Бухгалтерлік есептің пайда болуы
Жоспар
Кіріспе
1. Бухгалтерлік есептің пайда болуы
2. Бухгалтерлік есептің дамуының кезеңдері
3. Қазіргі бухгалтерлік есептің мәні мен функциялары
Қорытынды
Кіріспе
1. Бухгалтерлік есептің пайда болуы
2. Бухгалтерлік есептің дамуының кезеңдері
3. Қазіргі бухгалтерлік есептің мәні мен функциялары
Қорытынды
Кіріспе
Бухгалтерлік есеп адамзаттың дамуымен бірге өте ерте кезде пайда болды. Бухгалтерлік есептің сүре бастаған дәуірлері белгілі, ал бірақ оларды шектеу қиын әрі ойлауға болмайтын жайт.
Жалпы адамзат өмірінің, адамзат қоғамы өмірінің негізі – материалдық өндіріс процесі. Осы материалдық өндіріс процесі дамуының белгілі бір кезеңде оны сандық түрде көрсету қажеттілігі және мүмкіншілігі туындады. Шаруашылықты өлшемсіз (салмағы және саны), кірістер мен шығыстарды салыстырмай, біріншісінің екіншісінен асып түсуін болдырмай жүргізу мүмкін емес. Осы кезде есеп пайда болды және ол барлық уақытта материалдық өндіріс процесіне қызмет көрсетті, сонымен бірге жетілдіріліп отырды.
даму тарихы 6000 жылға жуық. Алайда, есептің пайда болған күнін нақты көрсету мүмкін емес. Есеп біртіндеп, ұзақ уақыт бойы және белгісіз жағдайда дүниеге келді. Есеп болмаған және оның өмір
Бухгалтерлік есеп адамзаттың дамуымен бірге өте ерте кезде пайда болды. Бухгалтерлік есептің сүре бастаған дәуірлері белгілі, ал бірақ оларды шектеу қиын әрі ойлауға болмайтын жайт.
Жалпы адамзат өмірінің, адамзат қоғамы өмірінің негізі – материалдық өндіріс процесі. Осы материалдық өндіріс процесі дамуының белгілі бір кезеңде оны сандық түрде көрсету қажеттілігі және мүмкіншілігі туындады. Шаруашылықты өлшемсіз (салмағы және саны), кірістер мен шығыстарды салыстырмай, біріншісінің екіншісінен асып түсуін болдырмай жүргізу мүмкін емес. Осы кезде есеп пайда болды және ол барлық уақытта материалдық өндіріс процесіне қызмет көрсетті, сонымен бірге жетілдіріліп отырды.
даму тарихы 6000 жылға жуық. Алайда, есептің пайда болған күнін нақты көрсету мүмкін емес. Есеп біртіндеп, ұзақ уақыт бойы және белгісіз жағдайда дүниеге келді. Есеп болмаған және оның өмір
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Байболтаева Н.Ә., Бухгалтерлік есеп принциптері, Алматы, 2006.
2. Әпсәләмов Н.Ә., Бухгалтерлік есеп негіздері, Алматы, 2003.
3. Лупикова Е.В., История Бухгалтерского учета, Москва, 2006.
4. Интернет желісі: http://google.kz
5. Ерғали Д.Е., Бухгалтерлік есеп ілімі, Өскемен, 2008.
1. Байболтаева Н.Ә., Бухгалтерлік есеп принциптері, Алматы, 2006.
2. Әпсәләмов Н.Ә., Бухгалтерлік есеп негіздері, Алматы, 2003.
3. Лупикова Е.В., История Бухгалтерского учета, Москва, 2006.
4. Интернет желісі: http://google.kz
5. Ерғали Д.Е., Бухгалтерлік есеп ілімі, Өскемен, 2008.
Кіріспе
Бухгалтерлік есеп адамзаттың дамуымен бірге өте ерте кезде пайда болды.
Бухгалтерлік есептің даму тарихы 6000 жылға жуық. Алайда, есептің пайда
болған күнін нақты көрсету мүмкін емес. Есеп біртіндеп, ұзақ уақыт бойы
және белгісіз жағдайда дүниеге келді. Есеп болмаған және оның өмір сүре
бастаған дәуірлері белгілі, ал бірақ оларды шектеу қиын әрі ойлауға
болмайтын жайт.
Жалпы адамзат өмірінің, адамзат қоғамы өмірінің негізі – материалдық
өндіріс процесі. Осы материалдық өндіріс процесі дамуының белгілі бір
кезеңде оны сандық түрде көрсету қажеттілігі және мүмкіншілігі туындады.
Шаруашылықты өлшемсіз (салмағы және саны), кірістер мен шығыстарды
салыстырмай, біріншісінің екіншісінен асып түсуін болдырмай жүргізу мүмкін
емес. Осы кезде есеп пайда болды және ол барлық уақытта материалдық өндіріс
процесіне қызмет көрсетті, сонымен бірге жетілдіріліп отырды.
1. Бухгалтерлік есептің пайда болуы
Алғашқы қауымдық құрылыстың өзінде-ақ адамдарды өздерінің өмірін
сақтап қалу және ұзарту үшін қанша тамақ табу керек екендігі толғандырып,
есеп есте сақтау арқылы жүргізілсе, құл иеленушілік құрылыс кезінде ауыл
шаруашылығындағы өнімдерді, қолөнер өнімдерін өндіру ұлғайып, есеп
жүргізудің қажеттілігі туындады.
Ертедегі Египетте (ирригациялық) пирамида құрылысы жақсы дамыды.
Құрылысты басқаратын терең білімді адамдармен бірге есеп жүргізетін
мамандар да қажет болды. Арнайы мектептерде дайындалған мамандар
(жазғыштар) әр түрлі қаттардың кіріс, шығысының есебін жүргізіп, белгілі
бір мерзімге олардың қалдықтарын анықтай алатын болды. Египетте есеп
жүргізуші кітап – ұзындығы 10-12 м болатын папирус лентасы болды. Ондағы
мәліметтер ұзақ уақытта сақталды.
Қазіргі кезде кеңінен пайдаланылып жүрген көптеген әдістер мен тәсілдер
ерте кездің өзінде-ақ (5-6 мың жыл бұрын) пайда болды. Біріншіден,
шаруашылық құралдар тегіне қарай топтастырылды. Екіншіден, шаруашылық
құралдары қозғалысының есебі жүргізілді. Үшіншіден, есеп бақылау жасау
құралы ретінде пайдаланылды.
Есеп жүргізу деңгейі ертедегі Греция мен Римде де мейілінше жоғары
болды. Себебі ертедегі гректер шығыс пен батыстағы ұлан ғайыр территорияда
сауда-саттық жүргізген. Есеп жүргізу үшін олар да папирусты қолданған,
бірақ ағымдағы жазуды орындау үшін тақтайдан жасалып, балауыз жағылған
кестелер пайдаланылды.
Ертедегі римдіктер де бұл балауыз жағылған тақтай кестелерді бір-біріне
кітап сияқты етіп байлап, оларды Кодекстер деп атады.
Орта ғасырларда Рим империясының есеп мамандарына инвентарлық кітап,
кіріс-шығыс кітаптары белгілі болды. Олар қазіргі касса, кассир, кассалық
жазу, шоттарды жабу, сальдоны (қалдықты) анықтау деген терминдерді білді.
Орта ғасырлардың аяғында бухгалтер деген термин Австрияда пайда болды.
1498 жылы Қасиетті Рим империясының императоры Максимилиан-I бірінші
бухгалтер етіп Инсбрук есеп палатасының іс жүргізушісі Христофор Штехерді
тағайындады. Осы оқиға жайлы Вена мемлекеттік мұражайында әлі күнге дейін
сақтаулы император Максимилианның 1498 ж. 13 ақпанындағы бұйрығы куә. Осы
уақытқа дейін мұны ақылы есеп жазбаларымен айналысатын кезбе жазушылар
жүзеге асырып келді. Жоғарыда келтірілген күн бухгалтер және бухгалтерия
ұғымының таралуының бастамасы болып саналады. Сол кезде бухгалтер
мамандығына өте жоғары адамгершілік талаптар қойылатын. Кейбір елдерде
бухгалетрдің адамгершілік қасиетіне қарап, оны қазіргі уақытқа дейін шіркеу
қызметкерінен кейінгі екінші орынға қояды.
Осы кезеңнен бастап біздің ғылымның және кәсібіміздің атауы есеп
регистрінің негізгі түрі – кітаппен байланысты болды.
Есептің жетілдірілуі ескі және жаңа италиялық екі жақты бухгалтерияның
пайда болуына жағдай туғызды. Екі жақты жазудың өмірге келуі адамзат
қоғамының өмірі эәне шығармашылығы үшін ауқаттылық жасаған меншік
капиталының дамуына (мүмкіндік жасады) жол ашты. Екі жақты жазу жүйесі XIII-
XIV ғғ. дүииеге келді, оны солтүстік Италияның сауда орталықтарында
қолданған еді. Генуяның муниципалдық жазуларында табылған екі жақты жазудың
жүйесі 1340 жылмен көрсетілген.
Одан ерте екі жақты жазу 1299-1300 жж, Францияда Шампань
провинциясындағы фирмада анықталған.
Бухгалтерлік есеп туралы ғылым ретінде 1458 ж. Бенедетто Катрульи
өзінің кітаптарында жазған.
Ескі италиялық бухгалтерияның негізгі ерекшеліктері – есеп жүргізуші
екі кітапты: журналды және Бас кітапты болып көрсетілуі. Журналда
хронологиялық жазулар жазылса, Бас кітапта топтастырылып жазылды. Кітаптың
барлық парағы номерленді жіне бір парақтың жоғалуы кітаптың құнын
айтарлықтай түсірді.
Бухгалтерлік есеп туралы бірінші кітапты 1494 жылы италиялық ғалым-
математик Лука Пачоли жазды. Лука Пачоли алғаш рет бухгалтерлік есеп туралы
білімді бір жүйеге келтірді. Оның осы Арифметика, геометрия салалары,
пропорциялар және қатынастар туралы ілім деген кітабында Шоттар және
жазулар туралы трактаттар деп аталатын бөлімінде екі жақты бухгалтерияны
жүргізу әдісін көрсетеді. Онда Пачоли постулаты деген атауға ие болған екі
негізгі ережесі жазылған:
• Барлық дебеттік айналымдардың сомасы сол шоттар жүйесіндегі еркдиттік
айналымдардың сомасына тең;
• Дебеттік қалдықың сомасы әрқашан сол шоттар жүйесіндегі кредиттік
қалдықтардың сомасына тең.
Постулаттардың мағынасы өте маңызды, өйткені олар шын мәнінде
кәсіпорындарды шаруашылық өмірінің фактілерін қазір де тіркеу үшін кеңінен
қолданылатын жазбалардың әмбебап сипатын нақты көрсетеді.
Ал жаңа екі жақты бухгалтерияда синтетикалық және талдамалық
(аналитикалық) шоттар пайда болды.
Ал есептің мемориалдық кассалық (немістік) нысаында журнал екі журналға
бөлінеді: кассалық журнал және мемориал.
Кейін XIV ғ. ортасынан бастап есептің журналды жүйесі пайдаланылса, XX
ғ. басында Бас журнал немесе америкалық нысаны пайдаланылатын болды. Ал
XIX ғ. аяғында есептің шахматтық нысаны пайдаланылса, қазіргі кезде есептің
автоматтандырылған нысаны пайдаланылады. Бұл нысан есептің процесті
бастапқы құжаттардан бастап, бухгалтерлік қорытынды есепке дейін кешендік
автоматтандыруды қамтамасыз етеді.
Қазіргі кезде бухгалтерлік есепті автоматтандыру жүйесінде ерекше орын
алатын әмбебап компьютерлік бағдарлама - 1С Бухгалтерия. Бұл бағдарлама
карапайымнан күрделіге принципі бойынша құрылған. Оны қарапайым
операциялар үшін де, есеп регистрлерін, Бас кітапты, жекелеген қорытынды
есеп нысандарын құру үшін де пайдалануға болады.
2. Бухгалтерлік есептің дамуының кезеңдері
Экономикалық теорияда бухгалтерлік есептің алғашқы даму кезеңін төрт
негізгі кезеңге бөліп қарастырады:
1. Тауарлы-ақшалай қатынастарының пайда болуынан бастап XVIII ғ аяғына
дейін;
2. XVIII ғ. аяғынан XIX ғ. дейін;
3. XIX ғ. соңы – XX ғ. басы;
4. XX ғ. бастап бүгінгі күнге дейін.
Бухгалтерлік есептің алғашқы даму кезңіне екі жақты жазу әдісінің
кеңінен таралуы тән болып табылады.
Екінші кезеңнің тарихи маңыздылығына келсек онда онда есептеу
ғылымының басты бағыттары анықталған, ал бұдан кейін оның одан әрі дамуы
сипат алды. Осы кезеңде есептеу нысандары бойынша жұмыстардың көптеген
саласы шығады, есептеудің сан алуантеориялары туындайды: Францияда –
заңдық, Италияда – материалистік, Германияда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Бухгалтерлік есеп адамзаттың дамуымен бірге өте ерте кезде пайда болды.
Бухгалтерлік есептің даму тарихы 6000 жылға жуық. Алайда, есептің пайда
болған күнін нақты көрсету мүмкін емес. Есеп біртіндеп, ұзақ уақыт бойы
және белгісіз жағдайда дүниеге келді. Есеп болмаған және оның өмір сүре
бастаған дәуірлері белгілі, ал бірақ оларды шектеу қиын әрі ойлауға
болмайтын жайт.
Жалпы адамзат өмірінің, адамзат қоғамы өмірінің негізі – материалдық
өндіріс процесі. Осы материалдық өндіріс процесі дамуының белгілі бір
кезеңде оны сандық түрде көрсету қажеттілігі және мүмкіншілігі туындады.
Шаруашылықты өлшемсіз (салмағы және саны), кірістер мен шығыстарды
салыстырмай, біріншісінің екіншісінен асып түсуін болдырмай жүргізу мүмкін
емес. Осы кезде есеп пайда болды және ол барлық уақытта материалдық өндіріс
процесіне қызмет көрсетті, сонымен бірге жетілдіріліп отырды.
1. Бухгалтерлік есептің пайда болуы
Алғашқы қауымдық құрылыстың өзінде-ақ адамдарды өздерінің өмірін
сақтап қалу және ұзарту үшін қанша тамақ табу керек екендігі толғандырып,
есеп есте сақтау арқылы жүргізілсе, құл иеленушілік құрылыс кезінде ауыл
шаруашылығындағы өнімдерді, қолөнер өнімдерін өндіру ұлғайып, есеп
жүргізудің қажеттілігі туындады.
Ертедегі Египетте (ирригациялық) пирамида құрылысы жақсы дамыды.
Құрылысты басқаратын терең білімді адамдармен бірге есеп жүргізетін
мамандар да қажет болды. Арнайы мектептерде дайындалған мамандар
(жазғыштар) әр түрлі қаттардың кіріс, шығысының есебін жүргізіп, белгілі
бір мерзімге олардың қалдықтарын анықтай алатын болды. Египетте есеп
жүргізуші кітап – ұзындығы 10-12 м болатын папирус лентасы болды. Ондағы
мәліметтер ұзақ уақытта сақталды.
Қазіргі кезде кеңінен пайдаланылып жүрген көптеген әдістер мен тәсілдер
ерте кездің өзінде-ақ (5-6 мың жыл бұрын) пайда болды. Біріншіден,
шаруашылық құралдар тегіне қарай топтастырылды. Екіншіден, шаруашылық
құралдары қозғалысының есебі жүргізілді. Үшіншіден, есеп бақылау жасау
құралы ретінде пайдаланылды.
Есеп жүргізу деңгейі ертедегі Греция мен Римде де мейілінше жоғары
болды. Себебі ертедегі гректер шығыс пен батыстағы ұлан ғайыр территорияда
сауда-саттық жүргізген. Есеп жүргізу үшін олар да папирусты қолданған,
бірақ ағымдағы жазуды орындау үшін тақтайдан жасалып, балауыз жағылған
кестелер пайдаланылды.
Ертедегі римдіктер де бұл балауыз жағылған тақтай кестелерді бір-біріне
кітап сияқты етіп байлап, оларды Кодекстер деп атады.
Орта ғасырларда Рим империясының есеп мамандарына инвентарлық кітап,
кіріс-шығыс кітаптары белгілі болды. Олар қазіргі касса, кассир, кассалық
жазу, шоттарды жабу, сальдоны (қалдықты) анықтау деген терминдерді білді.
Орта ғасырлардың аяғында бухгалтер деген термин Австрияда пайда болды.
1498 жылы Қасиетті Рим империясының императоры Максимилиан-I бірінші
бухгалтер етіп Инсбрук есеп палатасының іс жүргізушісі Христофор Штехерді
тағайындады. Осы оқиға жайлы Вена мемлекеттік мұражайында әлі күнге дейін
сақтаулы император Максимилианның 1498 ж. 13 ақпанындағы бұйрығы куә. Осы
уақытқа дейін мұны ақылы есеп жазбаларымен айналысатын кезбе жазушылар
жүзеге асырып келді. Жоғарыда келтірілген күн бухгалтер және бухгалтерия
ұғымының таралуының бастамасы болып саналады. Сол кезде бухгалтер
мамандығына өте жоғары адамгершілік талаптар қойылатын. Кейбір елдерде
бухгалетрдің адамгершілік қасиетіне қарап, оны қазіргі уақытқа дейін шіркеу
қызметкерінен кейінгі екінші орынға қояды.
Осы кезеңнен бастап біздің ғылымның және кәсібіміздің атауы есеп
регистрінің негізгі түрі – кітаппен байланысты болды.
Есептің жетілдірілуі ескі және жаңа италиялық екі жақты бухгалтерияның
пайда болуына жағдай туғызды. Екі жақты жазудың өмірге келуі адамзат
қоғамының өмірі эәне шығармашылығы үшін ауқаттылық жасаған меншік
капиталының дамуына (мүмкіндік жасады) жол ашты. Екі жақты жазу жүйесі XIII-
XIV ғғ. дүииеге келді, оны солтүстік Италияның сауда орталықтарында
қолданған еді. Генуяның муниципалдық жазуларында табылған екі жақты жазудың
жүйесі 1340 жылмен көрсетілген.
Одан ерте екі жақты жазу 1299-1300 жж, Францияда Шампань
провинциясындағы фирмада анықталған.
Бухгалтерлік есеп туралы ғылым ретінде 1458 ж. Бенедетто Катрульи
өзінің кітаптарында жазған.
Ескі италиялық бухгалтерияның негізгі ерекшеліктері – есеп жүргізуші
екі кітапты: журналды және Бас кітапты болып көрсетілуі. Журналда
хронологиялық жазулар жазылса, Бас кітапта топтастырылып жазылды. Кітаптың
барлық парағы номерленді жіне бір парақтың жоғалуы кітаптың құнын
айтарлықтай түсірді.
Бухгалтерлік есеп туралы бірінші кітапты 1494 жылы италиялық ғалым-
математик Лука Пачоли жазды. Лука Пачоли алғаш рет бухгалтерлік есеп туралы
білімді бір жүйеге келтірді. Оның осы Арифметика, геометрия салалары,
пропорциялар және қатынастар туралы ілім деген кітабында Шоттар және
жазулар туралы трактаттар деп аталатын бөлімінде екі жақты бухгалтерияны
жүргізу әдісін көрсетеді. Онда Пачоли постулаты деген атауға ие болған екі
негізгі ережесі жазылған:
• Барлық дебеттік айналымдардың сомасы сол шоттар жүйесіндегі еркдиттік
айналымдардың сомасына тең;
• Дебеттік қалдықың сомасы әрқашан сол шоттар жүйесіндегі кредиттік
қалдықтардың сомасына тең.
Постулаттардың мағынасы өте маңызды, өйткені олар шын мәнінде
кәсіпорындарды шаруашылық өмірінің фактілерін қазір де тіркеу үшін кеңінен
қолданылатын жазбалардың әмбебап сипатын нақты көрсетеді.
Ал жаңа екі жақты бухгалтерияда синтетикалық және талдамалық
(аналитикалық) шоттар пайда болды.
Ал есептің мемориалдық кассалық (немістік) нысаында журнал екі журналға
бөлінеді: кассалық журнал және мемориал.
Кейін XIV ғ. ортасынан бастап есептің журналды жүйесі пайдаланылса, XX
ғ. басында Бас журнал немесе америкалық нысаны пайдаланылатын болды. Ал
XIX ғ. аяғында есептің шахматтық нысаны пайдаланылса, қазіргі кезде есептің
автоматтандырылған нысаны пайдаланылады. Бұл нысан есептің процесті
бастапқы құжаттардан бастап, бухгалтерлік қорытынды есепке дейін кешендік
автоматтандыруды қамтамасыз етеді.
Қазіргі кезде бухгалтерлік есепті автоматтандыру жүйесінде ерекше орын
алатын әмбебап компьютерлік бағдарлама - 1С Бухгалтерия. Бұл бағдарлама
карапайымнан күрделіге принципі бойынша құрылған. Оны қарапайым
операциялар үшін де, есеп регистрлерін, Бас кітапты, жекелеген қорытынды
есеп нысандарын құру үшін де пайдалануға болады.
2. Бухгалтерлік есептің дамуының кезеңдері
Экономикалық теорияда бухгалтерлік есептің алғашқы даму кезеңін төрт
негізгі кезеңге бөліп қарастырады:
1. Тауарлы-ақшалай қатынастарының пайда болуынан бастап XVIII ғ аяғына
дейін;
2. XVIII ғ. аяғынан XIX ғ. дейін;
3. XIX ғ. соңы – XX ғ. басы;
4. XX ғ. бастап бүгінгі күнге дейін.
Бухгалтерлік есептің алғашқы даму кезңіне екі жақты жазу әдісінің
кеңінен таралуы тән болып табылады.
Екінші кезеңнің тарихи маңыздылығына келсек онда онда есептеу
ғылымының басты бағыттары анықталған, ал бұдан кейін оның одан әрі дамуы
сипат алды. Осы кезеңде есептеу нысандары бойынша жұмыстардың көптеген
саласы шығады, есептеудің сан алуантеориялары туындайды: Францияда –
заңдық, Италияда – материалистік, Германияда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz