Еуропадан Швеция аумағына үнді-еуропалық тіл тобындағы мал өсіретін тайпалар баса-көктеп кіріп, жергілікті тұрғындарды бағындырды. Б.з. бас кезінде онда солтүстік герман тайпалары (Тацит пен басқа да антикалық авторлардың мәліметі бойынша -- свиондар (свейлер), гауттар (геттер, еттер, т.б.) өмір сүрді. Олар әскери көсем - конунгтің билігіне бағынып, Риммен және оның герман провинцияларымен, 5 ғасырдан бастап франктермен, фриздермен, славяндармен, Балтық бойындағы халықтармен сауда-саттық жүргізді. 8 -- 11 ғасырларда швед викингтері сауда жүргізу мен тонау мақсатында көршілес аймақтар мен Руське, Византияға, Волга бұлғарлары мен хазарларға, Араб халифатына жорықтар жасап тұрды. Алғашқы сауда орталықтары салына бастады. 11 ғасырлардың бас кезінде елге христиан діні енді. Осы кезде свейлер корольдігі (Свитьод) құрылып, швед халқы қалыптаса бастады. Шведтердің 1240 ж. Нева шайқасында А.Невский басқарған орыс және түркі-моңғолдардың біріккен әскерінен жеңілуі олардың шығысқа қарай жылжуын тоқтатты. 1250 -- 1363 жылдары елде Фолькунгтер әулеті орталықтандырылған мемлекет құрды. Олар көп ұзамай Финляндияны бағындырды. 1397 жылы Кальмар униясы бойынша Швеция, Дания мен Норвегия бір монарх -- Дания королінің қол астына бірікті. 1471 жылы Швеция Даниядан ішкі автономияны жеңіп алды. Дания үстемдігіне қарсы көтерілістің басшысы Густав Эриксон 1523 жылы. Швеция королі болып (І Густав Ваза) сайланды. 1610 -- 12 жылдары швед әскерлері Ресейге жасалған поляк интервенциясына қатысты. 17 ғасырда Швеция Еуропадағы аса қуатты мемлекеттердің біріне айналып, өз иеліктерін кеңейтті. Лифляндия, Солтүстік Германия жерлері қосылып алынып, даттар Скандинавия түбегінен қуылды. Бірақ 1700 -- 1721 жылы Ресеймен болған Солтүстік соғыстың нәтижесінде Балтық жағалауындағы, Карелиядағы (Выборг қаласы) жерлерінен айрылып, ірі теңіз державасы болудан қалды. 18 ғасырлардың ортасында Финляндияның оңтүстік-шығыс бөлігі Ресейге кетіп, 1808-1809 жылы орыс-швед соғысынан кейін бүкіл Финляндиядан айрылуға мәжбүр болды. 1814 жылы Киль келісімі бойынша Швецияның құрамына Норвегия енді. 1834 жылы Швецияның тұрақты қарулы бейтараптығы жөніндегі декларация қабылданды. 1905 жылы Норвегиямен жасалған уния бейбіт жолмен бұзылып, Норвегия өз дербестігіне ие болды. 1-дүниежүзілік соғыста Швеция бейтараптығын сақтады. 2-дүниежүзілік соғыс кезінде Швеция бейтараптығын сақтағанымен неміс әскерлеріне өз аумағы арқылы өтуге мүмкіндік берді. Соғыстан кейін 1948 жылы "Маршалл жоспарына" қосылып, АҚШ-тан қаржы көмегін алды. Дегенмен, НАТО құрылғанда Швеция өзінің әскери одақтарға қатыспау саясатын жариялады. Швецияның қазіргі мемлекеттік құрылысы 1974 жылғы конституциямен айқындалған. 1982 жылдан Швециядағы үкімет билігін социал-демократтар өз қолдарында ұстап келеді. 1

1. История Швеции, Москва, 1974. 77-78 беттер.
ІІ. Экономикалық-географиялық орны
Швеция (Швеция Kорольдігі) - Eуропада орналасқан ел. Скандинавия елдерінің бірі. Швеция Корольдігі -- Солтүстік Еуропадағы Скандинавия түбегінің шығысы мен оңтүстігін алып жатқан мемлекет. Швеция жер аумағы бойынша бүкіл Еуропада бесінші, ал Батыс Еуропа бойынша үшінші орынды алады. Жалпы жер аумағы 449 964 км². Cолтүстік-батысында Норвегиямен, солтүстік-шығысында Финляндиямен шектеседі, ал оңтүстік батысында Даниямен шектеседі. Швецияның шекарасының жалпы ұзындығы: 2,205 км, Финляндиямен - 586 км, Норвегиямен - 1,619 км. Жалпы жағалық сызығының ұзындығы: 3,218 км. 1
Оңтүстік-шығысын Балтық теңізі, ал оңтүстік-батысын Эресунн бұғазы (Швецияны Даниядан бөліп тұр) мен Каттегат, Скагеррак бұғаздарының сулары шайып жатыр. Швецияның иелігіне сондай-ақ Балтық теңізіндегі Готланд пен Эланд аралдары мен бірнеше ұсақ аралдар да кіреді. Швеция Еуропаның Атлант мұхиты бойы аймағында, қоңыржай белдеудің солтүстік бөлігінде (тайга мен аралас ормандардың, елдің қиыр оңтүстік -- жайпақ жапырақты ормандар белдемшелерінде) орналасқан. Жағалаулары негізінен онша биік емес, жартасты болып келеді. Ботния шығанағының солтүстік және оңтүстік-батыс шеттері аласа, аккумулятивті, құмдауытты жағалаулар. Оңтүстігінде, Сконе түбегінде абразивті жағалаулар басым. Солтүстік және батыс аудандарын альпілік рельеф, жоталар мен тауішілік ойыс телімдері қыраттармен үйлесіп келетін Скандинавия таулары (биіктігі 2123 м-ге дейін, Кебнекайсе тауы) алып жатыр. Оңтүстігінде Скандинавия тауларынан Ботния шығанағына қарай аласаратын Норланд (биіктігі 200-800 м) қыраты орналасқан. Қырат терең бөлшектенген, өзен және көл аңғарлары бар. Оңтүстікке қарай Орта швед ойпаты орналасқан, мұнда көлдер көп. Мұздық рельеф формалары кең таралған. Елдің оңтүстігінде жазықтардың
радиалық жүйесімен жекелеген қырқалар мен массивтерге бөлшектенген Смоланд жоталары жатыр. 2
Швеция Шығыс Еуропа платформасының Балтық қалқанының шегінде орналасқан. Астанасы - Стокгольм қаласы. Ірі қалалары: Стокгольм, Гётеборг, Мальмё, Уппсала, Мальме, Хельсингборг (қала халқының үлесі 83%-ды құрайды). Швеция тарихи-географиялық жағынан үшке: Геталанд (оңтүстігінде), Свеаланд (елдің орталық бөлігі), Норландқа (Швецияның ең үлкен аймағы, ел аумағының 60%-ын алып жатыр, солтүстік бөлігі) бөлінеді. Шведцияда қысқа, қар, жаңбыр суларымен толығатын өзендер көп (ең ірілері Доль-Эльвен, Турне-Эльв, Клар-Эльвен, т.б.). Өзендерінің көпшілігі шығысқа қарай ағып, Ботния шығанағы мен Балтық теңізіне құяды. Олар электр қуатын өндіруге кеңінен пайдаланылады (53%), Швецияда аумағы
1 км²-ден асатын 4 мыңнан аса көл бар. Неғұрлым ірі көлдері: Венерн (аумағы 5585 км²), Веттерн, Ельмарен, Меларен, т.б. Норландтағы көптеген көлдер тектоникалық ойыстарда орналасқан. 3
1. Қазіргі дүние географиясы: Хрестоматия. Қ. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Түсіпбекова. -- Алматы, 2007. 17-19 беттер.
2. 3анина А. А., Климат Скандинавского полуострова, Ленинград, 1964. 90-93 беттер.
3. Ерамов Р. А., Физическая география зарубежной Европы, Москва, 1973. 9-бет.

III. Табиғат ресурстары мен байлықтары
Швецияның жер қойнауы металға бай болғанымен минералдық отынға кедей. Металл кентастары кен орындары магмалық және метаморфтық жыныстардың мол қорымен байланысқан. Шөгінді жыныстардың шектеулігіне байланысты таскөмірдің, мұнай мен табиғи газдың кен орындары жоққа тән. Темір кен орындары кентас қорларының мөлшері жөнінен дүние жүзіндегі ең бай кен орындарының қатарына жатады. Темір қорларының 80%-дан астамы шоғырланған негізгі аудан поляр шеңберінің арғы жағында, Лапландияда орналасқан. Түсті металдардың негізгі кен орындары Норланд үстіртінде. Бұл құрамында мыс, мырыш, қорғасын, алтын, күміс, сұр колчедан, күшәла бар кешенді сульфид кентастарының Булиден Кристинеберг аудандағы кен орны, қорғасын (Лайсвалль) мен мыс (Аитик) кен орындары.
Мұнайдың белгілі кен орындары Орта Еуропалық мұнай-газ бассейніне жатады. Швецияның 30 мың км² территориясы (Готланд аралының солтүстік батысы) бассейн аумағында. Мұнайдың ең көп табылған қоры - Хамра, дәлелденген мұнайдың қоры шамамен 20 мың тоннаны құрайды. Мемлекеттің батыс жағалауындағы Сконе провинциясында (Хёганес, Эресунде), тас көмір көптеп кездеседі. Алтынсульфитті формацияның табылған жері - Энасен.
Ормандар ел аумағының жартысынан астамын алып жатыр. Онда негізінен қарағай мен шырша, қайың, көктерек, т.б. жапырақты ағаштар өседі. Оңтүстікте аралас ормандар, ал Сконе түбегінде емен мен шамшаттан тұратын жалпақ жапырақты ормандар өседі. Ел аумағының 14%-ын батпақтар алып жатыр (негізінен Норландта). Скандинавия тауларында
900-950 м биіктікке дейін және солтүстікте 350-400 м биіктікке дейін тау-тайгалық өсімдіктер, одан жоғарырақ қисық діңді қайыңдар, тундралық өсімдіктер өседі (15%). Ормандарда бұлан, қоңыр аю, қасқыр, сілеусін, түлкі, ақ тиін, сусар, ақ қоян, оңтүстікте борсық, еуропалық кірпі, тундрада сусар, қара түлкі, леммингтер кездеседі. Суда жүзетін құстар кең тараған. 16 ұлттық саябақ пен 850 қорық жұмыс істейді (негізгілері: Абиску, Муддус, Пельекайсе, Сарек-Шефаллет, т.б.).
Швеция -- жоғары дамыған өнеркәсіпті ел. Швецияның кедей аграрлық елден қазіргі заманғы өнеркәсіптік қоғамға айналуы темір кентастары, ағаш пен су қуатына байланысты болды. Ағаш материалдары, қағаз бен болат шығару үшін қолданылған бұл табиғи ресурстар экспортқа бейімделген өнеркәсіптің негізін қалады. "Швед социализмі" атанған бұл ұлттық экономикалық үлгі капиталистік және социалистік даму жолдарының ең озық қасиеттерін қамтыған жеке меншік үстемдігі бар аралас түрдегі нарықтық қатынастарға сүйенеді.1

1. Энергетика: Энергия для устойчивого будущего -- SWEDEN - журнал. 3-4 беттер.

IV. Мемлекеттің құрылысы
Швеция -- конституциялық монархия. Мемлекет басшысы -- король (Карл XVI Густав, 1973 жылдан). Жоғарғы заң шығарушы органы -- бір палаталы парламент -- риксдаг. Жоғарғы атқарушы органы -- үкімет. Ұлттық мейрамы -- швед туының Күні, 6 маусым (1503). Ақша бірлігі -- швед кронасы. 1 2
V. Халқы
Швецияның ұлттық құрамы негізінен бір текті. Швецияда шведтерден басқа 17 мың саамдар өмір сүреді, сонымен қатар 50 мың жергілікті финдер, 450 мыңнан көп этникалық финдер иммигранттар көшіп келген, және олардың ұрпақтары. Халқының 91%-ын шведтер құрайды. Сонымен бірге финндер (3%), саамдар, норвегтер, даттар (6%) тұрады. Ресми тілі -- швед тілі. Дінге сенушілердің көпшілігі -- лютеран шіркеуінің өкілдері (94%), католиктер (1,5%), мұсылмандар мен иудей дініндегілер де бар. 1
а) Халқының динамикалық өсімі
Швеция халқының табиғи өсімі өте төмен - 0,02. Елде туу көрсеткіші төмен - 9,81%, өлім-жітім - 10,6%, бала өлімі 3,44 адам 1000 адамға шаққанда. Халқының орташа өмір сүру ұзақтығы ерлерде - 77 жас және әйелдерде - 83 жасты құрайды. Халықтың жастық құрылымы: 0-14 жас аралығындағы жасөспірімдер - 18%, 15-64 жас аралығындағы халықтар - 65, 65 жастан жоғары халық - 17%-ды құрайды. Швецияда ерлерге қарағанда әйелдер саны көп.

ә) Этникалық құрылымы
Швецияда шведтерден басқа 17 мың саамдар өмір сүреді, 50 мыңнан астам жергілікті финдер, 450 мыңнан астам этникалық финдер. Бұл аталған ұлт өкілдері ХХ ғасырда елге көшіп келген иммигранттар және олардың ұрпақтары. Жалпы ұлттың 91 %-ы шведтер, 4 %-ы басқа скандинавиялық ұлттар, 5 %-ы иммигранттар. Швеция ХХ ғасырдың бас кезінде эмигранттар елі болса, қазіргі таңда иммигранттар елі болып саналады. Заманауи швед қоғамын мультимәдениетті деп атауға болады. Ол дегеніміз өз құрамына бірнеше этносты қосып алған әлеуметтік бір ұлтты мемлекет. Елдің тарихына көз жүгіртсек, Швеция баяғыдан бір ұлтты мемлекет болатын. Халқының ең көп бөлігін - шведтер, этникалық кіші бөлігін - саамдар құраған. Саамдар XVIII -- XIX ғасырларда Солтүстік Еуропада көшіп-қонып жүрген, ал қазір Швецияның солтүстік бөлігінде тұрады. Швецияның өзінде 9,3 млн-ға жуық адам өмір сүреді. XIX ғасырдың ортасы мен 1930 жылға дейін эмиграция кезеңі болған етін. Халық көбіне кедейшіліктен жақсы өмір іздеп, саяси шектеулердің салдарынан, діни қудалаулардың кесірінен көшіп кетіп жатты. Ал екінші дүниежүзілік соғыстан кейін және АҚШ иммигранттарды қабылдамайтын заң қабылдағанда эмиграция бәсендеді. 1945 жылдан бастап қазіргі уақыттың өзінде эммигранттардың санын иммигранттар басып озады.1

б)Тілі
Елдің мемлекеттік тілі - швед тілі, герман тілдер тобына жатады, норвег және дат тілдерімен туыстас және олардан грамматикасымен әрі лексикасымен кішкене ғана айырмашылық жасайды. Халқының жартысынан көбі ағылшын тілін жақсы меңгерген. Сонымен бірге теледидардағы арналарының барлығы ағылшын тілінде жұмыс атқарады. Швед тілінен басқа да қолданыстағы тілдер: саам тілі, меянкиел тілі, фин тілі, цыган тілі, идиш тілі. Саам, меянкиел және фин тілдері мемлекеттік жұмыс орындарында, сот залында, балабақшаларда, қарттар үйінде қолданыла береді. 1
в) Діні
Дінге сенетіндердің 79%-ы немесе бүкіл халықтың 70 %-ы лютерандықтар. Православдықтар 94 мың адам (бүкіл халықтың 1%-ы). Олардың көп бөлігін сербтар, гректер, румындар, орыстар, эстондар, грузиндер, финдер құрайды. 22 426 адам Иегова. Швецияда 250 мыңнан 450 мыңға дейін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.