Итмұрын

I. Кіріспе

Өсімдік жайлы не білеміз?

II. Негізгі бөлім

а) Дәрілік өсімдіктер
ә) Дәрілік өсімдіктерді өсіру
б) Дәрілік өсімдіктерді жинау
в) Дәрілік өсімдіктер құрамында болатын биологиялық әсерлі заттар
г) Дәрілік өсімдіктерден дайындалатын қоспалар

III. Қорытынды.

Итмұрын, раушан, қоңыр раушан – жабайы және қолдан өсірілетін өсімдік. Қазақстанда өседі. Өсімдіктің жемісінде С және басқа да витаминдер көп. Одан жасалған дәрілер витамин ретінде және ас қорытуды жақсартуға, сон-дай-ақ бауыр және өт қалтасы қабынуына қарсы дәрі ретінде қолданылады. Итмұрынның жемісінен және ұрығынан “Раушан майы” және “Каротолин” препараттары жасалады. Олар күйген жерді және тері ауруларын емдегенде, сондай-ақ рентген сәулесімен емделгенде қолданылады. Итмұрынның рау-шан атты түрінен “Холосас” препараты дайындалады.
Адам баласы кейбір өсімдіктерді әр түрлі ауруларды емдеуге пайдалануға болатындығын алғашқы қауымдық кезеңнен бастап-ақ білген. Одан бірнеше мың жылдан кейін дәрілік өсімдіктерді емге пайдаланудың мән-жайы халық арасында ауыздан ауызға таралып, кейіннен қағазға жазыла бастаған. Өсім-діктерді ауру-сырқауларды емдеуге пайдалану туралы ілім біздің эрадан алты мың жыл бұрын Ирак жерінде өмір сүрген Шумер мемлекетінен басталғаны айтылған. Онда шумерлік дәрігерлердің емдік қасиеті бар өсімдіктердің жа- пырақтарынан, тамырларынан, сабақтары мен дәндерінен ауру емдейтін әр түрлі ұнтақ, тұнба дайындайтындықтары жазылған. Осымен қатар сол уақыт- тың өзінде-ақ дәрілік өсімдіктерді кептірген кезде күн көзінен олардың дәрі- лік қасиеті жойылатыны анықталып, кептіру жұмысы күн көзінен таса жерде жүргізілуі тиіс екені дәлелденген. Осы себептен шумерліктер кейбір өсімдік- терді түнде жинау керек екендігін ұсынған. Ассирия мемлекетінде дәрілік шөптер өсірілетін арнайы бақ та болған. Египеттіктер даладағы дәрілік өсім- діктерді жинаумен қатар ассириялықтар сияқты оларды қолдан егіп өсірумен айналысқан. Египет мамандары тұңғыш рет осы дәрілік қасиеті бар өсімдік- терге классификация жасаған. Олар дәрілік өсімдіктердің фармакологиялық әсеріне қарай іш өткізетін, құстыратын, қақырық түсуін жеңілдететін топтар- ға бөлген.
Өсімдіктерді ауру-сырқауды емдеуге пайдалану әр елде өздеріне керек ба- ғытта, әр түрде жүргізілген. Осыдан келіп жалпы дәрілік өсімдіктерді емдеу ісіне пайдалану жолдарын өрістетуде үлкен мүмкіндікке жол ашылды. Дәрі- лік өсімдіктерді ауруларды емдеуге қолдануда Грекия елі біраз рөл атқарған. Грекия дәрігері Гиппократ дәрілік өсімдіктердің екі жүзден астам түрін жа- зып, оларды ауруларды емдеуге қалай пайдалануға болатындығы туралы то- лық ғылыми тұрғыдан түсінік берген.
Дәрілік өсімдіктер. Өсімдіктердің бұл тобынан емге керекті дәрі алумен қатар құрамында әр түрлі витаминдер, стероид, тритерпен, алкалоид, глико- зидтердің, микроэлементтер, ақуыз, май, соның ішінде эфир майы болуына байланысты оларды тағамдыққа және басқа да халық қажетіне пайдаланады. Әдетте өсімдіктің осындай заттар көп жиналған бөліктері дәрі ретінде пайда- ланылады. Дәрілік өсімдіктер кептірілген шөп, тұнба, қайнатынды, шай, ұн- тақ т.б. түрінде қолданылады. Дәрілерді дайындау үшін шикізат ретінде пай- даланылатын дәрілік өсімдіктер бөлек іріктеледі. Дәріні көбінесе жабайы өсімдіктерден алады. Дәрілік шөптермен, сондай-ақ синтетикалық медицина- лық препараттармен емдеу дәрігердің бақылауымен жүргізілуі керек.