Еңбек құқығы қайнар көздерінің жүйесі

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қорғалуға жіберілді:

Кафедра меңгерушісі

“ ___” 2012 жыл

Д И П Л О М Д Ы Қ Ж Ұ М Ы С

Тақырыбы: “Еңбек құқығы қайнар көздерінің жүйесі”

Мамандығы 050301 - Заңтану

Орындаған: күндізгі оқу бөлімінің

топ студенті

Ғылыми жетекші:

кафедра , з. ғ. к.

Алматы, 2012

Мазмұны:

Кіріспе

1 Қазақстан Республикасының еңбек құқығының көздері

1. 1 Еңбек құқығы қайнар көздерінің ұғымы

1. 2 Еңбек құқығының қайнар көзінің негізгі ерекшеліктері мен белгiлері

1. 3 Халықаралық құқықтық актілер - еңбек құқығының қайнар көзі ретінде

2 Еңбек құқығы қайнар көздері жүйесінің ерекшеліктері

2. 1 Еңбек құқығы қайнар көздерінің жүйесі

2. 2 Еңбек құқығындағы нормативтік актілердің түрлері

2. 3 Еңбек құқығының қайнар көздерін талдау

2. 4 Еңбек туралы нормативтік құқықтық актілердің уақыттығы, кеңістіктегі және адамдар бойынша күші

Қорытынды

Глоссарий

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан - Конституция бойынша ерікті, дербес әрі демократиялық құқықтық мемлекет [ Қазақстан Республикасының Конституциясы 30 тамыз 1995 жыл ] . Осыған сәйкес оның дербес демократиялық заңдары да болуға тиіс. Осындай зандардың біріне Еңбек кодексі жатады. Бұл заңның негізгі атқаратын қызметі - коп салалы және аумақты бірыңғай еңбек қатынастарын жан-жақты реттеу және оны одан әрі қарай дамыта түсуге әсер ету.

Қазіргі қолданыстағы Еңбек кодексін 2007 жылғы 15 мамырда қабылдаған болатын[ Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 15 мамырдағы N 251 Еңбек Кодексi ] . Содан бері 5 жылдан астам уақыттың ішінде бұл кодексіміз әжептеуір жақсы қызмет атқарып келеді. Әрине, оған заман талаптарына сәйкес көптеген өзгерістер мен толықтырулар енгізіледі.

Республикамыздың тәуелсіз егемендік дәрежесіне жаңа еңбек зандары, әсіресе жаңа Енбек Кодексі сай келеді. Ол дегеніміз пайда болып, жүргізіліп келе жатқан жаңа рынок тыныстарын, жалдамалы еңбекпен әлеуметтік әріптестік қатынастарын жүргізе отырып, халықты жұмыспен түгел қамтып, олардың әлеуметтік қамсыздандыру қарекеттерін толығынан іске асыру болып табылады.

Еңбек құқығы өмірден туған жаңа белестер мен оқиғаларға етене жақын, сезімтал, оларды тез қабылдап, електен өткізіп, жаңа бағытта дами тусуіне жол салады. Еңбек құқығы аясында, мәселен, әлеуметтік серіктестік, халықаралық еңбек құқықтары сияқты құқықтың жаңа салалары пайда болды. Рыноктық сауда қатынастарының заңдылығына байланысты еңбек әлемінде жұмыссыздық шыға бастады. Осыған сәйкес халықты жұмыспен қамту проблемасы туды, тиісінше осыған сәйкес заңдар да шығарыла бастады. Кәсіпкерлік қызметтермен байланысты орта және шағын кәсіпкерлікті дамыту, еңбек рыногына жұмыскерлерді тарту саясаты жүргізіліп жатыр.

Мұның бәрі сұраныс пен ұсынысты реттейтін рынок заңдылығына қызмет жасамақ.

Еңбек құқығының көздері жайында сөз еткенде еңбек туралы құқықтық нормаларының мазмұнын анықтайтын және олар туындайтын құқықтық еңбек нормаларының бастауын айтуға болады. Еңбек құқығының қайнар көздері - бұл қай органның қандай мəселелерге қатысты қабылдағанына байланысты ерекшеленетін еңбек заңнамасының нормативтік құқықтық актілері. В. Н. Уваров[11] атап өткендей, еңбек құқығы қайнар көзінің түсінігі тура мағынада еңбек құқығының нормаларына бастама беретін, еңбек туралы нормаларды туындататын жəне олардың мазмұны анықталатын қасиеттен тұрады, сондықтан еңбек құқығының қайнар көздерін 2 құрамдас бөліктің: еңбек туралы құқықтық нормалардың материалдық мазмұнының жəне нысанының біртұтастығы ретінде сипаттауға болады.

Еңбек құқығы қайнар көздерінің материалдық мазмұны еңбек қатынастарымен байланысты. Еңбек қатынастары барысында бірлескен еңбек жүзеге асырылған кезде қызметкер мен жұмыс берушінің экономикалық, саяси жəне əлеуметтік қажеттіліктері, олардың мүдделері қарама-қайшы болуы мүмкін. Мұндай жағдайда оларды реттеудің, еңбек қатынастары жүйесіндегі белгілі бір құқықтық нормаларды, жүріс-тұрыс ережелерін анықтаудың қажеттігі туады.

Еңбек қатынастары жүйесіндегі бұл нормаларды, жүріс-тұрыс ережелерін мемлекеттің арнайы органдары анықтайды. Яғни, еңбек құқығы қайнар көздерінің түсінігі мемлекеттік органдардың құқықты қалыптастыру, оған заңдар, жарлықтар, қаулылар жəне өзге нормативтік құқықтық актілер нысанын беру жөніндегі тікелей қызметімен байланысты. Бұл жерде біз еңбек құқығының қайнар көздері түсінігінің формальды немесе заңды мағынасын байқаймыз.

Зерттеу объектісі. Жұмыстың ізденіс-зерделеу және зерттеу объектісіне қоғамдық қатынастар, ондағы еңбек құқығы қайнар көздерінің жүйесі мәселесіндегі құқықтық жүзеге асыру мен реттеу болып табылады.

Зерттеу пәні болып еңбек құқығы қайнар көздерінің жүйесі, оның негізгі ерекшеліктері мен белгiлері жөніндегі мәселелерді қамтитын Қазақстан Республикасының заңнамалары, сондай-ақ зерттелетін проблемаға қатысты мемлекеттік органдармен, азаматтар және ұйымдармен қатынастарын реттейтін құқықтық аспектілер кіреді.

Зерттеу мақсаттары мен міндеттері. Дипломдық зерттеу жұмысының негізгі мақсаты - еңбек құқығы қайнар көздерінің жүйесі ұғымына талдама (анализ) жасау; тәжірибеде осы салаға қатысты кездесетін мәселелерді талқылау; зерттеу мәселесі бойынша заңнамаларды жетілдіру жөнінде ұсыныстар келтіру болып табылады.

Аталған мақсатқа жету үшін жүзеге асырылатын зерделеу-зерттеу процесіне байланысты шешілуге тиіс мынадай міндеттер туындайды:

Қазақстан Республикасындағы еңбек құқығы қайнар көздерінің жүйесі институтын құқықтық реттеу мәселесін жалпы тұрғыда қарастыру;
Еңбек құқығы қайнар көздерінің жүйесі ұғымын салыстырмалы құқықтық негізде зерттеу;

Зерттеу жұмысының методологиясы мен методикасы.

Методологиялық негіздері ретінде, ғылыми танымның диалектикалық-материалистік, жүйелі-құрылымды және салыстырмалы-құқықтық әдістері пайдаланылады. Ал теориялық негіздері ретінде, мемлекет және құқық теориясы, азаматтық құқық және конституциялық заңдарға байланысты мемлекеттік және ресми тілде жарық көрген қазақстандық ғалымдардың еңбектерінде, сондай-ақ таяу және қашық шет елдердің, әсіресе Ресей ғалымдарының меншік құқығы саласы бойынша жасалынған теориялық байлам-түйіндері, соларға қатысты жаңаша көзқарастар мен тұжырым-ұсыныстарды айқындауға, дипломдық жұмыс тақырыбының өзекті мәселелерінің өзіндік нақты, дербес шешімін табуға арқау болып, ұтымды көрініс тапты. Сонымен бірге, дипломдық тақырыптың өзекті мәселелерін жеткілікті көлемде ашып көрсетуге азаматтық құқықтық заңдар, арнайы меншік құқығы саласына арналған заңдар, сондай-ақ тақырыпқа сәйкес түрлі (басқа да) нормативтік құқықтық актілер айтарлықтай септігін тигізді.

Дипломдық зерттеу нәтижелерінің сыннан өтуі. Тұтастай алғанда жұмыс және оған қойылған проблемалар мен автордың берген тұжырымдамалары әл-Фараби атындағы ҚазҰУ кафедрасында өткен мәжілісінде қаралып (талқыланып) мақұлданған.

Дипломдық жұмыстың көлемі және құрылымы. Жұмыстың құрылымы ізденіс-зерттеу жүргізу сипатына, зерттеу мәселелері мен қисындылығына және деңгейіне байланысты кіріспеден жеті бөлімшеден құрылатын екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланған нормативтік құқықтық актілер мен әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Қазақстан Республикасының еңбек құқығының көздері

1. 1 Еңбек құқығы қайнар көздерінің ұғымы

Қайнар көзді бұлақ, бастау деп те айтады. Әрине ол су бастауы, су шығатын жер. Су бұлақтан бастау алып, содан ол өзенге құяды, өзен дарияға құяды. Құқық та осы сияқты әрбір заң, декреттер, қаулықарарлар, ережелер мен жарғы-жарлықтардан бастама алады. Олардың әртүрлі құқықтық нормалары бар, сөйтіп солардың қосынды жиынтығынан құқық ұғымы шығады.

Еңбек құқығын алатын болсақ, ол құқықтың көп салаларының бір саласы. Сондықтан жалпы құқық туралы айтылған, жазылrан мәмілелер осы еңбек құқығына да тиісті, демек онын да өзінше, өзіне тән қайнар бұлақтары бар. Сондықтан кітаптың бұл тарауында осы еңбек құқығына тән қайнар бұлақтары туралы сөз болмақ.

Құқықтың қайнар бұлағы н біз заң тұрғысынан (формальдық) және материалдық тұрғыдан қарауымыз керек

Еңбек құқығының қайнар бұлағы материалдық тұрғыдан заңға енгізілген мемлекеттік басқару сыныбы немесе халықтың өкілеттік құзіреті деп түсінеміз. Оның мазмұны қоғам өміріндегі материалдық жағдайлармен байланысты анықталады.

Формальдық жағынан, яғни заң тұрғысынан алып қарағанда құқықтың қайнар бұлағы болып әрбір құқықтық нормативтік актілер, солардың жиынтығы жатады. Ол нормативтік актілерде қоғамдық қатынастарды реттейтін тиісті құқықтық нормалар болады. Сонымен қатар құқықтың қайнар бұлағына құқықтық принциптер мен институттарды да жатқызамыз. қысқаша айтқанда құқықтың нормаларында мемлекет пен халықтың күш-қайраты, құзіреті жинақталған.

Құқықтың қайнар көзі деп - құқық нормаларында көрініс тауып, арнайы қалыптасқан заңдар, декреттер, жарлықтар, қаулылар, нұсқаулар, ережелер, сондай-ақ, заң шығармашылықтың басқа да актілерін айтамыз. Ол актілер құқықтың қайнар бұлағы болып танылыуы үшін қажетті жағдай, олардың қоғамдық қатынастарды реттеудегі мынадай қасиеттерінің болуы шарт: жаңа құқықтық нормаларды өмірге әкелу, өзгертіп тоқтату немесе олардың күшін жойып жіберу сияқты ресми қабілеті болуы қажет. Құқықтық нормалар формальдық анықталған сипаттамасымен де түрленіп ерекшеленеді. құқықтың қайнар бұлағынсыз олардың құқықтық нормалары өмір сүре алмайды. мемлекеттік ерік тек белгілі бір қайнар көздерде көрсетіліп бекітілген жағдайда құқық қасиетіне ие бола алады[1] .

Енді бұл мәселе жөнінде ғалымдар пікірлерін келтірейік.

З. С. Беляева[4], М. В. Ломоносов атындағы Мәскеу Университетінің профессоры құқықтың қайнар көзі деп қоғамдық кооперативтік колхоздық қатынастарды орнататын, өзгертетін немесе мүлдем жоятын нормативтік актілер болып табылады дейді. Бұл келтірілген құқықтық қайнар көздер туралы анықтаманың дұрыс жағы мұнда қоғамдық қатынасты жасаушы, жылжытушы, өзгертуші немесе күшін жоюшы құқықтық нормалардың іс-әрекеті, құзіреті көрсетілген.

1982 жылы шыққан В. И. Смолярчуктің[13] (Мәскеу) еңбек құқығы оқулығында мынадай анықтама бар: "Советтік еңбек құқығының қайнар көзі - кәсіподақтардың белсенді қатысуымен мемлекеттік құзіретгі органдардың, жұмысшылар мен қызметшілердің еңбек жағдайларын реттеу үшін және мемлекеттік әлеуметтік қамсыздандыру, сондай-ақ мемлекеттік органдар мен кәсіпорындардың арасындағы еңбек қатынастарын реттеу үшін қабылдайтын құқықтық актілері" делінген.

Мұнда келтірілген анықтама талапқа сай келмейді, өйткені онда елеулі кемістіктер бар. Біріншіден, анықтама техникалық жағынан дұрыс орындалмаған. "Кәсіподақ" және "реттеу" атаулары бірнеше реттен қайталанады. Екіншіден, еңбек құқығының нормаларымен қоғамдық еңбек қатынастары және олармен тығыз байланысты басқа да қоғамдық қатынастар реттеледі, ал еңбек жағдайлары болса, олар қоғамдық еңбек қатынастарының ұғымына кіреді.

Одан әрі жалғастырсақ, құқықтың қайнар бұлағы болып нормативтік актілер танылады, ал нормативтік актілерге қоғамдық қатынастарды реттейтін құқық нормалары кіреді. Оның үстіне, мемлекеттік әлеуметтік қамсыздандыру қатынастары-бұлар таза еңбек қатынастары емес, олардан туындайтын қатынастар. Бұл жерде даулы мәселе оның пәндік тәуелсіздігінде яғни бұл қатынастардың еңбек құқығына немесе әлеуметтік қамсыздандыру құқығына байланысты қатынастарға жататындығында.

Еңбек құқығының қайнар бұлағы туралы пікір А. И. Ставцеваның (Мәскеу) еңбегінде[12] де келтірілген. Онда "Еңбек қатынастары және олармен тығыз байланысты қоғамдық қатынастарды реттейтін құқық нормалары нормативтік акті болып табылады", делінген.

Мемлекеттік билікпен заң шығарушылықтың бірден-бір шынайы қайнар бұлағы - халық болып табылады. ҚР Конституциясы бойынша халық өз билігін республикалық референдум және еркін сайлау арқылы жүзеге асырады деп көрсеткен. Халықтың және мемлекeтrің атынан сөз айту құқығы ҚР Президентіне, сонымен қатар конституциялық қүзіреттілігі шегінде Республика Парламентіне берілген. Республикалық басқару және басқа да мемлекeтrік органдар өздерінің қузіртеттігі шегінде мемлекеттің атынан сөйлейді. Осымен қатар еңбек қүқығы қайнар көздерінің қатарына құқықтық формадағы және нормадағы қағидалар мен институттар жатады. Мысалы, мынадай жалпы қағидалар - мемлекеттін егемендігі мен тәуелсіздігі, сондай-ақ жариялылық және халықтық билік, сонымен қатар құқықпен заңның біріншілігі мен басымдьтығы да жалпы құқықтың, онымен бірге еңбек құқығының қайнар бұлағы болып табылады.

Тек егеменді және тәуелсіз мемлекет ғана мемлекеттік заңдар мен басқа да нормативтік актілер шығара алады. құқық пен заңның басымдығы қағидасы ғана құқықтық мемлекеттің маңызды белгісі болып табылады.

Халықтық билік пен жариялылық қағидасы жалпы халықтық референдум арқылы жузеге асырылады, осындай тәртіппен 1995 жылы 30 тамызда ҚР Конституциясы қабылданған. Қазіргі таңда ҚР заң шығарушылық қасиетіне иелене отырып, Президент атымен және Парламенттің атынан қажетті заңдар, жарлықтар, қаулылар, заңдық ережелер қабылдайды.

Осындай қайнар көздің маңыздылығы бар қасиетке сонымен қатар еңбек еркіндігі қағидасы да жатады, яғни мамандық таңдау еркіндігі және кәсіп таңдау еркіндігі. қазіргі кезде, мысалы, кәсіпкерлік пен жеке шаруалар қожалығы кең етек жайды.

Сонымен қатар жекеленген құқықтық институттар да құқықтың қайнар бұлағы болып табылады. Мұндай институттарға ұжымдық шарттар мен келісімдер, еңбек шарты, еңбек-келісім шарты және еңбек қорғау тағы басқа да құқықтық институттар жатады. Олар осыған сәйкес еңбек қатынастарын реттейтін құзіретімен құқық қайнар бұлағы бола алады. Алайда, еңбек қуқығы құқық саласы ретінде жекеленген қуқықтық институттардың жиынтығынан тұратынын ұмытпайық.

Сонымен, еңбек құқығының қайнар көздері ретінде мемлекеттің құзыретті органдарының еңбек жəне өзге де қоғамдық қатынастарды реттеу саласындағы құқық шығарушы қызметінің нəтижелерін тануға болады. Басқаша айтар болсақ, еңбек құқығының қайнар көздері - бұл жалданбалы қызметкерлердің еңбегін пайдалану жəне ұйымдастыру жөніндегі қатынастарды, еңбек нарығын реттейтін нормативтік құқықтық актілер.

Еңбек құқығының қайнар көздері осы саланың нормаларынан тұрады жəне оларды осы нормаларды қолдану актісімен шатастыруға болмайды. Мысалы, ҚР Еңбек кодексі еңбек құқығының жұмыстан босату туралы нормалардан тұратын қайнар көзі, ал ұйым басшысының жұмыстан босату (немесе қызметке қабылдау, ауыстыру, тəртіптік жаза тағайындау) туралы бұйрығы құқыққолдану актісі болып табылады.

Жалпы алғанда еңбек құқығының барлық қайнар көздері қайнар көздер жүйесін құрайды, мұнда олар өз мəні, бағыңыстылығы бойынша ҚР Конституциясынан, еңбек туралы халықаралық-құқықтық актілерден (Халықаралық еңбек ұйымының конвенциялары жəне ұсынысатыр, БҰҰ-ның актілері жəне өзге де халықаралық шарттар) жəне республиканың басқа да міндеттемелерінен, сонымен қатар ҚР Конституциялық Кеңесінің жəне Жоғарғы Сотының нормативтік қаулыларынан, ҚР Еңбек кодексінен жəне өзге де заңға сəйкес актілерден (ҚР Президентінің жарлықтары, ҚР Үкіметінің қаулылары, Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау министрлігінің қаулылары, өзге де министрліктер мен ведомстволардың нормативтік бұйрықтарынан бастап, тіпті, локальдық нормалардан (белгілі бір ұйым қызметкерлеріне арналған) тұратын ұжымдық шарттардың нормативтік бөліктеріне, сонымен қатар, əлеуметтік-əріптестік келісімдерге дейін белгілі бір кезектілікті құрайды.

1. 2 Еңбек құқығының қайнар көзінің негізгі ерекшеліктері мен белгiлері

Қазақстан егеменді тәуелсіз мемлекет ретінде өзінің территориясыңда өзінің құқықтық нормалар шығарушылық кәсібін кең жүзеге асырады. Сондықтан да біздің республикамызда еңбектік заң шығарушылық кең дамуда.

Еңбек заң шығарушылығының бір ерекшелігі - еңбек құқығының нормаларын жасағанда кәсіподақтар қатысады. Олар:

а) ҚР кәсіподақтары заң шығару инициативасына иеленеді.

б) Заң шығаратын органдарға еңбек ұйымдастыру және еңбек ақы төлеу мәселелері бойынша өздерінің заң жобаларын усынады.

в) Кәсіподақтардың келісуінсіз, бекітуінсіз мемлекеттік органдар еңбек туралы нормативтік актілерді қабылдамайды.

г) Маңыздылығы мол нормативтік актілерді кәсіподақ федерациясы мемлекеттік органдармен бірлесе отырып қабылдайды.

Еңбек құқығының нормаларының құрамында орталықтандырылған актілер мен қатар, сондай-ақ локальдық актілер де кездеседі. Бұл актілерді кәсіпорын, ұйымдар, шаруашылықтар әкімшілігі кәсіподақтың қатысуымен жергілікті ерекшеліктерді ескере отырып қабылдайды. Олардың қатарына еңбек тәртібінің ішкі ережелері, жалақы, сыйлықақы төлеу туралы ережелер мен актілер жатады.

Локальдық нормативтік актілер - жалпы еңбек заңдар шығармашылықтың маңызды бөлігін құрайды. Сондықтан, локальдық нормалар - еңбек құқығы нормаларының сипаттаушы белгісі болып, оларды жетілдіре түседі[2] .

Еңбек құқығы нормаларының құрамында үлкен орынды еңбек министрлігінің актілері алады.

ҚР еңбек министрлігі өздерінің актілерін ереже, инструкция, нұсқау және түсіндірме турінде шығарады.

ҚР еңбек министрлігінің нормативтік актілері ай сайын шығатын бюллетеньде жарияланады. Бұл осы актілердің еңбек кұқығындағы маңыздығын көрсетеді.

Құқықтың қайнар бұлағының негізгі белгілері мына томендеriлер.

1. Нормативтік сипаттамасы, яғни бұларды құқықтың қайнар көзі деп мойындау үшін, олардың құрамында жалпы нормалар болуға тиіс, сөйтіп олардың қоғамдық қатынастарды реттейтін қасиеті пайда болады. Сондықтан да нормативтік актілер нормативтік дәрежеде болып табылады, егер олар жаңа нормалар шығар са немесе оларды өзгертсе немесе нормалардың күшін жоятын болса.

2. Ресми сипаттамасы. Нормативтік акті қоғамдық қатынастарды реттеуші қүқықгың қайнар көзі болып табылады, егерде бұның басықасыңда мемлекет өзінің органдарымен тұратын болса.

3. Жалпығы бірдей міндеттемелік сипаттамасы. Нормативтік актілер белгісіз, мекен-жайы (адресі) анықталмаған тұлғаларға яғни көпшілікке арналады.

Нормативтік актілердің тұрақты қолдану қасиеті болуға тиіс. Олар бір рет ғана қолданып қойылмай, тиянақты болып шығарылады, алынып тасталып, заңдылық күшін жойғанша.

Ал белгілі бір тұлғалар мен бір реттік қолдануға шығарылған актілер - бұлар нормативтік емес, олар құқықтық норманы қолдану актілері болып табыдады. Осылайша олар занды фактілер деп аталады.

Еңбек құқығының нормаларында үш түрлі нормалар кездеседі императивті (өктем), диспозитивті (рұқсат беруші), бағыттаушы (кеңес, ұсыныс) нормалар.

Құқықтың қайнар көзі деп белгіленген тәртіп бойынша қабылданған нормативтік актілерді айтамыз. Олардың сомасынан заң шығарушылық тұрады. Нормативтік актілер белгілі бір органдар мен әртүрлі формада шығарылады. Олар әртулі заң күшіне ие болып, озара белriлi субординациялық ара-қатынаста тұрады, яғни актілердің қандай органмен қабьтданғаңдығымен байланысты. Мысалы: төмен тұрған органдардың актілері жоғары турған органдардың актілеріне бағынады және оларға сәйкес келуі керек.

Осы жерден біз еңбек құқығының қайнар көздерінің белгілеріне жоғарыда айтылғандарға тағы тоқтала кетеміз.

Еңбек құқығының көздері жайында сөз еткенде еңбек туралы құқықтық нормаларының мазмұнын анықтайтын және олар туындайтын құқықтық еңбек нормаларының бастауын айтуға болады. Бұл тұрғыдан алғанда еңбек құқығының көздерін екі компонеттің: еңбек туралы құқықтық нормалардың материалдық мазмұны мен обьектілендіру формасының бірлестігі деп сипаттауға болады. Материалдық мазмұн құқықтық реттеуді қажет ететін еңбек қатынастарымен байланысты. Еңбекті қоғамдық ұйымдастырудың бара-бар құқықтық тетігін жасаудағы сұранымы мемлекеттің заң шығарушылық қызметін және жергілікті жерлерде норма шығаруды (ұжымдық шарттар, келісімдер, т. б. ) тездетеді.

Еңбек құқығы көзінің басқа бір ажыратылмас компоненті - еңбек туралы құқықтық нормаларының обьектіленген айтылымының формасы. Бұл жерде әңгіме формальдық, заңдық мағынадағы еңбек құқығының көзі жайында болып отыр. Мәселе “құқық нормасының құқық көзінен тысқары болмайтындығында және бола алмайтындығында”[16] . Норма шығару қызметі мен оның нәтижесі еңбек құқығы көзін қалыптастырудағы біртұтас үзіліссіз процесс екенін атап өткен жөн. Құқықтық нормаларды еңбекті ұйымдастыру және қолдану саласындағы жалпыға бірдей харакет ережесі ретінде қалыптастырғаннан бастап заң шығарушылық процесі аяқталады. Құқық нормаларын даярлау және рәсімдеу, қабылдау және жариялау, ресми түсініктеме беру, жүйелеу және есепке алу рәсімі 1998 жылғы 24 наурыздағы “Нормативтік құқықтық актілер туралы” Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген. Норма шығаратын органдардың өкілеттігіне және еңбек қатынастарын құқықтық реттеудің шегіне байланысты еңбек құқықтары нормаларының айтылу формалары да әртүрлі болады. Бұл Қазақстан Республикасының заңдары, Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтары, Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулылары, министрліктер мен ведомстволардың бұйрықтары, т. б. болуы мүмкін. Бұлардың барлығы бір ортақ түсінікті - нормативтік құқықтық актілер ұғымын береді.

Кең мағынада алғанда нормативтік құқықтық акт дегеніміз - референдумда не мемлекеттің өкілетті органымен немесе лауазымды адамымен қабылданған белгілі бір формадағы жазбаша ресми құжат, ол құқықтық нормаларды белгілейді және олардың әрекетін өзгертеді, доғарады немесе тоқтата тұрады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.