Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп берудің теориялық аспектілері мен негіздері

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Экономиканың нарықтық жолмен даму барысында кәсіпорын қызметiнiң қаржылық мәселелерi күшейе түсуде. Осыған сәйкес кәсіпорындар мен ұйымдар басшылығының ерекше көңiлi бухгалтерлiк есептiң ұйымдастырылуына мән берiлiп отыр. Әсiресе, елiмiзде халықаралық стандартқа сәйкес жаңа бухгалтерлiк есеп стандартының енгiзiлуi ел экономи-касының дамуына оң әсерiн тигiзуде. Бұл елiмiздiң қазiргi даму кезеңiнде, оның шетел инвесторларымен қарым-қатынастарының нығаю кезеңiнде маңызды болып саналады.

Бүгiнгi таңдағы ауқымды өзгерiстер кезеңi қоғам өмiрiнiң барлық саласын жан-жақты қамтуда. Сол себептi қалыптасқан құрылымды мүлдем жаңартып, экономикалық-әлеуметтiк және рухани дамуға жол ашатын демократиялық қоғам құруға сай экономикамызда нарықтық қатынастарға бет бұрды. Осы негiзде әлеуметтiк, күрделi мәселелердi шешу - бүгiнгi күннiң басты талаптарының бiрi болып саналады. Әсiресе, соңғы жылдары экономика iлiмiнде түбiрлi өзгерiстер орын алуда. Мұның өзi қоғамдық және өндiрiстiк қатынастарда болып жатқан жаңа құбылыстар мен процестерге тiкелей байланысты.

Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның басқарушы тұлғалары өз қызметін дұрыс жоспарлау мен басқару үшін кәсіпорынның және нарықты зерттеу мақсатымен басқа да кәсіпорындардың қаржылық жағдайы туралы ақпаратқа ие болуы маңызды. Сонымен қатар Қазақстан Республикасының нарықтық қатынасқа өтуі барысында нарықтық қатынас заңдарына сәйкес өнiмдi кәсіпорын табысын анықтау өте маңызды орын алады. Осындай негізделген басқару шешімдерін қабылдауға мүмкіндік беретін аса ақпараттандырылған нысан болып ақша қаражаттар қозғалысы туралы есептіліқ болып табылады.

Кез-келген нысандағы ұйымдарды құру үшін ең қажетті актив - ақша қаражаты болып табылады. Ақша қаражаты шаруашылық қаржысы болып қана қоймай, сонымен қатар ең өтімді есеп айырысу құралы болып табылғандықтан ақша қаражаттарының қозғалысы туралы жеке есеп беріледі. Осы ақша қаражаттарымен жүргізілетін операцияларда заңды бұзу жағдайлары көптеп кездеседі.

Ал 7ХҚЕС (IAS) «Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы» халықаралық қаржы есептілігі стандарттары бойынша ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептер халықаралық қаржы есептілігі стандарттарының талаптарына сай жасалуы және есепті кезеңге қаржылық есептіліктің құрамында ұсынылуы тиіс деп көрсетілген. Ақша қозғалысы туралы есепті жасау қажеттілігі мен негізгі мақсаты қаржылық есептілікті пайдаланушыларға ұйымның ақша мен олардың эквиваленттерін және ұйым қажеттіліктерін бұл ақша ағымдарын қолдану мүмкіндіктерін бағалауға мүмкіндік беру, сондай-ақ ұйымның қаржылық жағдайындағы өзгерістері және есепті кезеңдегі ақша түсімдері мен кетуі туралы ақпарат беру

Бұл каржылық есептілік мәліметтері меншік иесін немесе кез келген мүдделі заңды тұлғаны, акционерлерді кәсіпорынның ақша қаражаттарының жағдайымен олардың қозғалысы қай қызметтен және қандай мөлшерде болғанын туралы ақпараттармен қамтиды. Бұл кәсіпорынның қаржылық жағдайын жақсарту үшін уақытылы қажетті шаралар қолдануға мүмкіндік береді.

