Биологиялық факторлардың микроорганизмдерге әсері

Микробтар физикалық, химиялық әсерге ұшырап қана қоймайды, биологиялық әсерлерге де ұшырайды. Табиғатта барлығы байланысты және өзара тәуелді. Тірі жәндіктер тұрақты экологиялық жүйеге – биоценозға біріккен. Бұлардың әрқайсысына түр жөнінде және поуляцияның сандық қарым-қатынасы, структура, өзара қатысы және басқа белгілері тән болып келеді. Түрлі ценоздар ( фитоценоздар, зооценоздар) арасында табиғатта микробиоценоздар – микроорганизмдер тобы үлкен орын алады. Олардың өздерінің арасында және басқа тірі организмдер арасында өте әрқилы өзара байланыстар бар, бұл өзара байланыстар симбиоз, комменсализм, метабиоз, саттелизм, синергизм, антагонизм және тағы басқа түрде білінуі мүмкін.
Симбиоз – микробтардың екі не бірнеше түрлерінің бір-бірімен не басқа жәндіктермен бірге тіршілік етуі. Симбиозға нақтылы мысал. Саңырауқұлақ пен балдырлардың қынада бірлесіп тіршілік етуі; сол сияқты аэробтардың анаэробтармен бір тұйық ортада (топырақтағы және басқа жерлердегі тұйықталған қуыстарда) болуы, бұл жағдайда аэробтар оттегін пайдаланғаннан кейін тіршілігі атомдық оттегісіз жүретін анаэробтарға қолайлы жағдай туады. Тамыр түйнекшелерінде болатын микробтар бұршақ тұқымдас өсімдіктермен симбиозды тіршілік етеді. Целлюлоза ыдарататын микробтардың күйіс қайыратын жануарлардың үлкен қарынында болуы микробтар мен жануарлар симбиозына мысал бола алады.
Комменсализм – микробтардың басқа организмдермен бірге тіршілік етуінің көмескі түрі, бұл жағдайда бір организм екінші организмнің қорегін не бөліп шығарған өнімдерін оған зиян келтірмей пайдаланады. Комменсалдар- жануарлардың ішек-қарын, жыныс жолдарында, теріде кәдімгі микрофлоралары, сол сияқты, өсімдіктердің эпифитті микробтары.
Метабиоз – микробтардың бір түрлері екінші бір түрлер тіршілік өнімдерін пайдаланады және соның арқасында екінші түрдің дамуына қолайлы жағдай туғызуы
(аммонификаторлардың және нитрификаторлармен, целлюлоза ыдырататын және азот жинаушы бактериялардың бірігіп тұруы түріндегі қарым-қатынасы). Нитрификаторлар шіріткіш бактериялардың өнімін – аммиакты тотықтырады, ал азотобактериялар клетчатка ыдырағанда жиналатын органикалық қышқылдарды пайдаланады.
Сателлизм – бір микробтың өсуіне екінші бір микробтар тіршілік

Пайдаланылған әдебиеттер:


1.Толысбаев.Б.Т.,.Бияшев К.Б. Микробиология және Иммунология. 2006.81-83 бет.
2. «Микробиология және вирусология» пәнінен Оқу - әдістемелік кешен.
3.Интернет- ресурс.
4.Орысша-қазақша онлайн аудармашы.