“Қазіргі жаратылыстану концепциялары” пәні және оның әлеуметтік маңызы
Жаратылыстану — адамзаттың рухани мәдениетінің айырғысыз құрамдас бөлігі. Оның қазіргі заманғы негізгі ғылыми қағидаларын, дүниеге көзқарастық және методологиялық пайымдауларын білу кез келген қызмет саласындағы мамандар үшін қажетті мәдени даярлықтың бір түрі болып табылады. Қазіргі кезде білімнің жеке салалары — жаратылыстану, әлеуметтік, гуманитарлық және техникалық ғылымдар бір-бірінен байланыссыз өз алдына табиғат, қоғам және адам жайлы біртұтас ғылыми білім бере алмайды, дүниенің біртұтас ғылыми бейнесін қалыптастыра алмайды. Дүниенің ең жалпы заңдылықтары туралы ғылым деп саналатын философия да жаратылыстану ғылымдарының көмегінсіз өзі ғана бұл міндетті орындай алмайды. Философиялық дүниеге көзқарастың өзі де табиғат туралы ғылымдар ашқан ғылыми жаңалықтарды біртұтас білімге біріктіруші дүниенің біртұтас жаратылыстану-ғылыми бейнесіне (көрінісіне) сүйенуі тиіс.
Қазіргі заманғы ғылымның дамуының маңызды бір заңдылығы — ғылыми білімдердің интеграциясы (бірігуі) мен дифференциациясы (жіктелуі) болып отыр.
Табиғатты танып білу барған сайын адам мен қоғамды танып білумен ұштасып келеді. Сөйтіп, мұның бәрі білім беру саласында гуманитарлық жоғары оқу орындарына "Қазіргі жаратылыстану концепциялары" деген жаңа оқу пәнін енгізу қажеттігін тудырды.
Қазіргі жаратылыстану концепциялары" курсында табиғатты танып білудің дүниеге көзқарастық және методологиялық проблемаларын оқу студенттердің дүниеге ғылыми козкарасын және теориялық ойын қалыптастыруға, жаратылыстану-ғылыми білімдерін өздерінің болашақ мамандығына байланысты қызметінде методологиялық жетекші ретінде қолдана білу қабілетін қалыптастыруға көмектесуі тиіс.
"Қазіргі жаратылыстану концепциялары" оқу пәнінің жалпы мазмұны туралы кәсіптік жоғары білім берудің Мемлекеттік білім стандартында (өлшемінде-авт.) былай делінген: жаратылыстану және гуманитарлық мәдениеттер, олардың өзара бірлігі, ғылыми әдісі, ғылыми танымның ерекшелігі мен құрылымы, ғылымның даму логикасы мен заңдылықтары.
"Қазіргі жаратылыстану концепциялары" пәнін оқытудың қажеттілігінің тағы бір кезек күттірмейтін себебі бар. Ол — соңғы кезде біздің елімізде түрліше ғылымға жат жалған білімдердің барған сайын кең етек алуы. Олардың қатарына астрологияны, магияны (сиқырлықты), эзотерикалық, мистикалық және басқа жалған мазмұнды ілімдерді жатқызуға болады. Соңғы 10-12 жылдың ішінде ол жалған ілімдер біртіндеп, бірақ айтарлықтай табанды түрде адамдардың санасынан жаратылыстану-ғылыми түсініктерді ығыстырып, олардың орнын жалған қағидалармен, діни уағыздармен толтыруда.
Қазіргі заманғы ғылымның дамуының маңызды бір заңдылығы — ғылыми білімдердің интеграциясы (бірігуі) мен дифференциациясы (жіктелуі) болып отыр.
Табиғатты танып білу барған сайын адам мен қоғамды танып білумен ұштасып келеді. Сөйтіп, мұның бәрі білім беру саласында гуманитарлық жоғары оқу орындарына "Қазіргі жаратылыстану концепциялары" деген жаңа оқу пәнін енгізу қажеттігін тудырды.
Қазіргі жаратылыстану концепциялары" курсында табиғатты танып білудің дүниеге көзқарастық және методологиялық проблемаларын оқу студенттердің дүниеге ғылыми козкарасын және теориялық ойын қалыптастыруға, жаратылыстану-ғылыми білімдерін өздерінің болашақ мамандығына байланысты қызметінде методологиялық жетекші ретінде қолдана білу қабілетін қалыптастыруға көмектесуі тиіс.
"Қазіргі жаратылыстану концепциялары" оқу пәнінің жалпы мазмұны туралы кәсіптік жоғары білім берудің Мемлекеттік білім стандартында (өлшемінде-авт.) былай делінген: жаратылыстану және гуманитарлық мәдениеттер, олардың өзара бірлігі, ғылыми әдісі, ғылыми танымның ерекшелігі мен құрылымы, ғылымның даму логикасы мен заңдылықтары.
"Қазіргі жаратылыстану концепциялары" пәнін оқытудың қажеттілігінің тағы бір кезек күттірмейтін себебі бар. Ол — соңғы кезде біздің елімізде түрліше ғылымға жат жалған білімдердің барған сайын кең етек алуы. Олардың қатарына астрологияны, магияны (сиқырлықты), эзотерикалық, мистикалық және басқа жалған мазмұнды ілімдерді жатқызуға болады. Соңғы 10-12 жылдың ішінде ол жалған ілімдер біртіндеп, бірақ айтарлықтай табанды түрде адамдардың санасынан жаратылыстану-ғылыми түсініктерді ығыстырып, олардың орнын жалған қағидалармен, діни уағыздармен толтыруда.
“Қазіргі жаратылыстану концепциялары” пәні және
оның әлеуметтік маңызы
Жаратылыстану — адамзаттың рухани мәдениетінің айырғысыз құрамдас
бөлігі. Оның қазіргі заманғы негізгі ғылыми қағидаларын, дүниеге
көзқарастық және методологиялық пайымдауларын білу кез келген қызмет
саласындағы мамандар үшін қажетті мәдени даярлықтың бір түрі болып
табылады. Қазіргі кезде білімнің жеке салалары — жаратылыстану, әлеуметтік,
гуманитарлық және техникалық ғылымдар бір-бірінен байланыссыз өз алдына
табиғат, қоғам және адам жайлы біртұтас ғылыми білім бере алмайды,
дүниенің біртұтас ғылыми бейнесін қалыптастыра алмайды. Дүниенің ең жалпы
заңдылықтары туралы ғылым деп саналатын философия да жаратылыстану
ғылымдарының көмегінсіз өзі ғана бұл міндетті орындай алмайды. Философиялық
дүниеге көзқарастың өзі де табиғат туралы ғылымдар ашқан ғылыми
жаңалықтарды біртұтас білімге біріктіруші дүниенің біртұтас жаратылыстану-
ғылыми бейнесіне (көрінісіне) сүйенуі тиіс.
Қазіргі заманғы ғылымның дамуының маңызды бір заңдылығы — ғылыми
білімдердің интеграциясы (бірігуі) мен дифференциациясы (жіктелуі) болып
отыр.
Табиғатты танып білу барған сайын адам мен қоғамды танып білумен
ұштасып келеді. Сөйтіп, мұның бәрі білім беру саласында гуманитарлық жоғары
оқу орындарына "Қазіргі жаратылыстану концепциялары" деген жаңа оқу пәнін
енгізу қажеттігін тудырды.
Қазіргі жаратылыстану концепциялары" курсында табиғатты танып білудің
дүниеге көзқарастық және методологиялық проблемаларын оқу студенттердің
дүниеге ғылыми козкарасын және теориялық ойын қалыптастыруға, жаратылыстану-
ғылыми білімдерін өздерінің болашақ мамандығына байланысты қызметінде
методологиялық жетекші ретінде қолдана білу қабілетін қалыптастыруға
көмектесуі тиіс.
"Қазіргі жаратылыстану концепциялары" оқу пәнінің жалпы мазмұны
туралы кәсіптік жоғары білім берудің Мемлекеттік білім стандартында
(өлшемінде-авт.) былай делінген: жаратылыстану және гуманитарлық
мәдениеттер, олардың өзара бірлігі, ғылыми әдісі, ғылыми танымның
ерекшелігі мен құрылымы, ғылымның даму логикасы мен заңдылықтары.
"Қазіргі жаратылыстану концепциялары" пәнін оқытудың қажеттілігінің
тағы бір кезек күттірмейтін себебі бар. Ол — соңғы кезде біздің елімізде
түрліше ғылымға жат жалған білімдердің барған сайын кең етек алуы. Олардың
қатарына астрологияны, магияны (сиқырлықты), эзотерикалық, мистикалық және
басқа жалған мазмұнды ілімдерді жатқызуға болады. Соңғы 10-12 жылдың ішінде
ол жалған ілімдер біртіндеп, бірақ айтарлықтай табанды түрде адамдардың
санасынан жаратылыстану-ғылыми түсініктерді ығыстырып, олардың орнын жалған
қағидалармен, діни уағыздармен толтыруда.
Ғылыми дүниетанудың ерекшеліктері мен құрылысы
XX ғ. — ғылым ғасыры десе де болады. Ғылымның қазіргі қоғамдағы
беделі мен маңызы өлшеусіз артып отыр, сол себепті де қазір "білім" деген
ұғымды көбінше "ғылыми білім" деген ұғыммен тепе-тең ұғым деп түсінеміз.
Ал, шынында да солай ма? Әрине олай емес. Адам білімінің көптеген түрлері
ғылыми емес. Мәселен, күнделікті тұрмыста қалыптасқан білім, діни білім,
бірдеңеден алатын эстетикалық әсер т.б. ғылыми білімге жатпайды.
Ал ғылыми зерттеулер, ізденістер арқылы алынатын білімдердің мазмұны
мен сипаты мүлде баскаша. Ғылыми білімінің мазмұны мен сипатын, мәселен,
күнделікті тәжірибеде қалыптасқан тұрмыстық білімдерден ажырату үшін ғылым
деген не екенін, оның мазмұны қандай екенін білу қажет.
Ғылым дегеніміз адамның шындық дүние жайлы қызметінің арнайы бір
жүйеге келтірілген идеялық системасы (жүйесі). Демек, ғылыми дүниетану
қызметінің басты мақсаты шындық жайлы ақиқат білімге қол жеткізу екен. Ол
білім не үшін керек? Ол болашақ өндірістік іс-әрекетке қолданып,
практикалық қызметті ілгері дамыту, жетілдіру үшін, сөйтіп барған сайын
шындық дүние заттары мен құбылыстарын өз мақсат-мүддесіне сәйкес меңгеру
үшін қажет. Бұл ғылымның өндіргіш күш ретіндегі қоғамдық-әлеуметтік
функциясы (қызметі) болып саналады. Ғылымның екінші бір функциясы — мәдени-
дүниеге көзқарастық функциясы. Бұл соңғы жайлы кейінірек арнайы әңгіме
болады. Сөйтіп, ғылым, жалпы алғанда, дүниетану процесі болып табылады
екен. Бірақ, ол жай күнделікті таным процесі емес, арнайы ұйымдастырылған
теориялық таным процесі болып табылады. Ол — теориялық білімдер жүйесі.
Теориялық білімдер жүйесінің бастамасын салған Ертедегі Греция елі деп
саналады. Ертедегі гректер ғылымның негізін салушы болуының себебі олардың
ғылыми фактілер мен техникалық жаңалықтарды көбірек жинақтауында емес,
ойлау процесінің, таным процесінің, логикасы мен мазмұнына жан – жақты
назар аударуында, зерттеуінде болды.
Заттар мен құбылыстардың бойындағы жалпылық абстракциялау жолымен
анықталады, яғни олардың әрқайсысына тән жекеше, ерекше белгі, қасиеттерге
назар аудармай, жалпы, ортақ белгі, қасиеттерді ойша бөліп алу арқылы іске
асады. Логика деген ғылымда қарастырылатын формалды – логикалық жалпылау
әдісі осы абстракциялау әдісімен іштей байланысты. Алайда, абстракцияның
көмегімен жалпылаған кезде кез келген жалпы белгі, қасиетті ала салмай,
құбылыстардың ішкі табиғатын ашып көрсететін мәнді жалпы белгісін алу
қажет. Олай болса, танымның эмпирикалық және теориялық деңгенлерін бір-
бірінен ажыратып тұратын негізгі ерекшелік — заттар мен құбылыстардағы
мәнді жалпылықты табу арқылы заңдылықты ашудың тәсілінде екен: тәжірибелік
(эмпирикалық) жалпылауда тек сыртқы ортақ белгілерді ғана анықтауға болады
екен, ал ішкі мәнді белгілерді ашуға, дәлелдеуге танымның тек теориялық
деңгейі ғана мүмкіндік береді.
Мәдениет ұғымы
Мәдениет ұғымын білдіру үшін әлеубастапқы латын тіліндегі "cultura"
деген терминді өзгертпей алып жүргені белгілі, өйткені ол халықаралық
терминге айналып кеткен. Сондықтан біз де мәдениет ұғымының анықтамасын сол
латын тілінен алынған "сultura" терминінің атау анықтамасынан бастаған
орынды деп таптық.
Кейіннен "мәдениет" сөзінің мазмұны барған сайын кеңейе түсіп, ақыр
соңында ол адамның ақыл-ойы мен дене еңбегі нәтижесінде жасалған нәрсенің
бәрін білдіретін болды. Осы мағынада алғанда, мәдениет адам жасаған "екінші
табиғат", адам жасаған дүние деуге де болады. Демек, адам бар жерде,
адамның жасампаз еңбегі, адамдар арасындағы қарым-қатынастар бар жерде
мәдениетте бар.
Сонымен, латын тіліндегі "сultura" сөзі әуелбаста "жер өңдеу",
"топырақ өңдеу" деген мәнді білдірген екен, яғни табиғат күштерінің, өз
әсерінен болып жатқан өзгерістерден гөрі адамның әсерінен, іс-әрекетінің
нәтижесінде болатын табиғат заттарының өзгерістерінің ерекшелігін білдірген
екен.
Осы терминнің әуелбастапқы мазмұнының өзінде тіл мәдениеттің аса
маңызды ерекшелігін – адам еңбегі мен мәдениет бірлігін атап көрсеткен.
Кейіннен “мәдениет” сөзінің мазмұны барған сайын кеңейе түсіп, ақыр
соңында ол адамның ақыл – ой мен дене еңбегі нәтижесінде жасалған нәрсенің
бәрін білдіретін болды. Осы мағынада алғанда, мәдениет адам жасаған “екінші
табиғат”, адам жасаған дүние деуге де болады. Демек, адам бар жерде,
адамның жасампаз еңбегі, адамдар арасындағы қарым – қатынастар бар жерде
мәдениет те бар. Тек табиғи жаратылыспен салыстырғанда, адамзаттың мәдени
табиғатында материалдық мәдениет пен бірге рухани мәдениет те бар екенін,
ол екеуін бірі мен бірін қарама – қарсы қоюға болмайтынын ұмытпау керек.
Сонымен, мәдениет дегеніміз адамның өмірін, бүкіл іс-әрекетін
ұйымдастыру мен дамытудың ерекше тәсілі — ол материалдық және рухани еңбек
өнімдерінен, әлеуметтік нормалар мен мекемелер жүйесінен, рухани
құндылықтардан, адамның табиғатқа, өзара және өзіне деген қатынасынан
көрінеді.
Өз қоғамының мәдениетті азаматы саналуы үшін әрбір адам сол қоғамның
мәдениетін меңгеріп, оның талаптарына сәйкес өзінің ішкі – сыртқы кейпін
қалыптастыруы тиіс.
Ғылыми дүниетанудың ерекшеліктері мен құрылысы
XX ғ. — ғылым ғасыры десе де болады. Ғылымның қазіргі қоғамдағы
беделі мен маңызы өлшеусіз артып отыр, сол себепті де қазір "білім" деген
ұғымды көбінше "ғылыми білім" деген ұғыммен тепе-тең ұғым деп түсінеміз.
Ал, шынында да солай ма? Әрине олай емес. Адам білімінің көптеген түрлері
ғылыми емес. Мәселен, күнделікті тұрмыста қалыптасқан білім, діни білім,
бірдеңеден алатын эстетикалық әсер т.б. ғылыми білімге жатпайды.
Ал ғылыми зерттеулер, ізденістер арқылы алынатын білімдердің мазмұны
мен сипаты мүлде баскаша. Ғылыми білімінің мазмұны мен сипатын, мәселен,
күнделікті тәжірибеде қалыптасқан тұрмыстық білімдерден ажырату үшін ғылым
деген не екенін, оның мазмұны қандай екенін білу қажет.
Ғылым дегеніміз адамның шындық дүние жайлы қызметінің арнайы бір
жүйеге келтірілген идеялық системасы (жүйесі). Демек, ғылыми дүниетану
қызметінің басты мақсаты шындық жайлы ақиқат білімге қол жеткізу екен. Ол
білім не үшін керек? Ол болашақ өндірістік іс-әрекетке қолданып,
практикалық қызметті ілгері дамыту, жетілдіру үшін, сөйтіп барған сайын
шындық дүние заттары мен құбылыстарын өз мақсат-мүддесіне сәйкес меңгеру
үшін қажет. Бұл ғылымның өндіргіш күш ретіндегі қоғамдық-әлеуметтік
функциясы (қызметі) болып саналады. Ғылымның екінші бір функциясы — мәдени-
дүниеге көзқарастық функциясы.
Ғылым, жалпы алғанда, дүниетану процесі болып табылады екен. Бірақ,
ол жай күнделікті таным процесі емес, арнайы ұйымдастырылған теориялық
таным процесі болып табылады. Ол — теориялық білімдер жүйесі. Теориялық
білімдер жүйесінің бастамасын салған Ертедегі Греция елі деп саналады.
Ертедегі грек ойшылдары фактілерді, ой-пікірлерді, жаңалықтарды жай
жинақтап қана қойған жоқ, оларлы негіздеп дәлелдеумен айналысты, бір
білімді екіншілерінен логикалық жолмен ойша қорытып шығарумен,сөйтіп оны
жүйелі, негізді және анық-айқын білім жасаумен айналысты.
Жаңа методологиялық әдіс XVII ғасырда — Жаңа заманда ғана жасалды,
өйткені ғылыми зерттеушілер тәжірибелік (эксперименттік)-математикалық
әдістің дүние танымдағы маңызын осы кезде түсініп, осының негізінде
классикалық жаратылыстану дниеге келді.
Ертедегі грек ойшылдары жасаған логика (дұрыс ойлаудың заңдары мен
формалары жайлы ілім) танып білуге тиісті шындық дүниенің өзіне тікелей
қатысты емес, ол дүние жайлы ойлауға қатысты болды, яғни ғылыми талдаудың
объектісі тікелей дүние заттары мен құбылыстары болмай, олардың ойша
бейнелері - абстракция, ұғым, пікір, сан, сапа, заң, т.б. болды. Сөйтіп,
материалдық дүниеге қарағанда оның идеалдық бейнесі (дүниесі) әлдеқайда
жүйелі логикалық және заңды түрде ретке келді. Білім, сөйтіп, материалдық
дүниеден "жоғарырақ" ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
оның әлеуметтік маңызы
Жаратылыстану — адамзаттың рухани мәдениетінің айырғысыз құрамдас
бөлігі. Оның қазіргі заманғы негізгі ғылыми қағидаларын, дүниеге
көзқарастық және методологиялық пайымдауларын білу кез келген қызмет
саласындағы мамандар үшін қажетті мәдени даярлықтың бір түрі болып
табылады. Қазіргі кезде білімнің жеке салалары — жаратылыстану, әлеуметтік,
гуманитарлық және техникалық ғылымдар бір-бірінен байланыссыз өз алдына
табиғат, қоғам және адам жайлы біртұтас ғылыми білім бере алмайды,
дүниенің біртұтас ғылыми бейнесін қалыптастыра алмайды. Дүниенің ең жалпы
заңдылықтары туралы ғылым деп саналатын философия да жаратылыстану
ғылымдарының көмегінсіз өзі ғана бұл міндетті орындай алмайды. Философиялық
дүниеге көзқарастың өзі де табиғат туралы ғылымдар ашқан ғылыми
жаңалықтарды біртұтас білімге біріктіруші дүниенің біртұтас жаратылыстану-
ғылыми бейнесіне (көрінісіне) сүйенуі тиіс.
Қазіргі заманғы ғылымның дамуының маңызды бір заңдылығы — ғылыми
білімдердің интеграциясы (бірігуі) мен дифференциациясы (жіктелуі) болып
отыр.
Табиғатты танып білу барған сайын адам мен қоғамды танып білумен
ұштасып келеді. Сөйтіп, мұның бәрі білім беру саласында гуманитарлық жоғары
оқу орындарына "Қазіргі жаратылыстану концепциялары" деген жаңа оқу пәнін
енгізу қажеттігін тудырды.
Қазіргі жаратылыстану концепциялары" курсында табиғатты танып білудің
дүниеге көзқарастық және методологиялық проблемаларын оқу студенттердің
дүниеге ғылыми козкарасын және теориялық ойын қалыптастыруға, жаратылыстану-
ғылыми білімдерін өздерінің болашақ мамандығына байланысты қызметінде
методологиялық жетекші ретінде қолдана білу қабілетін қалыптастыруға
көмектесуі тиіс.
"Қазіргі жаратылыстану концепциялары" оқу пәнінің жалпы мазмұны
туралы кәсіптік жоғары білім берудің Мемлекеттік білім стандартында
(өлшемінде-авт.) былай делінген: жаратылыстану және гуманитарлық
мәдениеттер, олардың өзара бірлігі, ғылыми әдісі, ғылыми танымның
ерекшелігі мен құрылымы, ғылымның даму логикасы мен заңдылықтары.
"Қазіргі жаратылыстану концепциялары" пәнін оқытудың қажеттілігінің
тағы бір кезек күттірмейтін себебі бар. Ол — соңғы кезде біздің елімізде
түрліше ғылымға жат жалған білімдердің барған сайын кең етек алуы. Олардың
қатарына астрологияны, магияны (сиқырлықты), эзотерикалық, мистикалық және
басқа жалған мазмұнды ілімдерді жатқызуға болады. Соңғы 10-12 жылдың ішінде
ол жалған ілімдер біртіндеп, бірақ айтарлықтай табанды түрде адамдардың
санасынан жаратылыстану-ғылыми түсініктерді ығыстырып, олардың орнын жалған
қағидалармен, діни уағыздармен толтыруда.
Ғылыми дүниетанудың ерекшеліктері мен құрылысы
XX ғ. — ғылым ғасыры десе де болады. Ғылымның қазіргі қоғамдағы
беделі мен маңызы өлшеусіз артып отыр, сол себепті де қазір "білім" деген
ұғымды көбінше "ғылыми білім" деген ұғыммен тепе-тең ұғым деп түсінеміз.
Ал, шынында да солай ма? Әрине олай емес. Адам білімінің көптеген түрлері
ғылыми емес. Мәселен, күнделікті тұрмыста қалыптасқан білім, діни білім,
бірдеңеден алатын эстетикалық әсер т.б. ғылыми білімге жатпайды.
Ал ғылыми зерттеулер, ізденістер арқылы алынатын білімдердің мазмұны
мен сипаты мүлде баскаша. Ғылыми білімінің мазмұны мен сипатын, мәселен,
күнделікті тәжірибеде қалыптасқан тұрмыстық білімдерден ажырату үшін ғылым
деген не екенін, оның мазмұны қандай екенін білу қажет.
Ғылым дегеніміз адамның шындық дүние жайлы қызметінің арнайы бір
жүйеге келтірілген идеялық системасы (жүйесі). Демек, ғылыми дүниетану
қызметінің басты мақсаты шындық жайлы ақиқат білімге қол жеткізу екен. Ол
білім не үшін керек? Ол болашақ өндірістік іс-әрекетке қолданып,
практикалық қызметті ілгері дамыту, жетілдіру үшін, сөйтіп барған сайын
шындық дүние заттары мен құбылыстарын өз мақсат-мүддесіне сәйкес меңгеру
үшін қажет. Бұл ғылымның өндіргіш күш ретіндегі қоғамдық-әлеуметтік
функциясы (қызметі) болып саналады. Ғылымның екінші бір функциясы — мәдени-
дүниеге көзқарастық функциясы. Бұл соңғы жайлы кейінірек арнайы әңгіме
болады. Сөйтіп, ғылым, жалпы алғанда, дүниетану процесі болып табылады
екен. Бірақ, ол жай күнделікті таным процесі емес, арнайы ұйымдастырылған
теориялық таным процесі болып табылады. Ол — теориялық білімдер жүйесі.
Теориялық білімдер жүйесінің бастамасын салған Ертедегі Греция елі деп
саналады. Ертедегі гректер ғылымның негізін салушы болуының себебі олардың
ғылыми фактілер мен техникалық жаңалықтарды көбірек жинақтауында емес,
ойлау процесінің, таным процесінің, логикасы мен мазмұнына жан – жақты
назар аударуында, зерттеуінде болды.
Заттар мен құбылыстардың бойындағы жалпылық абстракциялау жолымен
анықталады, яғни олардың әрқайсысына тән жекеше, ерекше белгі, қасиеттерге
назар аудармай, жалпы, ортақ белгі, қасиеттерді ойша бөліп алу арқылы іске
асады. Логика деген ғылымда қарастырылатын формалды – логикалық жалпылау
әдісі осы абстракциялау әдісімен іштей байланысты. Алайда, абстракцияның
көмегімен жалпылаған кезде кез келген жалпы белгі, қасиетті ала салмай,
құбылыстардың ішкі табиғатын ашып көрсететін мәнді жалпы белгісін алу
қажет. Олай болса, танымның эмпирикалық және теориялық деңгенлерін бір-
бірінен ажыратып тұратын негізгі ерекшелік — заттар мен құбылыстардағы
мәнді жалпылықты табу арқылы заңдылықты ашудың тәсілінде екен: тәжірибелік
(эмпирикалық) жалпылауда тек сыртқы ортақ белгілерді ғана анықтауға болады
екен, ал ішкі мәнді белгілерді ашуға, дәлелдеуге танымның тек теориялық
деңгейі ғана мүмкіндік береді.
Мәдениет ұғымы
Мәдениет ұғымын білдіру үшін әлеубастапқы латын тіліндегі "cultura"
деген терминді өзгертпей алып жүргені белгілі, өйткені ол халықаралық
терминге айналып кеткен. Сондықтан біз де мәдениет ұғымының анықтамасын сол
латын тілінен алынған "сultura" терминінің атау анықтамасынан бастаған
орынды деп таптық.
Кейіннен "мәдениет" сөзінің мазмұны барған сайын кеңейе түсіп, ақыр
соңында ол адамның ақыл-ойы мен дене еңбегі нәтижесінде жасалған нәрсенің
бәрін білдіретін болды. Осы мағынада алғанда, мәдениет адам жасаған "екінші
табиғат", адам жасаған дүние деуге де болады. Демек, адам бар жерде,
адамның жасампаз еңбегі, адамдар арасындағы қарым-қатынастар бар жерде
мәдениетте бар.
Сонымен, латын тіліндегі "сultura" сөзі әуелбаста "жер өңдеу",
"топырақ өңдеу" деген мәнді білдірген екен, яғни табиғат күштерінің, өз
әсерінен болып жатқан өзгерістерден гөрі адамның әсерінен, іс-әрекетінің
нәтижесінде болатын табиғат заттарының өзгерістерінің ерекшелігін білдірген
екен.
Осы терминнің әуелбастапқы мазмұнының өзінде тіл мәдениеттің аса
маңызды ерекшелігін – адам еңбегі мен мәдениет бірлігін атап көрсеткен.
Кейіннен “мәдениет” сөзінің мазмұны барған сайын кеңейе түсіп, ақыр
соңында ол адамның ақыл – ой мен дене еңбегі нәтижесінде жасалған нәрсенің
бәрін білдіретін болды. Осы мағынада алғанда, мәдениет адам жасаған “екінші
табиғат”, адам жасаған дүние деуге де болады. Демек, адам бар жерде,
адамның жасампаз еңбегі, адамдар арасындағы қарым – қатынастар бар жерде
мәдениет те бар. Тек табиғи жаратылыспен салыстырғанда, адамзаттың мәдени
табиғатында материалдық мәдениет пен бірге рухани мәдениет те бар екенін,
ол екеуін бірі мен бірін қарама – қарсы қоюға болмайтынын ұмытпау керек.
Сонымен, мәдениет дегеніміз адамның өмірін, бүкіл іс-әрекетін
ұйымдастыру мен дамытудың ерекше тәсілі — ол материалдық және рухани еңбек
өнімдерінен, әлеуметтік нормалар мен мекемелер жүйесінен, рухани
құндылықтардан, адамның табиғатқа, өзара және өзіне деген қатынасынан
көрінеді.
Өз қоғамының мәдениетті азаматы саналуы үшін әрбір адам сол қоғамның
мәдениетін меңгеріп, оның талаптарына сәйкес өзінің ішкі – сыртқы кейпін
қалыптастыруы тиіс.
Ғылыми дүниетанудың ерекшеліктері мен құрылысы
XX ғ. — ғылым ғасыры десе де болады. Ғылымның қазіргі қоғамдағы
беделі мен маңызы өлшеусіз артып отыр, сол себепті де қазір "білім" деген
ұғымды көбінше "ғылыми білім" деген ұғыммен тепе-тең ұғым деп түсінеміз.
Ал, шынында да солай ма? Әрине олай емес. Адам білімінің көптеген түрлері
ғылыми емес. Мәселен, күнделікті тұрмыста қалыптасқан білім, діни білім,
бірдеңеден алатын эстетикалық әсер т.б. ғылыми білімге жатпайды.
Ал ғылыми зерттеулер, ізденістер арқылы алынатын білімдердің мазмұны
мен сипаты мүлде баскаша. Ғылыми білімінің мазмұны мен сипатын, мәселен,
күнделікті тәжірибеде қалыптасқан тұрмыстық білімдерден ажырату үшін ғылым
деген не екенін, оның мазмұны қандай екенін білу қажет.
Ғылым дегеніміз адамның шындық дүние жайлы қызметінің арнайы бір
жүйеге келтірілген идеялық системасы (жүйесі). Демек, ғылыми дүниетану
қызметінің басты мақсаты шындық жайлы ақиқат білімге қол жеткізу екен. Ол
білім не үшін керек? Ол болашақ өндірістік іс-әрекетке қолданып,
практикалық қызметті ілгері дамыту, жетілдіру үшін, сөйтіп барған сайын
шындық дүние заттары мен құбылыстарын өз мақсат-мүддесіне сәйкес меңгеру
үшін қажет. Бұл ғылымның өндіргіш күш ретіндегі қоғамдық-әлеуметтік
функциясы (қызметі) болып саналады. Ғылымның екінші бір функциясы — мәдени-
дүниеге көзқарастық функциясы.
Ғылым, жалпы алғанда, дүниетану процесі болып табылады екен. Бірақ,
ол жай күнделікті таным процесі емес, арнайы ұйымдастырылған теориялық
таным процесі болып табылады. Ол — теориялық білімдер жүйесі. Теориялық
білімдер жүйесінің бастамасын салған Ертедегі Греция елі деп саналады.
Ертедегі грек ойшылдары фактілерді, ой-пікірлерді, жаңалықтарды жай
жинақтап қана қойған жоқ, оларлы негіздеп дәлелдеумен айналысты, бір
білімді екіншілерінен логикалық жолмен ойша қорытып шығарумен,сөйтіп оны
жүйелі, негізді және анық-айқын білім жасаумен айналысты.
Жаңа методологиялық әдіс XVII ғасырда — Жаңа заманда ғана жасалды,
өйткені ғылыми зерттеушілер тәжірибелік (эксперименттік)-математикалық
әдістің дүние танымдағы маңызын осы кезде түсініп, осының негізінде
классикалық жаратылыстану дниеге келді.
Ертедегі грек ойшылдары жасаған логика (дұрыс ойлаудың заңдары мен
формалары жайлы ілім) танып білуге тиісті шындық дүниенің өзіне тікелей
қатысты емес, ол дүние жайлы ойлауға қатысты болды, яғни ғылыми талдаудың
объектісі тікелей дүние заттары мен құбылыстары болмай, олардың ойша
бейнелері - абстракция, ұғым, пікір, сан, сапа, заң, т.б. болды. Сөйтіп,
материалдық дүниеге қарағанда оның идеалдық бейнесі (дүниесі) әлдеқайда
жүйелі логикалық және заңды түрде ретке келді. Білім, сөйтіп, материалдық
дүниеден "жоғарырақ" ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz