Зат алмасудың қалдықтарын денеден шығару және жасқа сай ерекшеліктері

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Зат алмасудың қалдықтарын денеден шығару және жасқа сай ерекшеліктері

Ағзаның негізгі қасиеті - оның айналадағы ортамен үздіксіз зат және энергия алмасуы қатынастарының жүретіндігінде. Бұл адам ағзасының айналамен зат және энергия алмасу жағдайының үздіксіз жүріп отыратындығы көрсеттеді. Сыртқы ортамен зат алмасу ағзаға жануар және өсімдік өнімдерінің немесе су мен минералды заттардың түсінуінен басталады. Оларға ағзаға қажетті зат болып табылады да асқорту мүшелерінде қорытылып, аш ішектен қанға және лимфаға өтеді, қан мен лимфа ағыны арқылы жасушаларға жеткізіледі. әр мүшенің жасушалары өзіне тән өсіп, өнуіне қажетті қарапайым заттарды түзеді. Күрделі заттардың ыдырауына пайда болған қуаты, ондағы жасушалардың әр түрлі физиологиялық құбылыстарына жұмсалады. Арық түскен заттарды өзіне қор етіп жинайды (мысалы, гликоген, май) . Ал жасушалардың тіршілік етуіне түзілген керексіз ақырғы заттар өкпе, бүйрек, тері, ішек арқылы сыртқа бөлінеді.

Зат пен энергияның алмасуы жүйелік -гуморальды жолмен реттеліп, бірнеше тізбекті күрделі құбылыстардан тұрады. Оның бірінше тізбегі - кенеулі заттың сыртқы ортадан ағзаға түсуі. Екінші тізбегі - коректік заттардың асқорту жүйесіне өтуі. Үшінші тізбегінде -жасушалар мен ұлпалардың тіршілігіне пайда болған зиянды және керексіз заттарды шығады.

Пластикалық пен энергиялық алмасу және олардың байланысы.

Зат алмасу өзара тығыз байланысты екі құбылыстан тұрады: кенеулі заттардың сіңірілуі - ассималяция және заттардың ыдырауы - диссмиляция. Заттардың сіңірілір, одан жасаушылар құрамы жаңарады және энергия қорға түседі. Бұған қарама-қарсы құбылыс - диссмиляцияда заттардың ыдырауына энергия бөлінеді . Бөлінген энергия ағзаның тіршілігін сақтап, ой және дене еңбектерін орындауға жұмсалады.

« Ас- адамның арқауы» деп халқымыз жай айтпаған. Заттардың ыдырауынан энергиядан басқа зат алмасудың соңғы өнімдері: несеп, нәжіс, тер арқылы және тыныс шығарғанда ауамен бірге сыртқа шығарылады. Заттардың ыдырауында оттегі пайданылады, сондықтан бұл тотығумен байланысты, ал бұдан бөлінетін шығатын энергия пластикалық алмасуға қажет. Сөйтіп, ассималяция мен диссмиляция біріне бірі қарама-қарсы ғана емес, бірімен-бірі тығыз біртұтас құбылыс- зат алмасу. Бұлардың бірінің нашарлауы екіншісіне зиянды әсерін тигізеді. Бұл кенеулі заттар энергиясының мөлшерін анықтағанда, ақуыз, май, көмірсулардың көлемінің мөлшерден астам болмауын үнемі есте ұстау қажеттігін көрсеттеді.

Бүйрек.

Бүйрек құрсақ қуысында бір екі бел омыртқа тұсында орналасқан жұп безді мүше. Бүйрек құрсақ қуысының артын ала, ішпердінің сыртында бір-біріне шамалы жақын орналасады. Бауыр қысымында болғандықтан, оң бүйрек сол бүйрек қарағанда жарты омыртқадай орналасады. Бүйректтің артқы беттері н және белдегі шаршы бұлшықеттермен, ал алдынан тоқ ішектің өрлеме және төмендеуші бөліктерімен шектеседі. Бүйректтің орны жас және жыныс ерекшеліктеріне байланысты өзгереді. Олар әйелдерде төмендеу, ал жаңа туылған кезде онда да төмен, жамбас сүйегіне тіреліп жатады.

Бүйректтің ұзындығы 12см ені 6см қалыңдығы 4см салмағы 120г . Бүйрек сыртынан жұқа, бірақ тығыз талшықты қабықпен қапталады. Екі бүйірі мен қақпа бойын май ұлпа қаптап, бүйректтің майлы қабын құрайды. Ерексектерде бүйректтің беті тегіс, ал нәрестеде бұдыр болып келеді.

Бүйректтің жоғарғы және төменгі ұшы шеткі ортаңғы жиегі алдыңғы және артқы беттері болады. Бүйректің шеткі жиегі дөңес, ортаңғы жиегі ойыс, болып келеді. Осы ойыс жағын оның қақпасы дейді. Қақпадан артерия, жүйке кіреді, вена сарысу заттары.

Бүйректі қабықтары немесе орнықты ұстайтынзаттары. Бүйректі сыртынан жұқа талшықты қабық қаптайды. Оның сыртында, әсіресе қақпақ бойында және артқы бетінде таман бүйрек қабаты болатыны майлы қабаттың сыртында бүйректтің шандыр қабығы бар, ол талшықты қабатпен байланысып, екі жапырақ түзеді. Оның біреуі бүйректтің алдында, екіншісі артында қарай бағытталады. Жиегінде екі жапырақшалар бір-бірімен бірікпей алдыңғы жапырақшасы бүйрек алдындағы тамырларға, қалғаны төменгі қуыс венаға жалғасады. Артқы жапырақшасы омырта дененің алдынан орап, алдыңғы жапырақшаға бірігеді. Бүйректің жоғарғы ұшы жағында екі жапырақшалар бүйрек үсті безін қоса жауып, бір-бірімен бірігеді де бүйректі төменгі жағы ондай жапырақшамен жабылмайды. Бүйректің шекемденіп, қозғалмай тұруына құрсақ қысымы, бүйректтің шандыр қабықтары, белдің үлкен бұлшықеттері, белдің шаршы бұлшықет қан тамырлары жағдай жасайды. Егер олар бүйрек маңында шамадан тыс азғындап кетсе, онда бүйрек орнында тұра алмай жылжығыш болады. «оны кезбе бүйрек» деп а тайды. Мұндай бүйректі көтеріп тігіп коюға тура келеді.

Бүйректтің құрлысы.

Бүйрек екіге қақ жарғанда оның ішкі қойнауы болады ал қойнаудың ішінде тостағаншалар мен астаушалардың жоғарғы бөлігі орналасады. Сондай -ақ қойнауда айналдыра бүйрек заты қоршайды. Бүйрек заты қыртыстан және жұмсақ заттан құралады. Бүйректің қыртыс және жұмсақ заттары қыртыс заты мүшені шеткі қабатын түзеді. Оның қалыңдығы 4мм. Жұмсақ затты сүйір пішінді бүйрек пирамидаларынан түзілген. Пирамидалардың түбі бүйректің беткі жағында, ал оның сүйір ұшы бүйрек қуысына бағытталады. Олардың екі немесе оданда көп сүйір ұштары бірігіп емізіктер құрайды. Ондай емізіктің саны 12 болады. әрбір емізіктің ұшында майда тесік тері болып одан шыққан зәр остағаншаға құйылады.

Қуық

Қуық тәрізді мүше. Ол созылмалы ұлпадан тұрады. Қуықта несеп жиылып, одан рефлекс арқылы сыртқа шығады. Жас нәрестенің зәрі еріксіз шығады. Үлкейген сайын, біртіндеп үлкен ми сыңарлары қыртысының өсіп-жетілуі нәтижесінде шартты рефлекстердің түзілуінен зәрді мезгілімен бөлетін болады немесе мұны зәршығару дейді. Жас өспірімділердің кей жағдайда түнде төсекке зәрін жіберіп қойатын кездері болады. Мұндайда аса бір сақпен ұстай білген дұрыс. Суық тиуден немесе жатырда шектен тыс көп су, не сұйық тамақ ішуден де болады. Бұл ауруларды уролг -дәрігер тексеріп емдейді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.