Биология сабағында оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту әдістері

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1. Биологияны оқыту әдістерінің білім берудегі маңызы . . . 6

1. 1 Оқыту әдістері және оның түрлері . . . 6

1. 2 Жаңа материалды меңгертудің әдістері . . . 11

1. 3 Білімді бекітудің әдістері . . . 18

2. Биология сабағында оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту әдістері . . . 24

2. 1 Ойлау және оқыту үрдісінде оны дамытудың жолдары . . . 24

2. 2 Логикалық ойлауды дамытудың педагогикалық негіздері . . . 34

2. 3 Жобалап оқыту арқылы логикалық ойлауды дамыту . . . 39

2. 4 Биология сабағындағы өзіндік жұмыстардың логикалық ойлауды дамытудағы маңызы . . . 44

1-сабақ жоспары . . . 48

2-сабақ жоспары . . . 53

3-сабақ жоспары . . . 60

4-сабақ жоспары . . . 62

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 65

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 69

КІРІСПЕ

Оқушылардың пәндер мен тірі табиғат құбылыстары танымынан сабақ үлгеруі көп жағдайларда оқыту әдістеріне байланысты болады. Мұғалім әдісті анықтау кезінде курстың жалпы қорытындылау сипаты мен мектегі оқушыларының жас ерекшеліктерін еске алуы қажет. Оқыту әдісін таңдап алу оқу материалының мазмұны және мектеп оқушыларының логикалық ойлау әрекеттері - репродукциялы (еске түсіру, иллюстрациялы) немесе зерттеу сипаттарымен анықталады.

Мектеп оқушысы репродукциялы логикалық ойлау әрекет кезінде мұғалімнен, кітаптан, оқу фильмінен даяр информация алатын болғандықтан оны онша көп қиналмай еске түсіреді.

Оқытуды өздігінен іздену жауабына мәжбүр етілетін зерттеу принципін пайдаланған кезде мектеп оқушыларының логикалық ойлау процесі мүлде басқаша өтеді. Оқушының логикалық ойлау әрекетін зерттеу сипаты өздігінен жұмыс істеу кезінде өте айқын байқалады.

Тақырыптың өзектілігі. Ежелгі замандардан бері педагогтар оқушыларды тиімді оқытудың әртүрлі тәсілдерін, олардың логикалық ойлау қабілеттерін дамытудың әдістері мен тәсілдерін, сапалы технологияларын іздестіріп келеді. Көптеген әдіс-тәсілдер сыннан өтті, оқытушылар іс жүзінде қолданып көрмеген технологиялар да қалмады. Барлық құнды мағлұматтар ғылыми дидактиканың қорына жинақтала берді. Оның мақсаттарының бірі - оқытушылардың өз шәкірттерінің логикалық ойлау қабілетін арттыру іс-әрекетін қамтамасыз ету, қолдау болып табылады.

Оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін арттыру оқу процесінің сапасын арттырудың негізгі өзекті мәселесә болып табылады. Оқу процесі қалыптастырушы іс-әрекет бола отырып, білім беріп қана қоймайды, оқушылардың танымдық қабілетін, логикалық ойлау деңгейін арттырады. Іс-әрекеттің қалыптастырушы сипаты әрқашан да тұлғаның белсенділігімен байланысты. Дайын күйде алынған білімдер оқушылардың нақты тапсырмаларды орындауда пайдалануында қиындықтар туғызады. Сондықтан, бұл жерде оқушылардың логикалық ойлау қабілеттері көмекке келеді.

Адамның логикалық ойлау қабілеті сыртқы және ішкі жағдайлардың өзара байланысынан туындаған күрделі процесс болып табылады. Сыртқы әсерлер тұлғаның ойлау әрекетінің даму шарттарын анықтайды, бірақ оның жан-дүниесінің, көзқарасы мен өзіндік ұстанымдарының қалыптасуы тұлға ретінде жетілу бағытын көрсетеді. Бұл факторлар адамның барлық психологиялық процестерінің дамуына әсер ете отырып, тұлға қалыптасуының бағытын құрайды.

Қазіргі кезде биология сабағында оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуды жүзеге асыруға көмектесетін оқу құралдары жеткіліксіз. Себебі, еліміз тәуелсіздік алған соң, білім саласы бірнеше рет реформаларды бастан кешірді. Осыған байланысты жалпы орта білім беретін мектептер толықтай оқу құралдарымен қамтамасыз етіліп болған жоқ. Тақырыпты зерттеу барысында, биология сабағында оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін дамытудың тиімді әдістері мен жолдарын қарастыратын боламын.

Мектептің негізгі қызметі қоғамының болашақ дамуына бағытталған, яғни жаңа ұрпақтың тәрбиесі мен білім алуын дұрыс ұйымдастыру және үнемі жетілдіріп отыру болып табылады. Балаларға білім беріп қана қоймай, олардың логикалық және сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамыту, жан-жақты тұлға тәрбиелеу мектепке қойылатын әлеуметтік талап болып отыр. Кез-келген жағдайда дұрыс шешім қабылдап, жол таба білетін азамат қана қазіргі қоғамның белсенді мүшесіне айнала алады.

Қоғам өміріне бағытталған жаңа экономикалық, әлеуметтік, саяси, эстетикалық талаптар жаңа ұрпақты тәрбиелеу мен білім беруде түбегейлі өзгерістерді жүзеге асырып, интеллектуалдық тұрғыдан озық ойлы азаматтарды тәрбиелеуді қажет етеді.

В. Давыдовтың «Мектеп оқушысының психологиялық даму» еңбегінде: «Оқыту үрдісіндегі оқушылардың логикалық ойлау қабілетін қалыптастыру өзіндік мақсат емес, ол - белсенді тұлғаны тәрбиелеу құралдарының бірі» делінген.

«Ойлау логикалық заңдылықтары мен формаларына бағынады. Көптеген адамдар логикалық ойлайды, бірақ өздерінің ойлауы логика заңдылықтары мен формалары арқылы болып жатқанын білмейді» - дейді В. Кириллова.

Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуда логикалық тапсырмалар орындатудың маңызы зор. Логикалық тапсырмалар оқушыларды белсенділікке тәрбиелеу, өз бетінше жұмыс істеуге дағдыландыру, сондай-ақ оқушыларды икемділік пен шеберлікке баулу мақсатында пайдаланылады [10] .

Логикалық тапсырмалар арқылы оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту үш негізгі бағытта іске асырылады:

Қызығушылығын арттыру;
Ойлау және қабылдау қабілетін дамыту;
Шығармашылық ізденісін дамыту.

Дипломдық жұмыстың мақсаты: биология сабағында оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытудың тиімді жолдары мен педагогикалық шарттарын анықтау.

Дипломдық жұмыс тақырыбының міндеттері:

1. Оқушылардың «логикалық ойлау қабілеті» ұғымының мазмұны мен мәнін анықтау.

2. Биология сабағында оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытудың бағыттарын талдау.

3. Биология сабағында оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытудың педагогикалық құралдарын анықтау.

4. Биология сабағында оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту процесінің мазмұны мен дидактикалық қамтамасыз етілуін негіздеу.

5. Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытудың тұлға қалыптасуындағы маңызын көрсету.

Тақырыптың зерттеу нысаны: биология сабағында оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту әдістері.

Тақырыптың зерттеу пәні: орта мектептегі биология сабағы.

Дипломдық жұмыстың зерттеу әдістері: әдістемелік шолу жасау, мәліметтер жинау, салыстыру, эксперименттік сабақтар, тұжырым жасау.

Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі бөлімнен, арнайы төрт сабақ жоспарынан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. Биологияны оқыту әдістерінің білім берудегі маңызы

1. 1 Оқыту әдістері және оның түрлері

Жалпыға бірдей білім беретін мектептерде, оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін дамыту үшін, пәннің мазмұны мен құрылымы және сабақ өткізу үшін пайдаланылатын көрнекіліктермен қажетті материалдардан басқа, мұғалімнің қолданатын оқыту әдістерінің үлкен маңызы бар. Оқушылардың жас ерекшелік физиологиясы мен психологиясын ескере отырып, оқыту әдісін дұрыс таңдап алғанда ғана, оқушыларға сапалы білім беруге, тәрбие қалыптастыруға болады.

1963 жылғы философиялық сөздікте “метод” немесе “әдіс” дегенімізді белгілі бір алға қойған мақсатқа жетудің тәсілі, реттелген іс- әрекет деп түсіндірілген. Демек “іс-әрекетті” дидактикалық принциптер тұрғысынан алатын болсақ, жасөспірімдерге білім беру мен тәрбиелеу жолындағы мұғалімнің алдына қойған мақсатына жету үшін жасайтын, пайдаланатын тәсілдері деп қарастырамыз.

Қорыта келгенде, оқыту әдісі дегеніміз - мұғалімнің оқушыларға білім мен тәрбие беру тәсілдері және оқушылардың білімді қабылдау барысындағы іс әрекеттері - деп айтуға болады. Екі жақтың өзара тығыз байланыстығы, бір мақсатқа жету үшін жасалатын әрекеттер жиынтығы. Оқыту, білім беру көзімен оқулықтың мазмұны міндетті түрде оқу бағдарламасында көрсетілген тақырыптар бойынша анықталады.

Әр әдістің өзіне тән қолдану ерекшеліктері бар. Сөздік әдістері қолдануда оқушылардың білім алу көзі мұғалімнің сөзі болып табылады. Мұғалім әңгімелеу, түсіндіру, сұрақ жауап, лекция түрінде білім береді, ал оқушылардың іс- әрекеті тыңдау. Тақырыпты өтіп болған соң, оқушылар ауызша немесе жазбаша есеп беру барысында алған білімдері мен түсініктері қортындыланады, бекітіледі.

Көрнекілік әдісін пайдаланған кезде мұғалімнің сөзі басқа мағына алады да, оқушылардың алатын білім көзі мұғалімнің заттар мен құбылыстарды көрсету, демонстрациялау болып табылады. Оқушылар көрген фактілерін ой елегінен өткізіп, белгілі бір қорытындыға келіп жаңа білім қалыптастырады. Бұл жағдайда оқушылардың бақылаған, көрген құбылыстары білім көзі болып есептелінеді.

Практикалық әдіс қолдануда мұғалімнің сөзі нұсқау беру үшін және орындалатын жұмыстың мақсатымен таныстыру үшін қажет. Оқушылардың алатын білім көзі, өздерінің орындайтын практикалық жұмысы.

Бірқатар жағдайларда мұғалімнің нұсқауымен білім алу үшін кітаппен жұмы с жүргізледі. Оқушылар білімді кітаптың мазмұнынан алады. Кітаппен жұмыс алуан түрлі әдістерді қолдану барысында да жүргізіледі мұғалімнің қандайда бір әдістерді қолдануының негізгі мақсаты, оқушыларды белсенді түрде сабаққа қатыстыру. Оқушылар сабақтарда баяндамалар, түсініктемелер, тәхрибелер, практикалық жұмыстар жасайды.

Әдістердің барлық түрлерін қолдануда, оқушылардың өз бетінше ойлау деңгейін дамыту жағын қамтамасыз етілуі тиіс, сонымен қатар оқушылардың логикалық ойлау әрекеттерін дамыту үшін олардың жауап әрекеттеріне сараптама жасау керек. Бұл жұмыс оқушылардың білімін тексеру, есепке алу арқылы жүзеге асады.

Биологияны пән ретінде оқыту барысында алуан түрлі әдістер мен тәсілдердің қалыптасқаны белгілі және оларды кейбір ерекшеліктеріне байланысты төмендегідей топтастыруға болады.

Оқушылардың білім қалыптастыру кезіндегі іс- әрекетінің сипаты.
Мұғалімнің білім берудегі іс - әрекетінің сипаты.
Білім алу көзі.

Әдістерді жүйелеуде осы үш ерекшелік негіз болып табылады. Дәстүрлі сабақ беру ежелден келе жатқан білім беру жүйесі. Осы орайда білім берудің негізгі классикалық әдістері үшеу екендігі белгілі: сөздік әдіс, көрнекілік әдіс және практикалық әдіс. Қазіргі заманның талабына сай білім берудің жаңа әдістері де оқу - тәрбие жұмыстарында кеңінен қолданылуда.

Биология пәнінің мазмұны мен құрылымын және сабақ өткізуге тиісті материалдарды сараптап алуын тағайындаудан басқа, ең бір басты маңызды мәселелердің бірі оның әдістерін де орынды қолдана білу болып табылады.

Пәннен сабақ өткізу әдісін дұрыс таңдай, қолданбаған жағдайда әрбір ұстаз алдына қойған мақсатына жете алмайды.

Оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай оқу материалының мазмұнын сәйкестендіре отырып, оқыту әдісін дұрыс таңдағанда ғана сапалы білім беруді қамтамасыз етуге болады.

Оқыту әдісі дегеніміз - оқушы мен оқушының алдына қойған мақсатына жету үшін екі жақты іс-әрекеттері деп айтуға болады. Сондықтанда осындай іс-әрекетті дидактикалық принцип тұрғысынан қарайтын болсақ, білім беру мен тәрбиелеуді дамыту деп те айтуға болады.

Сонымен, оқыту әдісі дегеніміз - ұстаздың білім беру әдістері деп қарасақ, екінші жағынан оқушының білімді игеру, қабылдау кабілеттілігі немесе әдісі. Оқыту әдістерінің құрылымы сабақ өткізу тәсілдерінен тұрады. Тәсіл дегеніміз - оқыту әдісінің бір ғана элементі, оның жеке бір бөлігі.

Биологиядан сабақ беру практикасында оның көптеген әдістері бар екендігін байқауға болады. Оларды кейбір белгілеріне қарай отырып, былай топтастыруға болады [6] .

Дәстүрлі сабақ беру әдістері, ол сол ертедегі философтар мен педагогтардың сабақ беру жүйелері болып есептеледі. Бұл әдістегі ең басты мақсат оқушыларға білім берудің қайнар көзіне, білімді қалай, қайдан алу әдістері бойынша қолданады. Бүл әдіс бойынша білімнің қайнар көзі үшеу деп көрсетеді: практика, көрнектілік, сөз. Соңғы кездерде тағы бір әдістер қосылды, ол - оқулық және әртүрлі техникалық жүйелер. Сондықтан бұл топтан бес әдісті бөліп қарауға болады: практикалық, көрнектілік, сөйлеу, оқулықпен жұмыс жүргізу, техникалық құрал-жабдықтарды пайдалану. Осы әдістердің өзіне тән қолдану ерекшеліктері бар.

Атқарылатын міндетіне қарай топтастыру әдістері. Сабақты өткізу процесінің жүйелілік кезеңіне байданысты топтастыру. Ол мынандай әдістерден тұрады:

а) білімді игеру;

ә) шеберлігі мен дағдылығын қаяыптастыру;

б) білімді іс жүзінде қолдану;

в) шығармашылық қызметі;

г) алған білімді бекіту, баяндау;

ғ) білімін, шеберлігін, іскерлігін тексеру.

Осы айтылған әдістердің басты ерекшеліктерінің бірі оқу процесін ұйымдастырудың классикалық схемаларына сәйкестелінген, ұстаздарға оқу-тәрбие жұмысын іске асыруға үлкен көмегін тигізетіндігі айқын.

3. Танымдылық іс-әрекетіне сәйкес топтастыру (И. Я. Лернер, М. Н. Скаткин) . Бұл әдістердің көмегімен оқытушының көрсеткен тапсырмасы бойынша оқушы өзінің білім деңгейін өз бетінше игеру. Бұл әрине әрбір оқушының ойлау қабілеттілігін арттырады. Бұл топқа бірнеше әдістер кіретіндігін айту керек:

- бейнелеу арқылы түсіндіру (ақпаратты-рецептивті) ;

- репродуктивтік;

- проблемалы мазмұндау;

- жартылай ізденіс (эвристический) ;

- зерттеу.

Егер, танымдылық іс-әрекетті тек қана мұғалімнің көмегімен іске асырылса, оқушылар дайын материалдарды ұғып, есте сақтап, оны қатесіз айтып берумен ғана шектелген жағдайда, олардың ойлау белсенділік деңгейінің төмендігін көрсетеді [23] .

Егер оқушының ойлау қабілеттілік деңгейі өте қарқынды болса, ол танымдылық іс-әрекетінде шығармашылық еңбектің нәтижесінде, өз бетінше ізденіс жасау және зерттеу әдістерін қолдану нәтижесінде ғана табысқа жететіндігін байқауға болады.

Сондықтанда, әдістер осындай топтастыру өз қолдауын тауып, кең таралып жүр. Енді осы әдістерге жеке-жеке тоқталып сипаттама берген жөн.

Ақпаратты-рецептивті (қабылдау) әдістің басты мәні, олар мынандай белгілерімен сипатталады:

1. Оқушыға білімді «дайын» күйінде ұсынады.

2. Оқушы дұрыс түсіну үшін, оқытушы әртүрлі тәсілдерді пайдалана отырып, оқу процесін ұйымдастырады.

3. Оқушы білімді қабылдап және оны есте сақтайды. Білімді қабылдауда барлық ақпарат көздерін (сөз, көрнектілігі т. б. ), мазмұндау логикасының индукциялық және дедукциялық жақтарын дамытып пайдалану жолдарын іске асырады.

- Репродуктивті әдіспен оқытудың басты белгілері:

1. Білімді оқушыға «дайын» күйінде беру.

2. Мұғалім оны түсіндірумен қатар, оны әңгімелей береді.

3. Оқушы оны саналы түрде ұға отырып, түсініп, есінде ұстайды. Оның басты критериясы оқушының берген дұрыс жауабы болып танылады немесе дұрыс есіне түсіру (воспроизведение, репродукция) .

4. Білімінің тұрақтылығының ең басты куәсі, оны бірнеше рет қайталаудың нәтижесінде болады.

Репродуктивті әдісті мынандай жағдайларда қолдану өте тиімді:

- оқу материалының мазмұны бірыңғай ақпаратта болса;

- практикалық және еңбек тану іс-әрекетін қолдануын сипаттауда;

- егер оқушының өз бетімен іздену, ойлану процесіне қиындақ жағдайлар туатын болса;

- жаңа проблемалы материалдарды игеруге оқушының тіректік білімі әлі аздау болған жағдайларда.

Бұл әдістің тағы да бір қолданылатын кездерінің бірі - проблемалық маңызды мәселелерді өз бетімен шешу барысында оқушылар әлі дағдыланбаған жағдайларда.

Репродуктивті әдістің тағы да бір ерекше пайдалы әсерлерінің бірі оқу материалын жедел игеруді, практикалық, еңбекке деген шеберлігі мен іскерлігін қалыптастыруды қамтамасыз етумен бірге, оқу процесіндегі білімділігін, шеберлігін, іскерлігін басқаруды, кейбір қателік жақтарын айқындауына мүмкіндік береді. Сондықтанда, жоғарыдағы айтылған көптеген пайдалы жактарын басқа әдістермен байланыстыра отырып, күнделікті оқу процессіне қолдана білген жөн.

Проблемалық-ізденіс оқыту әдістерінің ең басты принциптері оқу процесінің кейбір кезеңдерінде оқушы кейбір проблемалық мәселелерді өз бетімен шешуге әлі мүмкіншіліктері жоқ, сондықтан мұғалім, осы проблеманы шешу үшін белгілі бір жүйемен, бағытпен оқушыларды тарта отырып, олардың белсенділігін арттыра отырып, жаңа білімді игеру жолдарын көрсету арқылы, оқу материалының танымдылық жағын арттыруға көмектеседі.

Проблемалы-ізденіс оқыту әдістері көп жағдайларда оқушының шығармашылық шеберлігін дамытуда, оқу-танымдылық және еңбектену іс-әрекетінің дамыту, ойлану және өз бетімен білімді игеру, жеке басының еңбекке деген шығармашылық көзқарасын, белсенділігін, саналылығын дамытуға тиімді әдістердің бірі болып саналады.

Проблемалы-ізденіс әдістерін қолдануының тағы да тиімді жерлерінің бірі - оқу материалының мазмұнындағы жаңа ғылыми түсініктер мен заңдылықтарды, теорияларды қалыптастыруда ең басты рөл атқарады. Осы алған білімдерінің негізінде проблемалық ситуацияларды өз бетімен іздену барысында жаңа ғылыми мәліметтерді шешуге, игеруге, түсінуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бұл әдісті ең бір ерекше түрі деп есептеуге болмайды, себебі бұл әдіспен оқыту көп уақыт алумен қатар, жаңа оқу материалын игеруге, оқушының базалық білімі болмаса, оны қолдануда дұрыс нәтиже бермейді [7] .

Егер оқу материалының күнделік деңгейі орта және оқушының базалық білімі жеткілікті болса, олар өздерінің болжамдарын, құбылыстар мен заңдылықтар арасындағы байланыстарды анықтауда осы әдісті қолдану өте пайдалы деп есептеледі.

Зерттеу әдісінің басты мәні мынада:

- белгілі бір уақыт аралығында белгілі бір проблеманы анықтап, оны шешуді оқытушы мен оқушы бірге жүргізеді;

- оқушыға проблема жайлы алдын ала хабарламай, оны өз бетімен шешуге мақсат қою. Онын шешу жолын оқушы өзі тауып қорытындылайды;

- оқушының басты қызметі оперативті түрде берілген проблемаларды шешуді басқару;

- оқу процессінің қарқыны жоғары, оқу өте қызықты жүргізілуде, нәтижесінде білімнің тереңділігі, нақтылығы, жан-жақтылығы айқын көрініп тұрады.

Сондықтан бұл әдіс оқушының білім алу барысында шығармашылық қабілеттілігінің дамуына байланысты болатындығын көрсетеді. Оның басты кемшілігі - оқушыдан да, оқытушыдан да көп уақытты және энергияны шығындауды талап етеді және бұл әдісті қолдану оқытушының білім деңгейінің жоғары болуын талап етеді.

4. Дидактикалық мақсатқа байланысты екі әдістер тобын бөліп қарауға болады:

1. Оқу материалын алғаш игеруге мүмкіндік жасау әдісі.

2. Алған білімді тиянақтау және жетілдіруге мүмкіндік жасау әдісі (Г. И. Шукина, И. Т. Огородников) .

Бірінші топқа жататындар: ақпаратгы-дамытушы (ауызша мазмұндау, әңгіме, кітаппен жұмыс істеу), ізденіс (эвристический, әңгімелесу, диспут, лабораториялық жұмыс), ғылыми зерттеу әдісі.

Екінші топқа жататындар: жаттығу жұмысын орындау (үлгі бойынша, жаттығудың комментариясы, вариативті жаттығулар т. б. ), практикалық жұмыс.

5. Бинарлы және полинарлы әдістердің түрлерін құрастырудың қолдаушылар бар. Мысалы, М. И. Махмутов бинарлы әдісті жасады:

1. оқыту тәсілі;

2. оқу тәсілі.

В. Ф. Паламарчук және В. М. Паламарчук полинарлы әдісті ұсынады.

6. Дидактикадағы соңғы кездегі ең көп тараған әдістердің бірі және соңғы он жыл бойы пайдаланылып келе жатқан әдістің бірі Ю. К. Бабанский ұсынған әдіс, онда үлкен үш топ әдістерге бөледі:

1. Оқу-танымдылық қызметін ынталандыру-дәлелдеу (мотив) .

2. Оқу-танымдық процессінің тиімділік қызметін бақылау және өзіндік бақылау.

3. Оқу-танымдылық процессін ұйымдастыру жәңе іске асыруқызметі [8] .

Сонымен, әрбір әдісті алсақ та оның басты мақсаты оқу-тәрбие процесінде мынандай қызметтерді атқаруға бағытталған: оқыту, дамыту, тәрбиелеу, дәлелдеу және бақылау. Осы әдістерінің нәтижесінде әрбір ұстаз және шәкірт алдына қойған мақсаттарына жетеді. Әдістердің атқаратын қызметіне байланысты біреуінің функциясы жоғарыласа, екіншісі төмендеуі мүмкін.

1. 2 Жаңа материалды меңгертудің әдістері

Әңгіме. Мектеп оқушыларының ботаникадан, зоологиядан, адам анатомиясы мен физиологиясынан, физикадан, химиядан және басқада ғылымдардан алған білім қоры жалпы биологияны оқытып үйрету практикасында әңгімені - мұғалім мен мектеп оқушыларының қатысуымен екі жақты сөйлесу арқылы баяндалатын методты пайдалануға мүмкіндік береді.

Оқушыларды жаңа материалдың мазмұнын ашуға жұмылдыру олардың танымдық әрекетін күшейте түседі. Мұғалім әңгіме барысында баяндалатын материалдың ұғыну дәрежесін ашып, баяндау сипатына түзетулер енгізеді, мәселенің түсіндірілу тереңдігін оқушылардың танымдық мүмкіндігіне орай шамалайды. Мұғалім оқушыларды талдау жасауға, процестерді салыстырып, оларды бағалауға, маңызды белгілер мен байланыстарды баса көрсетуге, қорытуға бағдарлайды [2] .

IX-X класс оқушылары осыған дейінгі биология курстарында өтілген материалды едәуір ұмытып қалатындығын жұмыс практикасы дәлелдеп отыр. Сондықтан методты - әңгімені таңдап алу кезінде оқушылардың оған қаншалықты дайын екендігін ескеру қажет. Егер оқушылардың білімі жеткіліксіз болса, онда әңгіме алдында таратпа материалдармен, оқулықпен жұмыс істеуді ұйымдастырып, тәжірибе көрсету керек, экскурсияға апарып, курста өтілген материалдарды қайталауды ұйымдастыру қажет.

Биология тарихы, органикалық дүние эволюциясы туралы нақтылы білім жинақталып, қорытындыланғанда, сондай-ақ цитологиялық, генетикалық және экологиялық ұғымдарды оқып үйренудің жекелеген кезеңдері кезінде әңгіме өткізген орынды.

Әңгіме қолдану методикасы өте жақсы талданған, Ол негізгі ұғымдардың дамуына мүмкіндік беретін жүйелілікте құрылып, белгілі жоспар бойынша өтіледі. Оқу информациялары жеке үзінділерге жіктеледі. Оларға мектеп оқушылары өздігінен қорытынды жасауға жәрдемдесетін сұрақтар белгіленіп беріледі. Әдетте әңгіме барысында әр түрлі көрнекі құралдар кеңінен пайдаланылады.

Систематиканың пайда болуы туралы проблемалық әңгімені ұйымдастыруды мысал ретінде қарастыралық.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.