Ауыл шаруашылығы өнімдері, сапасы туралы түсініктер
1. Өнімдер сапасы туралы түсініктер мен түсініктемелер
2. Өнімдердің сапа көрсеткіштері мен тұтынушылық қасиеттерінің номенклатурасы
3. Өнімдердің сапа көрсеткіштерін анықтау әдістері
4. Өнімдердің сапасын бақылау. Бақылаудың түршелері.
5. Пайдаланылған әдебиеттер
2. Өнімдердің сапа көрсеткіштері мен тұтынушылық қасиеттерінің номенклатурасы
3. Өнімдердің сапа көрсеткіштерін анықтау әдістері
4. Өнімдердің сапасын бақылау. Бақылаудың түршелері.
5. Пайдаланылған әдебиеттер
Сапа- философиялық категория. Бұны алғаш рет б.ғ.д 3-ші ғасырда Аристотель белгілеген деп саналады. Сапа тұрмыс пен үйлесімді, сондықтан «анау бірдеме», сол сапа күйінен айырылса, ол «бірдеме» болудан қалады деп сапаның философиялық анықтамасын Гегель ( ХІХ- ғасыр) берген болатын. Осыған ұқсас қазіргі философиялық анықтама да бар. Сапа категориясы обьективті іс-әрекеттің маңызды жағы-анықталығын қамтитынын айтуымыз керек. Обьектінің сапасы, оның жекелеген қасиеттері мен ғана бағаланбайды, оның өзімен тұтас болады да, толық қамтып,одан ажырамайды,сондықтан сапа түсінігі заттың негізімен байланысады. Адам іс-саласында құбылыстар мен нақты қоршаған орта обьектілерінің шексіз әрі алуандығынан күнеделікті сапа түсінігін толық емес, бірақ жағдайларға байланысты қоғамның нақты тұтынуға жарамды болуы керек.
Сапа түсінігінің өзгеруі (динамикасы)
Туындыгер Сапаның анықтамасын тұжырымдау
Аристотель
(б.з.д. ІІІ-ғасыр) Заттар арасындағы өзгешеліктерді «Жақсы», «жаман» деген белгілері бойынша бөлу
Гегель (ХІХ ғасыр) ..Сапа алдымен тұрмыспен тепе-тең анықтама себебі ол өзінің сапасын жоғалтса, ол өзінде жоғалтады.
Қытай болжамы ...Сапаны белгілейтін иероглиф екі элементтен- «тепе-теңдіктен» және «ақшадан»- (сапа тепе-теңдік+ақша) тұрады, сондықтан сапа жоғары, сапалы «қымбат» деген түсініктерге пара-пар
Шухарт (1934) ...Сапаның екі қыры бар:
...Обьективті физикалық сипаты;
...Субьективті жағы-қаншалықты «зат» «сүйкімді»
Исикавак (1950) ...Сапа тұтынушының іс жүзінде қанағаттандыратын қасиет
Джуран Дж.М. (1979) ...Пайдалануға жарамды болуы- субьективті жағы- сапаның бұл тұтынушыны қанағаттандыратын деңгейі (сапасын іске асыру үшін өндіруші тұтынушының талабын білуі керек және өзінің тауары осы талаптарды қанағаттандыра алатынына көңіл бөлуге тиіс.
Мемлекеттік үлгіқалып (МҮҚ 15467-79) -Өнім сапасының өзінің міндетіне сәйкес белгілі бір қажеттілікке жарамдығын көрсететін қасиеттер жинағы
Халықаралық үлгіқалып (ИСО 8402-86) ...Сапа- өнімінің немесе қызметтің,оларға міндетті немесе болашақ тұтынушылығы қанағаттандыру мүмкіндігін сипаттайтын қасиеттері мен сипаттамаларының жиынтығы
Сапа түсінігінің өзгеруі (динамикасы)
Туындыгер Сапаның анықтамасын тұжырымдау
Аристотель
(б.з.д. ІІІ-ғасыр) Заттар арасындағы өзгешеліктерді «Жақсы», «жаман» деген белгілері бойынша бөлу
Гегель (ХІХ ғасыр) ..Сапа алдымен тұрмыспен тепе-тең анықтама себебі ол өзінің сапасын жоғалтса, ол өзінде жоғалтады.
Қытай болжамы ...Сапаны белгілейтін иероглиф екі элементтен- «тепе-теңдіктен» және «ақшадан»- (сапа тепе-теңдік+ақша) тұрады, сондықтан сапа жоғары, сапалы «қымбат» деген түсініктерге пара-пар
Шухарт (1934) ...Сапаның екі қыры бар:
...Обьективті физикалық сипаты;
...Субьективті жағы-қаншалықты «зат» «сүйкімді»
Исикавак (1950) ...Сапа тұтынушының іс жүзінде қанағаттандыратын қасиет
Джуран Дж.М. (1979) ...Пайдалануға жарамды болуы- субьективті жағы- сапаның бұл тұтынушыны қанағаттандыратын деңгейі (сапасын іске асыру үшін өндіруші тұтынушының талабын білуі керек және өзінің тауары осы талаптарды қанағаттандыра алатынына көңіл бөлуге тиіс.
Мемлекеттік үлгіқалып (МҮҚ 15467-79) -Өнім сапасының өзінің міндетіне сәйкес белгілі бір қажеттілікке жарамдығын көрсететін қасиеттер жинағы
Халықаралық үлгіқалып (ИСО 8402-86) ...Сапа- өнімінің немесе қызметтің,оларға міндетті немесе болашақ тұтынушылығы қанағаттандыру мүмкіндігін сипаттайтын қасиеттері мен сипаттамаларының жиынтығы
1. Мұсынов Қ.М., Әрінов Қ.К. Гордеева Е.А.,, Ысқақов М.Ә.- Өсімдік шаруашылығы өнімдерін сақтау және өндеу технологиясы (Оқулық), Астана, 2013. 488 бет.
2. Мұсынов Қ.М. - Өсімдік шаруашылығы өнімдерін сақтау жэне өндеу технологиясы (Дәрістер). - Астана: КАТУ им.Сейфуллина, 2001. - 85с
3.Мұсынов Қ.М., Әрінов Қ.К. Мұқатова Ш.Қ., Ысқақов М.Ә.- Өсімдік шаруашылыгы өнімдерін сақтау және өндеу технологиясы (Оқу құралы).- Астана: КАТУ им.Сейфуллина, 2004. - 223с
4. Мусынов К.М., Гордеева Е.А. Технология хранения и переработки продукции растениеводства. Учебное пособие. - Астана: КАТУ им.С. Сейфуллина, 2007. -367с.
5. Мұсынов Қ.М. 050801-«Агрономия», 050808-«Топырақтану және агрохимия», 050701 - «Өсімдіктерді қорғау және карантині» мамандықтары бойынша «Ауыл шаруашылық өнімдерін сақтау және қайта өңдеу технологиясы» пәнініен зертханалық-іссаналық сабақтарга және өзіндік жұмыстарды орындауға ӨӘК№ 2010 ж.
6. Мусынов К.М., Гордеева Е.А. Технология хранения и переработки продукции растениеводства. Учебник. - Астана: КАТУ им.С. Сейфуллина, 2012. -567с.
1. Әрінов Қ.К., Мұқатова Ш.Қ., Мұсынов Қ.М..- Өсімдік шаруашылығы өнімдерін сақтау және өндеу технологиясы практикумы, Ақмола, 1996.
2. Мұсынов Қ.М. – Астық, жемістермен көкністерді сақтау және қайта өндеу (Оқу құралы), Астана, 2012.
3. Аринов К.К., Мукатова Ш.К., Мусынов К.М. Практикум по технологии хранения и переработки продукции растениеводства.- Акмола, 1998.
4. Головченко А.П., М.И. Дулов. Товароведение продукции растениеводства с основами стандартизации.- Самара: Самарская ГСХА,2002
2. Мұсынов Қ.М. - Өсімдік шаруашылығы өнімдерін сақтау жэне өндеу технологиясы (Дәрістер). - Астана: КАТУ им.Сейфуллина, 2001. - 85с
3.Мұсынов Қ.М., Әрінов Қ.К. Мұқатова Ш.Қ., Ысқақов М.Ә.- Өсімдік шаруашылыгы өнімдерін сақтау және өндеу технологиясы (Оқу құралы).- Астана: КАТУ им.Сейфуллина, 2004. - 223с
4. Мусынов К.М., Гордеева Е.А. Технология хранения и переработки продукции растениеводства. Учебное пособие. - Астана: КАТУ им.С. Сейфуллина, 2007. -367с.
5. Мұсынов Қ.М. 050801-«Агрономия», 050808-«Топырақтану және агрохимия», 050701 - «Өсімдіктерді қорғау және карантині» мамандықтары бойынша «Ауыл шаруашылық өнімдерін сақтау және қайта өңдеу технологиясы» пәнініен зертханалық-іссаналық сабақтарга және өзіндік жұмыстарды орындауға ӨӘК№ 2010 ж.
6. Мусынов К.М., Гордеева Е.А. Технология хранения и переработки продукции растениеводства. Учебник. - Астана: КАТУ им.С. Сейфуллина, 2012. -567с.
1. Әрінов Қ.К., Мұқатова Ш.Қ., Мұсынов Қ.М..- Өсімдік шаруашылығы өнімдерін сақтау және өндеу технологиясы практикумы, Ақмола, 1996.
2. Мұсынов Қ.М. – Астық, жемістермен көкністерді сақтау және қайта өндеу (Оқу құралы), Астана, 2012.
3. Аринов К.К., Мукатова Ш.К., Мусынов К.М. Практикум по технологии хранения и переработки продукции растениеводства.- Акмола, 1998.
4. Головченко А.П., М.И. Дулов. Товароведение продукции растениеводства с основами стандартизации.- Самара: Самарская ГСХА,2002
Жоспар
1. Өнімдер сапасы туралы түсініктер мен түсініктемелер
2. Өнімдердің сапа көрсеткіштері мен тұтынушылық қасиеттерінің номенклатурасы
3. Өнімдердің сапа көрсеткіштерін анықтау әдістері
4. Өнімдердің сапасын бақылау. Бақылаудың түршелері.
5. Пайдаланылған әдебиеттер
Сапа- философиялық категория. Бұны алғаш рет б.ғ.д 3-ші ғасырда Аристотель белгілеген деп саналады. Сапа тұрмыс пен үйлесімді, сондықтан анау бірдеме, сол сапа күйінен айырылса, ол бірдеме болудан қалады деп сапаның философиялық анықтамасын Гегель ( ХІХ- ғасыр) берген болатын. Осыған ұқсас қазіргі философиялық анықтама да бар. Сапа категориясы обьективті іс-әрекеттің маңызды жағы-анықталығын қамтитынын айтуымыз керек. Обьектінің сапасы, оның жекелеген қасиеттері мен ғана бағаланбайды, оның өзімен тұтас болады да, толық қамтып,одан ажырамайды,сондықтан сапа түсінігі заттың негізімен байланысады. Адам іс-саласында құбылыстар мен нақты қоршаған орта обьектілерінің шексіз әрі алуандығынан күнеделікті сапа түсінігін толық емес, бірақ жағдайларға байланысты қоғамның нақты тұтынуға жарамды болуы керек.
Сапа түсінігінің өзгеруі (динамикасы)
Туындыгер
Сапаның анықтамасын тұжырымдау
Аристотель
(б.з.д. ІІІ-ғасыр)
Заттар арасындағы өзгешеліктерді Жақсы, жаман деген белгілері бойынша бөлу
Гегель (ХІХ ғасыр)
..Сапа алдымен тұрмыспен тепе-тең анықтама себебі ол өзінің сапасын жоғалтса, ол өзінде жоғалтады.
Қытай болжамы
...Сапаны белгілейтін иероглиф екі элементтен- тепе-теңдіктен және ақшадан- (сапа тепе-теңдік+ақша) тұрады, сондықтан сапа жоғары, сапалы қымбат деген түсініктерге пара-пар
Шухарт (1934)
...Сапаның екі қыры бар:
...Обьективті физикалық сипаты;
...Субьективті жағы-қаншалықты зат сүйкімді
Исикавак (1950)
...Сапа тұтынушының іс жүзінде қанағаттандыратын қасиет
Джуран Дж.М. (1979)
...Пайдалануға жарамды болуы- субьективті жағы- сапаның бұл тұтынушыны қанағаттандыратын деңгейі (сапасын іске асыру үшін өндіруші тұтынушының талабын білуі керек және өзінің тауары осы талаптарды қанағаттандыра алатынына көңіл бөлуге тиіс.
Мемлекеттік үлгіқалып (МҮҚ 15467-79)
-Өнім сапасының өзінің міндетіне сәйкес белгілі бір қажеттілікке жарамдығын көрсететін қасиеттер жинағы
Халықаралық үлгіқалып (ИСО 8402-86)
...Сапа- өнімінің немесе қызметтің,оларға міндетті немесе болашақ тұтынушылығы қанағаттандыру мүмкіндігін сипаттайтын қасиеттері мен сипаттамаларының жиынтығы
1986 жылы Халықаралық үлгі қалыптау ұйымы (ИСО) сапаның бизнес пен өндіріс салаларының барлығына тән атауларын тұжырымдады.
1994 жылы атаулар егжей-тегжей нақтыланды. Сапаның мынадай анықтамлары үлгіқалыпталынды: сапа-обьектінің белгіленген және болашақта тұтынылатын мүмкіндіктерін қанағаттандыра алатын сипатының жиынтығы.
Егер атауларды сапалық түсінігінің ұқсастығы бойынша орналастырсақ онда мынадай қатар туындар еді: сипаттама, қасиет, сапа.
Сипаттама - бұл мәтін кесте математикалық формула түрінде белгіленетін бағынышты және бағыныссыз өзгерістердің өзара байланысы. Техника және көрсеткіштер (вольт-амперлік сипаттама, диференциалдық теңдеудің сипаттамасы) емес, қызметі сипатталынады.
Қасиет , сапа сияқты философиялық категория, заттың ерекшелігі жағын немесе басқа заттармен бірлігін көрсетеді және оның оларға қатынысы.
Сапа анықтамасында түсінік беруді қажет ететің тағы да атау бар: қажеттілік және обьект деген. Қажеттілік ағзаның (оның ішінде қоғамның) бірқалыпты тіршілігіне қажет талабы қанағаттандырылмағанда туындайды және осы қанағаттанбаушылықты жоюға бағытталынады. Қоғам қажетін қанағаттандыру үшін эканомикалық іс-әрекет қажет оны экономикалық қажеттілік деп атайды. Экономикалық қажетті қанағаттандыру және әлеуметтік байқалу түрлері негізінен қоғамдық- экономикалық құрылысқа жеке мүлікке қатысты анықталады. Нарық тұтынушылардың қажеттілігін жай қанағаттандырып қоймай, сонымен бірге сатып алушылардың қажеттілігінен туындаған талабы да қанағаттандыруға (төлей аларлық талап) бағытталынған.
Сапа анықтамасында қажеттілік түсінігі негізгі болып саналады. Олардың сипаттамасы обьекті сапасының сипаттамасына сәйкес болуы керек шартты жасаспаған жағдайда нарықта маңызды рөлді субьективтік түсік пен сапаны қабылдау атқарады- бұл қажеттілікті қанағаттандыру деңгейі немесе сапабұл не үшін ақша төленетінін білдіреді. Дұрысында да, сатып алушының сапа жөніндегі түсінігі өзгермелі, ол тауарды қажеттілігіне, оның жаңалығына, сәндігіне, жарнамаға, экономикалық тиімділігіне, беріктілігіне ж.т.т байланысты сатып алады. Сапа жөніндегі түсінік уақыт өткен сайын өзгереді, ол обьект жайындағы ақпараттың деңгейіне, обьектіні табуға көмектесетін техникалық құралдарға байланысты болады. Айтайық, микроскопы бар маман, обьектінің жай көзбен көрінбейтін сипатын байқайды. Даярлаушының (дайындаушы,жасаушы) немесе сатушы мен тұтынушының, сатып алушының сапа жөніндегі қарым-қатынасы әр алуан, күрделі және осы курс аумағына шығып кетеді: олар әдетте маркетинг курстарында қарастырылады.
Сапа түсінігіне обьект атауы кіреді. Обьект- жеке қарауға және сипаттауға болатын философиялық термин. Обьектіге , айтайық, іс-әрекет немесе үдеріс, өндірім, ұйым, жүйе немесе жеке адам, сондай-ақ осылардын кез келген қисындастырылғандары жатады.
Үрдіс атауының үлгіқалыпты анықтамасы - өзара байланысты қорлар мен іс-әрекеттің жиынтығы кіретін элеметтерді шығатындарға өзгертетінін білдіреді. Ресурстарға қызметшілер қызмет көрсету құралдары, жабдық, технология және әдіснама жатады.
Өндірім атауының үлгі қалыптты анықтамасы- бұл іс-әрекеттің немесе үрдістің нәтижесі екенін білдіреді. Өндірім қызмет көрсетудің (жабдықтаушы мен тұтынушының өзара қарым-қатынасының тікелей жиынтығы және жабдықтаушының тұтынушының қажеттілігін қанағаттандыру үшін атқаратын тиісті іс-әрекеті), жабдықтың өңделетін жадығаттардың, бағдарламалық қамтамасыз етілудің немесе олардың қисындастыруларының нәтижесі болуы мүмкін.
Сапа атауының үлгіқалыпталынбаған (тұрмыстық, жарнамалық) жақсы-жаман, жақсырақ- нашар, жоғары-төмен, кейде обьектінің шығу тегіне байланысты (американдық сапа, нағыз сапалы, сапалы киім, саланы жақсарту ж.т.т) деген түсініктері кең қолданыс табуда. Техникалық бағалауды өткізгенде басымдылық деңгейін және сандық сипаттарды білдіру сапа атауы оңаша қолданылмайды: аталған мағыналарды білдіру үшін сын есімнің сапалық шырайлары немесе тұтынушылық құнының жалпылаушы өлшемі қолданылады. Мысалы , мынадай атаулар қолданылуы мүмкін:
а) салыстырмалы сапа обьект басымдылығына байланысты жіктелгенде немесе салыстырмалы мағынада болғанда;
б) сапа деңгейі сандық мағынада (статистикалық қабылдау кезіндегі бақылауда қолданылады) және сапа шегі, техникалық дәл бағалау өткізгенде қолданылады.
Кейбір анықтамаларда сапа пайдалануға жарамды немесе мақсатқа сай немесе тұтынушының мұқтаждығын қанағаттандырады немесе талапқа сай деп көрсетіледі. Обьектінің сапасын ұқсас обьекті сапаның әлемдік деңгейімен саралау арқылы салыстыру немесе обьектінің сапасы бойынша аттестациялап сапа белгісін беру өткен шақ саналады. Сапа мен сан көрсеткіштерін біріктіруге әрекеттенуде (кваливал, яғни сапа мәні оның санына әсер етуі бойынша белгіленген, мысалы тракторлардың жетілген түрлерін бұрынғы маркаларының орындаған жаңа маркалы тракторлардың аз санымен орындауы бойынша бағалау) болған. Сапа түсінігі, сондай-ақ сапа жүйесі атауында қолданылады: сапа жүйесі - жалпы басқаруды іске асыру үшін қажет ұйымдастыру құрылымының, әдістемелердің, үрдістер мен қорлардың жиынтығы ( сапаны әкімшілікпен басқару).
Сапа облысының саясаты- жоғары басшылықпен жоғары қалыптастырылған сапа облысының негізгі бағыты және ұйыдастырдың мақсаты.
Сапаны жоспарлау- сапаның мақсаты мен оған қойылатын талаптарды және сапа жүйесінің элеметтерін қолдануды белгілейтін іс әрекет.
Сапаны қамтамасыз ету- сапа жүйесінің аумағында жоспарланған және жүйелі түрде іске асырылатын іс-әрекеттер,сондай-ақ сапаға қойылатын талаптарды обьектінің орындай алатындығын дәлелдейтінін (қажет болғанда) сенімділікті қалыптастыру,
Сапаны жақсарту- ұйымда іс-әрекеттің тиімділігін және нәтижелілігін арттыру мақсатында және әр ұйым, әрі тұтынушылар пайда түсіретін үрдістерді қолдану шаралары.
Сапа атауының басқа түсініктерге, айтайық шеберлікке, тәрбиелеуге, білім алуға, тіпті өмір сапасына дейін кеңінен қолдану іссанасы бар.
Өмір сапасын бағалау (1994 ж)
Басымдылық
Ел
Өмір сүрудің орташа ұзақтығы (жас)
Білім деңгейі
Бір адамға келетін ІЖӨ
АДИ
1.
Жапония
78,6
2,87
17,616
983
6.
АҚШ
79,9
3,00
21,449
976
37.
Ресей
69,3
2,61
7,968
862
101.
Қытай
70,1
1,75
1,990
556
134
Үнді
59,1
0,93
1,072
309
170
Буркино Фасо
48,2
0,00
0,618
074
171
Ауғаныстан
42,5
0,33
0,714
065
172
Сьера-Лионе
42,0
0,13
1,086
065
173
Гвинея
43,5
0,20
0,501
045
А
В
С
Д
Е
Н
Ескерту :
1.АДИ-і бойынша алғашқы он ел: Жапония, Канада, Норвегия, Швейцария,Швеция, АҚШ, Австралия, Франция, Нидерланды,Англия
2. Гонконг №24, О-Корея-№33.
Н -173 мемлекет бойынша БҰҰ даму бағдарламасы шегінде даярлаған адамзаттың даму индексі (АДИ)
С-туғанда мүмкін өмір ұзақтығы
Д - мектепте болған орташа жылын ескергендегі ересек тұрғындардың сауаттылық деңгейі.
Е -ІЖӨ-ішкі жалпы өнім (ЖҰӨ-жалпы ұлттық өнімнің қысқа мағұлыматы).
Сапа мәселесімен айналысатын ғалымдар мен мамандар,өндірім сапасының асыра өндіру үрдістеріне, жеке тауарлардың және жеке тауар өндірушілердің экономикаға тигізетін әсетінің бағытын білгеннен соң, сапаның қоғамның дамуына, оның өндіріс күштеріне, ұлттық байлықтың жиналуын және экономикалық әлеуметтік тұрақтылықты және қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі жағымды рөлін айтқан болатын. Қазіргі ғылым зерттелетін обьектіні толық және жан-жақты түсініп қамтуға әрекеттенуде. Осыған ұқсас үрдіс өндірімнің сапасы бойынша да жүргізілуде. Осы үрдістің лайықты көрсеткіші болып тауарды бір жақты саяси экономика (бағасы) немесе тауар тану (тұтыну бағасы) тұрғысынан қарастырудан бастарту саналады.
Тауарды сапа басқару белгісі, тұрғысынан бір тұтас қарастыру интегралды сапа деген түсініктің қалыптасуына және пайдалануға алып келді.Обьект пен құбылысты сапа облысында бір тұтас жан-жақты қарауға әрекеттену, обьектінің өзін яғни өндірім сапасының танып білуге және бейнелеп жазу мен талдау әдістерін дамытуда ғана емес, сонымен бірге сапаны жақсарту іс-әрекетін ұйымдастыруда да әжептәуір ілгері жылжуға мүмкіндік берді.Сапаны жақсарту және оны қамтамасыз етуді бір тұтастық, жан-жақтылық тұрғысынан жұмысын ұйымдастыру мәселелерін дайындау, сапаны басқару жүйесін құрастыруға жүйелі-кешенді идеяны қолдануға әкеп тіреді. Бірақ мұнымен іс шектелмейді. Тұтастылық көп жақтылық тұғырынан сапа мәселесін жекелеген, тіпті ірі болса да, шаралармен шешуге болмайтындығы түсінікті болды. Ол тек техникалық, ұйымдастырушылық, экономикалық және әлеуметтік шараларды дайындау және ұқыпты іске асыру арқылы шешімін табады. Сапа мәселесінің тұтастығын, кешенділігін түсінбеу, күткен нәтижеге қол жеткізбеді және жеке-жеке, бірін бірі алмастыратын-өндірімді аттестациялау, мемлекеттік бақылау, КС УКП-ны жаппай енгізу оған артқан сенімді ақтамады. Өндірім сапасын және тұтасымен тұрмыс қалпын жақсартатын, барлық жайттар жиынтығына ықпал жасайтын мемлекеттің рөлін күшейтетін бірқатар кешенді шараларсыз, нарықтық сұранымдарға деген үміт пен сенім өзін-өзі ақтамады. Қазіргі ғылымға белгілі бір ірі теориялық немесе іссаналық мәселелердің ұсынылуына қарай заттықтан мәселелі бағытқа ауысу тән сипат. Жаңа ғасыр Жердегі тіршілікті көркейтетін, жаһандық өте көп жайттармен сипатталады. Осылардың барлығы сапа мен адамдардың осы облыстағы іссаналық әрекеті мен қалайда болса байланыста болады. Бірақ, дәлелдеу мақсатында осылардың ішінен үшеуін бөліп аламыз:
а) пайда болған күрделі техникалық жүйелердің тиімділігі және жұмысқа қабілеттілігі, бір-бірімен байланысқан жүздеген және мыңдаған элементтердің сапасына,сенімділігіне байланысты болады: олардың біреуінің тоқтап қалуы бүкіл жүйені істен шығарады;
б) техникалық және әлеуметтік қарқынға байланысты, халықтың басым бөлігінің жеке тұтынушылығының деңгейі мен өндірістік тұтынушылықтың сан жағынан шапшан артуы;
г) нарықтық бәсекелестік күресінде өндіру сапасының негізгі жайтқа айналуы: баға екінші қатарға көшеді;
Мұндай масштабтағы іссанлық мәселелер ғылыми, теориялық және тәжірибелік негізсіз ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Өнімдер сапасы туралы түсініктер мен түсініктемелер
2. Өнімдердің сапа көрсеткіштері мен тұтынушылық қасиеттерінің номенклатурасы
3. Өнімдердің сапа көрсеткіштерін анықтау әдістері
4. Өнімдердің сапасын бақылау. Бақылаудың түршелері.
5. Пайдаланылған әдебиеттер
Сапа- философиялық категория. Бұны алғаш рет б.ғ.д 3-ші ғасырда Аристотель белгілеген деп саналады. Сапа тұрмыс пен үйлесімді, сондықтан анау бірдеме, сол сапа күйінен айырылса, ол бірдеме болудан қалады деп сапаның философиялық анықтамасын Гегель ( ХІХ- ғасыр) берген болатын. Осыған ұқсас қазіргі философиялық анықтама да бар. Сапа категориясы обьективті іс-әрекеттің маңызды жағы-анықталығын қамтитынын айтуымыз керек. Обьектінің сапасы, оның жекелеген қасиеттері мен ғана бағаланбайды, оның өзімен тұтас болады да, толық қамтып,одан ажырамайды,сондықтан сапа түсінігі заттың негізімен байланысады. Адам іс-саласында құбылыстар мен нақты қоршаған орта обьектілерінің шексіз әрі алуандығынан күнеделікті сапа түсінігін толық емес, бірақ жағдайларға байланысты қоғамның нақты тұтынуға жарамды болуы керек.
Сапа түсінігінің өзгеруі (динамикасы)
Туындыгер
Сапаның анықтамасын тұжырымдау
Аристотель
(б.з.д. ІІІ-ғасыр)
Заттар арасындағы өзгешеліктерді Жақсы, жаман деген белгілері бойынша бөлу
Гегель (ХІХ ғасыр)
..Сапа алдымен тұрмыспен тепе-тең анықтама себебі ол өзінің сапасын жоғалтса, ол өзінде жоғалтады.
Қытай болжамы
...Сапаны белгілейтін иероглиф екі элементтен- тепе-теңдіктен және ақшадан- (сапа тепе-теңдік+ақша) тұрады, сондықтан сапа жоғары, сапалы қымбат деген түсініктерге пара-пар
Шухарт (1934)
...Сапаның екі қыры бар:
...Обьективті физикалық сипаты;
...Субьективті жағы-қаншалықты зат сүйкімді
Исикавак (1950)
...Сапа тұтынушының іс жүзінде қанағаттандыратын қасиет
Джуран Дж.М. (1979)
...Пайдалануға жарамды болуы- субьективті жағы- сапаның бұл тұтынушыны қанағаттандыратын деңгейі (сапасын іске асыру үшін өндіруші тұтынушының талабын білуі керек және өзінің тауары осы талаптарды қанағаттандыра алатынына көңіл бөлуге тиіс.
Мемлекеттік үлгіқалып (МҮҚ 15467-79)
-Өнім сапасының өзінің міндетіне сәйкес белгілі бір қажеттілікке жарамдығын көрсететін қасиеттер жинағы
Халықаралық үлгіқалып (ИСО 8402-86)
...Сапа- өнімінің немесе қызметтің,оларға міндетті немесе болашақ тұтынушылығы қанағаттандыру мүмкіндігін сипаттайтын қасиеттері мен сипаттамаларының жиынтығы
1986 жылы Халықаралық үлгі қалыптау ұйымы (ИСО) сапаның бизнес пен өндіріс салаларының барлығына тән атауларын тұжырымдады.
1994 жылы атаулар егжей-тегжей нақтыланды. Сапаның мынадай анықтамлары үлгіқалыпталынды: сапа-обьектінің белгіленген және болашақта тұтынылатын мүмкіндіктерін қанағаттандыра алатын сипатының жиынтығы.
Егер атауларды сапалық түсінігінің ұқсастығы бойынша орналастырсақ онда мынадай қатар туындар еді: сипаттама, қасиет, сапа.
Сипаттама - бұл мәтін кесте математикалық формула түрінде белгіленетін бағынышты және бағыныссыз өзгерістердің өзара байланысы. Техника және көрсеткіштер (вольт-амперлік сипаттама, диференциалдық теңдеудің сипаттамасы) емес, қызметі сипатталынады.
Қасиет , сапа сияқты философиялық категория, заттың ерекшелігі жағын немесе басқа заттармен бірлігін көрсетеді және оның оларға қатынысы.
Сапа анықтамасында түсінік беруді қажет ететің тағы да атау бар: қажеттілік және обьект деген. Қажеттілік ағзаның (оның ішінде қоғамның) бірқалыпты тіршілігіне қажет талабы қанағаттандырылмағанда туындайды және осы қанағаттанбаушылықты жоюға бағытталынады. Қоғам қажетін қанағаттандыру үшін эканомикалық іс-әрекет қажет оны экономикалық қажеттілік деп атайды. Экономикалық қажетті қанағаттандыру және әлеуметтік байқалу түрлері негізінен қоғамдық- экономикалық құрылысқа жеке мүлікке қатысты анықталады. Нарық тұтынушылардың қажеттілігін жай қанағаттандырып қоймай, сонымен бірге сатып алушылардың қажеттілігінен туындаған талабы да қанағаттандыруға (төлей аларлық талап) бағытталынған.
Сапа анықтамасында қажеттілік түсінігі негізгі болып саналады. Олардың сипаттамасы обьекті сапасының сипаттамасына сәйкес болуы керек шартты жасаспаған жағдайда нарықта маңызды рөлді субьективтік түсік пен сапаны қабылдау атқарады- бұл қажеттілікті қанағаттандыру деңгейі немесе сапабұл не үшін ақша төленетінін білдіреді. Дұрысында да, сатып алушының сапа жөніндегі түсінігі өзгермелі, ол тауарды қажеттілігіне, оның жаңалығына, сәндігіне, жарнамаға, экономикалық тиімділігіне, беріктілігіне ж.т.т байланысты сатып алады. Сапа жөніндегі түсінік уақыт өткен сайын өзгереді, ол обьект жайындағы ақпараттың деңгейіне, обьектіні табуға көмектесетін техникалық құралдарға байланысты болады. Айтайық, микроскопы бар маман, обьектінің жай көзбен көрінбейтін сипатын байқайды. Даярлаушының (дайындаушы,жасаушы) немесе сатушы мен тұтынушының, сатып алушының сапа жөніндегі қарым-қатынасы әр алуан, күрделі және осы курс аумағына шығып кетеді: олар әдетте маркетинг курстарында қарастырылады.
Сапа түсінігіне обьект атауы кіреді. Обьект- жеке қарауға және сипаттауға болатын философиялық термин. Обьектіге , айтайық, іс-әрекет немесе үдеріс, өндірім, ұйым, жүйе немесе жеке адам, сондай-ақ осылардын кез келген қисындастырылғандары жатады.
Үрдіс атауының үлгіқалыпты анықтамасы - өзара байланысты қорлар мен іс-әрекеттің жиынтығы кіретін элеметтерді шығатындарға өзгертетінін білдіреді. Ресурстарға қызметшілер қызмет көрсету құралдары, жабдық, технология және әдіснама жатады.
Өндірім атауының үлгі қалыптты анықтамасы- бұл іс-әрекеттің немесе үрдістің нәтижесі екенін білдіреді. Өндірім қызмет көрсетудің (жабдықтаушы мен тұтынушының өзара қарым-қатынасының тікелей жиынтығы және жабдықтаушының тұтынушының қажеттілігін қанағаттандыру үшін атқаратын тиісті іс-әрекеті), жабдықтың өңделетін жадығаттардың, бағдарламалық қамтамасыз етілудің немесе олардың қисындастыруларының нәтижесі болуы мүмкін.
Сапа атауының үлгіқалыпталынбаған (тұрмыстық, жарнамалық) жақсы-жаман, жақсырақ- нашар, жоғары-төмен, кейде обьектінің шығу тегіне байланысты (американдық сапа, нағыз сапалы, сапалы киім, саланы жақсарту ж.т.т) деген түсініктері кең қолданыс табуда. Техникалық бағалауды өткізгенде басымдылық деңгейін және сандық сипаттарды білдіру сапа атауы оңаша қолданылмайды: аталған мағыналарды білдіру үшін сын есімнің сапалық шырайлары немесе тұтынушылық құнының жалпылаушы өлшемі қолданылады. Мысалы , мынадай атаулар қолданылуы мүмкін:
а) салыстырмалы сапа обьект басымдылығына байланысты жіктелгенде немесе салыстырмалы мағынада болғанда;
б) сапа деңгейі сандық мағынада (статистикалық қабылдау кезіндегі бақылауда қолданылады) және сапа шегі, техникалық дәл бағалау өткізгенде қолданылады.
Кейбір анықтамаларда сапа пайдалануға жарамды немесе мақсатқа сай немесе тұтынушының мұқтаждығын қанағаттандырады немесе талапқа сай деп көрсетіледі. Обьектінің сапасын ұқсас обьекті сапаның әлемдік деңгейімен саралау арқылы салыстыру немесе обьектінің сапасы бойынша аттестациялап сапа белгісін беру өткен шақ саналады. Сапа мен сан көрсеткіштерін біріктіруге әрекеттенуде (кваливал, яғни сапа мәні оның санына әсер етуі бойынша белгіленген, мысалы тракторлардың жетілген түрлерін бұрынғы маркаларының орындаған жаңа маркалы тракторлардың аз санымен орындауы бойынша бағалау) болған. Сапа түсінігі, сондай-ақ сапа жүйесі атауында қолданылады: сапа жүйесі - жалпы басқаруды іске асыру үшін қажет ұйымдастыру құрылымының, әдістемелердің, үрдістер мен қорлардың жиынтығы ( сапаны әкімшілікпен басқару).
Сапа облысының саясаты- жоғары басшылықпен жоғары қалыптастырылған сапа облысының негізгі бағыты және ұйыдастырдың мақсаты.
Сапаны жоспарлау- сапаның мақсаты мен оған қойылатын талаптарды және сапа жүйесінің элеметтерін қолдануды белгілейтін іс әрекет.
Сапаны қамтамасыз ету- сапа жүйесінің аумағында жоспарланған және жүйелі түрде іске асырылатын іс-әрекеттер,сондай-ақ сапаға қойылатын талаптарды обьектінің орындай алатындығын дәлелдейтінін (қажет болғанда) сенімділікті қалыптастыру,
Сапаны жақсарту- ұйымда іс-әрекеттің тиімділігін және нәтижелілігін арттыру мақсатында және әр ұйым, әрі тұтынушылар пайда түсіретін үрдістерді қолдану шаралары.
Сапа атауының басқа түсініктерге, айтайық шеберлікке, тәрбиелеуге, білім алуға, тіпті өмір сапасына дейін кеңінен қолдану іссанасы бар.
Өмір сапасын бағалау (1994 ж)
Басымдылық
Ел
Өмір сүрудің орташа ұзақтығы (жас)
Білім деңгейі
Бір адамға келетін ІЖӨ
АДИ
1.
Жапония
78,6
2,87
17,616
983
6.
АҚШ
79,9
3,00
21,449
976
37.
Ресей
69,3
2,61
7,968
862
101.
Қытай
70,1
1,75
1,990
556
134
Үнді
59,1
0,93
1,072
309
170
Буркино Фасо
48,2
0,00
0,618
074
171
Ауғаныстан
42,5
0,33
0,714
065
172
Сьера-Лионе
42,0
0,13
1,086
065
173
Гвинея
43,5
0,20
0,501
045
А
В
С
Д
Е
Н
Ескерту :
1.АДИ-і бойынша алғашқы он ел: Жапония, Канада, Норвегия, Швейцария,Швеция, АҚШ, Австралия, Франция, Нидерланды,Англия
2. Гонконг №24, О-Корея-№33.
Н -173 мемлекет бойынша БҰҰ даму бағдарламасы шегінде даярлаған адамзаттың даму индексі (АДИ)
С-туғанда мүмкін өмір ұзақтығы
Д - мектепте болған орташа жылын ескергендегі ересек тұрғындардың сауаттылық деңгейі.
Е -ІЖӨ-ішкі жалпы өнім (ЖҰӨ-жалпы ұлттық өнімнің қысқа мағұлыматы).
Сапа мәселесімен айналысатын ғалымдар мен мамандар,өндірім сапасының асыра өндіру үрдістеріне, жеке тауарлардың және жеке тауар өндірушілердің экономикаға тигізетін әсетінің бағытын білгеннен соң, сапаның қоғамның дамуына, оның өндіріс күштеріне, ұлттық байлықтың жиналуын және экономикалық әлеуметтік тұрақтылықты және қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі жағымды рөлін айтқан болатын. Қазіргі ғылым зерттелетін обьектіні толық және жан-жақты түсініп қамтуға әрекеттенуде. Осыған ұқсас үрдіс өндірімнің сапасы бойынша да жүргізілуде. Осы үрдістің лайықты көрсеткіші болып тауарды бір жақты саяси экономика (бағасы) немесе тауар тану (тұтыну бағасы) тұрғысынан қарастырудан бастарту саналады.
Тауарды сапа басқару белгісі, тұрғысынан бір тұтас қарастыру интегралды сапа деген түсініктің қалыптасуына және пайдалануға алып келді.Обьект пен құбылысты сапа облысында бір тұтас жан-жақты қарауға әрекеттену, обьектінің өзін яғни өндірім сапасының танып білуге және бейнелеп жазу мен талдау әдістерін дамытуда ғана емес, сонымен бірге сапаны жақсарту іс-әрекетін ұйымдастыруда да әжептәуір ілгері жылжуға мүмкіндік берді.Сапаны жақсарту және оны қамтамасыз етуді бір тұтастық, жан-жақтылық тұрғысынан жұмысын ұйымдастыру мәселелерін дайындау, сапаны басқару жүйесін құрастыруға жүйелі-кешенді идеяны қолдануға әкеп тіреді. Бірақ мұнымен іс шектелмейді. Тұтастылық көп жақтылық тұғырынан сапа мәселесін жекелеген, тіпті ірі болса да, шаралармен шешуге болмайтындығы түсінікті болды. Ол тек техникалық, ұйымдастырушылық, экономикалық және әлеуметтік шараларды дайындау және ұқыпты іске асыру арқылы шешімін табады. Сапа мәселесінің тұтастығын, кешенділігін түсінбеу, күткен нәтижеге қол жеткізбеді және жеке-жеке, бірін бірі алмастыратын-өндірімді аттестациялау, мемлекеттік бақылау, КС УКП-ны жаппай енгізу оған артқан сенімді ақтамады. Өндірім сапасын және тұтасымен тұрмыс қалпын жақсартатын, барлық жайттар жиынтығына ықпал жасайтын мемлекеттің рөлін күшейтетін бірқатар кешенді шараларсыз, нарықтық сұранымдарға деген үміт пен сенім өзін-өзі ақтамады. Қазіргі ғылымға белгілі бір ірі теориялық немесе іссаналық мәселелердің ұсынылуына қарай заттықтан мәселелі бағытқа ауысу тән сипат. Жаңа ғасыр Жердегі тіршілікті көркейтетін, жаһандық өте көп жайттармен сипатталады. Осылардың барлығы сапа мен адамдардың осы облыстағы іссаналық әрекеті мен қалайда болса байланыста болады. Бірақ, дәлелдеу мақсатында осылардың ішінен үшеуін бөліп аламыз:
а) пайда болған күрделі техникалық жүйелердің тиімділігі және жұмысқа қабілеттілігі, бір-бірімен байланысқан жүздеген және мыңдаған элементтердің сапасына,сенімділігіне байланысты болады: олардың біреуінің тоқтап қалуы бүкіл жүйені істен шығарады;
б) техникалық және әлеуметтік қарқынға байланысты, халықтың басым бөлігінің жеке тұтынушылығының деңгейі мен өндірістік тұтынушылықтың сан жағынан шапшан артуы;
г) нарықтық бәсекелестік күресінде өндіру сапасының негізгі жайтқа айналуы: баға екінші қатарға көшеді;
Мұндай масштабтағы іссанлық мәселелер ғылыми, теориялық және тәжірибелік негізсіз ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz