Бастауыш сыныпта математикадан ұйымдастырылатын сыныптан тыс жұмыстар және оны өткізу әдістемесі
I Кіріспе
II Негізгі бөлім
2.1 Бастауыш сыныптардағы сыныптан тыс жұмыс және оны өткізу әдістемесі
2.2 Бастауыш математикасында сыныптан тыс жұмыстардың жаңа технологиямен байланысы
2.3 Сыныптан тыс жұмыстарда ұлттық ойынның мәні
2.4 Сыныптан тыс жұмыс жүргізуде оқушылардың логикалық ойын дамыту
III Практикалық бөлім
IV Қорытынды бөлім
II Негізгі бөлім
2.1 Бастауыш сыныптардағы сыныптан тыс жұмыс және оны өткізу әдістемесі
2.2 Бастауыш математикасында сыныптан тыс жұмыстардың жаңа технологиямен байланысы
2.3 Сыныптан тыс жұмыстарда ұлттық ойынның мәні
2.4 Сыныптан тыс жұмыс жүргізуде оқушылардың логикалық ойын дамыту
III Практикалық бөлім
IV Қорытынды бөлім
Кіріспе
Бұл курстық жұмыста бастауыш сыныпта математикасынан ұйымдастырылатын сыныптан тыс жұмыстар мен жаңа технологиялардың тиімділігі, сонымен қатар ұлттық ойынның мәні, оқушылардың логикалық ойын дамыту қарастырылған. Жалпы бастауыш сынып оқушылары үшін сыныптан тыс жұмыстың көмегі мол. Сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру барысында мұғалім оқушылардың жеке ерекшелігін ескере отырып, аса шеберлікпен оқушылар жан-жақты жұмысқа бейімделе алатындай ұйымдастырылуы тиіс. Әрине сыныптан тыс жұмыстың түрі көп, сондықтан бастауыш сынып мұғалімі жоспарын ойдағыдай өткізу үшін сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру барысында қазіргі таңдағы сабаққа қолданылатын жаңа технологияларды пайдаланса, және оқушылардың логикалық ойын дамытуда ұлт ойындарын пайдаланса, үлкен ғанибет. Себебі бала ойын арқылы мұғалімнің беретін білімін тез меңгереді десек, қателеспейміз. Алайда ойынды орынды пайдаланған жөн. Жалпы бұл жұмыста жоспарда көрсетілген бөлімдердің барлығы толық қамтылған.
Курстық жұмыстың мақсаты:
Бастауыш сынып математикасынан ұйымдастырылатын сыныптан тыс жұмыстардың түрлерін зерделеу, зерттеу, өткізу әдістемесі бойынша тақырыпты ашып пысықтау, теориялық берілген мәліметтерді тәжірибеде іске асыру.
Курстық жұмыстың міндеті:
- математикадан сыныптан тыс жұмыс түрлеріне түсінік беру;
- өткізу әдістемесі бойынша түсініктер қалыптастыру;
- жаңа технологияларды қолданудың маңыздылығы жайлы ұғындыру;
- оқушылардың логикалық ойын дамытатын әдіс-тәсілдердің тиімділігін зерттеу.
Жұмыстың зерттелу деңгейі:
Егер сыныптан тыс жұмыстардың тиімділігін тереңірек зерттеп, оқып үйренсе, онда әрбір адам бұл жұмыстың бала интелектісін дамытудағы ең тиімді, ең ұтымды, ең жеңіл де тәсіл екендігін, қаншалықты қажеттілігін толық түсінер еді.
Оқытудың сыныптан тыс формасын бұл дүниеге алғаш әкеліп, олардың түрлерін жасап, ғылымға енгізген әйгілі ұлы ғұламалар Я.А.Каменский, К.Д.Ушинский, А.С.Макаренко, И.Г.Пестолоций, И.П.Подласый және де қазақтың ұлы ғалымдары А.Байтұрсынов, Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев т.б. болатын.
Алдағы уақытта бұл тақырыптың, яғни сыныптан тыс жұмыстың, барлық сыныптарда алатын орны мен маңызы зор болмақ.
Бұл курстық жұмыста бастауыш сыныпта математикасынан ұйымдастырылатын сыныптан тыс жұмыстар мен жаңа технологиялардың тиімділігі, сонымен қатар ұлттық ойынның мәні, оқушылардың логикалық ойын дамыту қарастырылған. Жалпы бастауыш сынып оқушылары үшін сыныптан тыс жұмыстың көмегі мол. Сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру барысында мұғалім оқушылардың жеке ерекшелігін ескере отырып, аса шеберлікпен оқушылар жан-жақты жұмысқа бейімделе алатындай ұйымдастырылуы тиіс. Әрине сыныптан тыс жұмыстың түрі көп, сондықтан бастауыш сынып мұғалімі жоспарын ойдағыдай өткізу үшін сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру барысында қазіргі таңдағы сабаққа қолданылатын жаңа технологияларды пайдаланса, және оқушылардың логикалық ойын дамытуда ұлт ойындарын пайдаланса, үлкен ғанибет. Себебі бала ойын арқылы мұғалімнің беретін білімін тез меңгереді десек, қателеспейміз. Алайда ойынды орынды пайдаланған жөн. Жалпы бұл жұмыста жоспарда көрсетілген бөлімдердің барлығы толық қамтылған.
Курстық жұмыстың мақсаты:
Бастауыш сынып математикасынан ұйымдастырылатын сыныптан тыс жұмыстардың түрлерін зерделеу, зерттеу, өткізу әдістемесі бойынша тақырыпты ашып пысықтау, теориялық берілген мәліметтерді тәжірибеде іске асыру.
Курстық жұмыстың міндеті:
- математикадан сыныптан тыс жұмыс түрлеріне түсінік беру;
- өткізу әдістемесі бойынша түсініктер қалыптастыру;
- жаңа технологияларды қолданудың маңыздылығы жайлы ұғындыру;
- оқушылардың логикалық ойын дамытатын әдіс-тәсілдердің тиімділігін зерттеу.
Жұмыстың зерттелу деңгейі:
Егер сыныптан тыс жұмыстардың тиімділігін тереңірек зерттеп, оқып үйренсе, онда әрбір адам бұл жұмыстың бала интелектісін дамытудағы ең тиімді, ең ұтымды, ең жеңіл де тәсіл екендігін, қаншалықты қажеттілігін толық түсінер еді.
Оқытудың сыныптан тыс формасын бұл дүниеге алғаш әкеліп, олардың түрлерін жасап, ғылымға енгізген әйгілі ұлы ғұламалар Я.А.Каменский, К.Д.Ушинский, А.С.Макаренко, И.Г.Пестолоций, И.П.Подласый және де қазақтың ұлы ғалымдары А.Байтұрсынов, Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев т.б. болатын.
Алдағы уақытта бұл тақырыптың, яғни сыныптан тыс жұмыстың, барлық сыныптарда алатын орны мен маңызы зор болмақ.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Математиканың бастауыш курсын оқыту әдістемесі. 1,2 бөлім. Алматы. 1996 жыл. Авт: Т.Оспанов, Ш.Құрманалина.
2. "Ұлт тағылымы" Ғылыми педагогикалық журнал. №4. 2002ж.
3. Дауыс және көрініс. 2002жыл. №2
4. Математикадан бастауыш сыныпқа арналған логикалық жаттығулар жинағы. Авт. Төлегенов Өмірбек. Көкшетау.
5. Бастауыш кластарда математикадан жүргізілетін сыныптан тыс жұмыстар. Методикалық құрал. Авт. Елеубаева. Алматы. Мектеп 1990жыл.
6. Бастауыш мектеп 2003жыл. №12
7. Бастауыш мектеп. 2003 жыл. №3
8. Бастауыш мектеп. 2003 жыл. №4
9. Бастауыш мектепте оқушылардың дағдысын қалыптастыру. Авторы: К.Бозжанова. Алматы. 1989 жыл.
1. Математиканың бастауыш курсын оқыту әдістемесі. 1,2 бөлім. Алматы. 1996 жыл. Авт: Т.Оспанов, Ш.Құрманалина.
2. "Ұлт тағылымы" Ғылыми педагогикалық журнал. №4. 2002ж.
3. Дауыс және көрініс. 2002жыл. №2
4. Математикадан бастауыш сыныпқа арналған логикалық жаттығулар жинағы. Авт. Төлегенов Өмірбек. Көкшетау.
5. Бастауыш кластарда математикадан жүргізілетін сыныптан тыс жұмыстар. Методикалық құрал. Авт. Елеубаева. Алматы. Мектеп 1990жыл.
6. Бастауыш мектеп 2003жыл. №12
7. Бастауыш мектеп. 2003 жыл. №3
8. Бастауыш мектеп. 2003 жыл. №4
9. Бастауыш мектепте оқушылардың дағдысын қалыптастыру. Авторы: К.Бозжанова. Алматы. 1989 жыл.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Н.Құлжанова атындағы Торғай гуманитарлық колледжі
Бастауыш сыныпта математикадан ұйымдастырылатын сыныптан тыс жұмыстар
және оны өткізу әдістемесі
(Математика әдістемесі пәнінен курстық жұмыс)
Орындаған: III курс студенті Карабаева Г.
Жетекшісі: Қалиева Н.С.
Арқалық қаласы
2011– 2012 оқу жылы
Аннотация
Менің курстық жұмысымның тақырыбы: Бастауыш сыныпта математикадан
ұйымдастырылатын сыныптан тыс жұмыстар және оны өткізу әдістемесі.
Менің курстық жұмысым мынадай бөлімдерден тұрады:
Кіріспе бөлім; негізгі бөлім: сыныптан тыс жұмыстар мен қазіргі
таңдағы сабақта қолданылатын жаңа технологиялар және сабақта ұлттық ойын
мен оқушылардың логикалық ойын дамыту; практикалық бөлім; қорытынды
бөлім.
Сыныптан тыс жұмысқа мезгілге байланысты топ серуен, апталық,
кештер, олимпиадалар, үйірмелер, олардың қатарына математикалық
тапсырмалар, логикалық есептер, мақал-мәтелдер, қызықты ойындар,
жаңылтпаштар, жұмбақтар, сөзжұмбақтар, викториналар т.б. жатқызуға болады.
Мен мемлекеттік тәжірибеден өту барысында осылардың көптеген элементтерін
қолдандым. Сыныптан тыс жұмыс оқушылардың білімдерін кеңейтіп, жан-жақты
ізденулеріне мүмкіндік жасайды. Логикалық ойлау қабілеті артады,
қызығушылығы оянады, ой-өрісі кеңейеді. Себебі сыныптан тыс жұмысты
ұйымдастыру барысында көптеген пәнмен байланысады. Біріншіден, математика,
ана тілі, халық шығармасы - мақал, жұмбақ, жаңылтпаш және суретпен,
дүниетанумен т.б. сабақтармен байланысы мол. Ал оқушы осы математикадан
ұйымдастырылатын сыныптан тыс жұмыс арқылы жан-жақты есіне түсіреді және
соңында қорытындысын шығарады.
Сонымен қатар, менің өткізген жұмыстарымның өте қызықты өтуіне
қазіргі таңдағы жаңа технологиялардың да пайдасы тиді. Жаңа технологияны
қолдану үшін мұғалім өзіне қолайлысын таңдап алу керек. Жаңа технологияның
50-ден астам түрі бар. Әр қайсысының өзіне тән ерекшелігі бар. Тиімдісі,
Венн диаграммасы, деңгейлеп оқыту, модульдік технология, кубизм,
ассоциация, ой-толғау, т.б. Сабақта математикадан жұмыс жүргізу барысында
жаңа технологияны пайдалануда мұғалімнің шеберлігі, шығармашылығы
оқушылармен қарым-қатынасы, ұйымдастырушылық қабілеті жоғары болу керек деп
білемін.
Қорытындылай келе, "Математика ғылымдар патшасы, ал арифметика -
математиканың патшасы", - немістің ұлы математигі Гаусс айтқандай,
математиканың балалар өмірінде алатын орны ерекше. Математика тек қана
қосу, алу, бөлу, көбейту т.б. амалдардың жиынтығы ғана емес, балалардың
ойлау жүйесіне ес процесінің дамуына, әдепті де иманды болып өсуіне тікелей
әсер ететін ғылым деген тұжырымға толығымен қосыламын.
Мен, Карабаева Гульбану Алтынбековна мемлекеттік педагогикалық
практикамды Қостанай облысы Арқалық қаласынынң Б.Майлин атындағы №3 жалпы
орта білім беретін профильді мектебінің 3-сыныбына жетекшілік етте отырып
өттім.
Мен мемлекеттік практикамда: өз таңдауым бойынша алған курстық
жұмысымның тақырыбы "Математикадан ұйымдастырылатын сыныптан тыс жұмыстар"
атты тақырыпта жұмыстар жүргіздім. Себебі сыныптан тыс жұмыстың оқушыларға
көп көмегі бар. Сыныптан тыс жүргізілетін жұмысқа оқушылардың қызығушылығы
мол. Менің сыныптан тыс жүргізген жұмыстарым мынадай: "Қызықты математика"
жарысы, "Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар", "Киелі сандарды білеміз бе?",
"Жылдамдық, уақыт, қашықтық", "Орамал тастамақ" т.б.
Мен осы өткізген жұмыстарымда: ұлттық ойындар, мақал-мәтел,
жаңылтпаштар, логикалық есептер, ребустар, карточкалар, жұмбақтар,
математикалық викториналық сұрақтар, сөзжұмбақ, басқа да қызықты
тапсырмаларды, оған қоса, қазіргі таңдағы жаңа технологияларды пайдаландым.
Сыныптан тыс жұмыс оқушылардың математикаға қызығушылығын оятумен қатар ой-
өрісін, жылдамдыққа, шапшаңдыққа баулып, логикалық ойлау қабілетін
арттырса, қиын есепті шешу жолында төзімділікке, ізденімпаздыққа жетелейді.
МАЗМҰНЫ:
I Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 5
II Негізгі бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .. 6
1. Бастауыш сыныптардағы сыныптан тыс жұмыс және оны
өткізу әдістемесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... 6
2.2 Бастауыш математикасында сыныптан тыс жұмыстардың
жаңа технологиямен байланысы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
2.3 Сыныптан тыс жұмыстарда ұлттық ойынның мәні ... ... ... ... ...
10
4. Сыныптан тыс жұмыс жүргізуде оқушылардың логикалық
ойын дамыту
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... 11
III Практикалық бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
IV Қорытынды бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
38
Кіріспе
Бұл курстық жұмыста бастауыш сыныпта математикасынан
ұйымдастырылатын сыныптан тыс жұмыстар мен жаңа технологиялардың
тиімділігі, сонымен қатар ұлттық ойынның мәні, оқушылардың логикалық ойын
дамыту қарастырылған. Жалпы бастауыш сынып оқушылары үшін сыныптан тыс
жұмыстың көмегі мол. Сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру барысында мұғалім
оқушылардың жеке ерекшелігін ескере отырып, аса шеберлікпен оқушылар жан-
жақты жұмысқа бейімделе алатындай ұйымдастырылуы тиіс. Әрине сыныптан тыс
жұмыстың түрі көп, сондықтан бастауыш сынып мұғалімі жоспарын ойдағыдай
өткізу үшін сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру барысында қазіргі таңдағы
сабаққа қолданылатын жаңа технологияларды пайдаланса, және оқушылардың
логикалық ойын дамытуда ұлт ойындарын пайдаланса, үлкен ғанибет. Себебі
бала ойын арқылы мұғалімнің беретін білімін тез меңгереді десек,
қателеспейміз. Алайда ойынды орынды пайдаланған жөн. Жалпы бұл жұмыста
жоспарда көрсетілген бөлімдердің барлығы толық қамтылған.
Курстық жұмыстың мақсаты:
Бастауыш сынып математикасынан ұйымдастырылатын сыныптан тыс
жұмыстардың түрлерін зерделеу, зерттеу, өткізу әдістемесі бойынша тақырыпты
ашып пысықтау, теориялық берілген мәліметтерді тәжірибеде іске асыру.
Курстық жұмыстың міндеті:
- математикадан сыныптан тыс жұмыс түрлеріне түсінік беру;
- өткізу әдістемесі бойынша түсініктер қалыптастыру;
- жаңа технологияларды қолданудың маңыздылығы жайлы ұғындыру;
- оқушылардың логикалық ойын дамытатын әдіс-тәсілдердің тиімділігін
зерттеу.
Жұмыстың зерттелу деңгейі:
Егер сыныптан тыс жұмыстардың тиімділігін тереңірек зерттеп, оқып
үйренсе, онда әрбір адам бұл жұмыстың бала интелектісін дамытудағы ең
тиімді, ең ұтымды, ең жеңіл де тәсіл екендігін, қаншалықты қажеттілігін
толық түсінер еді.
Оқытудың сыныптан тыс формасын бұл дүниеге алғаш әкеліп, олардың
түрлерін жасап, ғылымға енгізген әйгілі ұлы ғұламалар Я.А.Каменский,
К.Д.Ушинский, А.С.Макаренко, И.Г.Пестолоций, И.П.Подласый және де қазақтың
ұлы ғалымдары А.Байтұрсынов, Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев т.б. болатын.
Алдағы уақытта бұл тақырыптың, яғни сыныптан тыс жұмыстың, барлық
сыныптарда алатын орны мен маңызы зор болмақ.
Математикадан сыныптан тыс жұмыс және оны өткізу әдістемесі
Математикадан кластан тыс жұмыс бүкіл оқу процесінің құрамды
бөлігі, сабақтағы жұмыстардың заңды жалғасы болып табылады. Сыныптан тыс
жұмыстардың негізгі міндеттері: оқушылардың практикалық дағдылары мен
білімдерін кеңейте және тереңдете түсу; логикалық ойлауды, тапқырлықты,
математикалық қырағылықты дамыту, неғұрлым қабілетті және дарынды балаларды
көрсете білу, олардың ой-өрісінің әрі қарай дамуына көмектесу, математикаға
қызығушылығын арттыру, балаларды қызықты сабақтарға, жұмыстарға тарту,
соның арқасында тәртіпті күшейте түсу, табандылыққа, еңбекке деген
сүйіспеншілікке, ұйымшылдыққа және ұжымшылдыққа тәрбиелеу. Сыныптан тыс
жұмыстардың сыныптағы тақырыптардан өзгешелігі - еріктілік принципінде
құрылуында. Мұнда оқушыларға баға қойылмайды, бірақ пайымдаулардың
негізділігі тапқырлық, есептеу шапшаңдығы, есеп шығаруда ұтымды әдістерді
пайдалануы, мадақталуы тиіс. Сыныптан тыс жұмыс істеу үшін мұғалім шамалары
келетіндей қиынырақ материалды немесе математиканың негізгі курсын оқып
үйренуде толықтырушы болып табылатын материалды, бірақ сынып жұмысымен
үйлесімді болатындай таңдап алады. Сыныптан тыс жұмыстың сабақтан
өзгешелігі онда математикалық есептердің ойын сипатында болып келуі. Мұнда
қызықтыратын форманы пайдалана отырып, мынаны есте ұстау керек: егер,
мәселен, математикалық мәнін түсінуге, математика жөнінен білімдерді
тереңдетуге және айқындауға себі тисе ғана ол құнды болмақ. Мұғалім
сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыруды инициатива және оқушылардың өз бетінше
жұмыстарын жан-жақты қамтамасыз ететіндей мұқият ойластыруы тиіс.
Мұғалімдер тәжірибесі сыныптан тыс жұмыстардың алуан түріне бай. Бұл
сыныптан тыс сабақтар математикалық бұрыштар, математика кештері немесе
ертеңгіліктері, математика үйірмелері, конкурстар, олимпиадалар болып
табылады. Жұмыс түрлерінің әрқайсысын қарастыратын болсам:
Сыныптан тыс сабақтар:
Сыныптан тыс сабақтар немесе кейде оны қызықты математика сағаты
деп атағандай, әдетте барлық сыныпқа арналып өткізіледі. Сабақтың ұзақтығы
түрліше болады. Оқушылардың жас ерекшелігіне байланысты 30-дан 45 минутқа
дейін. Мұндай сабақтар айына 1-2 рет болуы тиіс, алайда қиынырақ есептер,
тапқырлық есептері, ойын есептер, геометриялық мазмұнды қызықты есептер,
логикалық есептер, мысалдар шешу үшін түрлі әдістерді пайдаланылатын
теңдеулер шығарылады. Сиқырлы квадраттарды толтыруға тапсырмалар, ойлаған
санды табу, ребустарды, шаршыларды, жұмбақтарды шешу ұсынылады. Бұл
материалмен жұмысты қимылды әрі тыныш ойындар формасында ұйымдастыруға
болады. Айшықты бояулармен салынған плакаттар, суреттер пайдаланылса,
балаларға өте әсерлі болу үшін ертегілердің кейіпкерлері кірістірілсе,
тіпті жақсы. Сабақта балаларды ұжымдық және жеке дара ұйыммен ұштастырған
тиімді. Оқушыларға берген тапсырмаларын есептердің ұпайларын санау жолымен
жүргізу ұсынылады. Мұнда тек орындардың дұрыстығы ғана емес оны негіздей
білуде есепке алынады. Бұл жеңімпаздарды айқындауға және оларға бәйге
беруге мүмкіндік жасайды. 100 көлеміндегі қосу және азайтуды қайталау және
пысықтау кезінде 2 сыныпта 4 тоқсанның басында өткізілетін сыныптан тыс
сабақты қарастырамыз. Мұғалім балаларға бүгін математикадан сыныптан тыс
сабақ екенін айтады. Немен шұғылданатынымызды білу үшін плакаттың
сыртындағы жазуды оқу керек. Бірақ әуелі ең ыңғайлы тәсілмен мынадай
мысалды шығару керек:
1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 + 9 + 10
Ең бірінші мысалды дұрыс шығарған және шешуін түсіндірген оқушы
плакатты аударып қояды, онда былай деп жазылған: "Ойлау, есеп шығару,
шешуін табу". Әрі қарай мұғалім барлық тапсырмаларды шапшаң және дұрыс
орындау үшін олардың өте жинақы, зейінді болуларың керек деп айтады. 3
команда ұйымдастырылады. Әр команда өз капитанын сайлайды. Капитандар
бірінші үстелден орын алады.
Бірінші жарыс - капитандар конкурсы. Капитандардың әрқайсысы
мысалдарды 1 минутта шығаруға тиіс. Барлығы іштерінен санап, бақылап
отырады, тақтада мысалдар нұсқамен берілген, әрбір нұсқада мына түрдегі
мысалдар қамтылған.
28 + 36, 46 + 54, 100 - 1, 64 - 18, 93 - 65.
Барлық мысалдарды кім бірінші шығарғаны айқындалады. Мұғалім
тапсырмаларды орындағаны үшін командаға жеке ұпайлар тапсырылатыны
айтылады. Бірінші команда - қызыл түсті, 2-сі сары, 3-сі жасыл түсті
жетондармен марапатталады. Жетондар Тапқышбектің қалтасына салынатын
болады (Тапқышбектің суреті салынған плакат ілініп, ол жөнінде қысқаша
әңгіме өткізіледі).
Қоғамның болашағы оқушы жастарға ұжымдық тәрбие беруде
сабақтан тыс ұлттық ойындардың ішінде ұжымшылдыққа, отанды сүюге,
ауыз бірлікке патриоттыққа тәрбиелейтін ойындар көп кездеседі. Ойын
бала өміріндегі тәрбиенің шешуші құралы. Бала өзін қоршаған ортаны,
өмір сүріп отырған айналасындағы заттар құбылыстарды ойын арқылы
түсінеді. Әрине тек көру, байқау арқылы емес, тікелей араласып, іс -
әрекетке көшіп, нақты қарым – қатынас барысында біледі. Мұны ұғынуда
ойын шешуші мәнге ие болады. Былайша айтқанда қарым – қатынаста бола
біледі. Сезінуі ойын негізінде жүзеге асады.
Бастауыш мектеп. Бастауыш сынып оқушылары, әсіресе, мектеп
табалдырығын алғаш аттаған жас бүлдіршіндер үшін мұғалімнің ролі
ерекше. Бұл оқушылар әлі ойын баласы. Міне, осы оқушыларды мұғалім
жылы шыраймен өзіне тартып, бала жүрегінен жол таба білуі керек.
Оқытып тәрбиелеудегі негізгі мақсат - оқушыларды мектептегі оқуға,
ұйымшылдыққа, еңбек ете білуге даярлау, олардың бойында адамгершілік
қасиеттерді қалыптастыру, ойлау, сөйлеу қабілеттерін дамыту. Сабақ
үстінде жүргізілетін жұмыс түрі тақырыпқа сай алынған тәрбиелік
мәнді ойын түрлері оқушылардың ойлау белсенділігін қажет етеді.
Ойынды балалар тек сабақтан зерігіп шаршаған кезінде сергіту
мақсатында емес, оларға берілетін негізгі білім ұғым түсініктерді
берік меңгерту мақсатында жүргізілгені дұрыс.
Ойын арқылы оқушылар өздігінен жұмыс істеуге үйреніп, ойлау
қабілеті дамып, өздігінен қорытынды жасай алатын болады. Қолданатын
ойын түрлері барлық сабақта тақырыпқа байланысты өтіледі. Мысалы,
математикадан күн мен түн, бәйге, балық аулау, көкөністерді жинайық,
кассир, үндемес, дүкен ойындары санның бірлік құрамын білуге, санды
жіктей білуге, қосу мен азайтуға байқай білу мен есте сақтау
қабілетін дамытуға арналған.
Қорыта айтқанда, бастауыш сынып оқушыларына үнемі сабақты
ойын түрінде қызықты да, мазмұнды етіп жүргізу мұғалімнің өзіне,
шығармашылық ізденісіне, әртүрлі әдіс – тәсілдерді сабақта тиімді
пайдалана білуіне байланысты.
Бастауыш сынып математикасында сыныптан тыс жұмыстардың жаңа
технологиямен байланысы
Қазіргі педагогика теориясы елеулі өзгерістерге еніп, білім беру
құрылысында жаңа технологиялар өмірге келді. Оқытудың жаңа технологияларын
жете меңгерудің, одан соң, оны оқу мазмұнына, оқушылардың жас және
психологиялық ерекшеліктеріне қарай таңдап пайдаланудың маңызы зор. Қазір
педагогикалық технология ұғымы іс-тәжірибемізде жиі қолданылып, практикаға
енуде. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік,
адамгершілік, рухани азаматтық және басқа да көптеген адами келбетінің
қалыптасуына игі әсерін тигізеді. Өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін
ұйымдастыруына көмектеседі. Бұл технологияның өзі әр түрлі атқарушылардың
шеберлігіне байланысты.
Қазіргі заманғы білім берудің даму бағыты мен технологияларын
қамтитын 50-ден астам педагогикалық технология қолданылып жүргені мәлім. Ал
технологиялардың түрлеріне тоқталатын болсақ, олар:
• Модульдік оқыту технологиясы;
• Сын тұрғысынан ойлауды дамыту;
• Венн диаграммасы;
• Ой-толғау;
• Жұптап талқылау;
• Топтау, түртіп алу, болжау;
• Тірек сызбасы;
• Тәй-тәй бағдарламасы;
• Деңгейлік саралау технологиясы;
• Инсерт әдісі;
• Кластер әдісі;
• Ассоциация;
• Джиксо.
Жаңа технологияларды күнделікті сабақ үрдісіне пайдалану үшін әр
мұғалім өзінің алдында отырған оқушыларының жас ерекшеліктерін ескере
отырып, педагогтық мақсат-мүддесіне байланысты, өзінің шеберлігіне
байланысты таңдап алады. Жаңа технологияны жүзеге асыруда мұғалім
белсенділігі, шығармашылық ізденісі, өз мамандығына деген сүйіспеншілігі,
алдыңғы шәкірттерін бағалауы ерекше орын алады. Біздің міндетіміз - оқушыға
оның бойында жасырынып жатқан мүмкіндіктерін ашып көрсету. Кез келген оқушы
мұғалімнің басшылығымен орындаған шығармашылық жұмысының нәтижесінде өзінің
ішкі мүмкіндіктерін дамытады. Баланың қабілеті мен талантын дамытуды
неғұрлым ертерек бастаса, соғұрлым оның қабілеті толық ашылуы мүмкін.
Күнделікті сабақта беретін деңгейлік тапсырмаларды қызықты етіп құрап,
оқушылардың қызығушылықпен орындауларын қадағалау қажет. Мысалы, математика
сабағында оқулықпен ғана шектеліп қоймай, әртүрлі қызықты есептер берілу
керек. Сабақты қызықты етіп өткізу үшін мұғалім өзі даярлану керек, яғни
мынадай нәрселерді біліп, ескеруі керек:
• математика сабағында оқушылардың ой-еңбегі мен қабілетін
арттыру және дамытудың тиімді әдістерін қалыптастыра білу
керек;
• берілетін есептің шығарылу тәсілдерін, оны ұғыну керек;
• қосымша әдебиеттер оқып, білімді күнделікті толықтыру керек;
• есеп шығарудың әртүрлі жолдарын, тәсілдерін игеру керек;
• оқушылардың қызығушылықтарын арттыру мақсатында ойын түрлерін
пайдалану керек.
Модульдік оқыту технологиясы. Оқыту жүйесіне оқытудың жаңа
технологиясын енгізу дегеніміз оқушыларға дәріс берудің бұрынғы түрін
түбегейлі өзгертіп, жаңарту енгізу керек деген ұстаздар қауымы оқулықтарды
қайта жинақтап қарап, оқулықтағы тарауларды топтап, 7-12 сағаттық модульдік
схемаға түсіреді. Модульдік схемаға енген тақырыптарды тірек сызбасына
түсіреді. 7-12 сағатқа арналған сабақтың негізгі түйіні тірек сызбадан
көрініс алады. Мұғалім тірек сызбасы арқылы модульдік сабақтың кіріспе
бөлімінде алдыңғы өтілетін сабаққа түсініктеме жасап түсіндіреді. Диалогтық
бөлімінде сабақтың бірнеше типі мен түрлері қойылған. Мұғалімдер
тапсырманы, жеңілден ауырға ауыстыра отырып тапсырма беру мақсатында, 1-2-3
деңгей дәрежесінде құрып әкеліп, оқушыларды жұптап топтап оқытуды үйренеді.
Негізгі мақсат - оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуін дамыту, олардың
логикалық ойлау қабілетін дамытатын материалдарды тиянақты тапсырмаларға
қарай топтап, талдап, меңгерген білімді бағалап, қорытып, оқушылардың
өзбетінше қауымдасып, кеңесіп жұмыс істеулеріне мүмкіндік туғызу.
Тәй-тәй бағдаламасы. Тәй-тәй бағдарламасы 1994 жылдың қыркүйек
айында бастама алған. Бұл бағдарламаның бастауыш мектептер деңгейінде
кеңейтілуі, әрине оның мазмұндылығын танытады. Себебі, бала жанын ұға білу,
ықыласын ояту, бала тағдырына ойлана қарау, әр баланы сыйлау, оның ойын
ұғыну, әр баланың сабақтың негізгі кейіпкері ете білу, ұлттық сананы
қалыптастырумен қатар, әлем мәдениетінен де оқушыны хабардар ету, ойлау
өрісін кеңейту, белсенділігін арттыру, тән сұлулығы мен жан сұлулығын бөліп
жармай, біртұтас қарастырғанда ғана олардың рухани дәруге айналатындығын
ескеру, келешек ұрпақты өркениетке сай оқыту және тәрбиелеу. Тәй-тәй
бағдарламасының шын мәніндегі мақсаты осы.
Сыныптан тыс жұмыстардағы ұлттық ойынның мәні
Сабақ барысында ойын элементін дидактикалық материал ретінде
пайдаланудың пайдасы мол. Ойын арқылы баланың бойындағы адамгершілік
қасиетін, білімге, өнерге құштарлығын қалыптастыруға болады. Нашар оқитын
оқушылардың өздері де, ойын элементтері араласқан сабақта зор ынтамен,
жігермен араласатыны анық нәрсе. Өз басым, ойын элементтерін пайдаланатын
сабақты жарыс түрінде өткіземін. Жарыс сабақ барысында алма ағашынан алма
жинау, не бақшадан көкөніс жинау сияқты ойынды пайдалана отырып, сөздікті
тексеруде тиімді. Оқушылар өз құрбыларынан қалып қоймау үшін сабаққа
белсенді қатысып, қойылған сұраққа жауап іздеп, ойлана бастайды. Мысалы,
сабақ үрдісінде Сенің атың кім? деген сұрақты жай енгізгеннен гөрі, ойын
арқылы енгізу әсерлі. Бұл ойында оқушыларды 2 топқа бөліп, әр топтан бір-
бір оқушы алға шығып, өз тобының мүшелеріне Сенің атың кім? сұрағын қоя
отырып, допты лақтырып, ол оқушы өз атын айтып келесіге береді. Ерте біткен
топ мүшелері жеңіске жетеді. Сабақ барысында менің басты ұстанымым -
баланың ынта ықыласын арттыру. Ол үшін көрнекілік қажет. Бұл бағытта
халықтың ұлттық ойынының кейбір элементтерін сабақ үрдісіне енгізуге
болады. Халық ойындары ақыл-ойдың дамуына әсер етіп, өнер жарыстыруға,
білгенін ортаға салу секілді ізгі мақсаттарға жол ашады. Сондай-ақ, ұлт
ойындарын сабаққа сәйкестеп ойлауластыруға да болады. Мысалы, қоржын ойыны
және асық атып ойнау қазіргі тәрбие мақсаттарына сай 4 асық алып, оны 1-ден
10-ға дейін нөмерлеп қоржынға салып қоясың, сол нөмірге сәйкестендіріп
конверт дайындап, оған өтілген тақырыпқа сай суреттер саласың. Оқушы
қоржыннан алған асық нөмірімен сол нөмірлі конвертті алып, ондағы суретті
сипаттай бастайды.
Ұлттық ойындарды пайдаланып сабақ өту - халық педагогикасының бір
саласы ретінде оқушыға жан-жақты білім беруге, олардың өмір тәжірибесін
кеңейтуге, дүниені танып білуге, қабілеттерін жетілдіруге көмектеседі.
Ұлттық ойын ойнату арқылы оқушылардың өз салт-дәстүріне, әдет-
ғұрпына деген сүйіспеншілігі артады. Мынадай ұлттық ойындарды ойнатуға
болады:
Орамал тастау ойыны. Мұғалім өтілген білгілі бір тақырыпты тақтаға
жазады. Мысалы, "Мектеп", 1 оқушы тақтаға шығып сынып бөлмесі деп жазса, ол
барып басқа балаға тастайды, ол оқушы мұғалім деп жазады. Сөйтіп, мектеп
тақырыбына байланысты сөздер қамтылады.
Бәйге алу ойыны. Ойынды ойнамас бұрын сұрақтар беріледі.
1. Қандай ұлттық ойындар бар?
2. Атпен ойналатын ойындар?
3. Біздің еліміз қалай деп аталады?
4. Ел рәміздерін ата?
Осындай сұрақтардан кейін есептер оқылып, карточкалар беріледі.
Қатты қағазға жіп арқылы бекітілген 2 атпен жарысады. Мәжеде еліміздің Туы
тұр. Дұрыс әрі тез шығарған оқушы туды алып жеңіске жетеді.
Қыз қуу ойыны. Алдымен сұрақтар беріледі. Содан кейін есеп оқылады.
Ойын шарты түсіндіріледі. Атам қазақ қыздың жолы жіңішке демекші, алдымен
қыз бала тапсырманың бірінші мысалын орындайды, содан кейін екінші
карточкамен ер бала орындайды. Егер ер бала дұрыс шығарып бұрын болса, онда
қызды ұстап алған боп есептеледі. Қыз бала бірінші болса, онда ер балаға
жеткізбей жеңіске жеткен болып есептеледі.
Осы сияқты "Ханталапай", "Теңге алу", "Арқан тартыс", қимыл -әрекет
ойындары "Балапан", "Айға ұшу", "Кім болам?" т.б ойындарын ойнатуға болады.
Сыныптан тыс жұмыс жүргізуде оқушылардың логикалық ойын дамыту
Мектепте оқушылардың логикалық ойлауын бастауыш сыныптардан бастап
қалыптастыру және дамыту туралы мәселе педагогика-психология ғылымымен
ертеден-ақ дәлелденген болатын. Балалардың дұрыс ойлай білуін
қалыптастырудың бір құралы - логикалық жаттығулар болып табылады. Логикалық
жаттығуларды орындау кезінде оқушылар нақты әрекеттер арқылы өмірде болатын
жағдайлармен танысады, тәжірибе жинақтайды, өмірге дайындалады.
Логикалық жаттығуларды орындау арнайы дайындықты қажет етпейді.
Сондықтан мұндай жаттығуларды орындату оқушының математикаға деген
қызығушылығын арттырады, ынтасын арттырады. Логикалық жаттығулар дұрыс
ойлай білуге, жан-жақты қиялдауға, баланы ұстамдылыққа, шапшаңдыққа,
еңбексүйгіштікке тәрбиелейді.
Эстафета. Әр командаға рет-ретімен санап шығуға және қатысушылар
әрқайсысы өз нөмерін есте сақтауға тапсырма беріледі. 1-команда 5 цифрі
жазылған қағазды алады, осы команданың бірінші қатысушысы 5 санына өз
нөмерін қосады, келесі нәтижеге өз нөмерін қосады және әрі қарай таратып
жалғастырады. 2-ші команда 6 цифрі жазылған қағазды 3 команда 7 цифрі
жазылған қағазды алады. Командадағы соңғысы қағазды мұғалімге тапсырады.
Дұрыс орындағаны үшін 5 ұпай. Тапсырма орындаған соң мұғалім тексереді және
нәтижесін хабарлайды. Капитандар жетонды Тапқышбектің қалтасына салады.
Жұмыс есебі осылайша жүргізіледі және әрі қарай жалғасады.
Тапқырлыққа берілетін ауызша есептер:
Қайталанбайтын қандай монеттерден 2 тиын жинауға болады.
Тыңда да ойлан: Саматтан сендердің сыныптарыңда қанша қыз бала бар
деп сұрады. Самат былай деп жауап берді: "Егер ең үлкен 2 таңбалы саннан 2
сегіздік арқылы жазылатын санды шегерсе және ең кіші 2 таңбалы санды қосса,
сонда қыз баланың саны шығады". Сыныпта қанша қыз бала бар еді?
Кезекші үзілісте қалталы полотноға мына сандары бар карточкаларды
қыстырды: 86 және 66. Былай деп сұрады: Сендердің қайсыларың ешқандай
санды қоспай, бірінші санды 2-ге, екіншіні 33-ке арттырасыңдар? (2 ұпай)
Бір тәрелкада екіншісіне қарағанда 10 жаңғақ артық, олар тең болу
үшін 1 тәрелкадан алып 2-ші тәрелкаға неше жаңғақ салу керек. 2 ұпай.
Әкесі кәрзеңкені алып балаларына былай дейді: Сендер алтаусыңдар
және себетте 6 алмұрт бар. Осыны өздеріне бір-бір алмұрттан тиетіндей етіп
бөліңдер. (1ұпай)
2 адам 2 сағат шахмат ойнады. Әр шахматшы неше сағат ойнады. (1
ұпай)
Қайсысы үлкен: жарты метр, 5 дм, әлде 50 см.
Алтыбұрыштар және 1 дөңгелек көрсетілген. Фигуралардың бәрі жасыл
қағаздан жасалған, 1 төртбұрыш сары. Сұрақ: Қай фигура артық, ол басқасынан
қалай ажыратылған. (1 ұпай)
Ойын: Қалт етпей қағып ал, жауабын тауып ал. Мұғалім ойынның
ережесін түсіндіреді. Мен бір мысалды айтамын да ойынға қатысушылардың
біріне доп лақтырамын ол шапшаң допты мысалдың жауабымен қоса қайтару
керек.
Мысалдар беріледі: 100 - 5, 25 + 16, 67 -17, 24 + 35, 27 - 13, 93 -
60, 75 - 15, 83 - 23, 4 + 26, 70 - 52. Ойын қызу қарқынды өтеді.
Жұмбақтар. Мұғалім жұмбақтар жазылған карточкаларды команданың
капитандарына таратып береді. Оларға жұмбақты шешуге барлық команда
көмектеседі.
Әрқашанда біргемін мен кісімен,
Жүремін тек аяғымның күшімен.
Мүйізінен ол қолын бір алмайды,
Аяқ басса мен заулаудан толмаймын.
Зырлап кете ме, иықтымын тек жүргенде,
Зауламала тура алмаймын 1 демде
(2 ұпай)
Сөйлегенде үні шықпас бірақ та,
Жалықпайсың, әрбір сөзін ұғасың.
Жиі-жиі сырласасың сен онымен,
Дәл төрт есе ақылды боп шығасың.
(2 ұпай)
Аяғы жоқ, қанаты да жоқ оның,
Үні жоқ, тіл жоқ, көре алмайсың өзінде
Жеткізбейді, бірақ ұшқан кезінде.
(2 ұпай)
Қорытындысын шығару. Капитандар ұпайларды санап, нәтижесін
хабарлайды.
Жеңімпаздарға "Тапқырлығы үшін" --- тапсырылады.
Осындай сабақтар балалардың творчестволық белсенділігін арттырып,
ой қызметінің қиналысын талап ететін тапсырмаларды орындауға қызығушылығын
тудырады.
Математикалық бұрыш. Математика жөнінен сыныптан тыс жұмыс
жүргізуге сыныпта математика бұрышының болуы себебін тигізеді. Оны оқушылар
мұғалімнің басшылығымен құрады. Онда мыналар болуы мүмкін: математикадан
дәптерлер көрінісі, есеп құрастыру үшін цифрлы мәліметтер бар газет
қиындыларынан жасалған альбомдар, бағалардың анықтағышы, жылдамдықтардың,
егіс нормаларының, өнімділік нормаларын, өз беттерімен құрастырған есептер
жинақтары, математикалық газеттер. Мұнда есептер, мысалдар және түрлі
жаттығулар шығаруға арналған тапсырмалар жазылған айшықты бояулармен
эскизделген таблица орын алады. Бұл оқушыларға сыныптан тыс сабақтардың
аралығында ғана жаңа тапсырмалар алуға және оларды орындауға мүмкіндік
береді. Олардың аталуы тартымды болуы тиіс. Мысалы, "Тапқыр болсаң тауып
көр" немесе "Жас математик".
Онда оқушылардың тізімі, апталық тапсырма (немесе басқа бір күннің
аты) және оқушылардың жауабына арналған конверт не қорапша бар. Белгіленген
мерзім жеткенде мұғалім оқушылардың шешулерін тексереді, жұмысты ұпаймен
бағалайды да, нәтижесін таблицаға жазады. Қателер сыныптан тыс сабақтарда
немесе сабақтың соңында талданады.
1-сурет 2-сурет
Оқушылар белсене қатысады және әдетте жаңа тапсырмалар күтеді. Бір
мезгілде 4-5 тапсырманы қатар ұсынуға болады. Қиынырақ есептер, тапқырлыққа
есептер немесе ойын-есептер, сиқырлы квадраттар.
Тапсырмаларға мысалдар келтірейік:
Газет үлгісі берілген.
4
5
1 6
2 класқа арналған тапсырмалар.
1. Квадраттың клеткаларын толтыр. Сонда жолдары бойымен, бағандар
бойымен және бір бұрыштан келесі бұрышқа дейінгі үш санды
қосқанда бірдей сан шығатын болсын.
2. Екі әйел мен екі бала тетрға келіп, үш орын алды. Бұл қалай?
3. Нәтижесінде екі үшбұрыш шығатындай етіп, бір таяқшаны ауыстырып
қой.
4. Қайсысы ауырырақ: 1 кг мақта ма әлде 1 кг темір ме?
3-класқа арналған тапсырмалар.
1. Жегілген үш ат 30 км жүріп өтті. Әр ат қанша километр жүріп
өтті?
Барлығы неше шаршы бар?(2-сурет)
Математикалық кеш. Математикалық кеш (немесе математикалық
ертеңгілік) жарысушы командалар түрінде екі-үш параллель сыныптардың
оқушыларына арналып ұйымдастырылады.
Математикалық кешті дайындау кезінде үйірмешілердің күшімен
газеттің кезекті саны шығарылады, жоғары сынып оқушыларынан әділ қазылар
мүшелері сайланады, жарысушы командаларға бір-біріне қызғылықты сұрақтар
дайындау тапсырылады.
Үшінші, төртінші сынып оқушыларының математикалық кешінің
баяндалуын келтірелік.
Кешті ұйымдастырушы "бүгін өзгеше сабақ, бүгін математикалық кеш"
деп хабарлайды. Мұнда математиканы жақсы білетін сыныптар және балалардың
ішіндегі ең зерегі кім екені анықталады. Әр сыныптың жұмысына командир
жауап береді, жеке тапсырмаларды орындауға оқушыларды бөлетін де сол.
Командирлерді атап шығады да, тапсырмалардың орындалу есебін жүргізетін
әділқазыларды таныстырады.
Әңгіме. Әрі қарай Богданов-Бельскийдің "Ауызша есептеу" картинасы
бойынша әңгіме өткізеді. Картина эпидиаскоп арқылы үлкейтілген түрде
берілген. Балалар картинаның мазмұнын жақсы айтып берді.
Жарыс. Командаларға тапсырмалар беріледі.
Теңдеуді шешіңдер: 1280 : Х + 40 - 40
Өрнектің мәнін табыңдар: 8125*198:2-99 жауаптары негізделеді.
Кешті жүргізуші бұл тапсырмаларды орындауда нольге амалдар қолдану
білімдері қажет болатынын баса айтады және нөл жайында оқушы қыз айтып
береді. Тақпақты тыңдауды ұсынады:
Бір кездері жұрттың бәрі
Нольге еш мән бермепті.
Бір қызығы нольді санға,
Қосқылары келмепті.
Егер нольді сан деп біліп,
Қосар болсақ бір санға,
Еш өзгеріс болмас мүлде,
Қоспақ түгіл алса да.
Көбейткіш боп жарытпас ноль,
Бәрін жоқ қып құртады.
Көбейтінді шығарда да
Жауап берер бір өзі.
Ал бөлуге келгенде де,
Жөніміз бар тосылар.
Нольге бөлмес болар деген,
Қағиданы есіңе ал.
Себебі оның айдай анық,
Тайға таңба басқандай.
Бұлай бөлу қайшы мүлде,
Мағына жоқ ешқандай.
"Арифметикалық жүгіру" ойыны.
Кешті жүргізуші күрделі мысалдарды тез және дұрыс шығару үшін
көбейту таблицасын дұрыс білу керектігін айтады. Қазір сендердің оны қалай
білетіндеріңді тексереміз. Әр кластан командирлер 9 адамнан алады, ойын
жүргізушілер оларға 1-ден 9-ға дейінгі нөмірлерді қадайды. Жүргізуші
көбейтіндіні айтады: 56, 54, 10, 12, 24, 5, 27, ал "көбейткіштер" ана топта
да, мына топта да пар-парымен тұра қалысады. Шешулердің тездігі әрі
дұрыстығы ескеріледі.
Тапқырлыққа берілетін есептер. Әр сыныпқа бір есептен беріледі.
Сыртқы түрі бірдей, салмақтары тең, олардың біреуі әрбір қалған
екеуінен жеңіл үш сақина бар. Бір рет өлшеу арқылы үш сақинаның қайсысы
жеңіл екенін қалай анықтауға болады? (1ұпай)
Керасин құйылған 4 бөшке бар. Оларды шофер әр бригадаға екі
бөшкеден тасып апаруы керек, сонда бірінші бригадаға ең үлкен бөшкенің ең
үлкенін және ең кіші бөшкенің ең кішісін алмауы керек. Қалғандары екінші
бригадаға апаруы тиіс. Әр бригадаға қанша литр керосин тасыған? (1ұпай)
Ең жақсы есептеуіш сайысы. Кешке қатысушылардың барлығына мысалдар
жазылған карточкалар беріледі. Оларды 5 минут ішінде шығару керек.
Карточкалар түрлі нұсқамен берілген, бірақ қиындықтары бірдей.
Карточканың үлгісі мынадай:
1. 9 2. 27 3. 24 4. 56
5. 80
3 3 8 8
35
66 89 30 9
9
37 69 56 26
65
5 минут ішінде орындалған жұмысты әділқазы тексеріп жұмысты
бағалайды. (Әрбір дұрыс шығарылған мысалға -1 ұпай)
Командалардың бір-біріне қоятын сұрақтары. Бір команда геометриялық
мазмұнды сұрақ қойды, ал екіншісі жұмбақ берді. Тапсырмалардың өзі және
олардың орындалуы бағаланады.
Қорытындысын шығару. Тапқышбек шығады (студенттердің бірі
Тапқышбектің киімін киіп алған). Ол қандай табыстарға жеткенін білгісі
келеді және әділқазыға қорытынды шығаруды өтінеді. Әділқазы жарыстың қалай
өтетінін, қай сынып үлкен белсенділік көрсеткенін, қай сынып ең жақсы
нәтижелерге ие болғанын айтып береді. Тапқышбек командирге ескерткіш жүлде
тапсырады.
Сыныптан тыс сабақ, сондай-ақ математикалық кешке шолу ретінде
немесе тапқырлыққа, уақытқа берілген есептер, "өлшеуіштердің литрикалық
системасы", "Адам санауға қалай үйренген", т.б. болуы мүмкін. Математикалық
кеште немесе сыныптан тыс сабақтарда программаның түрлі бөлімдері бойынша
түрлі сұрақтар қамтылған "Сендер математиканы білесіңдер ме?" атты
викторинаның мысалын келтірелік.
1. Екінші кластың 5 бірлігі бірінші кластың 5 бірлігінен қанша
артық?
2. Ең үлкен және ең кіші төрт таңбалы сандарды 7, 8,9,0 цифрлары
арқылы жазып көрсету.
3. Цифрларын қойыңдар:
2 ? ? ? 2 ?
- ? 6 ? 2 ? 2
? 0 0 0
4. Екі санның көбейтіндісі оның көбейткіштерінің бірінен неше есе
артық?
5. Санды 6-ға көбейту керек еді, бірақ қателесіп, оны 6-ға бөліп,
нәтижесінде 15 шықты. Дұрыс жауабы қандай болуға тиіс?
6. Бір километрде неше милиметр бар?
7. Төрт бестіктен және арифметикалық амалдардың таңбаларынан 100
санын шығарып алу.
8. Теңдеуді ең оңай тәсілмен шығару керек.
9. 1278 - Х 1278 - 20, 43.Х 90. 86
10. Санды 3 есе арттырса, ол сан неше бірлікке артады?
Математика үйірмесі. Математикаға ерекше әуестік байқатқан
балалармен неғұрлым тереңірек жұмыс істеу үшін 9-11 сыныптардан бастап
математика үйірмесін ұйымдастырады. Үйірме сабақтары белгілі бір жоспар
бойынша, оқушылардың тұрақты құрамымен жүйелі түрде (айына 2-3рет)
өткізілуі тиіс. Әдетте, үйірме бір мектептің немесе бірнеше мектептің (жас
математика клубы деп аталатын) параллель сыныптарының оқушыларына арнап
ұйымдастырылады. Үйірме сабақтарында балаларды есептердің жаңа әдістерімен,
қиынырақ есептерді шығару тәсілдерімен, кейбір математика тарихы
мәселелерімен таныстырылады. Сыныптан тыс жұмыстардың басқа түрлері сияқты
мұнда да қызықты жаттығулар кеңінен пайдаланылады. Үйірме мүшелері
математикалық бұрышты дайындау жұмыстарына, газеттер шығаруға (мысалы,
көрнекті математикалық юбилейлік даталарына арналған), сондай-ақ
математикалық кештерге дайындық жұмыстарына қатыстырылады. Үйірме өткізу
әдістемесі оқушылар сабақтағы жұмыстарын қызыға орындаумен қатар, оған
белсенді түрде дайындалатындай болуы тиіс. 9-сыныпта өткізілетін үйірме
сабақтарының алғашқыларының бірі мынадай:
Тақтада былай деп жазылады:
25 + 17 + ( + 12 + ( + 18 =
Квадраттардың орнына, егер олардың тең екені белгілі болса,
сандарды қойыңдар.
Қосу және көбейтуді пайдаланып (қосуды ретімен қоспай-ақ) мынадай
сегіз қосылғыштардың қосындысын табыңдар:
39 + 24 + 17 + 44 + 56 + 83 + 76 + 61.
Есептер.
Арманнан жасың нешеде деп сұрағанда, былай деп жауап берді: "Егер
ең кіші үш таңбалы саннан ең кіші екі таңбалы санды шегерсе және
нәтижесінің оннан бір бөлігін тапса, сонда менің жасым нешеде екенін
білесіңдер". Арман неше жаста?
Шешесі кәмпиттерді 6 тарелкаға бөліп салды: біріншісіне - 1 кәмпит,
әрбір келесісіне алдыңғыдан 2 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Н.Құлжанова атындағы Торғай гуманитарлық колледжі
Бастауыш сыныпта математикадан ұйымдастырылатын сыныптан тыс жұмыстар
және оны өткізу әдістемесі
(Математика әдістемесі пәнінен курстық жұмыс)
Орындаған: III курс студенті Карабаева Г.
Жетекшісі: Қалиева Н.С.
Арқалық қаласы
2011– 2012 оқу жылы
Аннотация
Менің курстық жұмысымның тақырыбы: Бастауыш сыныпта математикадан
ұйымдастырылатын сыныптан тыс жұмыстар және оны өткізу әдістемесі.
Менің курстық жұмысым мынадай бөлімдерден тұрады:
Кіріспе бөлім; негізгі бөлім: сыныптан тыс жұмыстар мен қазіргі
таңдағы сабақта қолданылатын жаңа технологиялар және сабақта ұлттық ойын
мен оқушылардың логикалық ойын дамыту; практикалық бөлім; қорытынды
бөлім.
Сыныптан тыс жұмысқа мезгілге байланысты топ серуен, апталық,
кештер, олимпиадалар, үйірмелер, олардың қатарына математикалық
тапсырмалар, логикалық есептер, мақал-мәтелдер, қызықты ойындар,
жаңылтпаштар, жұмбақтар, сөзжұмбақтар, викториналар т.б. жатқызуға болады.
Мен мемлекеттік тәжірибеден өту барысында осылардың көптеген элементтерін
қолдандым. Сыныптан тыс жұмыс оқушылардың білімдерін кеңейтіп, жан-жақты
ізденулеріне мүмкіндік жасайды. Логикалық ойлау қабілеті артады,
қызығушылығы оянады, ой-өрісі кеңейеді. Себебі сыныптан тыс жұмысты
ұйымдастыру барысында көптеген пәнмен байланысады. Біріншіден, математика,
ана тілі, халық шығармасы - мақал, жұмбақ, жаңылтпаш және суретпен,
дүниетанумен т.б. сабақтармен байланысы мол. Ал оқушы осы математикадан
ұйымдастырылатын сыныптан тыс жұмыс арқылы жан-жақты есіне түсіреді және
соңында қорытындысын шығарады.
Сонымен қатар, менің өткізген жұмыстарымның өте қызықты өтуіне
қазіргі таңдағы жаңа технологиялардың да пайдасы тиді. Жаңа технологияны
қолдану үшін мұғалім өзіне қолайлысын таңдап алу керек. Жаңа технологияның
50-ден астам түрі бар. Әр қайсысының өзіне тән ерекшелігі бар. Тиімдісі,
Венн диаграммасы, деңгейлеп оқыту, модульдік технология, кубизм,
ассоциация, ой-толғау, т.б. Сабақта математикадан жұмыс жүргізу барысында
жаңа технологияны пайдалануда мұғалімнің шеберлігі, шығармашылығы
оқушылармен қарым-қатынасы, ұйымдастырушылық қабілеті жоғары болу керек деп
білемін.
Қорытындылай келе, "Математика ғылымдар патшасы, ал арифметика -
математиканың патшасы", - немістің ұлы математигі Гаусс айтқандай,
математиканың балалар өмірінде алатын орны ерекше. Математика тек қана
қосу, алу, бөлу, көбейту т.б. амалдардың жиынтығы ғана емес, балалардың
ойлау жүйесіне ес процесінің дамуына, әдепті де иманды болып өсуіне тікелей
әсер ететін ғылым деген тұжырымға толығымен қосыламын.
Мен, Карабаева Гульбану Алтынбековна мемлекеттік педагогикалық
практикамды Қостанай облысы Арқалық қаласынынң Б.Майлин атындағы №3 жалпы
орта білім беретін профильді мектебінің 3-сыныбына жетекшілік етте отырып
өттім.
Мен мемлекеттік практикамда: өз таңдауым бойынша алған курстық
жұмысымның тақырыбы "Математикадан ұйымдастырылатын сыныптан тыс жұмыстар"
атты тақырыпта жұмыстар жүргіздім. Себебі сыныптан тыс жұмыстың оқушыларға
көп көмегі бар. Сыныптан тыс жүргізілетін жұмысқа оқушылардың қызығушылығы
мол. Менің сыныптан тыс жүргізген жұмыстарым мынадай: "Қызықты математика"
жарысы, "Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар", "Киелі сандарды білеміз бе?",
"Жылдамдық, уақыт, қашықтық", "Орамал тастамақ" т.б.
Мен осы өткізген жұмыстарымда: ұлттық ойындар, мақал-мәтел,
жаңылтпаштар, логикалық есептер, ребустар, карточкалар, жұмбақтар,
математикалық викториналық сұрақтар, сөзжұмбақ, басқа да қызықты
тапсырмаларды, оған қоса, қазіргі таңдағы жаңа технологияларды пайдаландым.
Сыныптан тыс жұмыс оқушылардың математикаға қызығушылығын оятумен қатар ой-
өрісін, жылдамдыққа, шапшаңдыққа баулып, логикалық ойлау қабілетін
арттырса, қиын есепті шешу жолында төзімділікке, ізденімпаздыққа жетелейді.
МАЗМҰНЫ:
I Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 5
II Негізгі бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .. 6
1. Бастауыш сыныптардағы сыныптан тыс жұмыс және оны
өткізу әдістемесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... 6
2.2 Бастауыш математикасында сыныптан тыс жұмыстардың
жаңа технологиямен байланысы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
2.3 Сыныптан тыс жұмыстарда ұлттық ойынның мәні ... ... ... ... ...
10
4. Сыныптан тыс жұмыс жүргізуде оқушылардың логикалық
ойын дамыту
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... 11
III Практикалық бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
IV Қорытынды бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
38
Кіріспе
Бұл курстық жұмыста бастауыш сыныпта математикасынан
ұйымдастырылатын сыныптан тыс жұмыстар мен жаңа технологиялардың
тиімділігі, сонымен қатар ұлттық ойынның мәні, оқушылардың логикалық ойын
дамыту қарастырылған. Жалпы бастауыш сынып оқушылары үшін сыныптан тыс
жұмыстың көмегі мол. Сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру барысында мұғалім
оқушылардың жеке ерекшелігін ескере отырып, аса шеберлікпен оқушылар жан-
жақты жұмысқа бейімделе алатындай ұйымдастырылуы тиіс. Әрине сыныптан тыс
жұмыстың түрі көп, сондықтан бастауыш сынып мұғалімі жоспарын ойдағыдай
өткізу үшін сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру барысында қазіргі таңдағы
сабаққа қолданылатын жаңа технологияларды пайдаланса, және оқушылардың
логикалық ойын дамытуда ұлт ойындарын пайдаланса, үлкен ғанибет. Себебі
бала ойын арқылы мұғалімнің беретін білімін тез меңгереді десек,
қателеспейміз. Алайда ойынды орынды пайдаланған жөн. Жалпы бұл жұмыста
жоспарда көрсетілген бөлімдердің барлығы толық қамтылған.
Курстық жұмыстың мақсаты:
Бастауыш сынып математикасынан ұйымдастырылатын сыныптан тыс
жұмыстардың түрлерін зерделеу, зерттеу, өткізу әдістемесі бойынша тақырыпты
ашып пысықтау, теориялық берілген мәліметтерді тәжірибеде іске асыру.
Курстық жұмыстың міндеті:
- математикадан сыныптан тыс жұмыс түрлеріне түсінік беру;
- өткізу әдістемесі бойынша түсініктер қалыптастыру;
- жаңа технологияларды қолданудың маңыздылығы жайлы ұғындыру;
- оқушылардың логикалық ойын дамытатын әдіс-тәсілдердің тиімділігін
зерттеу.
Жұмыстың зерттелу деңгейі:
Егер сыныптан тыс жұмыстардың тиімділігін тереңірек зерттеп, оқып
үйренсе, онда әрбір адам бұл жұмыстың бала интелектісін дамытудағы ең
тиімді, ең ұтымды, ең жеңіл де тәсіл екендігін, қаншалықты қажеттілігін
толық түсінер еді.
Оқытудың сыныптан тыс формасын бұл дүниеге алғаш әкеліп, олардың
түрлерін жасап, ғылымға енгізген әйгілі ұлы ғұламалар Я.А.Каменский,
К.Д.Ушинский, А.С.Макаренко, И.Г.Пестолоций, И.П.Подласый және де қазақтың
ұлы ғалымдары А.Байтұрсынов, Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев т.б. болатын.
Алдағы уақытта бұл тақырыптың, яғни сыныптан тыс жұмыстың, барлық
сыныптарда алатын орны мен маңызы зор болмақ.
Математикадан сыныптан тыс жұмыс және оны өткізу әдістемесі
Математикадан кластан тыс жұмыс бүкіл оқу процесінің құрамды
бөлігі, сабақтағы жұмыстардың заңды жалғасы болып табылады. Сыныптан тыс
жұмыстардың негізгі міндеттері: оқушылардың практикалық дағдылары мен
білімдерін кеңейте және тереңдете түсу; логикалық ойлауды, тапқырлықты,
математикалық қырағылықты дамыту, неғұрлым қабілетті және дарынды балаларды
көрсете білу, олардың ой-өрісінің әрі қарай дамуына көмектесу, математикаға
қызығушылығын арттыру, балаларды қызықты сабақтарға, жұмыстарға тарту,
соның арқасында тәртіпті күшейте түсу, табандылыққа, еңбекке деген
сүйіспеншілікке, ұйымшылдыққа және ұжымшылдыққа тәрбиелеу. Сыныптан тыс
жұмыстардың сыныптағы тақырыптардан өзгешелігі - еріктілік принципінде
құрылуында. Мұнда оқушыларға баға қойылмайды, бірақ пайымдаулардың
негізділігі тапқырлық, есептеу шапшаңдығы, есеп шығаруда ұтымды әдістерді
пайдалануы, мадақталуы тиіс. Сыныптан тыс жұмыс істеу үшін мұғалім шамалары
келетіндей қиынырақ материалды немесе математиканың негізгі курсын оқып
үйренуде толықтырушы болып табылатын материалды, бірақ сынып жұмысымен
үйлесімді болатындай таңдап алады. Сыныптан тыс жұмыстың сабақтан
өзгешелігі онда математикалық есептердің ойын сипатында болып келуі. Мұнда
қызықтыратын форманы пайдалана отырып, мынаны есте ұстау керек: егер,
мәселен, математикалық мәнін түсінуге, математика жөнінен білімдерді
тереңдетуге және айқындауға себі тисе ғана ол құнды болмақ. Мұғалім
сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыруды инициатива және оқушылардың өз бетінше
жұмыстарын жан-жақты қамтамасыз ететіндей мұқият ойластыруы тиіс.
Мұғалімдер тәжірибесі сыныптан тыс жұмыстардың алуан түріне бай. Бұл
сыныптан тыс сабақтар математикалық бұрыштар, математика кештері немесе
ертеңгіліктері, математика үйірмелері, конкурстар, олимпиадалар болып
табылады. Жұмыс түрлерінің әрқайсысын қарастыратын болсам:
Сыныптан тыс сабақтар:
Сыныптан тыс сабақтар немесе кейде оны қызықты математика сағаты
деп атағандай, әдетте барлық сыныпқа арналып өткізіледі. Сабақтың ұзақтығы
түрліше болады. Оқушылардың жас ерекшелігіне байланысты 30-дан 45 минутқа
дейін. Мұндай сабақтар айына 1-2 рет болуы тиіс, алайда қиынырақ есептер,
тапқырлық есептері, ойын есептер, геометриялық мазмұнды қызықты есептер,
логикалық есептер, мысалдар шешу үшін түрлі әдістерді пайдаланылатын
теңдеулер шығарылады. Сиқырлы квадраттарды толтыруға тапсырмалар, ойлаған
санды табу, ребустарды, шаршыларды, жұмбақтарды шешу ұсынылады. Бұл
материалмен жұмысты қимылды әрі тыныш ойындар формасында ұйымдастыруға
болады. Айшықты бояулармен салынған плакаттар, суреттер пайдаланылса,
балаларға өте әсерлі болу үшін ертегілердің кейіпкерлері кірістірілсе,
тіпті жақсы. Сабақта балаларды ұжымдық және жеке дара ұйыммен ұштастырған
тиімді. Оқушыларға берген тапсырмаларын есептердің ұпайларын санау жолымен
жүргізу ұсынылады. Мұнда тек орындардың дұрыстығы ғана емес оны негіздей
білуде есепке алынады. Бұл жеңімпаздарды айқындауға және оларға бәйге
беруге мүмкіндік жасайды. 100 көлеміндегі қосу және азайтуды қайталау және
пысықтау кезінде 2 сыныпта 4 тоқсанның басында өткізілетін сыныптан тыс
сабақты қарастырамыз. Мұғалім балаларға бүгін математикадан сыныптан тыс
сабақ екенін айтады. Немен шұғылданатынымызды білу үшін плакаттың
сыртындағы жазуды оқу керек. Бірақ әуелі ең ыңғайлы тәсілмен мынадай
мысалды шығару керек:
1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 + 9 + 10
Ең бірінші мысалды дұрыс шығарған және шешуін түсіндірген оқушы
плакатты аударып қояды, онда былай деп жазылған: "Ойлау, есеп шығару,
шешуін табу". Әрі қарай мұғалім барлық тапсырмаларды шапшаң және дұрыс
орындау үшін олардың өте жинақы, зейінді болуларың керек деп айтады. 3
команда ұйымдастырылады. Әр команда өз капитанын сайлайды. Капитандар
бірінші үстелден орын алады.
Бірінші жарыс - капитандар конкурсы. Капитандардың әрқайсысы
мысалдарды 1 минутта шығаруға тиіс. Барлығы іштерінен санап, бақылап
отырады, тақтада мысалдар нұсқамен берілген, әрбір нұсқада мына түрдегі
мысалдар қамтылған.
28 + 36, 46 + 54, 100 - 1, 64 - 18, 93 - 65.
Барлық мысалдарды кім бірінші шығарғаны айқындалады. Мұғалім
тапсырмаларды орындағаны үшін командаға жеке ұпайлар тапсырылатыны
айтылады. Бірінші команда - қызыл түсті, 2-сі сары, 3-сі жасыл түсті
жетондармен марапатталады. Жетондар Тапқышбектің қалтасына салынатын
болады (Тапқышбектің суреті салынған плакат ілініп, ол жөнінде қысқаша
әңгіме өткізіледі).
Қоғамның болашағы оқушы жастарға ұжымдық тәрбие беруде
сабақтан тыс ұлттық ойындардың ішінде ұжымшылдыққа, отанды сүюге,
ауыз бірлікке патриоттыққа тәрбиелейтін ойындар көп кездеседі. Ойын
бала өміріндегі тәрбиенің шешуші құралы. Бала өзін қоршаған ортаны,
өмір сүріп отырған айналасындағы заттар құбылыстарды ойын арқылы
түсінеді. Әрине тек көру, байқау арқылы емес, тікелей араласып, іс -
әрекетке көшіп, нақты қарым – қатынас барысында біледі. Мұны ұғынуда
ойын шешуші мәнге ие болады. Былайша айтқанда қарым – қатынаста бола
біледі. Сезінуі ойын негізінде жүзеге асады.
Бастауыш мектеп. Бастауыш сынып оқушылары, әсіресе, мектеп
табалдырығын алғаш аттаған жас бүлдіршіндер үшін мұғалімнің ролі
ерекше. Бұл оқушылар әлі ойын баласы. Міне, осы оқушыларды мұғалім
жылы шыраймен өзіне тартып, бала жүрегінен жол таба білуі керек.
Оқытып тәрбиелеудегі негізгі мақсат - оқушыларды мектептегі оқуға,
ұйымшылдыққа, еңбек ете білуге даярлау, олардың бойында адамгершілік
қасиеттерді қалыптастыру, ойлау, сөйлеу қабілеттерін дамыту. Сабақ
үстінде жүргізілетін жұмыс түрі тақырыпқа сай алынған тәрбиелік
мәнді ойын түрлері оқушылардың ойлау белсенділігін қажет етеді.
Ойынды балалар тек сабақтан зерігіп шаршаған кезінде сергіту
мақсатында емес, оларға берілетін негізгі білім ұғым түсініктерді
берік меңгерту мақсатында жүргізілгені дұрыс.
Ойын арқылы оқушылар өздігінен жұмыс істеуге үйреніп, ойлау
қабілеті дамып, өздігінен қорытынды жасай алатын болады. Қолданатын
ойын түрлері барлық сабақта тақырыпқа байланысты өтіледі. Мысалы,
математикадан күн мен түн, бәйге, балық аулау, көкөністерді жинайық,
кассир, үндемес, дүкен ойындары санның бірлік құрамын білуге, санды
жіктей білуге, қосу мен азайтуға байқай білу мен есте сақтау
қабілетін дамытуға арналған.
Қорыта айтқанда, бастауыш сынып оқушыларына үнемі сабақты
ойын түрінде қызықты да, мазмұнды етіп жүргізу мұғалімнің өзіне,
шығармашылық ізденісіне, әртүрлі әдіс – тәсілдерді сабақта тиімді
пайдалана білуіне байланысты.
Бастауыш сынып математикасында сыныптан тыс жұмыстардың жаңа
технологиямен байланысы
Қазіргі педагогика теориясы елеулі өзгерістерге еніп, білім беру
құрылысында жаңа технологиялар өмірге келді. Оқытудың жаңа технологияларын
жете меңгерудің, одан соң, оны оқу мазмұнына, оқушылардың жас және
психологиялық ерекшеліктеріне қарай таңдап пайдаланудың маңызы зор. Қазір
педагогикалық технология ұғымы іс-тәжірибемізде жиі қолданылып, практикаға
енуде. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік,
адамгершілік, рухани азаматтық және басқа да көптеген адами келбетінің
қалыптасуына игі әсерін тигізеді. Өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін
ұйымдастыруына көмектеседі. Бұл технологияның өзі әр түрлі атқарушылардың
шеберлігіне байланысты.
Қазіргі заманғы білім берудің даму бағыты мен технологияларын
қамтитын 50-ден астам педагогикалық технология қолданылып жүргені мәлім. Ал
технологиялардың түрлеріне тоқталатын болсақ, олар:
• Модульдік оқыту технологиясы;
• Сын тұрғысынан ойлауды дамыту;
• Венн диаграммасы;
• Ой-толғау;
• Жұптап талқылау;
• Топтау, түртіп алу, болжау;
• Тірек сызбасы;
• Тәй-тәй бағдарламасы;
• Деңгейлік саралау технологиясы;
• Инсерт әдісі;
• Кластер әдісі;
• Ассоциация;
• Джиксо.
Жаңа технологияларды күнделікті сабақ үрдісіне пайдалану үшін әр
мұғалім өзінің алдында отырған оқушыларының жас ерекшеліктерін ескере
отырып, педагогтық мақсат-мүддесіне байланысты, өзінің шеберлігіне
байланысты таңдап алады. Жаңа технологияны жүзеге асыруда мұғалім
белсенділігі, шығармашылық ізденісі, өз мамандығына деген сүйіспеншілігі,
алдыңғы шәкірттерін бағалауы ерекше орын алады. Біздің міндетіміз - оқушыға
оның бойында жасырынып жатқан мүмкіндіктерін ашып көрсету. Кез келген оқушы
мұғалімнің басшылығымен орындаған шығармашылық жұмысының нәтижесінде өзінің
ішкі мүмкіндіктерін дамытады. Баланың қабілеті мен талантын дамытуды
неғұрлым ертерек бастаса, соғұрлым оның қабілеті толық ашылуы мүмкін.
Күнделікті сабақта беретін деңгейлік тапсырмаларды қызықты етіп құрап,
оқушылардың қызығушылықпен орындауларын қадағалау қажет. Мысалы, математика
сабағында оқулықпен ғана шектеліп қоймай, әртүрлі қызықты есептер берілу
керек. Сабақты қызықты етіп өткізу үшін мұғалім өзі даярлану керек, яғни
мынадай нәрселерді біліп, ескеруі керек:
• математика сабағында оқушылардың ой-еңбегі мен қабілетін
арттыру және дамытудың тиімді әдістерін қалыптастыра білу
керек;
• берілетін есептің шығарылу тәсілдерін, оны ұғыну керек;
• қосымша әдебиеттер оқып, білімді күнделікті толықтыру керек;
• есеп шығарудың әртүрлі жолдарын, тәсілдерін игеру керек;
• оқушылардың қызығушылықтарын арттыру мақсатында ойын түрлерін
пайдалану керек.
Модульдік оқыту технологиясы. Оқыту жүйесіне оқытудың жаңа
технологиясын енгізу дегеніміз оқушыларға дәріс берудің бұрынғы түрін
түбегейлі өзгертіп, жаңарту енгізу керек деген ұстаздар қауымы оқулықтарды
қайта жинақтап қарап, оқулықтағы тарауларды топтап, 7-12 сағаттық модульдік
схемаға түсіреді. Модульдік схемаға енген тақырыптарды тірек сызбасына
түсіреді. 7-12 сағатқа арналған сабақтың негізгі түйіні тірек сызбадан
көрініс алады. Мұғалім тірек сызбасы арқылы модульдік сабақтың кіріспе
бөлімінде алдыңғы өтілетін сабаққа түсініктеме жасап түсіндіреді. Диалогтық
бөлімінде сабақтың бірнеше типі мен түрлері қойылған. Мұғалімдер
тапсырманы, жеңілден ауырға ауыстыра отырып тапсырма беру мақсатында, 1-2-3
деңгей дәрежесінде құрып әкеліп, оқушыларды жұптап топтап оқытуды үйренеді.
Негізгі мақсат - оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуін дамыту, олардың
логикалық ойлау қабілетін дамытатын материалдарды тиянақты тапсырмаларға
қарай топтап, талдап, меңгерген білімді бағалап, қорытып, оқушылардың
өзбетінше қауымдасып, кеңесіп жұмыс істеулеріне мүмкіндік туғызу.
Тәй-тәй бағдаламасы. Тәй-тәй бағдарламасы 1994 жылдың қыркүйек
айында бастама алған. Бұл бағдарламаның бастауыш мектептер деңгейінде
кеңейтілуі, әрине оның мазмұндылығын танытады. Себебі, бала жанын ұға білу,
ықыласын ояту, бала тағдырына ойлана қарау, әр баланы сыйлау, оның ойын
ұғыну, әр баланың сабақтың негізгі кейіпкері ете білу, ұлттық сананы
қалыптастырумен қатар, әлем мәдениетінен де оқушыны хабардар ету, ойлау
өрісін кеңейту, белсенділігін арттыру, тән сұлулығы мен жан сұлулығын бөліп
жармай, біртұтас қарастырғанда ғана олардың рухани дәруге айналатындығын
ескеру, келешек ұрпақты өркениетке сай оқыту және тәрбиелеу. Тәй-тәй
бағдарламасының шын мәніндегі мақсаты осы.
Сыныптан тыс жұмыстардағы ұлттық ойынның мәні
Сабақ барысында ойын элементін дидактикалық материал ретінде
пайдаланудың пайдасы мол. Ойын арқылы баланың бойындағы адамгершілік
қасиетін, білімге, өнерге құштарлығын қалыптастыруға болады. Нашар оқитын
оқушылардың өздері де, ойын элементтері араласқан сабақта зор ынтамен,
жігермен араласатыны анық нәрсе. Өз басым, ойын элементтерін пайдаланатын
сабақты жарыс түрінде өткіземін. Жарыс сабақ барысында алма ағашынан алма
жинау, не бақшадан көкөніс жинау сияқты ойынды пайдалана отырып, сөздікті
тексеруде тиімді. Оқушылар өз құрбыларынан қалып қоймау үшін сабаққа
белсенді қатысып, қойылған сұраққа жауап іздеп, ойлана бастайды. Мысалы,
сабақ үрдісінде Сенің атың кім? деген сұрақты жай енгізгеннен гөрі, ойын
арқылы енгізу әсерлі. Бұл ойында оқушыларды 2 топқа бөліп, әр топтан бір-
бір оқушы алға шығып, өз тобының мүшелеріне Сенің атың кім? сұрағын қоя
отырып, допты лақтырып, ол оқушы өз атын айтып келесіге береді. Ерте біткен
топ мүшелері жеңіске жетеді. Сабақ барысында менің басты ұстанымым -
баланың ынта ықыласын арттыру. Ол үшін көрнекілік қажет. Бұл бағытта
халықтың ұлттық ойынының кейбір элементтерін сабақ үрдісіне енгізуге
болады. Халық ойындары ақыл-ойдың дамуына әсер етіп, өнер жарыстыруға,
білгенін ортаға салу секілді ізгі мақсаттарға жол ашады. Сондай-ақ, ұлт
ойындарын сабаққа сәйкестеп ойлауластыруға да болады. Мысалы, қоржын ойыны
және асық атып ойнау қазіргі тәрбие мақсаттарына сай 4 асық алып, оны 1-ден
10-ға дейін нөмерлеп қоржынға салып қоясың, сол нөмірге сәйкестендіріп
конверт дайындап, оған өтілген тақырыпқа сай суреттер саласың. Оқушы
қоржыннан алған асық нөмірімен сол нөмірлі конвертті алып, ондағы суретті
сипаттай бастайды.
Ұлттық ойындарды пайдаланып сабақ өту - халық педагогикасының бір
саласы ретінде оқушыға жан-жақты білім беруге, олардың өмір тәжірибесін
кеңейтуге, дүниені танып білуге, қабілеттерін жетілдіруге көмектеседі.
Ұлттық ойын ойнату арқылы оқушылардың өз салт-дәстүріне, әдет-
ғұрпына деген сүйіспеншілігі артады. Мынадай ұлттық ойындарды ойнатуға
болады:
Орамал тастау ойыны. Мұғалім өтілген білгілі бір тақырыпты тақтаға
жазады. Мысалы, "Мектеп", 1 оқушы тақтаға шығып сынып бөлмесі деп жазса, ол
барып басқа балаға тастайды, ол оқушы мұғалім деп жазады. Сөйтіп, мектеп
тақырыбына байланысты сөздер қамтылады.
Бәйге алу ойыны. Ойынды ойнамас бұрын сұрақтар беріледі.
1. Қандай ұлттық ойындар бар?
2. Атпен ойналатын ойындар?
3. Біздің еліміз қалай деп аталады?
4. Ел рәміздерін ата?
Осындай сұрақтардан кейін есептер оқылып, карточкалар беріледі.
Қатты қағазға жіп арқылы бекітілген 2 атпен жарысады. Мәжеде еліміздің Туы
тұр. Дұрыс әрі тез шығарған оқушы туды алып жеңіске жетеді.
Қыз қуу ойыны. Алдымен сұрақтар беріледі. Содан кейін есеп оқылады.
Ойын шарты түсіндіріледі. Атам қазақ қыздың жолы жіңішке демекші, алдымен
қыз бала тапсырманың бірінші мысалын орындайды, содан кейін екінші
карточкамен ер бала орындайды. Егер ер бала дұрыс шығарып бұрын болса, онда
қызды ұстап алған боп есептеледі. Қыз бала бірінші болса, онда ер балаға
жеткізбей жеңіске жеткен болып есептеледі.
Осы сияқты "Ханталапай", "Теңге алу", "Арқан тартыс", қимыл -әрекет
ойындары "Балапан", "Айға ұшу", "Кім болам?" т.б ойындарын ойнатуға болады.
Сыныптан тыс жұмыс жүргізуде оқушылардың логикалық ойын дамыту
Мектепте оқушылардың логикалық ойлауын бастауыш сыныптардан бастап
қалыптастыру және дамыту туралы мәселе педагогика-психология ғылымымен
ертеден-ақ дәлелденген болатын. Балалардың дұрыс ойлай білуін
қалыптастырудың бір құралы - логикалық жаттығулар болып табылады. Логикалық
жаттығуларды орындау кезінде оқушылар нақты әрекеттер арқылы өмірде болатын
жағдайлармен танысады, тәжірибе жинақтайды, өмірге дайындалады.
Логикалық жаттығуларды орындау арнайы дайындықты қажет етпейді.
Сондықтан мұндай жаттығуларды орындату оқушының математикаға деген
қызығушылығын арттырады, ынтасын арттырады. Логикалық жаттығулар дұрыс
ойлай білуге, жан-жақты қиялдауға, баланы ұстамдылыққа, шапшаңдыққа,
еңбексүйгіштікке тәрбиелейді.
Эстафета. Әр командаға рет-ретімен санап шығуға және қатысушылар
әрқайсысы өз нөмерін есте сақтауға тапсырма беріледі. 1-команда 5 цифрі
жазылған қағазды алады, осы команданың бірінші қатысушысы 5 санына өз
нөмерін қосады, келесі нәтижеге өз нөмерін қосады және әрі қарай таратып
жалғастырады. 2-ші команда 6 цифрі жазылған қағазды 3 команда 7 цифрі
жазылған қағазды алады. Командадағы соңғысы қағазды мұғалімге тапсырады.
Дұрыс орындағаны үшін 5 ұпай. Тапсырма орындаған соң мұғалім тексереді және
нәтижесін хабарлайды. Капитандар жетонды Тапқышбектің қалтасына салады.
Жұмыс есебі осылайша жүргізіледі және әрі қарай жалғасады.
Тапқырлыққа берілетін ауызша есептер:
Қайталанбайтын қандай монеттерден 2 тиын жинауға болады.
Тыңда да ойлан: Саматтан сендердің сыныптарыңда қанша қыз бала бар
деп сұрады. Самат былай деп жауап берді: "Егер ең үлкен 2 таңбалы саннан 2
сегіздік арқылы жазылатын санды шегерсе және ең кіші 2 таңбалы санды қосса,
сонда қыз баланың саны шығады". Сыныпта қанша қыз бала бар еді?
Кезекші үзілісте қалталы полотноға мына сандары бар карточкаларды
қыстырды: 86 және 66. Былай деп сұрады: Сендердің қайсыларың ешқандай
санды қоспай, бірінші санды 2-ге, екіншіні 33-ке арттырасыңдар? (2 ұпай)
Бір тәрелкада екіншісіне қарағанда 10 жаңғақ артық, олар тең болу
үшін 1 тәрелкадан алып 2-ші тәрелкаға неше жаңғақ салу керек. 2 ұпай.
Әкесі кәрзеңкені алып балаларына былай дейді: Сендер алтаусыңдар
және себетте 6 алмұрт бар. Осыны өздеріне бір-бір алмұрттан тиетіндей етіп
бөліңдер. (1ұпай)
2 адам 2 сағат шахмат ойнады. Әр шахматшы неше сағат ойнады. (1
ұпай)
Қайсысы үлкен: жарты метр, 5 дм, әлде 50 см.
Алтыбұрыштар және 1 дөңгелек көрсетілген. Фигуралардың бәрі жасыл
қағаздан жасалған, 1 төртбұрыш сары. Сұрақ: Қай фигура артық, ол басқасынан
қалай ажыратылған. (1 ұпай)
Ойын: Қалт етпей қағып ал, жауабын тауып ал. Мұғалім ойынның
ережесін түсіндіреді. Мен бір мысалды айтамын да ойынға қатысушылардың
біріне доп лақтырамын ол шапшаң допты мысалдың жауабымен қоса қайтару
керек.
Мысалдар беріледі: 100 - 5, 25 + 16, 67 -17, 24 + 35, 27 - 13, 93 -
60, 75 - 15, 83 - 23, 4 + 26, 70 - 52. Ойын қызу қарқынды өтеді.
Жұмбақтар. Мұғалім жұмбақтар жазылған карточкаларды команданың
капитандарына таратып береді. Оларға жұмбақты шешуге барлық команда
көмектеседі.
Әрқашанда біргемін мен кісімен,
Жүремін тек аяғымның күшімен.
Мүйізінен ол қолын бір алмайды,
Аяқ басса мен заулаудан толмаймын.
Зырлап кете ме, иықтымын тек жүргенде,
Зауламала тура алмаймын 1 демде
(2 ұпай)
Сөйлегенде үні шықпас бірақ та,
Жалықпайсың, әрбір сөзін ұғасың.
Жиі-жиі сырласасың сен онымен,
Дәл төрт есе ақылды боп шығасың.
(2 ұпай)
Аяғы жоқ, қанаты да жоқ оның,
Үні жоқ, тіл жоқ, көре алмайсың өзінде
Жеткізбейді, бірақ ұшқан кезінде.
(2 ұпай)
Қорытындысын шығару. Капитандар ұпайларды санап, нәтижесін
хабарлайды.
Жеңімпаздарға "Тапқырлығы үшін" --- тапсырылады.
Осындай сабақтар балалардың творчестволық белсенділігін арттырып,
ой қызметінің қиналысын талап ететін тапсырмаларды орындауға қызығушылығын
тудырады.
Математикалық бұрыш. Математика жөнінен сыныптан тыс жұмыс
жүргізуге сыныпта математика бұрышының болуы себебін тигізеді. Оны оқушылар
мұғалімнің басшылығымен құрады. Онда мыналар болуы мүмкін: математикадан
дәптерлер көрінісі, есеп құрастыру үшін цифрлы мәліметтер бар газет
қиындыларынан жасалған альбомдар, бағалардың анықтағышы, жылдамдықтардың,
егіс нормаларының, өнімділік нормаларын, өз беттерімен құрастырған есептер
жинақтары, математикалық газеттер. Мұнда есептер, мысалдар және түрлі
жаттығулар шығаруға арналған тапсырмалар жазылған айшықты бояулармен
эскизделген таблица орын алады. Бұл оқушыларға сыныптан тыс сабақтардың
аралығында ғана жаңа тапсырмалар алуға және оларды орындауға мүмкіндік
береді. Олардың аталуы тартымды болуы тиіс. Мысалы, "Тапқыр болсаң тауып
көр" немесе "Жас математик".
Онда оқушылардың тізімі, апталық тапсырма (немесе басқа бір күннің
аты) және оқушылардың жауабына арналған конверт не қорапша бар. Белгіленген
мерзім жеткенде мұғалім оқушылардың шешулерін тексереді, жұмысты ұпаймен
бағалайды да, нәтижесін таблицаға жазады. Қателер сыныптан тыс сабақтарда
немесе сабақтың соңында талданады.
1-сурет 2-сурет
Оқушылар белсене қатысады және әдетте жаңа тапсырмалар күтеді. Бір
мезгілде 4-5 тапсырманы қатар ұсынуға болады. Қиынырақ есептер, тапқырлыққа
есептер немесе ойын-есептер, сиқырлы квадраттар.
Тапсырмаларға мысалдар келтірейік:
Газет үлгісі берілген.
4
5
1 6
2 класқа арналған тапсырмалар.
1. Квадраттың клеткаларын толтыр. Сонда жолдары бойымен, бағандар
бойымен және бір бұрыштан келесі бұрышқа дейінгі үш санды
қосқанда бірдей сан шығатын болсын.
2. Екі әйел мен екі бала тетрға келіп, үш орын алды. Бұл қалай?
3. Нәтижесінде екі үшбұрыш шығатындай етіп, бір таяқшаны ауыстырып
қой.
4. Қайсысы ауырырақ: 1 кг мақта ма әлде 1 кг темір ме?
3-класқа арналған тапсырмалар.
1. Жегілген үш ат 30 км жүріп өтті. Әр ат қанша километр жүріп
өтті?
Барлығы неше шаршы бар?(2-сурет)
Математикалық кеш. Математикалық кеш (немесе математикалық
ертеңгілік) жарысушы командалар түрінде екі-үш параллель сыныптардың
оқушыларына арналып ұйымдастырылады.
Математикалық кешті дайындау кезінде үйірмешілердің күшімен
газеттің кезекті саны шығарылады, жоғары сынып оқушыларынан әділ қазылар
мүшелері сайланады, жарысушы командаларға бір-біріне қызғылықты сұрақтар
дайындау тапсырылады.
Үшінші, төртінші сынып оқушыларының математикалық кешінің
баяндалуын келтірелік.
Кешті ұйымдастырушы "бүгін өзгеше сабақ, бүгін математикалық кеш"
деп хабарлайды. Мұнда математиканы жақсы білетін сыныптар және балалардың
ішіндегі ең зерегі кім екені анықталады. Әр сыныптың жұмысына командир
жауап береді, жеке тапсырмаларды орындауға оқушыларды бөлетін де сол.
Командирлерді атап шығады да, тапсырмалардың орындалу есебін жүргізетін
әділқазыларды таныстырады.
Әңгіме. Әрі қарай Богданов-Бельскийдің "Ауызша есептеу" картинасы
бойынша әңгіме өткізеді. Картина эпидиаскоп арқылы үлкейтілген түрде
берілген. Балалар картинаның мазмұнын жақсы айтып берді.
Жарыс. Командаларға тапсырмалар беріледі.
Теңдеуді шешіңдер: 1280 : Х + 40 - 40
Өрнектің мәнін табыңдар: 8125*198:2-99 жауаптары негізделеді.
Кешті жүргізуші бұл тапсырмаларды орындауда нольге амалдар қолдану
білімдері қажет болатынын баса айтады және нөл жайында оқушы қыз айтып
береді. Тақпақты тыңдауды ұсынады:
Бір кездері жұрттың бәрі
Нольге еш мән бермепті.
Бір қызығы нольді санға,
Қосқылары келмепті.
Егер нольді сан деп біліп,
Қосар болсақ бір санға,
Еш өзгеріс болмас мүлде,
Қоспақ түгіл алса да.
Көбейткіш боп жарытпас ноль,
Бәрін жоқ қып құртады.
Көбейтінді шығарда да
Жауап берер бір өзі.
Ал бөлуге келгенде де,
Жөніміз бар тосылар.
Нольге бөлмес болар деген,
Қағиданы есіңе ал.
Себебі оның айдай анық,
Тайға таңба басқандай.
Бұлай бөлу қайшы мүлде,
Мағына жоқ ешқандай.
"Арифметикалық жүгіру" ойыны.
Кешті жүргізуші күрделі мысалдарды тез және дұрыс шығару үшін
көбейту таблицасын дұрыс білу керектігін айтады. Қазір сендердің оны қалай
білетіндеріңді тексереміз. Әр кластан командирлер 9 адамнан алады, ойын
жүргізушілер оларға 1-ден 9-ға дейінгі нөмірлерді қадайды. Жүргізуші
көбейтіндіні айтады: 56, 54, 10, 12, 24, 5, 27, ал "көбейткіштер" ана топта
да, мына топта да пар-парымен тұра қалысады. Шешулердің тездігі әрі
дұрыстығы ескеріледі.
Тапқырлыққа берілетін есептер. Әр сыныпқа бір есептен беріледі.
Сыртқы түрі бірдей, салмақтары тең, олардың біреуі әрбір қалған
екеуінен жеңіл үш сақина бар. Бір рет өлшеу арқылы үш сақинаның қайсысы
жеңіл екенін қалай анықтауға болады? (1ұпай)
Керасин құйылған 4 бөшке бар. Оларды шофер әр бригадаға екі
бөшкеден тасып апаруы керек, сонда бірінші бригадаға ең үлкен бөшкенің ең
үлкенін және ең кіші бөшкенің ең кішісін алмауы керек. Қалғандары екінші
бригадаға апаруы тиіс. Әр бригадаға қанша литр керосин тасыған? (1ұпай)
Ең жақсы есептеуіш сайысы. Кешке қатысушылардың барлығына мысалдар
жазылған карточкалар беріледі. Оларды 5 минут ішінде шығару керек.
Карточкалар түрлі нұсқамен берілген, бірақ қиындықтары бірдей.
Карточканың үлгісі мынадай:
1. 9 2. 27 3. 24 4. 56
5. 80
3 3 8 8
35
66 89 30 9
9
37 69 56 26
65
5 минут ішінде орындалған жұмысты әділқазы тексеріп жұмысты
бағалайды. (Әрбір дұрыс шығарылған мысалға -1 ұпай)
Командалардың бір-біріне қоятын сұрақтары. Бір команда геометриялық
мазмұнды сұрақ қойды, ал екіншісі жұмбақ берді. Тапсырмалардың өзі және
олардың орындалуы бағаланады.
Қорытындысын шығару. Тапқышбек шығады (студенттердің бірі
Тапқышбектің киімін киіп алған). Ол қандай табыстарға жеткенін білгісі
келеді және әділқазыға қорытынды шығаруды өтінеді. Әділқазы жарыстың қалай
өтетінін, қай сынып үлкен белсенділік көрсеткенін, қай сынып ең жақсы
нәтижелерге ие болғанын айтып береді. Тапқышбек командирге ескерткіш жүлде
тапсырады.
Сыныптан тыс сабақ, сондай-ақ математикалық кешке шолу ретінде
немесе тапқырлыққа, уақытқа берілген есептер, "өлшеуіштердің литрикалық
системасы", "Адам санауға қалай үйренген", т.б. болуы мүмкін. Математикалық
кеште немесе сыныптан тыс сабақтарда программаның түрлі бөлімдері бойынша
түрлі сұрақтар қамтылған "Сендер математиканы білесіңдер ме?" атты
викторинаның мысалын келтірелік.
1. Екінші кластың 5 бірлігі бірінші кластың 5 бірлігінен қанша
артық?
2. Ең үлкен және ең кіші төрт таңбалы сандарды 7, 8,9,0 цифрлары
арқылы жазып көрсету.
3. Цифрларын қойыңдар:
2 ? ? ? 2 ?
- ? 6 ? 2 ? 2
? 0 0 0
4. Екі санның көбейтіндісі оның көбейткіштерінің бірінен неше есе
артық?
5. Санды 6-ға көбейту керек еді, бірақ қателесіп, оны 6-ға бөліп,
нәтижесінде 15 шықты. Дұрыс жауабы қандай болуға тиіс?
6. Бір километрде неше милиметр бар?
7. Төрт бестіктен және арифметикалық амалдардың таңбаларынан 100
санын шығарып алу.
8. Теңдеуді ең оңай тәсілмен шығару керек.
9. 1278 - Х 1278 - 20, 43.Х 90. 86
10. Санды 3 есе арттырса, ол сан неше бірлікке артады?
Математика үйірмесі. Математикаға ерекше әуестік байқатқан
балалармен неғұрлым тереңірек жұмыс істеу үшін 9-11 сыныптардан бастап
математика үйірмесін ұйымдастырады. Үйірме сабақтары белгілі бір жоспар
бойынша, оқушылардың тұрақты құрамымен жүйелі түрде (айына 2-3рет)
өткізілуі тиіс. Әдетте, үйірме бір мектептің немесе бірнеше мектептің (жас
математика клубы деп аталатын) параллель сыныптарының оқушыларына арнап
ұйымдастырылады. Үйірме сабақтарында балаларды есептердің жаңа әдістерімен,
қиынырақ есептерді шығару тәсілдерімен, кейбір математика тарихы
мәселелерімен таныстырылады. Сыныптан тыс жұмыстардың басқа түрлері сияқты
мұнда да қызықты жаттығулар кеңінен пайдаланылады. Үйірме мүшелері
математикалық бұрышты дайындау жұмыстарына, газеттер шығаруға (мысалы,
көрнекті математикалық юбилейлік даталарына арналған), сондай-ақ
математикалық кештерге дайындық жұмыстарына қатыстырылады. Үйірме өткізу
әдістемесі оқушылар сабақтағы жұмыстарын қызыға орындаумен қатар, оған
белсенді түрде дайындалатындай болуы тиіс. 9-сыныпта өткізілетін үйірме
сабақтарының алғашқыларының бірі мынадай:
Тақтада былай деп жазылады:
25 + 17 + ( + 12 + ( + 18 =
Квадраттардың орнына, егер олардың тең екені белгілі болса,
сандарды қойыңдар.
Қосу және көбейтуді пайдаланып (қосуды ретімен қоспай-ақ) мынадай
сегіз қосылғыштардың қосындысын табыңдар:
39 + 24 + 17 + 44 + 56 + 83 + 76 + 61.
Есептер.
Арманнан жасың нешеде деп сұрағанда, былай деп жауап берді: "Егер
ең кіші үш таңбалы саннан ең кіші екі таңбалы санды шегерсе және
нәтижесінің оннан бір бөлігін тапса, сонда менің жасым нешеде екенін
білесіңдер". Арман неше жаста?
Шешесі кәмпиттерді 6 тарелкаға бөліп салды: біріншісіне - 1 кәмпит,
әрбір келесісіне алдыңғыдан 2 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz