Асқорыту

Жоспар
Кіріспе

Жоспар:

Ac қорыту жүйесінің мүшелері

Ac қорыту жүйесінің қызметі

Бауырдың қызметі

Қарынның құрылысы және астың қорытылуы

Сілекей безінің қызметі

Ауыз қуысының қызметі

Жалпы тістер туралы

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Асқорыту
Қоректік зат клеткалардың өсіп-өнуі мен дамуы үшін және организмнің
тіршілік әрекетіне қажетті энергия көзі.
Азык-түлік өсімдіктер мен жануарлардан алынып, өңдеу нәтижесіндегі адам
керегіне айналатын заттар.
Ac қорыту жүйесінің мүшелері:

1)Ауыз қуысы

2)Сілекей бездері

3)Жұтқыншақ

4)Өңеш

5)Асқазан

6)Он екі бармақты ішек

7)Аш ішек

8)Тоқ ішек

9)Ұйқы безі

10)Бауыр

11)Өт

12)Тік ішек
Ac қорыту жүйесінің қызметі: секреторлық- ас қорыту сөлін шығару (сілекей,
қарын сөлі, қарын асты сөлі, ішек сөлдері); қозғалыс ас қорыту жолдары
арқылы қоректі ұстау) және араластыру; сіңіру - қоректік заттардың, судың,
минералды заттардың қан мен лимфаға өтуі.
Ауыз қуысының құрылысы және астың қорытылуы
Ауыз қуысының төменгі жағынан бұлшық етпен, алдыңғы жағы тіспен, иекпен
көмкеріліп, ұрт құрайды, үстіңгі жағы қатты және Жұмсақ таңдаймен
қапталған. Жұмсақ таңдайдың артқы бөлімі томпайып, кішкене тілшікке
(бөбешік) айналады. Жұмсақ таңдай ауыздың артында және екі жағында
қалтарыстарға айналады. Таңдай доғасы, олардың арасында көмей бездері бар.
Бұл бездердің қатпарында тамақпен бірге ауызға түскен микробтар
залалсызданады. Ол көлденең жолақты бұлшық еттен тұрады. Оның үсті
сілемейлі қабықшамен қапталады. Қабықшаның үстінде дәм сезу клеткалары бар.
Тілдің ұшындағы клеткалар, екі жағындағы клеткалар және түбіндегі клеткалар
қандай дәмдерді сезетінін естеріңе түсіріндер.
Ауыз қуысының қызметі: қоректі механикалық ұсақтау; қорек жентегі пайда
болуы; көмірсулардың ыдырауы; қоректін, сапасы мен температурасын анықтау.
Tic - сүйектен пайда болған, ауыз қуысында орналасқан, қоректі ұстап
шайнайтын және дыбыстың пайда болуына әсер

ететін мүше.
Тістер пішініне қарай: күрек тіс, ит тіс, кіші және үлкен азу тістер болып
ажыратылады, сонымен қатар тістің ең соңғы жұбы - ақыл тіс адамға 20-22
жасқа келгенде шығады. Түбірлердің құрылысына қарай тіс бір түбірлі және
екі, үш түбірлі болып келеді. Бір түбірлі тістерге алдыңғы күрек тіс және
ит тістер жатса, үстіңгі жақ сүйектің азу тістері үш түбірлі, ал астыңғы
жақ сүйектің азулары екі түбірлі болады. Тістің барлық саны - 32. Олар
адамның аузында үстіңгі және төменгі жақ сүйектерде екі қатар болып
орналасады. Олардың әрқайсысында 16 тістен болады. Әрбір жақ сүйектердің
жартысында 2 күрек тіс, 1 ит тіс, 2 кіші, 3 үлкен азу тіс болады.
Ауыз куысындағы тіс санын тіс формуласы аркылы көрсетуге болады:
Алымда жоғары жақ сүйектерінің тіс саны, бөлімде: төменгі жақ сүйектердегі
тіс санын көрсетеді. Сол жағы сол жақ сүйектерін, оң жағы оң жақ
сүйектердегі тіс санын көрсетеді.
Балалар тісінің формуласы:
Жаңа туған балада тіс болмайды. Бала 6-9 айға жеткенде, алдыңғы тістер шыға
бастайды. Олар сүт тістер деп аталады. Бала 2 жасқа келгенде, оның
аузындағы тістерінің саны 20-ға жетеді. Бала 6-7 жасқа толғанда, сүт
тістері түсіп, оның орнына тұрақты тістер шығады. Бұл тістердің өзгеріп
алмасуы 12-14 жасқа келгенде аяқталады. Адам 18-19 жасқа келгенде, ең соңғы
жұп - азу тістер (ақыл тістер) пайда болады.
Тістің сыртқы көрініп тұратын бөлігі тіс сауыты, оның жіңішкерген жерін
мойны және сүйегіне бекитін бөлігін тістің түбірі деп атайды. Әрбір тістің
үсті ақ түсті зат кіреукемен (эмальмен) қапталады, оның астында қатты зат
дентин жатады. Тістің іші қуыс, ол борпылдақ ұлпадан құралады, оның
арасынан қан тамырлары мен жүйке талшықтары өтеді. Қан тамырлары тіске
кенеулі заттар, ал жүйкелер оған сезімталдық қасиет береді.
Астың дұрыс қорытылуы үшін тістердің сау болуы кажет. Ауру тістер
микробтардың жиналатын орны. Тістер ауруының жиі кездесетіні парадонтоз
және кариес. Екеуінде де тістің бұзылу

себебі тіске бактериялардың жиналуы. Парадонтоз да тісті ұстайтын дәнекер
ұлпаны қабындырады және бұзады. Микроорганизмдер тістің кіреукесін (эмалін)
жөне дентинің пульпасын зақымдайды. Бұның себебі азық-түлік заттардың
құрамында көп мөлшерде қанттың болуы және жеке бастың гигиенасын сақтамау.
Ауыз қуысында үш пар сілекей бездері сілекей сөлін бөледі. Адамның сілекейі
үнемі бөлінеді, оның мөлшері тәулігіне 1 литрге дейін жетеді. Сілекейдің
бөліну мөлшері және оның химиялық құрамы астың құрамына байланысты. Егер ас
құрғақ болса, сөл аз бөлінеді. Сілекей асты дымқылдап, оны ыдыратуға
қатысады және астың жұтылуын жеңілдетеді. Ауыз қуысында сілекей безі екі
рефлекс арқылы реттеледі: піартты және шартсыз. Шартсыз рефлекс тамақты
ауызға апарғанда, шартты рефлекс тамақтың иісін сезгенде, дәмін көргенде
пайда болады.
Сілекей безінің қызметін И.П. Павлов тәжірибе арқылы дәлелдеді. Сілекей
безінің өзегін терінің сыртына шығарып тігіп, оған сілекей жинайтын шыны
түтік орнатты. Организмді тамақтандырғанда, сілекей ауыздың ішінде
бөлінбей, сілекей жинайтын шыны түтікке бөлінеді, сөйтіп, оның құрамы
зерттеледі.
Сілекейдін, кұрамына бейорганикалық заттар: су және минералды тұздар
(натрий, калий, хлор иондары және т.с.с.), органикалық заттар, ең бастысы,
сілекейдің белогы: лизоцим (сілекей затын залалсыздандырады), муцин (табиғи
белокты зат) птиалин мен мальтаза (солодтық крахмалды қантқа, одан әрі
глюкозаға ыдыратуы) енеді.
Тіл - бұлшық етті мүше, сырты сілекейлі қабықшамен қапталған. Тілде
көптеген қабылдағыштар орналасқан, солардың арқасында астың дәмін,
механикалық қасиеттерін және температурасын сезеді.
Жұтыну. Ac жентегі ауыздан жұтқыншаққа, одан тік орналасқан жіңішке түтікше
өңешке жетеді. Жұтынған кезде көмейді кіре беріс бөбешік жауып қалады.
Өңештің бүйірі толқынды жиырыла отырып, асты қарынға жылжытады.

Өңештің кілегейлі қабықшасы жасап шығаратын кілегейлі зат астың жылжуын
жеңілдетеді.
Өңеш - ішектің алдыңғы бөлігі, ұзындығы 5 см. Ол 3 бөлімнен тұрады: мұрын
немесе кеңсірік, ауыз куысы және жұтқыншақ. Бұған ас қорыту жолы, жұтқыншақ
және есту (евстахиев) түтікшесі ортаңғы құлақ жарғақшасына жеке ашылады.
Өңештін, ауыз жағы есінеу арқылы ауыз қуысына ашылады. Жұтқыншақ бөлігінен
жұтқыншаққа және ас қорыту жолында ас қорыту мен тыныс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.