Пайдалы ақпараттар критерийлерін бағалаудың халықаралық жүйесі бойынша бухгалтерлік есепке ақпарат шынайылығы (шындық, нақты ақпарат таңдау мүмкіндігі), ақпарат орындылығы (уақытылығы, маңыздылығы, болжау үшін құндылығы), салыстырылуы (уақыт бойынша салыстыру мүмкіндігі), түсініктілігі талаптары қойылады. Қаржылық жағдай туралы маңызды ақпарат көзі ретінде ақша қаражаттар қозғалысы туралы есептілік мәнін қарастыра отырып таңдалған курстық жұмыс тақырыбы өте өзекті деуге болады.

Бұл курстық жұмыс ғылым мен тәжірибеге сүйене отырып, бухгалтерлік есепті түсініп, оны игеруге мүмкіндік береді.

Қазіргі таңда ақша қаражаттар есебіне үлкен көңіл бөлінеді. Бұл шаруашылық жүргізуші субъектілердің тұрақты жүріп отыратын ақша қаражаттар айналымына байланысты. Өйткені барлық шаруашылық жүргізуші субъектілер қорларды, шикізаттарды, қызметтер мен жұмыстарды сату және сатып алу арқылы өз жұмыстарын атқарады.

Ақша қаражаттар есебінің негізгі мақсаты: толық және шынайы ақпаратпен ішкі қолданушыларды қамтамасыз ету, ал оны ақша қаражаттар қозғалысы туралы есептілік арқылы жүргізуге болады. Осы жоғарыда айтылғанның бәрі курстық жұмыстың тақырыбын таңдауға әсер етті. Курстық жұмыстың тақырыбы «Ақша қаражаттарының есебі». Курстық жұмыстың мақсаты - ақша қаражаттар қозғалысы туралы есептілік үлгісінің мазмұны мен құрылымын, оны қүрастыру әдістерін зерттеу және оны тәжірбиеде қолдануын қарастыру.

Мақсатқа жетуде келесідей міндеттерді атап көрсетуге болады:

• қаржылық қорытынды есеп беру: маңызы, құрылымы және экономикадағы орнын көрсету;
• ХҚЕС сәйкес ақша қаражаттар қозғалысы туралы есеп берудің теориялық негіздерін қарастыру;
• ақша қаражаттар есебімен, олардың қозғалысы туралы есептілік жасауды зерттеу объектісі негізінде қарастыру.

Курстық жұмыстың зерттеу объектісі болып кәсіпорынның экономикалық қызметінің ақпараттық тасымалдаушысының бірі Ақша қаражатының қозғалысы туралы есептілік табылады. Зерттеу субъектісі - «Емир Ойл» Жауапкерлігі Шектеулі Серіктестігі. Жұмысты орындау барысында тақырып бойынша Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті, талдауды реттейтін нормативті-құқықтық құжаттар, әдістемелік нұсқаулар, шетел және отандық экономистердің ғылыми еңбектері қолданылды.

АҚША ҚАРАЖАТЫНЫҢ ҚОЗҒАЛЫСЫ ТУРАЛЫ ЕСЕП БЕРУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ МЕН НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Қаржылық қорытынды есеп берудің маңызы мен нысандары

Есеп беру деп кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылық-шаруашылық қызметін кешенді түрде сипаттайтын барлық көрсеткіштер жүйесін айтады. Есеп беру процесін жасау есеп жұмысының соңғы сатысы болып табылады.

Қаржылық есеп берудің мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады. Қаржылық есеп берудің пайдаланушыларының қатарына инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, еңбеккерлер, сондай-ақ мемлекеттік органдар, т. б. кіреді.

Қаржылық есеп беру басқарушы органдардың жұмысын және субъектінің ресурстарын, міндеттемелерін және ақша қаражаттарының болашақтағы ағындарын бағалауға, несие беру бойынша шешімдерге және инвестициялық шешімдерді қабылдауға пайдалы ақпараттарды береді.

Есеп беруге қойылатын негізгі талаптар: кәсіпорын қызметінің нәтижесін анық және объективті көрсету, барлық көрсеткіштерді бір-бірімен қатаң түрде үйлестіру, бухгалтерлік пен жедел-статистикалық есеп берудің сабақтастығын (үйлесімділігін) сақтау, әдістемелік және басқада ережелерді сақтау болып табылады.

Қаржылық есеп берудің негізгі қағидалары төмендегілер:

Есептеу. Қаржылық есеп беру есептеу қағидасының негізінде жасалады, соған сәйкес өнім жөнелтілген, жұмыс атқарылған кезінен бастап, олардың төлену нәтижесіне қарамастан табыс болып танылады, ал шығыны мен зияны орын алынған кезден бастап танылады.

Үздіксіздік. Кез-келген кәсіпорын ұзақ уақыт ағымында үздіксіз қызмет етеді. Бұл егер кәсіпорын жабылып жатса, оның активтерін ағымдағы нарықтық құнымен қайта бағалау мүмкін болады дегеннен туындаған. Жұмыс ісгеп тұрған кәсіпорын концепцияларына сәйкес, мұның қажеттігі шамалы. Бұл қағида егер кәсіпорын тұтасымен сатылса, алғашқыда, ликвидациялық та баланстар жасалмайды дегенді меңзейді. Меншік иесі ауысқанмен кәсіпорын басқа болып кетпейді, ол өзінің есеп жүйесін толығымен сақтайды[1, б. 258] .

Қаржылық есеп берудің мақсаты пайдаланушыларды есептік кезеңдегі қызметінің нәтижесі мен қаржылық жағдайы туралы пайдалы, әрі мәнді және /әрі сенімді ақпараттармен қамтамасыз ету болып табылады.

Бірақ қаржылық ақпараттарды пайдаланушылар кәсіпорынның қызметі туралы әрқилы мәліметтерді қажет етеді, мысалға:

• инвесторлар - салған инвестициясының тәуекелділік дәрежесі олардың алатын табысына қаншалықты пара - пар келетінін анықтау үшін; кәсіпорынға салған инвестициясын сатудың немесе соған сәйкес активтерін сатып алудың, немесе өз үлесін сақтаудың қажеттілігін анықтау үшін; кәсіпорынның келешектегі күтілетін дивиденттерді төлеу қабілеттілігін анықтау үшін қажет ақпараттарды талап етеді;
• кредитор - алған қарызын және төленетін пайызын өтеу қабілеттілігін анықтау үшін қажет ақпараттарды талап етеді;
• жабдықтаушылар - кредиторлық қарызды дер кезінде өтей алатын қабілетін тексеру үшін қажет ақпараттарды талап етеді;
• сатып алушы - кәсіпорын қандай кезеңде өз қызметін жалғастыра алатындығы жөніндегі ақпараттарға мүдделі болып келеді;
• қызметкерлер - кәсіпорынның тұрақты әрі рентабелді жұмыс істегеніне мүдделі, өйткені олар солардың көмегімен экономикалық саясатты (салық шараларын қоса алғанда) жүзеге асырады, сондай-ақ статистикалық мәліметтерді жинайды;
• жұртшылық - жұмыс орнын табу мақсатында қажетті ақпараттарды елді мекенді, аймақты дамытуға керекті ақпараттарды жинауға мүдделі болып келеді[2, б. 45] . Қаржылық есеп беру өзара байланысты, өйткені ондағы шаруашылықтың бір ғана операциясы әртүрлі фактімен көрініс табады. Әрбір есеп беру әртүрлі ақпаратты береді, ал оны сол немесе басқаша күйінде шаруашылық жүргізуші субъект пайдаланылады. Қаржылық есеп пайдаланушылар үшін айқын, түсінікті болуы және барлық мәнді ақпараттарды ашуы тиіс. Қажет болған кезде түсініктеме хаттамасында баптардың жіктемесі ме ақша қаражаттары туралы қосымша мәліметтер арқылы олардың мазмұнын түсіндіруі керек.

Кесте 1

Пайдаланушылардың ақпараттарға мүдделілігі

Қаржылық есеп беруде заңды тұлғалардың атауы, тұрған жері, есеп беру кезеңі мен күні көрсетілуі тиіс. Сондай-ақ, ұйымның қызмет түрі, заңды нысаны, өлшем бірлігі келтірілуі тиіс. Қаржылық есеп беру өткен кезеңдердің мәліметтерімен салыстырылады. Есеп беру Қазақстан Республикасынынң валютасында жасалады, өлшем бірлігі - мың теңге. Жылдық есеп берудің есептік кезеңі болып толық календарлық жыл саналады; ал жаңадан құрылған субъектілер үшін - заңды тұлға ретінде статусын алған күннен бастап есепті жылдың 31-ші желтоқсанына дейін саналады. Меншік иесінің есеп берудің басқа кезеңдігін белгілеуге құқығы бар(жылына бір реттен кем болмау керек) .

Қортынды есеп сандық және сапалық сипаттамалар натуралдық және ақшалай өлшеуіштерден құралады. Қорытынды есеп Қазақстан Республикасының қаржы министірлігі және статистика жөніндегі мемлекеттік комитет бекіткен бірыңғай формаларда және арнайы нұсқауларға сәйкес құрастырлады.

Кәсіпорын бойынша қортынды есепті құрастыру бухгалтерлік есеп бойынша топтастырылады:

1) мақсатына байланысты қорытынды есеп ішкі және сыртқы болып бөлінеді.

Ішкі қортынды есеп кәсіпорын үшін, сыртқы қортынды есеп пайдаланушылар үшін құрастырылады.

2) мерзіміне байланысты қорытынды есеп ағымдағы және жылдық болып бөлінеді. Ағымдағы қорытынды есеп - есепті кезең басында құрастырылады немесе күн сайын, апта сайын, квартал сайын, жарты жыл бойынша құрастыратын қорытынды есеп болып бөлінеді.

Жылдық қорытынды есеп - есепті жыл соңында құрастыру және салық инспекциясына тапсырылады. Қорытынды есеп тапсыру келесі есепті жылдық 31 науырызға дейінгі уақытты қамтиды.

3) Қамтитын мәліметтер көлеміне қарай жалпы және жеке болып бөлінеді.

Жалпы қорытынды есеп - кәсіпорынның шаруашылық қызметіне жалпылама сипаттама береді.

Жеке қорытынды есеп - кәсіпорынның жеке бөлімшелер жұмысына сипаттама береді.

Кәсіпорын жылдық қорытынды есепті құрастыру барысында келесі бухгалтерлік есеп принциптеріне сәйкес жұмыс істеді:

1. Есепті жылы қабылданған есеп саясатын толық сақтау және есеп саясатында орын алған өзгерістерге толық түсініктеме жазу.
2. Есепті кезенде орын алған барлық шаруашылық операцияларың құжаттарда толық көрсету.
3. Есепті кезеңнің шығындары мен табыстарың дұрыс айырып көрсету.
4. Ағымдағы өндірістік шығындар мен күрделі қаржы салымдарын ажыратып көрсету.
5. Аналитикалық және синтетикалық есеп деректерін өзара тепе-тендікте болуы және соңғысы бухгалтерлік, қаржы есепте ешқандай түзету операциялары орындалмауы керек.

Осы принцептерге сәйкес қортынды есепке қойылатын талаптар:

1. Кәсіпорынның қызметіне толық сипаттама беретін барлық есеп мәліметтерінің нақтылығы және шынайлығы. Олардың нақтылығы түгендеу операцияларының нәтижесі тәуелсіз аудиторлық ұйымдардың қортындылары арқылы ұйымдастру керек.
2. Қортынды есеп сәйкес ұйымға өз уақытында тапсыруы керек.
3. Қортынды есеп мәліметтері тек кәсіпорын емес, сонымен қатар оның барлық филиалдары және басқа құрлымдық бөлімшелердің қаржылық шаруашылық қызметіне толық сипаттама беруі керек.
4. Қортынды есеп мәліметтерін барлық пайдаланудың қажетілігі үшін пайдалануға мүмкіндік туғызу керек.
5. Қортынды есеп мәліметтеріннің жоспарлы көрсеткіштерімен салыстыру мүмкіндігі болуы керек.

Қаржылық қортынды есеп беру мәліметтері акционерлерге, кредиторларға осы кәсіпорында ақша қаржаттары болады ма, болмайды ма, - деген шешім қабылдауға көмектеседі. Кәсіпорын басқарушыларына басқару шешімдерін қабылдау үшін қажет.

Қаржылық қортынды есеп келесі міндеттерді шешу керек.

1) Инвесторлармен несие берушілерге түсінікті.

2) Инвесторлар осы ақпараттардан қанша кіріс табатындығын қанша уақытта ақшанын күдіктерін сомаларын анықтауға қажет.

3) Кәсіпорынның шаруашылық қаржаттардың және міндеттердің құрлымы және өзгерулер туралы ақпараттар алу. Қаржы қортынды есеп сыртқы пайдаланушыларға жинақталынған және жіктелінген ақпараттар.

Кәсіпорындар келесідей қаржылық қортынды есеп нысандарын толтырады:

1) бухгалтерлік баланс;

2) пайда және зиян туралы есеп беру;

3) ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру;

4) меншікті капиталдың қозғалысы туралы есеп беру;

5) түсініктеме хат.

Бухгалтерлік баланс - кәсіпорынның жылдық есеп беруінің негізгі үлгісі. Баланс жасалғанға дейін есепке алу тізімдеріндегі барлық синтетикалық шоттары бойынша толтырылған айналымдар мен қалдықтарды талдау есебінің деректерімен салыстыру қажет. Жылдың басындағы және аяғындағы баланстардың деректерін салыстыру үшін жыл басындағы бекітілген баланс баптарының номенклатурасы жыл аяғындағы баланс үшін бекітілген номенклатурамен және бөлімдер мен баптардың топтамаларымен (егер баланс баптарының номенклатурасында өзгерістер болса) сәйкестендірілуге тиіс.

Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына сәйкес кәсіпорын баланстарында активтермен, пассивтерді өтімділігіне байланысты орналастырылады.

Активтер баланста топқа бөлінеді.

1) Қысқа мерзімді активтер;

2) Ұзақмерзімді активтер

Пассивтер 3 топқа бөлінеді

1. Қысқа мерзімді міндеттемер;
2. Ұзақ мерзімді міндеттемелер;
3. Меншікті капитал[3, c. 27] .

Пайда мен зиян туралы есеп беру - шаруашылық қызметтен түскен пайда мен зиянға қамтылуы тиіс есептік бағалаудағы өзгерістер. Сыртқы пайдаланушылар үшін кірістер мен шығыстар туралы есеп беру қысқа формада жасалады.

Пайда мен зиян туралы есеп беру есептеу жүйесінен шыға отырып жасалады, сондықтан ағымдағы қызметтің ақша құралдарына және олардың ликвидтілігіне әсер етуі есеп беруде көрсетіледі. Кірістер мен шығыстар ақша құралдарының кемуімен немесе көбеюімен ілесіп отырмайды. Ақша құралдары сомаларының кемуі немесе көбеюі активтердің бухгалтерлік шоттарының өзгеруіне әкеледі.

Кірістерді мойындау өнімді (қызметті) өткізуден түскен кірістерді бухгалтерлік есепке алуды тіркеудегі тиянақтылықты анықтайтын есептеу қағидасына сәйкес іске асырылады. Мойындау, сонымен қатар, тауардың сатылған күні заң күші бар төлем міндеттемелерін сатып алушының жеткізушіге ұсынған кезде орын алады. Мойындау мүмкіндігі тауарға немесе қызметке айырбастау кезінде алынған қаржылық емес активтердің сатушарттарына сәйкес белгілі бір ақшалай көлемге айналуы кезінде пайда болады.

Кіріс алынған кезде көрініс табады, яғни келісім-шартқа сәйкес ұйым кіріс алуға құқық беретін жұмыс көлемін орындаған кезде көрініс табады.

Сонымен, пайда - ұйымның капиталы мен пайдасының көбеюі негізін құрайтын қаржылық нәтиженің маңызды факторы. Қаржылық есеп беруді құру жөніндегі әдістемелік рекомендацияда кіріс деп сальдоланған қаржылық нәтиже мойындалады және кезеңнің жалпы кіріс және жалпы шығыстарының арасындағы әртүрлілік ретінде анықталады.

Бухгалтерлік баланс сияқты, Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі қабылдаған «Пайда мен зиян туралы есеп беру» қаржылық есеп беруді ұсыну үшін аса маңызды.

Солармен қатар, кезеңдік есеп беруге көмекші роль атқаратын басқа формаларда қамтылады, қанша дегенмен олар кіріс пен шығыс туралы есеп беру мен баланстын жеке статьяларына талдамалық қосымша мен шешу жолдары туралы мәліметтерге ие. Көпшілігінде ҚЕХС сәйкес жылдың есеп беру құрамына «Ақша қозғалысының есебі» кіреді.

Бұл есеп берудің негізгі мақсаты ішкі және сыртқы ақша қозғалысы туралы ақпаратты ұсыну болып табылады. Ұйымның ағымдағы инвестиция және қаржылық қызметі белгілі бір есеп беру кезеңіндегі оның жағдайына және оның ақшаларының қозғалысына әсер етеді және осы кезеңдегі қаржы құралдарының өзгерісін түсінуге мүмкіндік береді. Одан басқа, бұл есеп беруді әкімшілік ликвидтілікпен есеп айырысу кезінде дивидендтерді анықтау кезінде басқа ұйымдарға салынатын қосымша иевесициялардың ұйымның жалпы жағдайына әсер етуін бағалау кезінде және қандай да бір бағдарламаны қаржыландыру кезінде қолданады.

Есеп ақша қозғалысының есебі шоттары бойынша мәліметтер негізінде құрылады және есеп беру кезеңінің басындағы және аяғындағы қалдықтар есебі мен ақша ағымы туралы мәліметтерді қамтиды. Ақша ағымы туралы мәліметтер есеп беруде операциялық, инвестициялық және қаржылық кесімдерде ұсынылады.

Бізге белгілі, халықаралық практикада ақша қозғалысы туралы есеп беруді құрудың екі әдісі бар - тура және жанама. Құру әдісі ұсынылатын ақпараттың мазмұнынан білінеді. Екі әдістің бірде-біреуі қай елде болмасын жалғыз емес, әрі міндетті емес. Қазақстан Республикасындағы ақша қозғалысы тура және жанама әдістерді қолданумен операциялық қызмет арқылы іске асады.

Меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есеп беру ұйымның меншікті капиталының қозғалысы мен жағдайы туралы, жарияланған капиталдағы, төленбеген және қосымша төленген капиталдағы өзгерістер туралы, сонымен қатар резервтік капиталдағы және үлестірілмеген табыстың (залалдың) құрылуы туралы көрсеткіштерді қамтиды. Резервтің немесе капиталдың әр түрі келесі баланстық теңдеу қағидасы бойынша құрылған:

Осн + По - Ио = Оск (1)

Мұндағы, Осн - есеп беру кезеңінің басындағы әртүрлі капитал, резервтер, және қор құралдарының қалдықтары;

По - капиталдың көбеюі (есеп беру кезеңінде түскен) ;

Ио - капиталдың кемуі (есеп беру кезеңінде жұмсалған) ;

Оск - есеп беру кезеңінің басындағы әртүрлі капитал, резервтер, және қор құралдарының қалдықтары. [4, б. 259]

Жылдық қаржылық бухгалтерлік есептемеге түсіндірме жазба - бұл негізгі аналитиалық құжат, оны кәсіпорындар жасайды. Ережеге сай, ол шаруашылық жүргізуші субъект жайлы, оның қаржылық жағдайы туралы, берілген мәліметтерінің есеп беру кезең мен алдыңғы кезеңдермен салыстырмалығы туралы ақпараттарды жинақтайды. Бірінші кезекте ол түсіндірме жазбаларда есеп беру кезеңдерінде субъект қызметтеріне оң және теріс әсер еткен негзгі себептерді ашу арқылы бизнес жоспардың барлық бөлімдері бойынша орындалуына қысқаша бағалау жүргізіледі. Одан басқа, онда жылдық бухгалтерлік есептемеде көрсетілмеген мәліметтер келтірілуі керек, яғни өткізудің географиялық нарықтары және қызмет түрлері бойынша өнімді (жұмысты, қызметті) көлемдері туралы қосымша мәліметтерді қамтиды.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс