Қарапайым Internet - қосымшаларың жасау

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

І бөлім. Қарапайым Internet - қосымшалардың жасау түрлері.

1. 1 Internet және желі ішіндегі компоненттерінің техникалық

байланыстары . . . 5

1. 2 Internet -тің негізгі тэгтері көрсетілген тізімін жасау . . . 11

ІІ бөлім Internet қолдану үлгісі туралы жалпы түсінік

2. 1 Delphi интерактивті ортада жұмыс тәсілі . . . 16

2. 2. Мәліметтерді серверге жіберу және қолдану жолдары . . . 22

Қорытынды . . . 36

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 37

Кіріспе

Қазіргі күні ең қызықты WWW қызметі болып табылады. Оның көмегімен бірегей гипермәтіндік кеңістік немесе интерактивті құжаттар жинағын көрсететін бүкіләлемдік ақпараттық желіні құрайды. Бұл, құжаттың қайда орналасуына байланыссыз-ақ, бір құжаттың келесі құжатқа ауысуын көрсетеді. Яғни, бүкіл әлемді қамтитын «өрмекшінің торы» секілді, бұдан World Wide Web сөзі шығады.

Мұнда Internet (интернет) немесе Intranet (интранет) желісінде қарапайым қосымшаны жасауды қарастырамыз.

Бұл жердегі Internet деп - жер шарының барлық қолданушыларына бірдей ақпаратты тарататын компьютерлік желі болып табылады.

WWW қызметі үшін Web-сервер мен Web-браузер арасындағы гипермәтіндік ақпаратты қамтитын HTMР (Hyper Text Transfer Protocol) протоколы қамтиды. Web-сервер - қолданушыға ақпарат беретін WWW элементі. Web-сервер-ден ақпаратты сұрайтын қолданушы - Web-браузер деп аталады.

Web-браузер арқылы жіберілетін гипермәтіндік ақпарат арнайы HTML (Hyper Text Markup language) тілі көмегімен жазылады, бұл тек мәтінді ғана емес, сонымен қатар, шрифті басқару, түсті және әр түрі енгізбелерді (графика, әуен т. б. ) объектке енгізу үшін тэгтерді қолданады.

Графикалық немесе басқа файлды құжаттың жолын идентифицирлеу үшін Internet-те URL (Uniform Resource Locator) - ресурстың унифицирленген мекен-жайы. URL файлға ену протоколын нақтылайды (FTP немесе HTMР) . URL сонымен бірге, электронды поштаның адресін специфирлейді. Uniform Resource Locator келесі форматқа ие:

Курстық жобаның мақсаты: Мұнда Internet (интернет) немесе Intranet (интранет) желісінде қарапайым қосымшаны жасауды қарастыру. Бұл жердегі Internet деп - жер шарының барлық қолданушыларына бірдей ақпаратты тарататын компьютерлік желі.

Зерттеу міндеттері: Internet парақтарды қарайтын, қолданушының компьютерінде жүзеге асады.

Зерттеу объектісі: Internet мен Delphi ортасында объектілерімен қолдану жолдары.

Зерттеу пәні: Бағдарламалау тілдері.

Курстық жобаның көрнекілігі: Слайдтар, компьютер, проектор. схемалар.

Зерттеу әдістері: Ғылыми әдістемелік оқулықтар, журналдар, электрондық оқулықтар, техникалық журналдар.

Курстық жобаның құрылымы: Кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қосымша және пайдаланылған әдебиеттерден тізімінен тұрады.

І бөлім. Қарапайым Internet - қосымшалардың жасау түрлері

1. 1 Internet және желі ішіндегі компоненттерінің техникалық байланыстары.

Мұнда Internet (интернет) немесе Intranet (интранет) желісінде қарапайым қосымшаны жасауды қарастырамыз.

Бұл жердегі Internet деп - жер шарының барлық қолданушыларына бірдей ақпаратты тарататын компьютерлік желі болып табылады. Ал, Intranet - интернет секілді жұмыс істейді, бірақ қызметігі бөлек (әдетте, Intranet желісі мекемеде өзіндік мақсат үшін пайдаланылады) .

Біз Internet жайлы айтқанда, оның желі ішіндегі компоненттерінің техникалық байланысы қызықтырмайды, бізге Internet-ке қосылғаннан кейін мүмкіндіктері қызықтырады. Сонымен қатар, оларды Internet қызметтері деп атайды.

• E-mail. Электронды құжаттарды нақты абоненттерге жеткізу болып табылады. Жіберілетін хабар мәтін, әуен, графика және басқа да ресурстар болуы мүмкін.
• Newsgroups. Хабар тақтасы принципі юойынша құрылған жаңалықтар топтамасы. Ақпараттар әр түрлі тақырыптар бойынша топталады.
• Chat. Internet-ке қосылған барлық қолданушылардың реальды уақытта, клавиатура арқылы хабар алмасуы.

• FTP. Алыстағы компьютермен байланысты орнатады. FTP (File Transfer Protocol) протоколы қолданушыға Internet арқылы файлды бір орыннан келесі орынға ауыстырады.
• WWW (World Wide Web) . Internet механизмі, бұл ресурстар мен парақтарды біріктіретін гипермәтіндік байланысты қабылдайды.

Қазіргі күні ең қызықты WWW қызметі болып табылады. Оның көмегімен бірегей гипермәтіндік кеңістік немесе интерактивті құжаттар жинағын көрсететін бүкіләлемдік ақпараттық желіні құрайды. Бұл, құжаттың қайда орналасуына байланыссыз-ақ, бір құжаттың келесі құжатқа ауысуын көрсетеді. Яғни, бүкіл әлемді қамтитын «өрмекшінің торы» секілді, бұдан World Wide Web сөзі шығады.

WWW қызметі үшін Web-сервер мен Web-браузер арасындағы гипермәтіндік ақпаратты қамтитын HTMР (Hyper Text Transfer Protocol) протоколы қамтиды. Web-сервер - қолданушыға ақпарат беретін WWW элементі. Web-сервер-ден ақпаратты сұрайтын қолданушы - Web-браузер деп аталады.

Web-браузер арқылы жіберілетін гипермәтіндік ақпарат арнайы HTML (Hyper Text Markup language) тілі көмегімен жазылады, бұл тек мәтінді ғана емес, сонымен қатар, шрифті басқару, түсті және әр түрі енгізбелерді (графика, әуен т. б. ) объектке енгізу үшін тэгтерді қолданады.

Графикалық немесе басқа файлды құжаттың жолын идентифицирлеу үшін Internet-те URL (Uniform Resource Locator) - ресурстың унифицирленген мекен-жайы. URL файлға ену протоколын нақтылайды (FTP немесе HTMР) . URL сонымен бірге, электронды поштаның адресін специфирлейді. Uniform Resource Locator келесі форматқа ие:

рrotocol://server/path

URL форматының тізімі кестеде көрсетілген.

URL форматы

HTML жайындағы жалпы мағлұмат

HTML деген не?

HTML (Hyper Text Markup language) - Web ортасында гипермәтінді құжаттарды құруға арналған. Арнайы стандарттық тіл болып табылады. Web - құжаты Web браузер әртүрлі типіне құрастырылады. Егер, құжат HTML -ді қолданумен құрылған болса, Web браузер құжаттағы әртүрлі элементтерді белгілеу үшін HTML -ді интерпретациялайды.

HTML-ді пайдалану арқылы құжаттарды форматтауды, яғни шрифтерді, сызғышты және басқада графикалық елементтерді жүзеге асырады.

Көптеген құжаттар, яғни параграфтар немесе тізімге тэги HTML -ні пайдалану арқылы, сіз құжаттағы ақпараттың толықтылығын жалпы құрылымын сақтай отырып Web браузерді қажетті ақпаратпен қамтамассыз етуін. Web браузер - HTML құжаты үшін керек. Бірлік нүкте ол HTML -тэгін интерпретациялап және экранда біріншілік тіл өзгертілмей көрсетеді.

Көп жағдайда құжат авторы өзінің құжатының сыртқы түрін өзі анықтайды. Оқырман өзінің Web браузер мүмкіндігін пайдалану арқылы құжатының сыртқы түрін ғана белгілі бір дәрежеде өзгерте алады. Ал өзгерте алмайды. HTML HTML- тэгі көмегі арқылы абзац не тақырып бар, құжатты белгілеуге, кейін Web браузерге бұл тэгті интерпретирлеуді көрсетеді.

HTML -дің негізгі мүмкіндігін, бұл өзінің құжатының Web браузердің әртүрлі типінде қарауында болып табылаы.

HTML -ғы ТЭГ

Барлық HTML тэгтері С «<» басталып «>» символмен аяқталады. Олар жұптасқан түрінде қолданылады; стандартты тэг және аяқтаушы тэг құжаттың мәтінін аяқтайтын старттық және аяқтаушы тэгі бар. Тақырыптық тэгі тегін келтірейік.

<TITLE> құжат тақырыбы <TITLE>

Аяқтаушы тэг старттық тэг сияқты жазылады және «/» символымен ерекщелейді. Біздің мысалымыздағы <TITLE> Web браузер мәлімет тақырыбынның бастамасын хабарлайды, ал тэг <TITLE> аяқтайтын көрсетеді.

Кейбір тэгтер, <Р> аяқтаушы тэгті қажет етпейді бірақ мұны қолдану құжаттың мәтінін аяқтауына әкеледі.

HTML-тэгті жазылған символдарды регистрациясын ажырата алмайды:

Ескерту

Қосымша ажырата, табуляция символдары HTML құжаттардағы мәтінді жақсы өндеуі үшін, құжат ашылғандағы Web браузерімен инкорленеді. HTML құжатына келесі элементтер <PRE> және </PRE> тэгтер енгіземін <PRE> тэг жөнінде толық мәліметтер мәліметвтер көрсетілген.

HTML -дегі негізгі тэгтер

Құжатта кездесетін бірінші тэг <HTML> тэгі болу керек. Аталған тэг Web браузер құжат HTML тілін қолданумен жазылғанын хабардар етеді. Ең қарапайым HTML құжаты былай көрсетіледі.

<HTML> . . . қолдайды мәтін . . . <HTML>

Құжаттың тақырыптық бөлімінің тэгі <HTML> тэгінен кейінге орналасуы керек. Бұл тэг құжаттың жалпы бөлімін қоршайды. <HEAD> тэгіне қандайда бір мәтінді орналастырмаңыз. Стандарттық <HEAD> тэгі <TITLE> тэгі алдында орналастырылады, ал аяқтаушы </HEAD> тэгі құжат аяқталғаннан кейін қосталады.

Мысалы:

<HTML>

<HEAD>

<TITLE> қарапайым мысал </TITLE>

</HEAD>

Кеңес

Старттық және аяқтаушы <HTML>, <HEAD> және <BODУ> типтегі тэгтерді пайдаланған міндеті емес. Алайда, біз Web браузер құжатының тақырыптық бөлімін, мағыналық бөлімнен ажыратылуы оңай болу үшін қолдануды ұсынамыз.

Көбінесе, Web браузерлер тақырыптық құжатымен файлындағы мәтіндік терезенің <TITLE> тэгін белгілейді. <TITLE> және </TITLE> тэгімен шектелген тықырыптар <HEAD> тэгінді араласады. Құжат тақырыбы құжатты ашқанның өзінде көрінбейді.

HTML басқа тілде сияқты құжатта коментарийды шығуды, желі ішіндегі берілген құжатты сақтауды жүзеге асырады, бірақ браузермен анықталмайды. Коментарийды синтаксисі.

<! --Коментарий-->

Құжат тэгі -құжаттың HTML бөлімін қоршап анықтайды. Құжат мәтін, кесте, графика және т. б. қамту мүмкін. Құжаттын негізгі бөлімі. <BODУ> және </BODУ> тэгі арасындағы орналасуы керек. Бұл, құжаттың мәтінді және графиканың ақпаратты көрсететін бөлімі болып табылады.

HTML құжатындағы мәтін құрылымы - өзіндік мәтінге, мәтіндік пәнге фрогменттік тақырыбының жоғарғы денгейіне және т. б. бөлімді тақырыпты жоғарғы деңгейлігіне және т. б. бөлімнің тақырыптың бірінші деңгейі бір санымен белгіленеді. Келесі -2 және т. б. браузерлер тақырыптың 6 -ші деңгейлік стилімен өлшемін анықтайды. 6 деңгейден төмен тақрыптар HTML стандартты енбейді және браузермен қамтамасыз етілмейді.

1 деңгейдегі тақырыптық синтаксиске келесі:

<H1> 1 деңгейдегі тақырып </H1>

Тақырып жалпы жағдайда көрінуі мүмкін.

<HХ> тақырып х-деңгейде </HХ>

Мұндағы Х -1 - 6 сан аралығы, тақырып деңгейін анықтайды.

Көптеген мәтіндік редакторларға қарағанда HTML құжатында жолдардың ауысуы символы игногридленеді. Жолдардың бөлінуі мәтіндік құжаттың кез келген жерінде болу мүмкін. Web браузер жолдың ауысуы мен <р> тэгі бар абзацтарды бөледі. Егер, сіз <р> тэгін қолданбасаңыз онда құжатыңыз бірегей абзацтардан құралады.

<Р> тэгінің қосымша параметрлері:

<PALIGN=Leftcenterright>

абзацты солға, оңға және ортаға қарай түзетуді жүзеге асырады.

Сіз құжаттың барлық элементтерін браузер терезесінде центрлей аласыз. Бұл үшін, <CENTER> тэгін пайдалана аласыз. <PRE> алдын-ала форматтаушы тэгі экранда мәтінді міндетті түрде форматтауын көрсетеді. Мәтінді алдын-ала форматтауы </PRE> аяқтаушы тэгпен аяқталады. <PRE> . . . </PRE> тэгтерінің ішінде қолдануға рұқсат етеді:

• жолды ауыстыру;
• табуляция символдары (оң жаққа 8 пробел жүргізу) ;
• браузер орнатқан пропорциональды емес шрифт.

Егер, абзац форматын белгілейтін тэгті, мысалы, <PRE> және </PRE> тэгінің арасындағы <нх> қойсақ, браузермен игнорирленеді.

<BR> тэгі браузерге жолды ң бөлінуін хабардар етеді (абзац бөлетін <р> шатастырмау керек) . Бұл тэгті браузер бір жолдың астындағы жолды көрсететін орында қолдану ыңғайлы. Қосымша параметрлер <BR> тэгінің мүмкіндігін кеңейте түседі.

<BR CLEAR=left right all>

Берілген параметр жолды ауыстырып қана қоймайды, ол браузер терезесінде келесі жолды солға (left) немесе оңға (right) немесе екі (all) жағына да орналастырады. Егер сіз браузер автоматты түрде жолды ауыстырмағанын қаласаңыз, онда <NOBR> және </NOBR> тэгтерін белгілеңіз. Бұл жағдайдағы Web-браузер жол экран шекарасынан шықса да, жолды ауыстырмайды. Мұның орнына браузер терезесінде айналмалы горизонтальды жол шығады. Егер сіз, қайтсе де жолды екіге бөліп, қатаң анықталған орынға орналастырғыңыз келсе, <WBR> тэгін қойыңыз.

1. 2 Internet -тің негізгі тэгтері көрсетілген тізімін жасау

HTML-дің негізгі тэгтерінің негізгі тізімі

Жоғарыда келтірілген тэгтер - HTML-де жұмыс жасаудағы барлық қажеттіліктер. Осы тэгтерді қолдану арқылы қарапайым HTML-құжатын құра аласыз. Алайда, келесі бөлімдерді қарай отырып, сіз құжаттың сыртқы түрін өзгертіп және HTML-дың басқа да мүмкіндіктерін білесіз.

VBScript-ке кіріспе

Hyper Text Markup language (HTML) тілі құжатты басқаруда үлкен мүмкіндіктерге ие болғанымен, бағдарламаны алгортимдеу тіліне жету алыстау. HTML мүмкіндіктерін кеңейту үшін, арнайы сценарий тілі - BVScript жасалынды.

BVScript Delphi -тегі көп тілдің бірі. Бұл кең түрде қолданылады. Бірінші кезекте, BVScript Web-парақтарда қолдану үшін арналған. Алайда, технологияның дамуына байланысты оны қолдану кеңейе түсті. Қазір ол (Windows Scripting Host. ) сервер макросымен орындалатын, Active Server Page технологиясында қолданылады. Microsoft SQL Server 7. 0 BVScript-ті мәліметтер операциясында қолдануды жүзеге асырады.

BVScript Web-парақтарда жұмыс істеген кезде, HTML-құжатының құрамына еніп және Web-браузерге жөнелтіледі. Кейінірек, браузер BVScript мәтінін танып, экранда көрсету үшін интерпретирлеп, оны орындайды. BVScript-тегі сценарий Web-парақтарды қарайтын, қолданушының компьютерінде жүзеге асады.

HTML-құжатындағы Мені бас атаулы басқышы бар, қарапайым мысал келтірейік. Басқышты басқанда BVScript-те жазылған бағдарламалар орындалады (оның коды HTML құжатындағы мәтінге енгізілген) . Басқышты әр басқан сайын, ондағы мәтін оң және сол жақ пробелдерімен толтырылады.

<HTML>

<SCRIPT LANGUAGE=”BVScript”>

<!-

Sub btnHitMe_On Click

Document. frmSimple. btnHitMe. value=””+Document. frmSimple. btnHitMe.

value+””

End Sub

-->

</SCRIPT>

<BODY>

<FORM name=frmSimple>

<INPUT name=btnHitMe type=button ya 1ие=”Мені бас”>

</FORM>

</BODУ>

</HTML>

Бағдарламаны орындау үшін операциялық жүйе орнатқан жүйелі каталогтағы VBSCRIPT. DLL файлындағы BVScript-те жазылған сценарий ядросы арналған (scripting engine) . Бұл файл BVScript-ті қолдайтын барлық бағдарламаларда қолданылады, сондықтан сценарий ядросы орнататын комплектке кіреді. VBSCRIPT. DLL файлы бірнеше версияға ие.

BVScript HTML құжатында орналастыратын бір ғана тіл емес. Оның қарсыласы - YavaScript, синтаксисі жағынан белгілі дәрежеде ерекшеледі.

Ескерту

Кейбір Web-браузерлер, мысалы Netscape компаниясының Netscape Navigator BVScript-ті қолдамайды. Алайда, Microsoft Internet Explorer браузері сценарийдің екі типін де қолдайды. Мұндай жағдай, браузер қолданушысының типін алдын-ала білуі қиынға келетін, Internet желісінде BVScript-ті қолдануына шектеу қойылады.

HTML құжатына мәтін сценариін енгізу үшін “BVScript” сценариінің тілі LANGUAGE параметрі көрсетілген, <SCRIPT> тэгі көмегімен жүзеге асыруға болады.

<HTML>

<SCRIPT LANGUAGE=“BVScript”>

Мұнда мәтін сценариі орналасады

-->

</SCRIPT>

</HTML>

Кеңес

Айтылғандай, Web-браузердің барлық типі BVScript-ті қолдай бермейді, сондықтан, комментария тэгін “<!--“…” --> қолдануын және BVScript-тегі мәтін сценариімен аяқтауын ұсынады. Бұл кодты орындауда ешқандай әсер етпейді, бірақ экранға BVScript қолдамайтын браузер шығуының алдын алады.

BVScript-тегі кейбір шектеулер

BVScript-тегі барлық параметрлер variant типіне ие, яғни, процедура және функцияның параметрлерін хабарлау кезінде, сіз оның Delphi -тегі сияқты типін көрсете алмайсыз. Бірақ, HTML құжатының басында Option Explicit операторын қолдану арқылы, барлық параметрлерінің хабарлауын талап етуге болады.

Variant тип параметріндегі тип мәнін анықтау үшін, туремате (<параметр>) функциясын қолдануға болады. Бұл тип мәнін анықтайтын жолды қайтарады. Сонымен қатар, IsStr (<параметр>), IsDate (<параметр>) және т. б. функцияны True-де қолдануда сәйкес типке ие болады, немесе False - кері жағдайда.

BVScript-тің Delphi -тен тағы бір ерекшелігі: For циклінде Next операторынан кейін, цикл итерациясының жауабын беретін параметр атауын көрсетпейді.

Объектті модель және жағдайдың өңделуі

BVScript сценарий кодында HTML құжатына қосылған стандартты басқару элементтеріне, яғни енгізу жолы, басқыштар, мәліметтер формасына ене аласыз. Оларды <INPUT> тэгі арқылы енгіздіруге болады, негізгі атрибуттары: NAME - құжаттағы объекттің атауы, STYLE - стилі мен өлшемі, TYPE - элементтің типі (BUTTON, SUBMIT және т. б. ) . Мысалы, Жалғастыру басқышын қоюы келесі түрде болады:

<INPUT name=btnContinue type=button value= Жалғастыру>

Сонымен қатар, HTML құжатының құрамына ActiveX компонеттерін <OBJECT> тэгі арқылы орындауға болады. Оның атрибуттары: ID - құжаттағы объекттің атауы, CLASSIC - жүйе реестріндегі класстың идентификациялық номері, DATA - URL форматындағы адрес, CODEBASE - объект коды орналасқан (LJRL) адресі, HEIGHT, WIDTH - ені мен биіктігі. ActiveX компонеттерінің қасиеттерін орнату үшін <PARAM> тэгі қолданылады, атрибуттары: NAME - қасиет атауы, VALUE - орнатылатын мән.

ActiveX компонеттері мен басқару элементтерінің жағдайын өңдеу үшін, міндетті түрде, бірінші бөлімі - объект атауы, екінші бөлімі - жағдай атауы құрайтын бағдарламаны анықтау керек. Мысалы, btnContinue басқышы арқылы жағдай өңдеуші жүзеге асырылады, оны былай түсіндіруге болады:

Sub btnContinue_ On Click()

Сіз келесі стандартты басқару элементтерінің жағдайын өңдей аласыз: оnсlick (басқару элементін тышқанмен шерту), Dblclick (екі рет шерту), MouseOver (объектте тышқанды ауыстыру) және т. б.

BVScript сценариінде өңдеу үшін қажет HTML-дегі кейбір стандартты объекттерге ене алады. (кесте-3) .

ІІ бөлім Internet қолдану үлгісі туралы жалпы түсінік

2. 1 Delphi интерактивті ортада жұмыс тәсілі

DHTML жобасы - қолданушы жағында фунукционирленетін, Internet жобасын құруға арналған Microsoft ұсынған ұсыныстарының бірі. DHTML-дің басты ерекшелігі - оны түсіндіру үшін BVScript емес, VBA қолданылады және де жобамен жұмыс істеу әдеттегі Delphi интерактивті ортада жүзеге асады. Бірақ, DHTML-дің кемшілігі - мұны қолдану үшін Microsoft фирмасы жасаған, Document Object Model (DOM) рекомендациясымен танысу керек. DHTML-мен тереңге кетпей танысып көрейік.

... жалғасы

Мобильді жарнаманың өсуі

Смартфон қосымшалары

Интернет қосымшаларын құру технологиялары

Мектеп кітапханасының ақпараттық жүйесін құру

PHP тілі

Java және Android бағдарламасында мобильді құрылғы құру

Жаңалықтар мобильді қосымшасы

Интернет желісі және оның маңызы

Ақпаратты VPN технологиясы арқылы қорғау

DELPHI БАҒДАРЛАМАСЫНДА ИНФОРМАТИКА ПӘНІНЕН ИНТЕРАКТИВТІ ТАПСЫРМАЛАР ЖАСАҚТАУ

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс