Мемлекет және құқық теориясының пәні
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. МЕМЛЕКЕТ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ ТЕОРИЯСЫ ПӘНІНІҢ ТҮСІНІГІ ... ... ... .6
1.1 Мемлекет және құқық теориясы пәнінің әдістері ... ... ... ... ... ... ... ...14
1.2 Мемлекет және құқық теориясы пәнінің ерекшелігі ... ... ... ... ... ... ...17
1.2 Мемлекет және құқық теориясы атқаратын қызметі ... ... ... ... ... ... ...19
1.4 Заң ғылымының жүйесі ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
1. МЕМЛЕКЕТ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ ТЕОРИЯСЫ ПӘНІНІҢ ТҮСІНІГІ ... ... ... .6
1.1 Мемлекет және құқық теориясы пәнінің әдістері ... ... ... ... ... ... ... ...14
1.2 Мемлекет және құқық теориясы пәнінің ерекшелігі ... ... ... ... ... ... ...17
1.2 Мемлекет және құқық теориясы атқаратын қызметі ... ... ... ... ... ... ...19
1.4 Заң ғылымының жүйесі ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың өзектілігі - бүгінде экономика мен өз мемлекеттілігіміздің берік іргетасын қамтамасыз етіп біз қағидаттық жаңа кезеңге сенімді қадам бастық. Мұның өзі Қазақстанның одан әрі дамуын тұрлаулы, осы заманғы және болашағы зор экономикалық, әлеуметтік, саяси және әкімшілік негізге қоюға мүмкіндік береді.
Мемлекет пен құқық теориясы – нақты заң ғылымдарына және құқық салаларына қатысты маңызды жалпы теоретикалық және әдістемелік функцияларды орындайтын ең базалық заң ғылымдарының бірі. Ол өзі ғана емес, сонымен қатар басқа заң ғылымдары аттап өте алмайтын түсініктер мен категорияларға сүйенеді. Бұған қоса, мемлекет және құқық теориясында өнделетін қорытындылар мен ережелер нақты заң ғылымдар үшін өз пәнін ғылыми игеруде бағыт қызметін атқарады.Мемлекет және құқық теориясы жоғары кәсіби білімі бар заңгерді дайындаудың жалпы жүйесіндегі мәнге ие:
1)бұл ғылым құқықтану және мемлекеттанудың бастапқы түсініктерімен, ережелерімен категорияларымен таныстырады;
2)мемлекет және құқық теориясы әдістемелік ғылым болып табылады, онда заң ғылымдарындағы арнайы сұрақтарды шешу үшін фундаменталды болып табылатын, маңызды теориялық ережелер өнделеді;
3)ол құқықтануда салалық ғылымдар сұрақтарын зерттейтін интегративті ғылым ролінде шығады. Мемлекеттік-құқықтық білімдер жүйесінде базалық тұрғыларды иемденіп мемлекет және құқық теориясы студенттерге мемлекет пен құқықтың мәнін, қоғамдық тағайындалуы, олардың басқа әлеуметтік құбылыстармен байланыстары, мемлекет пен құқықтың пайда болу және дамуының заңдылықтары туралы білімдер береді.
Ол мемлекет пен құқықтың негізгі түсініктері мен категориялары туралы алғашқы түсініктер береді, оларсыз салалық және басқа заң пәндерінің нақты білімдерін игеру мүмкін емес. Мемлекет пен құқықтың жалпы теориясын оқу, студенттердің игерген білімдері негізінде мемлекеттік-құқықтық құбылыстардың мәнін және әлеуметтік тағайындалуын дербес сипаттауды, қазіргі заманның барлық мемлекеттік-құқықтық мәселелеріне шығармашылық жағынан келуді, қоғамдық өмірдің күрделі саяси-құқықтық құбылыстарына дұрыс бағалауды беруді, олардың мәнін, негізгі үдістерін, орнын, ролін, функцияларын және қоғамдық өмірдің басқа құбылыстары мен байланыстарын ашуды, сонымен қатар әртүрлі өмірлік жағдайларда алынған білімдерді қолдануды өңдеуге бағытталған.
Бұл ғылым жалпы құқықтық мәдениетті қалайды, студенттерде заңдық көзқарастың ғылыми негізін қалыптастырады.Мемлекет және құқық теориясын терең оқып зерттемейінше салалық заң ғылымдарын және басқару сипатындағы пәндерді жемісті игеру мүмкін емес.
Мемлекет және құқық теориясының жалпы ғылыми теориялық маңызы түсінігін ашу негізгі міндет болып табылады. Осы міндеттерді зерттеу нәтижесінде белгілі бір мақсатқа қол жеткізуге болады. Мемлекет адам қоғамы дамуының белгілі бір сатысында пайда болған. Адамдардың ең алғашқы ұйымдасуы рулық қоғам түрінде пайда болды. Рулық қоғам оның мүшелерінің қандас туыстығы негізінде, еңбекті қауымдасып ұйымдастыру және ортақ меншіктілік негізінде қалыптасты.
Әскери демократияның дамуы қоғамда саяси ұйымның – мемлекеттің пайда болуына әкелді. Мемлекет, бір жағынан, әскери демократияның жаңа негізде қайта құрылуы нәтижесінде, ал екінші жағынан, жаңа басқару органдарының пайда болуы нәтижесінде құрылды. Мемлекет – адам баласы бірлестігінің жаңа ұйымы. Ол рулық қауымнан мынадай белгілермен өзгешеленеді:
1.Мемлекеттің тәуелсіздігі болады. Мұның мәнісі – мемлекет өзінің ішкі және сыртқы саясатын өзге бір мемлекеттерден тәуелсіз қалыптастырып, дербес жүзеге асырады деген сөз.
2.Мемлекеттің халқы әкімшілік-аумақтық аймақтарға бөлінеді, бұл жерде адамдардың рулық белгілері ескерілмейді.
3.Мемлекетте қоғамды басқаратын өкімет билігінің белгілі бір дәрежеде дамыған жүйесі болады. Оларда адамдардың өзгеше бір тобы – шен иелері немесе мемлекеттік қызметкерлер жұмыс істейді.
4.Қоғамның өмір сүріп, тіршілік етуі үшін мемлекет заңдар, нормативтік актілер шығарып, солар арқылы қоғамдық қатынастарды реттеп отырады, белгілі бір қоғамдық тәртіпті қалыптастырады.
Курстық жұмыс зерттеу объектісі болып мемлекет және құқық теориясы пәні болып табылады.
Курстық хұмыстың мақсаты: мемлекет және құқық теориясы пәнінің маңыздылығын зерттеу.
Курстық жұмыстың міндеті:
1.Мемлекет және құқық теориясы пәніне түсінік;
2.Мемлекет және құқық теориясы пәнінің әдістерін талдау;
3.Мемлекет және құқық теориясы пәнінің ерекшеліктерін айқындау;
4.Мемлекет және құқық теориясының атқаратын қызметін анықтау;
Курстық жұмыстың өзектілігі - бүгінде экономика мен өз мемлекеттілігіміздің берік іргетасын қамтамасыз етіп біз қағидаттық жаңа кезеңге сенімді қадам бастық. Мұның өзі Қазақстанның одан әрі дамуын тұрлаулы, осы заманғы және болашағы зор экономикалық, әлеуметтік, саяси және әкімшілік негізге қоюға мүмкіндік береді.
Мемлекет пен құқық теориясы – нақты заң ғылымдарына және құқық салаларына қатысты маңызды жалпы теоретикалық және әдістемелік функцияларды орындайтын ең базалық заң ғылымдарының бірі. Ол өзі ғана емес, сонымен қатар басқа заң ғылымдары аттап өте алмайтын түсініктер мен категорияларға сүйенеді. Бұған қоса, мемлекет және құқық теориясында өнделетін қорытындылар мен ережелер нақты заң ғылымдар үшін өз пәнін ғылыми игеруде бағыт қызметін атқарады.Мемлекет және құқық теориясы жоғары кәсіби білімі бар заңгерді дайындаудың жалпы жүйесіндегі мәнге ие:
1)бұл ғылым құқықтану және мемлекеттанудың бастапқы түсініктерімен, ережелерімен категорияларымен таныстырады;
2)мемлекет және құқық теориясы әдістемелік ғылым болып табылады, онда заң ғылымдарындағы арнайы сұрақтарды шешу үшін фундаменталды болып табылатын, маңызды теориялық ережелер өнделеді;
3)ол құқықтануда салалық ғылымдар сұрақтарын зерттейтін интегративті ғылым ролінде шығады. Мемлекеттік-құқықтық білімдер жүйесінде базалық тұрғыларды иемденіп мемлекет және құқық теориясы студенттерге мемлекет пен құқықтың мәнін, қоғамдық тағайындалуы, олардың басқа әлеуметтік құбылыстармен байланыстары, мемлекет пен құқықтың пайда болу және дамуының заңдылықтары туралы білімдер береді.
Ол мемлекет пен құқықтың негізгі түсініктері мен категориялары туралы алғашқы түсініктер береді, оларсыз салалық және басқа заң пәндерінің нақты білімдерін игеру мүмкін емес. Мемлекет пен құқықтың жалпы теориясын оқу, студенттердің игерген білімдері негізінде мемлекеттік-құқықтық құбылыстардың мәнін және әлеуметтік тағайындалуын дербес сипаттауды, қазіргі заманның барлық мемлекеттік-құқықтық мәселелеріне шығармашылық жағынан келуді, қоғамдық өмірдің күрделі саяси-құқықтық құбылыстарына дұрыс бағалауды беруді, олардың мәнін, негізгі үдістерін, орнын, ролін, функцияларын және қоғамдық өмірдің басқа құбылыстары мен байланыстарын ашуды, сонымен қатар әртүрлі өмірлік жағдайларда алынған білімдерді қолдануды өңдеуге бағытталған.
Бұл ғылым жалпы құқықтық мәдениетті қалайды, студенттерде заңдық көзқарастың ғылыми негізін қалыптастырады.Мемлекет және құқық теориясын терең оқып зерттемейінше салалық заң ғылымдарын және басқару сипатындағы пәндерді жемісті игеру мүмкін емес.
Мемлекет және құқық теориясының жалпы ғылыми теориялық маңызы түсінігін ашу негізгі міндет болып табылады. Осы міндеттерді зерттеу нәтижесінде белгілі бір мақсатқа қол жеткізуге болады. Мемлекет адам қоғамы дамуының белгілі бір сатысында пайда болған. Адамдардың ең алғашқы ұйымдасуы рулық қоғам түрінде пайда болды. Рулық қоғам оның мүшелерінің қандас туыстығы негізінде, еңбекті қауымдасып ұйымдастыру және ортақ меншіктілік негізінде қалыптасты.
Әскери демократияның дамуы қоғамда саяси ұйымның – мемлекеттің пайда болуына әкелді. Мемлекет, бір жағынан, әскери демократияның жаңа негізде қайта құрылуы нәтижесінде, ал екінші жағынан, жаңа басқару органдарының пайда болуы нәтижесінде құрылды. Мемлекет – адам баласы бірлестігінің жаңа ұйымы. Ол рулық қауымнан мынадай белгілермен өзгешеленеді:
1.Мемлекеттің тәуелсіздігі болады. Мұның мәнісі – мемлекет өзінің ішкі және сыртқы саясатын өзге бір мемлекеттерден тәуелсіз қалыптастырып, дербес жүзеге асырады деген сөз.
2.Мемлекеттің халқы әкімшілік-аумақтық аймақтарға бөлінеді, бұл жерде адамдардың рулық белгілері ескерілмейді.
3.Мемлекетте қоғамды басқаратын өкімет билігінің белгілі бір дәрежеде дамыған жүйесі болады. Оларда адамдардың өзгеше бір тобы – шен иелері немесе мемлекеттік қызметкерлер жұмыс істейді.
4.Қоғамның өмір сүріп, тіршілік етуі үшін мемлекет заңдар, нормативтік актілер шығарып, солар арқылы қоғамдық қатынастарды реттеп отырады, белгілі бір қоғамдық тәртіпті қалыптастырады.
Курстық жұмыс зерттеу объектісі болып мемлекет және құқық теориясы пәні болып табылады.
Курстық хұмыстың мақсаты: мемлекет және құқық теориясы пәнінің маңыздылығын зерттеу.
Курстық жұмыстың міндеті:
1.Мемлекет және құқық теориясы пәніне түсінік;
2.Мемлекет және құқық теориясы пәнінің әдістерін талдау;
3.Мемлекет және құқық теориясы пәнінің ерекшеліктерін айқындау;
4.Мемлекет және құқық теориясының атқаратын қызметін анықтау;
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР;
Нормативтік-құқытық актілер
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30 тамыз 1995 ж.
2. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Егемен Қазақстан, 11.10.1997ж.
Арнайы әдебиеттер:
3. Баянов Е. Қазақстан Републикасы мемлекеті мен құқығының
негіздері,Алматы, 2003.
4. Ибраева А.И. Мемлекет және құқық теориясы, Алматы, 1997.
5. Ибраева А. Общая теория государства и права А., 2000
6. Ибраева А.С., Ибраев Н.С. Теория государства и права: Учеб.
Пособие.– Алматы: «Жеті жарғы», 2003.
7. «Мемлекет және құқықтың жалпы тарихы» оқу-әдістемелік құрал. Алматы, 2004 г.
8.«Мемлекет және құқық теориясы» оқу-әдістемелік құрал. Булгакова Д.А. Алматы, 2004 ж.
9.«Мемлекет және құқық теориясы» оқулық.. Электронды кітап Булгакова Д.А. Алматы, 2004 ж.
10.«Мемлекет және құқық теориясы» оқу-әдістемелік құрал. Қопабаев О., С. Өзбекұлы Алматы, 2006 ж.
11.«Теория государства и права» Учебное пособие. А.С. Исабаева Алматы, 2006 г.
12.«Мемлекет және құқық теориясы» Оқулық Жоламан Қ.Д. Алматы, 2005 ж.
13.«Мемлекет және құқық теориясы» Оқулық Электронды кітап Жоламан Қ.Д. Алматы, 2006 ж.
14.Мемлекет және құқық теориясы Қ.Д Жоламан, А.Қ. Мұхтарова, А.Н. Тәукелев Алматы ҚазМЗА 1999 ж.
15. Мемлекет және құқық теориясы Ағдарбеков М. Алматы 2001 ж.
16. Теория государства и права Ибраева А.С. Алматы 2003 г.
17.Основы теории государства и права: Уч. - нагл. пособие В.И. Григорьев», Ф.В. Основы теории государства и права: Уч. - нагл. пособие В.И. Григорьев», Ф.В. Алматы, 2006 г.
18. Теория государства и права. Курс лекции под ред, М.И.Матузова. М., 1999.
19. Теория государства права . / Марченко. М., 1998.
20. Теория государства и права. / под ред. Н.А. Ктаева. Уфа, 1994
21. Теория государства и рправа. Под ред. Г.Н.Манаова .м., 2000
22. Хропанюк В.Н. Теория государства и права. М., 2000
23.Черданцев а.Ф. Теория государста и права. Курс лекции . Екатеринбург, 20001.
24. Четвернин В.А. Понятие права и государства. М.,
Нормативтік-құқытық актілер
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30 тамыз 1995 ж.
2. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Егемен Қазақстан, 11.10.1997ж.
Арнайы әдебиеттер:
3. Баянов Е. Қазақстан Републикасы мемлекеті мен құқығының
негіздері,Алматы, 2003.
4. Ибраева А.И. Мемлекет және құқық теориясы, Алматы, 1997.
5. Ибраева А. Общая теория государства и права А., 2000
6. Ибраева А.С., Ибраев Н.С. Теория государства и права: Учеб.
Пособие.– Алматы: «Жеті жарғы», 2003.
7. «Мемлекет және құқықтың жалпы тарихы» оқу-әдістемелік құрал. Алматы, 2004 г.
8.«Мемлекет және құқық теориясы» оқу-әдістемелік құрал. Булгакова Д.А. Алматы, 2004 ж.
9.«Мемлекет және құқық теориясы» оқулық.. Электронды кітап Булгакова Д.А. Алматы, 2004 ж.
10.«Мемлекет және құқық теориясы» оқу-әдістемелік құрал. Қопабаев О., С. Өзбекұлы Алматы, 2006 ж.
11.«Теория государства и права» Учебное пособие. А.С. Исабаева Алматы, 2006 г.
12.«Мемлекет және құқық теориясы» Оқулық Жоламан Қ.Д. Алматы, 2005 ж.
13.«Мемлекет және құқық теориясы» Оқулық Электронды кітап Жоламан Қ.Д. Алматы, 2006 ж.
14.Мемлекет және құқық теориясы Қ.Д Жоламан, А.Қ. Мұхтарова, А.Н. Тәукелев Алматы ҚазМЗА 1999 ж.
15. Мемлекет және құқық теориясы Ағдарбеков М. Алматы 2001 ж.
16. Теория государства и права Ибраева А.С. Алматы 2003 г.
17.Основы теории государства и права: Уч. - нагл. пособие В.И. Григорьев», Ф.В. Основы теории государства и права: Уч. - нагл. пособие В.И. Григорьев», Ф.В. Алматы, 2006 г.
18. Теория государства и права. Курс лекции под ред, М.И.Матузова. М., 1999.
19. Теория государства права . / Марченко. М., 1998.
20. Теория государства и права. / под ред. Н.А. Ктаева. Уфа, 1994
21. Теория государства и рправа. Под ред. Г.Н.Манаова .м., 2000
22. Хропанюк В.Н. Теория государства и права. М., 2000
23.Черданцев а.Ф. Теория государста и права. Курс лекции . Екатеринбург, 20001.
24. Четвернин В.А. Понятие права и государства. М.,
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. МЕМЛЕКЕТ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ ТЕОРИЯСЫ ПӘНІНІҢ ТҮСІНІГІ ... ... ... .6
1. Мемлекет және құқық теориясы пәнінің әдістері ... ... ... ... ... ... ... ...14
1.2 Мемлекет және құқық теориясы пәнінің ерекшелігі ... ... ... ... ... ... ...17
2. Мемлекет және құқық теориясы атқаратын қызметі ... ... ... ... ... ... ...19
1.4 Заң ғылымының жүйесі ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың өзектілігі - бүгінде экономика мен өз
мемлекеттілігіміздің берік іргетасын қамтамасыз етіп біз қағидаттық жаңа
кезеңге сенімді қадам бастық. Мұның өзі Қазақстанның одан әрі дамуын
тұрлаулы, осы заманғы және болашағы зор экономикалық, әлеуметтік, саяси
және әкімшілік негізге қоюға мүмкіндік береді.
Мемлекет пен құқық теориясы – нақты заң ғылымдарына және құқық
салаларына қатысты маңызды жалпы теоретикалық және әдістемелік функцияларды
орындайтын ең базалық заң ғылымдарының бірі. Ол өзі ғана емес, сонымен
қатар басқа заң ғылымдары аттап өте алмайтын түсініктер мен категорияларға
сүйенеді. Бұған қоса, мемлекет және құқық теориясында өнделетін
қорытындылар мен ережелер нақты заң ғылымдар үшін өз пәнін ғылыми игеруде
бағыт қызметін атқарады.Мемлекет және құқық теориясы жоғары кәсіби білімі
бар заңгерді дайындаудың жалпы жүйесіндегі мәнге ие:
1)бұл ғылым құқықтану және мемлекеттанудың бастапқы түсініктерімен,
ережелерімен категорияларымен таныстырады;
2)мемлекет және құқық теориясы әдістемелік ғылым болып табылады, онда
заң ғылымдарындағы арнайы сұрақтарды шешу үшін фундаменталды болып
табылатын, маңызды теориялық ережелер өнделеді;
3)ол құқықтануда салалық ғылымдар сұрақтарын зерттейтін интегративті
ғылым ролінде шығады. Мемлекеттік-құқықтық білімдер жүйесінде базалық
тұрғыларды иемденіп мемлекет және құқық теориясы студенттерге мемлекет пен
құқықтың мәнін, қоғамдық тағайындалуы, олардың басқа әлеуметтік
құбылыстармен байланыстары, мемлекет пен құқықтың пайда болу және дамуының
заңдылықтары туралы білімдер береді.
Ол мемлекет пен құқықтың негізгі түсініктері мен категориялары туралы
алғашқы түсініктер береді, оларсыз салалық және басқа заң пәндерінің нақты
білімдерін игеру мүмкін емес. Мемлекет пен құқықтың жалпы теориясын оқу,
студенттердің игерген білімдері негізінде мемлекеттік-құқықтық
құбылыстардың мәнін және әлеуметтік тағайындалуын дербес сипаттауды,
қазіргі заманның барлық мемлекеттік-құқықтық мәселелеріне шығармашылық
жағынан келуді, қоғамдық өмірдің күрделі саяси-құқықтық құбылыстарына дұрыс
бағалауды беруді, олардың мәнін, негізгі үдістерін, орнын, ролін,
функцияларын және қоғамдық өмірдің басқа құбылыстары мен байланыстарын
ашуды, сонымен қатар әртүрлі өмірлік жағдайларда алынған білімдерді
қолдануды өңдеуге бағытталған.
Бұл ғылым жалпы құқықтық мәдениетті қалайды, студенттерде заңдық
көзқарастың ғылыми негізін қалыптастырады.Мемлекет және құқық теориясын
терең оқып зерттемейінше салалық заң ғылымдарын және басқару сипатындағы
пәндерді жемісті игеру мүмкін емес.
Мемлекет және құқық теориясының жалпы ғылыми теориялық маңызы
түсінігін ашу негізгі міндет болып табылады. Осы міндеттерді зерттеу
нәтижесінде белгілі бір мақсатқа қол жеткізуге болады. Мемлекет адам
қоғамы дамуының белгілі бір сатысында пайда болған. Адамдардың ең алғашқы
ұйымдасуы рулық қоғам түрінде пайда болды. Рулық қоғам оның мүшелерінің
қандас туыстығы негізінде, еңбекті қауымдасып ұйымдастыру және ортақ
меншіктілік негізінде қалыптасты.
Әскери демократияның дамуы қоғамда саяси ұйымның – мемлекеттің
пайда болуына әкелді. Мемлекет, бір жағынан, әскери демократияның жаңа
негізде қайта құрылуы нәтижесінде, ал екінші жағынан, жаңа басқару
органдарының пайда болуы нәтижесінде құрылды. Мемлекет – адам баласы
бірлестігінің жаңа ұйымы. Ол рулық қауымнан мынадай белгілермен
өзгешеленеді:
1.Мемлекеттің тәуелсіздігі болады. Мұның мәнісі – мемлекет өзінің ішкі
және сыртқы саясатын өзге бір мемлекеттерден тәуелсіз қалыптастырып, дербес
жүзеге асырады деген сөз.
2.Мемлекеттің халқы әкімшілік-аумақтық аймақтарға бөлінеді, бұл жерде
адамдардың рулық белгілері ескерілмейді.
3.Мемлекетте қоғамды басқаратын өкімет билігінің белгілі бір
дәрежеде дамыған жүйесі болады. Оларда адамдардың өзгеше бір тобы – шен
иелері немесе мемлекеттік қызметкерлер жұмыс істейді.
4.Қоғамның өмір сүріп, тіршілік етуі үшін мемлекет заңдар,
нормативтік актілер шығарып, солар арқылы қоғамдық қатынастарды реттеп
отырады, белгілі бір қоғамдық тәртіпті қалыптастырады.
Курстық жұмыс зерттеу объектісі болып мемлекет және құқық теориясы
пәні болып табылады.
Курстық хұмыстың мақсаты: мемлекет және құқық теориясы пәнінің
маңыздылығын зерттеу.
Курстық жұмыстың міндеті:
1.Мемлекет және құқық теориясы пәніне түсінік;
2.Мемлекет және құқық теориясы пәнінің әдістерін талдау;
3.Мемлекет және құқық теориясы пәнінің ерекшеліктерін айқындау;
4.Мемлекет және құқық теориясының атқаратын қызметін анықтау;
1. МЕМЛЕКЕТ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ ТЕОРИЯСЫ ПӘНІНІҢ ТҮСІНІГІ
Соңғы жылдары дүние жүзі қауымдастықта тыныс - тіршілік еткен
халықтар арасында гуманитарлық ғылымдарға дегсн құштарлықтың арта
түскендігін анық байқауға болады. Бүкіл адамзат тарихын, оның әр кезендерде
қалыптасқан саяси, құқықтық, әлеуметтік және этникалық ерекшеліктері,
тәжірибелерімен жетік танысу, оқып үйрену, болашақта гуманизм мен өркениет
идеясына негізделген құқықтық, демократиялық маз-мұндағы мемлекет құруға
кеңінен жол ашады.
Әр ғылымның өз саласында объективті ақиқатқа жетуге, заңдылықтарды
бейнелеуге және алдын-ала болжауға арналған, жүйелі түрде құрылған
мәселелері болады. Сол мәселелер ғылыми тұрғыдан зерттеліп, тұжырымдалып,
ғылымның пәніне - предметіме айналады.
Мемлекет және құқық теориясы - қоғамдағы саяси-экономикалық, мәдени-
әлеуметтік құбылыстарды зерттеп, қоғамдық өмірдегі қарым-қатынастарды
реттеу, басқару әдіс-тәсілдерін, объективтік заңдылықтарын анықтап отыратын
ғылым.
Жалпы теория - мемлекет пен құқықтың өмірге келу, даму заңдылықтарын,
мақсатын, мазмұнын, құрылысын, нысанын, қағидаларын, белгі-нышандарын,
функцияларын зерттейді.
Жалпы теорияның пәні қоғам мен мемлекеттің арасындағы санқырлы күрделі
қарым-қатынастарды, қоғамның саяси жүйесіндегі мемлекеттің алатын орнын,
маңызын, азаматтық қоғам мен мемлекеттің өзара байланысын, адамдардың сана-
сезімін, оның қоғамдағы маңызын, мемлекеттің болашағы, құқықтық мемлекет
қалыптастыру бағыттарын зерттеп, қорытынды тұжырымдар жасап отырады.
Мемлекет пен құқықты бір-бірінен айыруға болмайды. Олар объективтік
тұрғыдан тығыз байланыста бірлесіп дамитын ғылым. Бірақта олар бір ғылымға
жатқанымен өздерінің нақты бағыттары болады. Мемлекет - қоғамның саяси-
экономикалық құрылысымен шұғылданады, құқық нормативтік актілер жүйесін
қалыптастырады.
Міне, осы бірлестікпен дербестік олардың мазмұнын, мақсатын,
қызметінің әдіс-тәсілдерін, функцияларын жан-жақты зерттеуге, жаңартуға,
дамытуға мүмкіншіліктер береді. Мемлекет пен құқықты тереңірек зерттеп
білуге жағдай туады.
Заң ғылымы өткеп дәуірде (алғашқы қоғамда, құлиелену, феодалдық,
буржуазиялық формацияларда), қазіргі кезеңде, болашақта мемлекет пен
құқықтың қоғамды басқарудағы объективтік және субъективтік заңдылықтарын,
әдіс-тәсілдерін зерттейді.
Осы үш дәуірде болған және болашақ қоғамның және мемлекет пен
құқықтың өздерінің даму процесінде болған жақсы тәжірибелерді жинақтап
қорытынды тұжырымдар жасалып отырады.
Сонымен, мемлекет және құқық теориясының пәні - адам қоғамының
өміріндегі құбылыстардың, мемлекет пен құқықтың өмірге келу, даму
объективтік заңдылықтары мен олардың мәні-маңызы, құрылымы және мақсаты.
Бұл түсіндірме үш тараудан тұрады:
- Қоғамның қалыптасу, мемлекет пен құқықтың өмірге келу заңдылықтары;
- Қоғамның, мемлекеттің, құқықтың даму заңдылықтары;
- Қоғамның, мемлекеттің, құқықтың тарихи маңызы, құрылымы, мақсаты.
Мемлекет пен құқық теориясы іргелі-терең ғылым ретінде бірнеше
функциялар атқарады:
Онтологиялық функция - (шын білім - грек...) Адам қоғамының тұрмысын,
оның қағидаларын, даму заңдылықтарын зерттеу. Бұл зерттеу арқылы мемлекет
пен құқықтың өмірге келуін, дамуын, болашағын білуге мүмкіншілік
қалыптасады.
Гносеологиялық функция - (гр... білім, теория). Таным теориясы арқылы
мемлекет пен құқықтың құрылымын, маңызын, мақсатын білуге болады.
Эвристикалық функция - (гр... табу). Заң ғылымының барлық саласында
зерттеудің әдіс-тәсілдерін жетілдіріп қоғамдағы құбылыстардың даму
процесінің жаңа заңдылықтарын табу, ашу.
Методологиялық функция - мемлекет және құқық теориясы заң ғылымының
салаларының талаптарына сәйкес жалпы әдістемелік ғылыми тұжырымдар жасап,
ғылымның жақсы дамуына жағдай жасау.
Саяси функция - қоғамның алдында тұрған мақсатты, саясатты, жалпы
теория тұрғысынан орындау бағыттарын, жолдарын белгілеу. Мемлекеттің ішкі-
сыртқы саясатының ғылыми негіздерін жасап, оның ғылыми тұрғыдан орындалуын
қамтамасыз ету.
Идеологиялық функция - жалпы теория қоғамдағы әртүрлі көзқарасты,
саясатты, идеяларды біріктіріп, ғылыми тұрақты жүйе қалыптастырып
адамдардың сана-сезімін, құқықтық мәдениетінің сапасын жақсарту.
Тәжірибелік-ұйымдық функция – тәжірибелерге сүйене отырып, жалпы
теория қоғамдағы заңдылықты, тәртіпті сапалы іске асыру үшін ұсыныстар
жасап отыруы қажет.
Болжау функциясы - жалпы қоғамдағы саяси - құқықтық құбылыстармен ғана
шектелмей сол құбылыстардың болашақ бағытын зерттеп, ғылыми қорытынды
тұжырымдар жасап, оны құқықтық реттеп-басқару бағдарламасын дайындауы
қажет.
Құқық және мемлекет теориясының фуикциялары бір-бірімен тығыз
байланыста дамиды. Олардың қызметін біріктіріп зерттегенде жалпы теорияның
қоғамдағы маңызы жақсы көрінеді.
Жалпы теория өз функцияларын заң ғылымының басқа салаларымен бірлесіп
атқарады. Сонда ғана нәтиже болады.
Себебі адамзат тарихында болған мемлекеттердің саяси құрылымдары мен
құқықтың жүйелерінің мәнін, мазмұнын, ішкі қозғалысының даму диалектикасын
зерттеу, оқып үйрену - тиімді басқару формасын, билік жүргізудің оңтайлы,
жүйесін және халық мүддесіне сай келетін құқықты қабылдауға тікелей
мүмкіндіктер береді. Неге десеніз, тарих сабағы — ақиқатты анықтаудың
іргетасы.
Мемлекет және кұқықтың пайда болуы, олардың даму заңдылығы құқық,
құқықтық қатынастар, құқықтық сана, құқықтық мәдениет, құқық жасаушылық,
құқық бұзушылық, мемлекеттің формалары, сот билігі сияқты көптеген
категориялық аппаратты қалыптастырады. Осыған орай казіргі жаһандану
кезеңінде саяси-құқықтық ілімдер мен тұжырымдамаларда мем-лекет және
құқықтың жалпы даму бағыты, ішкі қозғалысының мәндік мағынасы өзінін,
шешімін табуда. Зерттеу объектісі мынандай мәселелерді шешуді талап етеді:
- жаһандану заманында мемлекеттердін даму бағыттары қандай;
- федерация құрамындағы ұлттық республика, автономия немесе ұлттардың
жеке тәуелсіз мемлекет құру идеясының болашағы қандай;
- ұлттық мемлекет құруда дәстүрлік саяси-құқықтық институттарды енгізу
мәселесі;
- кұкықтың реттеу функциясының мүмкіндіктерін арттыру, тиімді
болуының тетіктерін жасау;
- адам құқық аяққа тапталмауының демократиялық сипаттағы үлгісін
жасау, субъективизм мен волюнтаризмге жол бермеу;
- құқық бұзушылықпен күресудің жаңа тұжырымдамасы мен теориясын
қалыптастыру, оны әлеуметтік практикада пайдалану.
Бұл проблемаларды шешу үздіксіз зерттеуді талап етеді. Мемлекет және
құқық теориясының негізгі міндеті мемлекет пен құқықтың дамуын тану,
қисынды мағынада меңгеріп, оның зандылықтарын ашып көрсету болып табылады.
Бұл көрініс біртұтастықты тек бөліп алып зерттеу арқылы іс жүзіне
асырылады. Тану барысында мемлекет және құқық, біртұтастық өзінің барлық
күрделі байланыстарымен қозғалыстың, дамудың формасы ретінде танылады.
Сонымен қатар мемлекет және құқық теориясы заң ғылымының
интеграцияланған саласы болып табылады. Олай дейтін ссбебіміз егер біз
мемлекет және құқықтың барлық салаларын бір арнаға тоғыстырсақ мемлекет
және құкық теориясын қалыптастыра алмаймыз. Тануда, зерттеуде тек қана
білімдегі ең негізгі қорытынды, бағыттар арқылы мемлекет және құқық
теориясының категорияларын қалыптастырамыз. Сондықтан интеграцияланған деп
айта аламыз. Себебі, қайсы бір ғылым саласы болма-сын өзінің пәнін бөліп
зерттеу аркылы объективтік мағынада және жан-жақты ашып көрсете алады.
Жалпы пән ұғымы арнайы ғылым саласы нені оқытады, коғамның, табиғаттың
кандай құбылыстарын зерттейді деген сауалға жауап береді. Белгілі Ресей
зерттеушісі В.С.Нерсесянц өз зерттеулерінде былай деп дұрыс қорытынды
жасайды: Ғылыми зерттеу объектісінің ғылымның пәнінен айырмашылығы бар.
Бір объект бірнеше ғылымдармен зерттелуі мүмкін және әр ғылым сол объекті
езінің ерекше пәні және әдісімен зсрттейді... заң ғылымдарының объекті
мемлекет және кұқық болып табылады, ал оның пәні — құқық және мемлекеттін
негізгі мәндік қасиеттері.
Сонымен қорыта айтқанда, мемлекет және құқық теориясының пәні деп
арнайы қоғамдық өндірістік қатынастар мен тарихи дәстүрлерге байланысты
қалыптасқан мемлекет және құқықтың негізгі категорияларының пайда болып,
заңдылықпен дамып, заң ғылымының іргетасы болып танылатын білім жүйесінің
жиынтығын айтамыз.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін мемлекет және құқық теориясының
оқулықтары жарық көрді және оларда пәннің анықтамасы бір мағынада берілген:
Мемлекет және құқық теориясының пәні — бұл мемлекет пен құқықтың пайда
болуының, дамуының және қызмет атқаруының заңдылықтары, олардың мәні,
құрылымы, негізгі бөлшектері, принциптері, институттары.
Басқа авторлардың пікірлері бойынша жалпы теорияның пәні — мемлекет
пен құқықтың пайда болуының, дамуының және қызмет атқаруларының
заңдылықтары, олардың мәні, құрылымы және максаты.
Професор Т.Ағдарбеков: Мемлекет және құкық теориясы, мемлекет пен
құқықта көрсетілген қоғамдық дамудың объективтік заңдылығын, олардың
әлеуметтік саяси мақсаттарын анықтайды, қоғамдык қатынастарды мемлекеттік
құқықтық реттеудін тетігін (мехамизмін) және оның даму мақсатын көрсетеді,
— деп тұжырым жасайды.
Ал, У.Д.Кұдайбергеновтің пікірі бойынша: Мемлекет және құқық теориясы
- базалық жалпы теориялық заң ғылымы және заң оқу орындарындағы оқу пәнінің
бірі. Ол мемлекет және құқық сияқты күрделі әлеуметтік құбылыстардың
міндеттері мен мәніне қорытынды фундаменталдық білім береді, олардың
заңдылықпен дамуы мен қызметтерін, мемлекет және құқықтың қазіргі
қоғамдағы, дүние жүзінің әр аймақтарындағы рөлін айқындайды.
Ресей зерттеушісі В.С. Нерсесянц: Өзінің ғылыми мәртебесі бойынша
мемлекет және құқық теориясы жалпы теориялық сипаты және маңызы бар
фундаменталдық заң пәні болып табылады... онда мемлекет және құқық туралы
ғылыми-теориялық ой-пікірдің ең елеулі жетістіктері шоғырланған деген
пікірге токталады.
Мемлекет және кұкық теориясының пән ретінде өзіне тән ерекшеліктері
бар.
Біріншіден, біздің анықтамада көрсетілгендей, Мемлекет және құқықтың
дамуы, бір сатыдан бір сапалы сатыға көтерілуі еш уақытта өзінен-өзі
қоғамнан алшақ калыптаспайды. Әсіресе өндірістік қатынастардың жиынтығы,
оның сипат, формаға ие болған ерекшеліктері — экономикалық детерминизмнің
мемлекет пен құқыққа тигізетін ықпалы бар. Экономиканың заңдары қоғамның
билеуші күші болып қала бермек.
Мысалы, нарықтық қатынастардың бағаны белгілеуі. Бұл жерде мемлекет
және құқық - пассивті әрекет мәртебесіне ие. К.Маркс былай деп жазды: Өз
өміріндегі қоғамдық өндірісте адамдар өздерінің дегендеріне қарамайтын,
белгілі бір, қажетті катынастарда-өндірістік қатынастрада болады, бұл
қатынастар олардың материалдық өндіргіш күштері дамуының белгілі бір
сатысына сай келеді. Осы өндірістік қатынастардын. жиынтығы коғамның
экономикалық құрылымы, реалдық базисі болып табылады, осыған келіп заңдылык
және саяси қондырма орнайды және бұған қоғамдық сананың белгілі бір
формалары сай келеді. Материалдык өмірдің өндіріс әдісі жалпы өмірдегі
әлеуметтік, саяси және рухани процестерді туғызады. Адамдардың санасы
олардың болмысын билемейді, қайта керісінше, олардың қоғамдық болмысы
олардың санасын билейді.
Екіншіден, мемлекет және құқықтың пәніне халықтың ғасырлар бойы
этникалык ұйымдастыру факторлары калыптастырылған тарихи дәстүрлері, әдет-
ғұрыптары біршама әсер етеді. Оларды ескермей мемлекетгік билік жүргізу
құқықтық жүйені қалыптастыру шиеленістерді тудыратыны хақ. (Мысалы,
Ауғанстанда социалистік құқық жүйесін енгізу немен аяқталғаны белгілі).
Ойдан шығарылған жасанды сырттан теліген мемлекеттік-құқықтық институттар
дәстүрлі қоғамдық қатынастарды дағдарыстарға ұшырататыны тарихтан нақтылы
дәлелденген құбылыс. Мысалы, Казақстанды отарлау барысында Ресейдің
енгізген реформалары (1822, 1867—68,1892) қазақ қоғамын, ұлт санасын
дағдарысқа үшыратты, ішкі шиеленістерді күшейтті.
Ресей әкімшілігі ұлттық, мемлекеттік-құкықытық институттардың
эволюциялық дамуын жасанды реформалармен қиратып, орыс бюрократиясының
жағымсыз көріністсрін қазак даласына күшпен мойындатты. Соның нәтижесінде
біркелкілік жүйенің негізі қаланды, көшпелі казак өркениетінін, төлтума
құндылыктары, гуманистік мағынадағы құқықтық, әлеуметтік институттары
табиғи қажеттерінен мүлдем айырылды.
Бұл көрініс ұлттық сана дағдарысын ұрпақтың жалғастыруына негіз болды.
Ұлы Мұхтар Әезов өзінің Көксерек әңгімесінде заман шиеленісін, касқыр,
адам образдары арқылы асқан шеберлікпен, философиялық мағынамен көрсете
білген. Көк бөрі көшпелі қоғамның ғасырлар бойы қабылдаған төтемі мен рухы,
мифологиялық табыну символы жаңа даму сатысында сырттан телінген басқа жат
құбылыстардың әсерінен қанішер, барып тұрған жауыз, рақымсыз көріністің
символына айналады. Соңында өзі де өліп тынады. Бұл мағанада ұлы ойшыл
көшпелі қазақ құндылықтарының болашақта құрдымға кететінін асқан
көрегенділікпен көрсеткен.
Осындай жағдайларды көрегенділікпен болжай білген Шоқан Уәлиханов:
Қисынсыз теорияға немесе езге халықтардың өміріне негізделіп зорлықпен
ырықсыз жасалған реформа адам баласын жойқын апатқа душар етіп келеді.
Өзіне етене таныс, сонымен тәрбиеленіп, өсіп-өнген заң ғана халық үшін
жайлы болмақ.
Үшіншіден, мемлекет және құқық теориясының танымдық мағынасы тарихтың
даму ерекшеліктерімен байланысып отырады. Тарихтың сабақтары мен
қалыптастырған тұжырымдамаға теориялық деңгейде қорытындылар жасауға жаңа
принциптер, ұғымдар мен аныктамаларды калыптастыруға мүмкіндіктер туғызады.
Төртіншіден, мемлекст және құқық теориясы мемлекеттік-құқықтық
түсініктерді (категорияларды) өзінің нсгізгі такырыбы ретінде зерттейді
және бүкіл юриспруденция ғылымына әдістемелік маңызы бар пән болып
табылады.
Бесіншіден, әр ғылым саласының пәні өзіне гана тән құбылыстарды
зерттеп, эмпирикалық санаға байқалмайтын ішкі мәнін, қозғалысын ашып
көрсетіп, адам игілігіне жарату болып табылады. Мемлекет және құқық,
жүйесінің негізгі даму заңдылығын, мәнін, әр тарихи кезеңге тән сипаттары
мен қызметтері диалектикалық тұрғыдан зерттеліп, теориялық қорытын-дылар
жасалынады.
Алтыншыдан, мемлекет және кұқықтеориясы салалы құқық жүйелерін
(конституциялық, әкімшілік, қаржы, азаматтық, салық, кедендік, экологиялық,
жер, қылмыстық т.б.) құқық салаларын оқудың, танудың іргетасы, негізгі
өзегі.
Жетіншіден, бұл пән тәуелсіз Қазақстанда болашақ заңгерлердің
теориялық білімдерін терендетіп, кәсіптік деңгейлерінің жоғарғы рухани
дәрежеде болып қалыптасуына өлшеусіз ықпалын тигізеді.
1.1.Мемлекет және құқық теориясының әдістері
Ғылымның пәні дегеніміз - оның зерттейтін мәселелері.
Ғылымның әдістері дегеніміз - пәнін танып анықтау үшін сол ғылымның
зерттеу барысында қолданатын тәсілдері, жолдары мен амалдары.
Әдіс және әдіснама (методология) деген түсініктерді ажырату керек.
Әдіснама екі мағынада қолданылады:
а) әдістер туралы ілім;
б) әдістер жиынтығы.
Осы әдістер арқылы ғылым өз пәнін зерттейді. Мемлекет және құқық
теориясының әдістері мемлекеттік-құқықтың құбылыстарды зерттеуде ғылыми
жолмен қамтамасыз ететін теориялық принциптердің, логикалық әдістер мен
арнайы тәсілдердің жиынтығы болып табылады.
Мемлекет және құқық теориясының қолданатын негізгі әдісіне
диалектикалық әдіс жатады. Мемлекет және құқық теориясы диалектиканың үш
заңына сүйеніп зерделенеді.
Олар:
1. Сандық өзгерістердің сапалық өзгерістерге ауысу заңы. Дағдылы іс-
тәжірибеде бұл мына жайттарды білдіреді. Кез келген мемлекет өзінің қызмет
атқару барысында барлық жүйелерді дамытуды көздейді. Мысалы, құқық қорғау
органдары құрылымында және тағы басқаларда Қазақстан Республикасында 1995
жылға дейін тергеу ісіне байланысты әрекеттермен прокуратура тергеушілері
де айналысатын. Қоғамдағы демократиялық процестердің дамуы барысында тергеу
ісі мен оны қадағалау ісін бір органның қолына берудің дұрыс еместігі
айқындалды. Осыдан соң ҚР Президентінің Прокуратура туралы Жарлығы
жарияланып, онда про-куратура құзырына қылмыстық істерді жүргізуде
қадағалау қызметтері қалдырылды.
2. Теріске шығаруды терістеу заңы. Бұл заң бойынша қазіргі күнде
теріске шығарылып жатқан қандай да бір құбылыс, ертең я болмаса оның арғы
күні (яғни өзінің уақыты келгенде) қабылдануы және болмыста іске асуы
ықтимал жайт деп саналады. Қазіргі заманнан біраз бұрын қоғам өміріндегі
құбылыстарға мемлекеттің толығымен араласып, оған ықпал жасауы жалпы
көпшіліктің бәрі танып мойындаған қағидат деп келген болсақ, енді қазір
қоғам өз болмысындағы құбылыстарға мемлекеттің араласып, ықтимал жасау
мүмкіндігін шектеуге талаптанғанын өзіміз іс жүзінде күнделікті өмірде
көріп жүрміз.
3. Қарама-қайшылықтардың бірлігі мен күресі заңы. Бұл заңның
айқындауында белгілі бір орында (жерде) және белгілі бір мерзімде (уақытта)
бірін-бірі жоққа шығаратын құбылыстар болуы ықтимал екен.
Мысалы: 1) Құқық бұзушылық жөне заңды жауаптылық құбылыстар бірге
жүреді; 2) Қазақстан билік бөлінісі жүйесін жариялады. Сонымен қатар
мемлекеттік билік біртұтас, үш биліктің арасы тежемелік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. МЕМЛЕКЕТ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ ТЕОРИЯСЫ ПӘНІНІҢ ТҮСІНІГІ ... ... ... .6
1. Мемлекет және құқық теориясы пәнінің әдістері ... ... ... ... ... ... ... ...14
1.2 Мемлекет және құқық теориясы пәнінің ерекшелігі ... ... ... ... ... ... ...17
2. Мемлекет және құқық теориясы атқаратын қызметі ... ... ... ... ... ... ...19
1.4 Заң ғылымының жүйесі ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың өзектілігі - бүгінде экономика мен өз
мемлекеттілігіміздің берік іргетасын қамтамасыз етіп біз қағидаттық жаңа
кезеңге сенімді қадам бастық. Мұның өзі Қазақстанның одан әрі дамуын
тұрлаулы, осы заманғы және болашағы зор экономикалық, әлеуметтік, саяси
және әкімшілік негізге қоюға мүмкіндік береді.
Мемлекет пен құқық теориясы – нақты заң ғылымдарына және құқық
салаларына қатысты маңызды жалпы теоретикалық және әдістемелік функцияларды
орындайтын ең базалық заң ғылымдарының бірі. Ол өзі ғана емес, сонымен
қатар басқа заң ғылымдары аттап өте алмайтын түсініктер мен категорияларға
сүйенеді. Бұған қоса, мемлекет және құқық теориясында өнделетін
қорытындылар мен ережелер нақты заң ғылымдар үшін өз пәнін ғылыми игеруде
бағыт қызметін атқарады.Мемлекет және құқық теориясы жоғары кәсіби білімі
бар заңгерді дайындаудың жалпы жүйесіндегі мәнге ие:
1)бұл ғылым құқықтану және мемлекеттанудың бастапқы түсініктерімен,
ережелерімен категорияларымен таныстырады;
2)мемлекет және құқық теориясы әдістемелік ғылым болып табылады, онда
заң ғылымдарындағы арнайы сұрақтарды шешу үшін фундаменталды болып
табылатын, маңызды теориялық ережелер өнделеді;
3)ол құқықтануда салалық ғылымдар сұрақтарын зерттейтін интегративті
ғылым ролінде шығады. Мемлекеттік-құқықтық білімдер жүйесінде базалық
тұрғыларды иемденіп мемлекет және құқық теориясы студенттерге мемлекет пен
құқықтың мәнін, қоғамдық тағайындалуы, олардың басқа әлеуметтік
құбылыстармен байланыстары, мемлекет пен құқықтың пайда болу және дамуының
заңдылықтары туралы білімдер береді.
Ол мемлекет пен құқықтың негізгі түсініктері мен категориялары туралы
алғашқы түсініктер береді, оларсыз салалық және басқа заң пәндерінің нақты
білімдерін игеру мүмкін емес. Мемлекет пен құқықтың жалпы теориясын оқу,
студенттердің игерген білімдері негізінде мемлекеттік-құқықтық
құбылыстардың мәнін және әлеуметтік тағайындалуын дербес сипаттауды,
қазіргі заманның барлық мемлекеттік-құқықтық мәселелеріне шығармашылық
жағынан келуді, қоғамдық өмірдің күрделі саяси-құқықтық құбылыстарына дұрыс
бағалауды беруді, олардың мәнін, негізгі үдістерін, орнын, ролін,
функцияларын және қоғамдық өмірдің басқа құбылыстары мен байланыстарын
ашуды, сонымен қатар әртүрлі өмірлік жағдайларда алынған білімдерді
қолдануды өңдеуге бағытталған.
Бұл ғылым жалпы құқықтық мәдениетті қалайды, студенттерде заңдық
көзқарастың ғылыми негізін қалыптастырады.Мемлекет және құқық теориясын
терең оқып зерттемейінше салалық заң ғылымдарын және басқару сипатындағы
пәндерді жемісті игеру мүмкін емес.
Мемлекет және құқық теориясының жалпы ғылыми теориялық маңызы
түсінігін ашу негізгі міндет болып табылады. Осы міндеттерді зерттеу
нәтижесінде белгілі бір мақсатқа қол жеткізуге болады. Мемлекет адам
қоғамы дамуының белгілі бір сатысында пайда болған. Адамдардың ең алғашқы
ұйымдасуы рулық қоғам түрінде пайда болды. Рулық қоғам оның мүшелерінің
қандас туыстығы негізінде, еңбекті қауымдасып ұйымдастыру және ортақ
меншіктілік негізінде қалыптасты.
Әскери демократияның дамуы қоғамда саяси ұйымның – мемлекеттің
пайда болуына әкелді. Мемлекет, бір жағынан, әскери демократияның жаңа
негізде қайта құрылуы нәтижесінде, ал екінші жағынан, жаңа басқару
органдарының пайда болуы нәтижесінде құрылды. Мемлекет – адам баласы
бірлестігінің жаңа ұйымы. Ол рулық қауымнан мынадай белгілермен
өзгешеленеді:
1.Мемлекеттің тәуелсіздігі болады. Мұның мәнісі – мемлекет өзінің ішкі
және сыртқы саясатын өзге бір мемлекеттерден тәуелсіз қалыптастырып, дербес
жүзеге асырады деген сөз.
2.Мемлекеттің халқы әкімшілік-аумақтық аймақтарға бөлінеді, бұл жерде
адамдардың рулық белгілері ескерілмейді.
3.Мемлекетте қоғамды басқаратын өкімет билігінің белгілі бір
дәрежеде дамыған жүйесі болады. Оларда адамдардың өзгеше бір тобы – шен
иелері немесе мемлекеттік қызметкерлер жұмыс істейді.
4.Қоғамның өмір сүріп, тіршілік етуі үшін мемлекет заңдар,
нормативтік актілер шығарып, солар арқылы қоғамдық қатынастарды реттеп
отырады, белгілі бір қоғамдық тәртіпті қалыптастырады.
Курстық жұмыс зерттеу объектісі болып мемлекет және құқық теориясы
пәні болып табылады.
Курстық хұмыстың мақсаты: мемлекет және құқық теориясы пәнінің
маңыздылығын зерттеу.
Курстық жұмыстың міндеті:
1.Мемлекет және құқық теориясы пәніне түсінік;
2.Мемлекет және құқық теориясы пәнінің әдістерін талдау;
3.Мемлекет және құқық теориясы пәнінің ерекшеліктерін айқындау;
4.Мемлекет және құқық теориясының атқаратын қызметін анықтау;
1. МЕМЛЕКЕТ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ ТЕОРИЯСЫ ПӘНІНІҢ ТҮСІНІГІ
Соңғы жылдары дүние жүзі қауымдастықта тыныс - тіршілік еткен
халықтар арасында гуманитарлық ғылымдарға дегсн құштарлықтың арта
түскендігін анық байқауға болады. Бүкіл адамзат тарихын, оның әр кезендерде
қалыптасқан саяси, құқықтық, әлеуметтік және этникалық ерекшеліктері,
тәжірибелерімен жетік танысу, оқып үйрену, болашақта гуманизм мен өркениет
идеясына негізделген құқықтық, демократиялық маз-мұндағы мемлекет құруға
кеңінен жол ашады.
Әр ғылымның өз саласында объективті ақиқатқа жетуге, заңдылықтарды
бейнелеуге және алдын-ала болжауға арналған, жүйелі түрде құрылған
мәселелері болады. Сол мәселелер ғылыми тұрғыдан зерттеліп, тұжырымдалып,
ғылымның пәніне - предметіме айналады.
Мемлекет және құқық теориясы - қоғамдағы саяси-экономикалық, мәдени-
әлеуметтік құбылыстарды зерттеп, қоғамдық өмірдегі қарым-қатынастарды
реттеу, басқару әдіс-тәсілдерін, объективтік заңдылықтарын анықтап отыратын
ғылым.
Жалпы теория - мемлекет пен құқықтың өмірге келу, даму заңдылықтарын,
мақсатын, мазмұнын, құрылысын, нысанын, қағидаларын, белгі-нышандарын,
функцияларын зерттейді.
Жалпы теорияның пәні қоғам мен мемлекеттің арасындағы санқырлы күрделі
қарым-қатынастарды, қоғамның саяси жүйесіндегі мемлекеттің алатын орнын,
маңызын, азаматтық қоғам мен мемлекеттің өзара байланысын, адамдардың сана-
сезімін, оның қоғамдағы маңызын, мемлекеттің болашағы, құқықтық мемлекет
қалыптастыру бағыттарын зерттеп, қорытынды тұжырымдар жасап отырады.
Мемлекет пен құқықты бір-бірінен айыруға болмайды. Олар объективтік
тұрғыдан тығыз байланыста бірлесіп дамитын ғылым. Бірақта олар бір ғылымға
жатқанымен өздерінің нақты бағыттары болады. Мемлекет - қоғамның саяси-
экономикалық құрылысымен шұғылданады, құқық нормативтік актілер жүйесін
қалыптастырады.
Міне, осы бірлестікпен дербестік олардың мазмұнын, мақсатын,
қызметінің әдіс-тәсілдерін, функцияларын жан-жақты зерттеуге, жаңартуға,
дамытуға мүмкіншіліктер береді. Мемлекет пен құқықты тереңірек зерттеп
білуге жағдай туады.
Заң ғылымы өткеп дәуірде (алғашқы қоғамда, құлиелену, феодалдық,
буржуазиялық формацияларда), қазіргі кезеңде, болашақта мемлекет пен
құқықтың қоғамды басқарудағы объективтік және субъективтік заңдылықтарын,
әдіс-тәсілдерін зерттейді.
Осы үш дәуірде болған және болашақ қоғамның және мемлекет пен
құқықтың өздерінің даму процесінде болған жақсы тәжірибелерді жинақтап
қорытынды тұжырымдар жасалып отырады.
Сонымен, мемлекет және құқық теориясының пәні - адам қоғамының
өміріндегі құбылыстардың, мемлекет пен құқықтың өмірге келу, даму
объективтік заңдылықтары мен олардың мәні-маңызы, құрылымы және мақсаты.
Бұл түсіндірме үш тараудан тұрады:
- Қоғамның қалыптасу, мемлекет пен құқықтың өмірге келу заңдылықтары;
- Қоғамның, мемлекеттің, құқықтың даму заңдылықтары;
- Қоғамның, мемлекеттің, құқықтың тарихи маңызы, құрылымы, мақсаты.
Мемлекет пен құқық теориясы іргелі-терең ғылым ретінде бірнеше
функциялар атқарады:
Онтологиялық функция - (шын білім - грек...) Адам қоғамының тұрмысын,
оның қағидаларын, даму заңдылықтарын зерттеу. Бұл зерттеу арқылы мемлекет
пен құқықтың өмірге келуін, дамуын, болашағын білуге мүмкіншілік
қалыптасады.
Гносеологиялық функция - (гр... білім, теория). Таным теориясы арқылы
мемлекет пен құқықтың құрылымын, маңызын, мақсатын білуге болады.
Эвристикалық функция - (гр... табу). Заң ғылымының барлық саласында
зерттеудің әдіс-тәсілдерін жетілдіріп қоғамдағы құбылыстардың даму
процесінің жаңа заңдылықтарын табу, ашу.
Методологиялық функция - мемлекет және құқық теориясы заң ғылымының
салаларының талаптарына сәйкес жалпы әдістемелік ғылыми тұжырымдар жасап,
ғылымның жақсы дамуына жағдай жасау.
Саяси функция - қоғамның алдында тұрған мақсатты, саясатты, жалпы
теория тұрғысынан орындау бағыттарын, жолдарын белгілеу. Мемлекеттің ішкі-
сыртқы саясатының ғылыми негіздерін жасап, оның ғылыми тұрғыдан орындалуын
қамтамасыз ету.
Идеологиялық функция - жалпы теория қоғамдағы әртүрлі көзқарасты,
саясатты, идеяларды біріктіріп, ғылыми тұрақты жүйе қалыптастырып
адамдардың сана-сезімін, құқықтық мәдениетінің сапасын жақсарту.
Тәжірибелік-ұйымдық функция – тәжірибелерге сүйене отырып, жалпы
теория қоғамдағы заңдылықты, тәртіпті сапалы іске асыру үшін ұсыныстар
жасап отыруы қажет.
Болжау функциясы - жалпы қоғамдағы саяси - құқықтық құбылыстармен ғана
шектелмей сол құбылыстардың болашақ бағытын зерттеп, ғылыми қорытынды
тұжырымдар жасап, оны құқықтық реттеп-басқару бағдарламасын дайындауы
қажет.
Құқық және мемлекет теориясының фуикциялары бір-бірімен тығыз
байланыста дамиды. Олардың қызметін біріктіріп зерттегенде жалпы теорияның
қоғамдағы маңызы жақсы көрінеді.
Жалпы теория өз функцияларын заң ғылымының басқа салаларымен бірлесіп
атқарады. Сонда ғана нәтиже болады.
Себебі адамзат тарихында болған мемлекеттердің саяси құрылымдары мен
құқықтың жүйелерінің мәнін, мазмұнын, ішкі қозғалысының даму диалектикасын
зерттеу, оқып үйрену - тиімді басқару формасын, билік жүргізудің оңтайлы,
жүйесін және халық мүддесіне сай келетін құқықты қабылдауға тікелей
мүмкіндіктер береді. Неге десеніз, тарих сабағы — ақиқатты анықтаудың
іргетасы.
Мемлекет және кұқықтың пайда болуы, олардың даму заңдылығы құқық,
құқықтық қатынастар, құқықтық сана, құқықтық мәдениет, құқық жасаушылық,
құқық бұзушылық, мемлекеттің формалары, сот билігі сияқты көптеген
категориялық аппаратты қалыптастырады. Осыған орай казіргі жаһандану
кезеңінде саяси-құқықтық ілімдер мен тұжырымдамаларда мем-лекет және
құқықтың жалпы даму бағыты, ішкі қозғалысының мәндік мағынасы өзінін,
шешімін табуда. Зерттеу объектісі мынандай мәселелерді шешуді талап етеді:
- жаһандану заманында мемлекеттердін даму бағыттары қандай;
- федерация құрамындағы ұлттық республика, автономия немесе ұлттардың
жеке тәуелсіз мемлекет құру идеясының болашағы қандай;
- ұлттық мемлекет құруда дәстүрлік саяси-құқықтық институттарды енгізу
мәселесі;
- кұкықтың реттеу функциясының мүмкіндіктерін арттыру, тиімді
болуының тетіктерін жасау;
- адам құқық аяққа тапталмауының демократиялық сипаттағы үлгісін
жасау, субъективизм мен волюнтаризмге жол бермеу;
- құқық бұзушылықпен күресудің жаңа тұжырымдамасы мен теориясын
қалыптастыру, оны әлеуметтік практикада пайдалану.
Бұл проблемаларды шешу үздіксіз зерттеуді талап етеді. Мемлекет және
құқық теориясының негізгі міндеті мемлекет пен құқықтың дамуын тану,
қисынды мағынада меңгеріп, оның зандылықтарын ашып көрсету болып табылады.
Бұл көрініс біртұтастықты тек бөліп алып зерттеу арқылы іс жүзіне
асырылады. Тану барысында мемлекет және құқық, біртұтастық өзінің барлық
күрделі байланыстарымен қозғалыстың, дамудың формасы ретінде танылады.
Сонымен қатар мемлекет және құқық теориясы заң ғылымының
интеграцияланған саласы болып табылады. Олай дейтін ссбебіміз егер біз
мемлекет және құқықтың барлық салаларын бір арнаға тоғыстырсақ мемлекет
және құкық теориясын қалыптастыра алмаймыз. Тануда, зерттеуде тек қана
білімдегі ең негізгі қорытынды, бағыттар арқылы мемлекет және құқық
теориясының категорияларын қалыптастырамыз. Сондықтан интеграцияланған деп
айта аламыз. Себебі, қайсы бір ғылым саласы болма-сын өзінің пәнін бөліп
зерттеу аркылы объективтік мағынада және жан-жақты ашып көрсете алады.
Жалпы пән ұғымы арнайы ғылым саласы нені оқытады, коғамның, табиғаттың
кандай құбылыстарын зерттейді деген сауалға жауап береді. Белгілі Ресей
зерттеушісі В.С.Нерсесянц өз зерттеулерінде былай деп дұрыс қорытынды
жасайды: Ғылыми зерттеу объектісінің ғылымның пәнінен айырмашылығы бар.
Бір объект бірнеше ғылымдармен зерттелуі мүмкін және әр ғылым сол объекті
езінің ерекше пәні және әдісімен зсрттейді... заң ғылымдарының объекті
мемлекет және кұқық болып табылады, ал оның пәні — құқық және мемлекеттін
негізгі мәндік қасиеттері.
Сонымен қорыта айтқанда, мемлекет және құқық теориясының пәні деп
арнайы қоғамдық өндірістік қатынастар мен тарихи дәстүрлерге байланысты
қалыптасқан мемлекет және құқықтың негізгі категорияларының пайда болып,
заңдылықпен дамып, заң ғылымының іргетасы болып танылатын білім жүйесінің
жиынтығын айтамыз.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін мемлекет және құқық теориясының
оқулықтары жарық көрді және оларда пәннің анықтамасы бір мағынада берілген:
Мемлекет және құқық теориясының пәні — бұл мемлекет пен құқықтың пайда
болуының, дамуының және қызмет атқаруының заңдылықтары, олардың мәні,
құрылымы, негізгі бөлшектері, принциптері, институттары.
Басқа авторлардың пікірлері бойынша жалпы теорияның пәні — мемлекет
пен құқықтың пайда болуының, дамуының және қызмет атқаруларының
заңдылықтары, олардың мәні, құрылымы және максаты.
Професор Т.Ағдарбеков: Мемлекет және құкық теориясы, мемлекет пен
құқықта көрсетілген қоғамдық дамудың объективтік заңдылығын, олардың
әлеуметтік саяси мақсаттарын анықтайды, қоғамдык қатынастарды мемлекеттік
құқықтық реттеудін тетігін (мехамизмін) және оның даму мақсатын көрсетеді,
— деп тұжырым жасайды.
Ал, У.Д.Кұдайбергеновтің пікірі бойынша: Мемлекет және құқық теориясы
- базалық жалпы теориялық заң ғылымы және заң оқу орындарындағы оқу пәнінің
бірі. Ол мемлекет және құқық сияқты күрделі әлеуметтік құбылыстардың
міндеттері мен мәніне қорытынды фундаменталдық білім береді, олардың
заңдылықпен дамуы мен қызметтерін, мемлекет және құқықтың қазіргі
қоғамдағы, дүние жүзінің әр аймақтарындағы рөлін айқындайды.
Ресей зерттеушісі В.С. Нерсесянц: Өзінің ғылыми мәртебесі бойынша
мемлекет және құқық теориясы жалпы теориялық сипаты және маңызы бар
фундаменталдық заң пәні болып табылады... онда мемлекет және құқық туралы
ғылыми-теориялық ой-пікірдің ең елеулі жетістіктері шоғырланған деген
пікірге токталады.
Мемлекет және кұкық теориясының пән ретінде өзіне тән ерекшеліктері
бар.
Біріншіден, біздің анықтамада көрсетілгендей, Мемлекет және құқықтың
дамуы, бір сатыдан бір сапалы сатыға көтерілуі еш уақытта өзінен-өзі
қоғамнан алшақ калыптаспайды. Әсіресе өндірістік қатынастардың жиынтығы,
оның сипат, формаға ие болған ерекшеліктері — экономикалық детерминизмнің
мемлекет пен құқыққа тигізетін ықпалы бар. Экономиканың заңдары қоғамның
билеуші күші болып қала бермек.
Мысалы, нарықтық қатынастардың бағаны белгілеуі. Бұл жерде мемлекет
және құқық - пассивті әрекет мәртебесіне ие. К.Маркс былай деп жазды: Өз
өміріндегі қоғамдық өндірісте адамдар өздерінің дегендеріне қарамайтын,
белгілі бір, қажетті катынастарда-өндірістік қатынастрада болады, бұл
қатынастар олардың материалдық өндіргіш күштері дамуының белгілі бір
сатысына сай келеді. Осы өндірістік қатынастардын. жиынтығы коғамның
экономикалық құрылымы, реалдық базисі болып табылады, осыған келіп заңдылык
және саяси қондырма орнайды және бұған қоғамдық сананың белгілі бір
формалары сай келеді. Материалдык өмірдің өндіріс әдісі жалпы өмірдегі
әлеуметтік, саяси және рухани процестерді туғызады. Адамдардың санасы
олардың болмысын билемейді, қайта керісінше, олардың қоғамдық болмысы
олардың санасын билейді.
Екіншіден, мемлекет және құқықтың пәніне халықтың ғасырлар бойы
этникалык ұйымдастыру факторлары калыптастырылған тарихи дәстүрлері, әдет-
ғұрыптары біршама әсер етеді. Оларды ескермей мемлекетгік билік жүргізу
құқықтық жүйені қалыптастыру шиеленістерді тудыратыны хақ. (Мысалы,
Ауғанстанда социалистік құқық жүйесін енгізу немен аяқталғаны белгілі).
Ойдан шығарылған жасанды сырттан теліген мемлекеттік-құқықтық институттар
дәстүрлі қоғамдық қатынастарды дағдарыстарға ұшырататыны тарихтан нақтылы
дәлелденген құбылыс. Мысалы, Казақстанды отарлау барысында Ресейдің
енгізген реформалары (1822, 1867—68,1892) қазақ қоғамын, ұлт санасын
дағдарысқа үшыратты, ішкі шиеленістерді күшейтті.
Ресей әкімшілігі ұлттық, мемлекеттік-құкықытық институттардың
эволюциялық дамуын жасанды реформалармен қиратып, орыс бюрократиясының
жағымсыз көріністсрін қазак даласына күшпен мойындатты. Соның нәтижесінде
біркелкілік жүйенің негізі қаланды, көшпелі казак өркениетінін, төлтума
құндылыктары, гуманистік мағынадағы құқықтық, әлеуметтік институттары
табиғи қажеттерінен мүлдем айырылды.
Бұл көрініс ұлттық сана дағдарысын ұрпақтың жалғастыруына негіз болды.
Ұлы Мұхтар Әезов өзінің Көксерек әңгімесінде заман шиеленісін, касқыр,
адам образдары арқылы асқан шеберлікпен, философиялық мағынамен көрсете
білген. Көк бөрі көшпелі қоғамның ғасырлар бойы қабылдаған төтемі мен рухы,
мифологиялық табыну символы жаңа даму сатысында сырттан телінген басқа жат
құбылыстардың әсерінен қанішер, барып тұрған жауыз, рақымсыз көріністің
символына айналады. Соңында өзі де өліп тынады. Бұл мағанада ұлы ойшыл
көшпелі қазақ құндылықтарының болашақта құрдымға кететінін асқан
көрегенділікпен көрсеткен.
Осындай жағдайларды көрегенділікпен болжай білген Шоқан Уәлиханов:
Қисынсыз теорияға немесе езге халықтардың өміріне негізделіп зорлықпен
ырықсыз жасалған реформа адам баласын жойқын апатқа душар етіп келеді.
Өзіне етене таныс, сонымен тәрбиеленіп, өсіп-өнген заң ғана халық үшін
жайлы болмақ.
Үшіншіден, мемлекет және құқық теориясының танымдық мағынасы тарихтың
даму ерекшеліктерімен байланысып отырады. Тарихтың сабақтары мен
қалыптастырған тұжырымдамаға теориялық деңгейде қорытындылар жасауға жаңа
принциптер, ұғымдар мен аныктамаларды калыптастыруға мүмкіндіктер туғызады.
Төртіншіден, мемлекст және құқық теориясы мемлекеттік-құқықтық
түсініктерді (категорияларды) өзінің нсгізгі такырыбы ретінде зерттейді
және бүкіл юриспруденция ғылымына әдістемелік маңызы бар пән болып
табылады.
Бесіншіден, әр ғылым саласының пәні өзіне гана тән құбылыстарды
зерттеп, эмпирикалық санаға байқалмайтын ішкі мәнін, қозғалысын ашып
көрсетіп, адам игілігіне жарату болып табылады. Мемлекет және құқық,
жүйесінің негізгі даму заңдылығын, мәнін, әр тарихи кезеңге тән сипаттары
мен қызметтері диалектикалық тұрғыдан зерттеліп, теориялық қорытын-дылар
жасалынады.
Алтыншыдан, мемлекет және кұқықтеориясы салалы құқық жүйелерін
(конституциялық, әкімшілік, қаржы, азаматтық, салық, кедендік, экологиялық,
жер, қылмыстық т.б.) құқық салаларын оқудың, танудың іргетасы, негізгі
өзегі.
Жетіншіден, бұл пән тәуелсіз Қазақстанда болашақ заңгерлердің
теориялық білімдерін терендетіп, кәсіптік деңгейлерінің жоғарғы рухани
дәрежеде болып қалыптасуына өлшеусіз ықпалын тигізеді.
1.1.Мемлекет және құқық теориясының әдістері
Ғылымның пәні дегеніміз - оның зерттейтін мәселелері.
Ғылымның әдістері дегеніміз - пәнін танып анықтау үшін сол ғылымның
зерттеу барысында қолданатын тәсілдері, жолдары мен амалдары.
Әдіс және әдіснама (методология) деген түсініктерді ажырату керек.
Әдіснама екі мағынада қолданылады:
а) әдістер туралы ілім;
б) әдістер жиынтығы.
Осы әдістер арқылы ғылым өз пәнін зерттейді. Мемлекет және құқық
теориясының әдістері мемлекеттік-құқықтың құбылыстарды зерттеуде ғылыми
жолмен қамтамасыз ететін теориялық принциптердің, логикалық әдістер мен
арнайы тәсілдердің жиынтығы болып табылады.
Мемлекет және құқық теориясының қолданатын негізгі әдісіне
диалектикалық әдіс жатады. Мемлекет және құқық теориясы диалектиканың үш
заңына сүйеніп зерделенеді.
Олар:
1. Сандық өзгерістердің сапалық өзгерістерге ауысу заңы. Дағдылы іс-
тәжірибеде бұл мына жайттарды білдіреді. Кез келген мемлекет өзінің қызмет
атқару барысында барлық жүйелерді дамытуды көздейді. Мысалы, құқық қорғау
органдары құрылымында және тағы басқаларда Қазақстан Республикасында 1995
жылға дейін тергеу ісіне байланысты әрекеттермен прокуратура тергеушілері
де айналысатын. Қоғамдағы демократиялық процестердің дамуы барысында тергеу
ісі мен оны қадағалау ісін бір органның қолына берудің дұрыс еместігі
айқындалды. Осыдан соң ҚР Президентінің Прокуратура туралы Жарлығы
жарияланып, онда про-куратура құзырына қылмыстық істерді жүргізуде
қадағалау қызметтері қалдырылды.
2. Теріске шығаруды терістеу заңы. Бұл заң бойынша қазіргі күнде
теріске шығарылып жатқан қандай да бір құбылыс, ертең я болмаса оның арғы
күні (яғни өзінің уақыты келгенде) қабылдануы және болмыста іске асуы
ықтимал жайт деп саналады. Қазіргі заманнан біраз бұрын қоғам өміріндегі
құбылыстарға мемлекеттің толығымен араласып, оған ықпал жасауы жалпы
көпшіліктің бәрі танып мойындаған қағидат деп келген болсақ, енді қазір
қоғам өз болмысындағы құбылыстарға мемлекеттің араласып, ықтимал жасау
мүмкіндігін шектеуге талаптанғанын өзіміз іс жүзінде күнделікті өмірде
көріп жүрміз.
3. Қарама-қайшылықтардың бірлігі мен күресі заңы. Бұл заңның
айқындауында белгілі бір орында (жерде) және белгілі бір мерзімде (уақытта)
бірін-бірі жоққа шығаратын құбылыстар болуы ықтимал екен.
Мысалы: 1) Құқық бұзушылық жөне заңды жауаптылық құбылыстар бірге
жүреді; 2) Қазақстан билік бөлінісі жүйесін жариялады. Сонымен қатар
мемлекеттік билік біртұтас, үш биліктің арасы тежемелік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz