Биологияны оқыту үрдісін жетілдіруде ақпараттық технологияның маңызы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ АҚПАРАТТЫҚ.КОММУНИКАТИВТІК ҚҰРАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУ ӘДІСТЕМЕСІНЕ СИПАТТАМА ... ... ... ... ... ... ... .5
1.1 Білім беруде қолданылатын АКТ құралдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Білім беру жүйесін басқару механизмдерінің жетілдірілуі ... ... ... ... ... ... ... .13
1.3 АКТ құралдарын құзыреттілікті арттыруда пайдалану тиімділігі ... ... ... ... .25
2 БИОЛОГИЯНЫ ОҚЫТУ ҮРДІСІН ЖЕТІЛДІРУДЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ МАҢЫЗЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.1 Биология сабағында дидактикалық материалдарды меңгертуде ақпараттық технология құралдарын пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.2 Биология сабағындағы интерактивті тақта және оның мүмкіндіктері ... ... ...47
2.3 Биология сабағында оқушылардың ақпараттықтехологияны қолдану әдістемесін жетілдіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 60
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...76
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .79
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ АҚПАРАТТЫҚ.КОММУНИКАТИВТІК ҚҰРАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУ ӘДІСТЕМЕСІНЕ СИПАТТАМА ... ... ... ... ... ... ... .5
1.1 Білім беруде қолданылатын АКТ құралдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Білім беру жүйесін басқару механизмдерінің жетілдірілуі ... ... ... ... ... ... ... .13
1.3 АКТ құралдарын құзыреттілікті арттыруда пайдалану тиімділігі ... ... ... ... .25
2 БИОЛОГИЯНЫ ОҚЫТУ ҮРДІСІН ЖЕТІЛДІРУДЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ МАҢЫЗЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.1 Биология сабағында дидактикалық материалдарды меңгертуде ақпараттық технология құралдарын пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.2 Биология сабағындағы интерактивті тақта және оның мүмкіндіктері ... ... ...47
2.3 Биология сабағында оқушылардың ақпараттықтехологияны қолдану әдістемесін жетілдіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 60
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...76
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .79
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» Жолдауында жаңа кезеңнің негізгі міндеттерінің бірі «...осы заманғы білім беру, «парасатты экономиканың» негіздерін қалыптастыру, жаңа технологияларды пайдалану мамандарды дайындау сапасын көтеруге басты себеп болатын, инновациялық экономиканы дамыту» деп атап көрсетілген, сол себепті де елімізде болып жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге байланысты білім беру жүйесіне қойылып отырған жаңа талаптарға сай студенттердің белсенділігі мен жеке даралық қабілеттерінің жетілуіне әсер ететін жаңа ақпараттық технологиялар қолдану әлемдік білім кеңістігіне енуге жол ашуда. Осы орайда жоғарғы оқу орнын оқу үдерісінде ақпараттық технологияларды пайдаланудың мәнін ашуды талап етеді. Сондықтан біздің зерттеу проблемамыздың әдіснамалық негізіне жоғарғы оқу орнындағы оқыту жүйесі, оның ішінде кредиттік оқыту, ақпараттық технологиялар пайдалану мәселелері алынды.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру мәселелері педагог ғалымдардың үнемі назарында болып келеді. Білім беру саласын ақпараттандыру, компьютерлендіру мәселелерінің әртүрлі аспектілері В.С.Гершунский, А.П.Ершов, В.М.Монахов, Е.И.Машбиц секілді ғалымдардың зерттеу еңбектерінде көрініс тапқан. Оқыту үдерісінде компьютерлік технологияларды қолданудың теориясы мен әдістемесі Ю.С.Брановский, Н.В.Василенко еңбектеріне арқау болған. Ал Қазақстанда бұл мәселелерге Е.Ы.Бидайбеков, Ж.А.Қараев, С.К.Кариев, К.А.Таңатаров, К.З.Халықова тың зерттеулер жүргізді.
Биологияны оқытуды ақпараттандыру – бұл ақпараттық-коммуникациялық технологияның құралдарын биология сабағында қолданудың методологиялық және тәжірибелік құндылықтарын зерттеп, оқыту мен тәрбиелеудің психологиялық және педагогикалық мақсаттарын қамтамасыз ету үдерісі. Оқу үдерісінде білім беруді ақпараттандырудың негізгі бөлігі дербес компьютерлерді қолдану, интернет желісін пайдалану арқылы жүреді. Сондықтан ол Қазақстан Республикасында біртұтас білімдік ақпараттық ортаны құру болып табылатын негізгі мақсатты көздейді. Олай болса, білім беру саласындағы жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану еліміздегі ақпараттық кеңістікті әлемдік білім беру кеңістігімен сабақтастыруға мүмкіндік береді.
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» Жолдауында жаңа кезеңнің негізгі міндеттерінің бірі «...осы заманғы білім беру, «парасатты экономиканың» негіздерін қалыптастыру, жаңа технологияларды пайдалану мамандарды дайындау сапасын көтеруге басты себеп болатын, инновациялық экономиканы дамыту» деп атап көрсетілген, сол себепті де елімізде болып жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге байланысты білім беру жүйесіне қойылып отырған жаңа талаптарға сай студенттердің белсенділігі мен жеке даралық қабілеттерінің жетілуіне әсер ететін жаңа ақпараттық технологиялар қолдану әлемдік білім кеңістігіне енуге жол ашуда. Осы орайда жоғарғы оқу орнын оқу үдерісінде ақпараттық технологияларды пайдаланудың мәнін ашуды талап етеді. Сондықтан біздің зерттеу проблемамыздың әдіснамалық негізіне жоғарғы оқу орнындағы оқыту жүйесі, оның ішінде кредиттік оқыту, ақпараттық технологиялар пайдалану мәселелері алынды.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру мәселелері педагог ғалымдардың үнемі назарында болып келеді. Білім беру саласын ақпараттандыру, компьютерлендіру мәселелерінің әртүрлі аспектілері В.С.Гершунский, А.П.Ершов, В.М.Монахов, Е.И.Машбиц секілді ғалымдардың зерттеу еңбектерінде көрініс тапқан. Оқыту үдерісінде компьютерлік технологияларды қолданудың теориясы мен әдістемесі Ю.С.Брановский, Н.В.Василенко еңбектеріне арқау болған. Ал Қазақстанда бұл мәселелерге Е.Ы.Бидайбеков, Ж.А.Қараев, С.К.Кариев, К.А.Таңатаров, К.З.Халықова тың зерттеулер жүргізді.
Биологияны оқытуды ақпараттандыру – бұл ақпараттық-коммуникациялық технологияның құралдарын биология сабағында қолданудың методологиялық және тәжірибелік құндылықтарын зерттеп, оқыту мен тәрбиелеудің психологиялық және педагогикалық мақсаттарын қамтамасыз ету үдерісі. Оқу үдерісінде білім беруді ақпараттандырудың негізгі бөлігі дербес компьютерлерді қолдану, интернет желісін пайдалану арқылы жүреді. Сондықтан ол Қазақстан Республикасында біртұтас білімдік ақпараттық ортаны құру болып табылатын негізгі мақсатты көздейді. Олай болса, білім беру саласындағы жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану еліміздегі ақпараттық кеңістікті әлемдік білім беру кеңістігімен сабақтастыруға мүмкіндік береді.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1. «Ақпараттық технология және қашықтықтан оқыту» Мұхамбетжанова С.Т. п.ғ.к., ББЖКБАРИ.
2. Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн 2010 жылға дейiн дамытудың Мемлекеттiк бағдарламасы.
3. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін 2015 жылға дейін дамыту тұжырымдамасы.
4. Бiлiм беру жүйесiн 2003-2005 жылға дейiн ақпараттандырудың Мемлекеттiк бағдарламасы.
5. Морева Н. А. Педагогика среднего профессионального образования: Учеб.пособие длястудентов высш. пед. учеб, заведений. М.: Академия, 2001. С. 26.
6. Введение в педагогическую деятельность: Учеб.пособие для студ. высш. пед. Учеб.заведений. М.: Академия, 2002. С. 66.
7. Захарова И. Г. Информационные технологии в образовании: Учеб. пособие для студ.высш. учеб, заведений. М.: Академия, 2003.
8. Н.Ә. Назарбаев «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» (Ел президентінің халыққа жолдауы) 2007 ж.
9. «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында». Ел президентінің халыққа жолдауы, Астана – 2006 ж.
10. Оқу – тәрбие үрдісінде ақпараттық – коммуникациялық технологияны қолдану қажеттілігі «Информатика негіздері » 2008 ж.-№ 4.
11. Биология қазақстан мектебінде № 2(32) – 2010
12. Смирнов В.А. Пути использования персонального компьютера // Биология в школе. 1995. №6.
13. Смирнов В.А. Научно-методические основы формирования системы обучения биологии в открытом информационном обществе: автореф. дис. док.а пед. наук: гос.пед. ун-т им. А.И. Герцена. - СПб.: 2000. - 42с.
14. Смирнов В.А., Соломин В.П. ЭВТ на уроках биологии. Учебное пособие. — СПб.: Образование, 1997.
15. Бартенева Т.П., Ремонтов А.П. Использование информационных компьютерных технологий на уроках биологии. Международный конгресс «Информационные технологии в образовании». — Москва, 2003.
16. Корнер Т.В., Смирнов В.А. Проблемный семинар как форма обучения учителей использованию ЭВТ в преподавании биологии // Биология в школе. 1990. №4.
17. Зверев И.Д., Мягкова А.Н. Общая методика преподавания биологии М., Изд-во Просвещение, 1985, Б.187.
18. «Ақпараттық технология және қашықтықтан оқыту» Мұхамбетжанова С.Т. п.ғ.к., ББЖКБАРИ
19. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін 2015 жылға дейін дамыту тұжырымдамасы
20. Информатика (Мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм стандарты) Алматы, 2003 ж.
21. Информатика мұғалiмiнiң мамандығына қойылатын талаптар. Алматы, 1998ж.
22. Н.Ермеков, Ж.Караев, Н.Стифутина. Информатика 7, 8 класс. - Алматы:Жазушы, 2000, -192 стр.
23. «Әдіскер жаршысы» №5, 2006 ж 44, 45 бет
24. Морева Н. А. Педагогика среднего профессионального образования: Учеб. пособие для средних пед. учеб, заведений. М.: Академия, 2001. С. 26.
25. Введение в педагогическую деятельность: Учеб. пособие для средних пед. Учеб.заведений. М.: Академия, 2002. С. 66.
26. Захарова И. Г. Информационные технологии е образовании: Учеб. пособие для средних. учеб, заведений. М.: Академия, 2003.
27. Корнер Т.В., Смирнов В.А. Проблемный семинар как форма обучения учителей использованию ЭВТ в преподавании биологии // Биология в школе. 1990. №4.
28. Қазақстан Республикасының Орта білімді дамыту тұжырымдамасы. Ана тілі, 19 маусым, 1987, 16 – б.
29. Никонова Е.Н. Определение количества информации в содержании урока. — Системная педагогика. Бюллетень №3. Красноярск, 2004.
30. Осин А.В. Модели образования на базе компьютерных технологий/ГНУ "Республиканский мультимедиа центр" - М., --2001.
31. Смирнов В.А. Научно-методические основы формирования системы обучения биологии в открытом информационном обществе: автореф. дис. док.а пед. наук: гос.пед. ун-т им. А.И. Герцена. - СПб.: 2000. - 42с.
32. Смирнов В.А., Соломин В.П. ЭВТ на уроках биологии. Учебное пособие. — СПб.: Образование, 1997.
33. Смирнов В.А. Пути использования персонального компьютера // Биология в школе. 1995. №6.
1. «Ақпараттық технология және қашықтықтан оқыту» Мұхамбетжанова С.Т. п.ғ.к., ББЖКБАРИ.
2. Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн 2010 жылға дейiн дамытудың Мемлекеттiк бағдарламасы.
3. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін 2015 жылға дейін дамыту тұжырымдамасы.
4. Бiлiм беру жүйесiн 2003-2005 жылға дейiн ақпараттандырудың Мемлекеттiк бағдарламасы.
5. Морева Н. А. Педагогика среднего профессионального образования: Учеб.пособие длястудентов высш. пед. учеб, заведений. М.: Академия, 2001. С. 26.
6. Введение в педагогическую деятельность: Учеб.пособие для студ. высш. пед. Учеб.заведений. М.: Академия, 2002. С. 66.
7. Захарова И. Г. Информационные технологии в образовании: Учеб. пособие для студ.высш. учеб, заведений. М.: Академия, 2003.
8. Н.Ә. Назарбаев «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» (Ел президентінің халыққа жолдауы) 2007 ж.
9. «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында». Ел президентінің халыққа жолдауы, Астана – 2006 ж.
10. Оқу – тәрбие үрдісінде ақпараттық – коммуникациялық технологияны қолдану қажеттілігі «Информатика негіздері » 2008 ж.-№ 4.
11. Биология қазақстан мектебінде № 2(32) – 2010
12. Смирнов В.А. Пути использования персонального компьютера // Биология в школе. 1995. №6.
13. Смирнов В.А. Научно-методические основы формирования системы обучения биологии в открытом информационном обществе: автореф. дис. док.а пед. наук: гос.пед. ун-т им. А.И. Герцена. - СПб.: 2000. - 42с.
14. Смирнов В.А., Соломин В.П. ЭВТ на уроках биологии. Учебное пособие. — СПб.: Образование, 1997.
15. Бартенева Т.П., Ремонтов А.П. Использование информационных компьютерных технологий на уроках биологии. Международный конгресс «Информационные технологии в образовании». — Москва, 2003.
16. Корнер Т.В., Смирнов В.А. Проблемный семинар как форма обучения учителей использованию ЭВТ в преподавании биологии // Биология в школе. 1990. №4.
17. Зверев И.Д., Мягкова А.Н. Общая методика преподавания биологии М., Изд-во Просвещение, 1985, Б.187.
18. «Ақпараттық технология және қашықтықтан оқыту» Мұхамбетжанова С.Т. п.ғ.к., ББЖКБАРИ
19. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін 2015 жылға дейін дамыту тұжырымдамасы
20. Информатика (Мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм стандарты) Алматы, 2003 ж.
21. Информатика мұғалiмiнiң мамандығына қойылатын талаптар. Алматы, 1998ж.
22. Н.Ермеков, Ж.Караев, Н.Стифутина. Информатика 7, 8 класс. - Алматы:Жазушы, 2000, -192 стр.
23. «Әдіскер жаршысы» №5, 2006 ж 44, 45 бет
24. Морева Н. А. Педагогика среднего профессионального образования: Учеб. пособие для средних пед. учеб, заведений. М.: Академия, 2001. С. 26.
25. Введение в педагогическую деятельность: Учеб. пособие для средних пед. Учеб.заведений. М.: Академия, 2002. С. 66.
26. Захарова И. Г. Информационные технологии е образовании: Учеб. пособие для средних. учеб, заведений. М.: Академия, 2003.
27. Корнер Т.В., Смирнов В.А. Проблемный семинар как форма обучения учителей использованию ЭВТ в преподавании биологии // Биология в школе. 1990. №4.
28. Қазақстан Республикасының Орта білімді дамыту тұжырымдамасы. Ана тілі, 19 маусым, 1987, 16 – б.
29. Никонова Е.Н. Определение количества информации в содержании урока. — Системная педагогика. Бюллетень №3. Красноярск, 2004.
30. Осин А.В. Модели образования на базе компьютерных технологий/ГНУ "Республиканский мультимедиа центр" - М., --2001.
31. Смирнов В.А. Научно-методические основы формирования системы обучения биологии в открытом информационном обществе: автореф. дис. док.а пед. наук: гос.пед. ун-т им. А.И. Герцена. - СПб.: 2000. - 42с.
32. Смирнов В.А., Соломин В.П. ЭВТ на уроках биологии. Учебное пособие. — СПб.: Образование, 1997.
33. Смирнов В.А. Пути использования персонального компьютера // Биология в школе. 1995. №6.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАТИВТІК ҚҰРАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУ ӘДІСТЕМЕСІНЕ СИПАТТАМА ... ... ... ... ... ... .. ...5
1.1 Білім беруде қолданылатын АКТ құралдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..5
1.2 Білім беру жүйесін басқару механизмдерінің жетілдірілуі ... ... ... ... ... ... ... ..13
1.3 АКТ құралдарын құзыреттілікті арттыруда пайдалану тиімділігі ... ... ... ... .25
2 БИОЛОГияНЫ ОҚЫТУ ҮРДІСІН ЖЕТІЛДІРУДЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ МАҢЫЗЫ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.1 Биология сабағында дидактикалық материалдарды меңгертуде ақпараттық технология құралдарын пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
2.2 Биология сабағындағы интерактивті тақта және оның мүмкіндіктері ... ... ...47
2.3 Биология сабағында оқушылардың ақпараттық техологияны қолдану әдістемесін жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 60
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...76
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 79
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан Жолдауында жаңа кезеңнің негізгі міндеттерінің бірі ...осы заманғы білім беру, парасатты экономиканың негіздерін қалыптастыру, жаңа технологияларды пайдалану мамандарды дайындау сапасын көтеруге басты себеп болатын, инновациялық экономиканы дамыту деп атап көрсетілген, сол себепті де елімізде болып жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге байланысты білім беру жүйесіне қойылып отырған жаңа талаптарға сай студенттердің белсенділігі мен жеке даралық қабілеттерінің жетілуіне әсер ететін жаңа ақпараттық технологиялар қолдану әлемдік білім кеңістігіне енуге жол ашуда. Осы орайда жоғарғы оқу орнын оқу үдерісінде ақпараттық технологияларды пайдаланудың мәнін ашуды талап етеді. Сондықтан біздің зерттеу проблемамыздың әдіснамалық негізіне жоғарғы оқу орнындағы оқыту жүйесі, оның ішінде кредиттік оқыту, ақпараттық технологиялар пайдалану мәселелері алынды.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру мәселелері педагог ғалымдардың үнемі назарында болып келеді. Білім беру саласын ақпараттандыру, компьютерлендіру мәселелерінің әртүрлі аспектілері В.С.Гершунский, А.П.Ершов, В.М.Монахов, Е.И.Машбиц секілді ғалымдардың зерттеу еңбектерінде көрініс тапқан. Оқыту үдерісінде компьютерлік технологияларды қолданудың теориясы мен әдістемесі Ю.С.Брановский, Н.В.Василенко еңбектеріне арқау болған. Ал Қазақстанда бұл мәселелерге Е.Ы.Бидайбеков, Ж.А.Қараев, С.К.Кариев, К.А.Таңатаров, К.З.Халықова тың зерттеулер жүргізді.
Биологияны оқытуды ақпараттандыру - бұл ақпараттық-коммуникациялық технологияның құралдарын биология сабағында қолданудың методологиялық және тәжірибелік құндылықтарын зерттеп, оқыту мен тәрбиелеудің психологиялық және педагогикалық мақсаттарын қамтамасыз ету үдерісі. Оқу үдерісінде білім беруді ақпараттандырудың негізгі бөлігі дербес компьютерлерді қолдану, интернет желісін пайдалану арқылы жүреді. Сондықтан ол Қазақстан Республикасында біртұтас білімдік ақпараттық ортаны құру болып табылатын негізгі мақсатты көздейді. Олай болса, білім беру саласындағы жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану еліміздегі ақпараттық кеңістікті әлемдік білім беру кеңістігімен сабақтастыруға мүмкіндік береді.
Тақырыптың ғылыми жаңалығы. Биологияны оқыту үрдісінде ақпараттық технологияны пайдалануоқушылардың, білімгерлердің мүмкіндіктерін кеңейтеді. Ендеше ақпараттық технологияларды үйлесімді пайдалану қазіргі кезеңде өзекті мәселеге айналып отырғаны даусыз. Оқытудың ақпараттық технологияларына дербес компьютерлерден басқа мультимедиалық, электрондық оқулық, ақпараттық білім берудегі негізгі құрал интерактивті тақтаны жатқызамыз.
Қазіргі күннің білім беру салаларына қояр басты талабы - ақпараттандырылған жан-жақты, дүниетанымы кең, тәрбиелі әрі саналы шәкірт дайындап шығару болғандықтан, жоғарғы оқу орны оқытушы-профессорлары алдына үлкен жауапкершілік жүктеледі. Соған байланысты студенттерге ақпараттық білім негіздерін негіздеу, ақпараттық технологияны өзіндік даму мен оны іске асыру құралы ретінде пайдалану дағдыларын қалыптастырып, ақпараттық қоғамға бейімдеу іс-әрекетін жүзеге асыру болып отыр. Осы орайда педагогикалық еңбектің тиімділігін арттыруға, студенттердің білім-білік, дағды сапаларының жақсаруына септігін тигізетін ақпараттық технологияның бір түрі - интерактивті технология. Мұндағы интерактивті сөзі inter-бірлесу, act-әрекет жасау мағыналарын білдіреді, бұл нақты уақыт режимінде қолданушы мен ақпараттық жүйе арасында диалог құрушы құралдар.
Диплом жұмысы тақырыбының мақсаты: биологияны оқыту үрдісінде ақпараттық құзыреттілікті арттыру жолдарын көрсету.
Диплом жұмысының мақсатына жету үшін орындалатын міндеттеріне мыналарды жатқыздым:
Ақпараттық-коммуникациялық технологияларға сипаттама беру;
Оқу үрдісінде АКТ қолдану ерекшеліктерін айқындау;
Биологияны оқыту үрдісінде ақпараттық құзыреттілікті арттырудың тиімді жақтарын ашып көрсету;
Тақырыпқа сәйкес қорытынды жасау.
Дипломдық жұмыс тақырыбын зерттеуде теориялық мағлұматтар жинау, жиналған ақпаратты талдау, салыстыру, сараптау және тұжырымдау әдістері қолданылды.
Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Білім беру жүйесінде ақпараттық-коммуникативтік құралдарды қолдану әдістемесіне сипаттама
1.1 Білім беруде қолданылатын АКТ құралдары
Елбасының Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты жолдауында: Біз бүкіл еліміз бойынша әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметін көрсетуге қол жеткізуіміз керек десе, осы жолдаудың ІІІ тарауы, он сегізінші бағытының жетінші тармақшасында: Ақпараттық технологиялар мен ақпаратты таратудың жаңа нысандарына бағытталған мамандандырылған білім беру бағыттарын құру міндеті де алдымызда тұр делінген, сондай - ақ он жетінші бағыттың үшінші тармақшасында Онлайн тәсілінде оқыту тәжірибесін дамытып, елімізде оқу теледидарын құру қажет деп атап көрсетілгендей бүгінгі күні білім беру жүйесі жаңа педагогикалық технологияға негізделуін және ақпараттық құралдардың кеңінен қолданылуын қажет етеді. Осылайша оқу - тәрбие үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану заман талабынан туындап отыр.
Ақпараттық - коммуникациялық технология электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік материалдар коммуникациялық байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді көздейді.
Жаңашыл қоғамды ақпараттандыру үрдістері және олармен тығыз байланыстағы білім беру жүйесінің барлық формаларын ақпараттандыру үрдістері жаңа ақпараттық және коммуникациялық технологияларын (АКТ) меңгеру және жапай тарату үрдістерімен сипатталады. Мұндай технологиялар қашықтан оқыту және ашық білім берудің жаңа жүйелерінде оқытушы мен оқып үйренушінің арасында қарым-қатынас орнату және мағлұмат алмасу үшін белсенді қолданылады. Жаңашыл оқытушы АКТ төңірегіндегі білімдерді игеріп қана қоймай, сондай-ақ оларды өзінің кәсіби іс-әрекетінде пайдалана алатын маман болуы тиіс. Технология түсінігі практикалық есептерді шешу үшін ғылыми және инженерлік білімдерді пайдалану мағынасын білдіреді. Олай болса ақпараттық технология ретінде білімнің ақпараттық ресурсқа айналу үрдісін алуға болады. Ақпараттық технологияның мақсаты кейіннен оны талдау үшін және соның негізінде қандай да бір әрекеттерді орындау туралы шешім қабылдау үшін ақпарат өңдіру болып табылады. Ақпараттық және коммуникациялық технологиялар (АКТ) - ақпаратты өңдеудің әр түрлі алгоритмдерін, әдістерін, механизмдерін және түрлі құрылғыларын сипаттайтын ортақ түсінік. Маңызды жаңа АКТ құралдары ретінде сәйкес программалық қамтамасыз етілген компьютер және ақпарат орналасқан телекоммуникация құралдары болып табылады. Мүмкіндіктері онда орнатылған программалық қамтамасыз етумен анықталатын дербес компьютерлер кез келген білім беру жүйесінің ақпараттық ортасы үшін негізгі АКТ құралдары болып табылады. Программалық құралдардың негізгі категориялары- жүйелік программалар, қолданбалы программалар және программалық қамтамасыз етуді жүзеге асыратын құрал-саймандар. Жүйелік программаларға, біріншіден, дербес компьютер қолданушысының программалармен және барлық басқа програмалардың құрылғымен қарым-қатынасын қамтамасыз ететін операциялық жүйелер жатады. Сонымен қатар бұл категорияға қызметтік және сервистік программаларды да жатқызуға болады. Ал қолданбалы программаларға ақпараттық технологияның инструментариі, яғни мәтінмен, графиктермен, кестелік мәліметтермен және т.б. жұмыс істейтін технологиялар болып табылатын программалық қамтамасыз ету жатады. Білім берудің жаңашыл жүйелерінде әмбебап кеңселік қолданбалы программалар және АКТ құралдары: мәтіндік процессорлар, электронды кестелер, презентация дайындау программалары, МҚБЖ, органайзерлер, графикалық пакеттер және т.с.с. кең тараған. Компьютерлік желілердің және басқа оның АКТ құралдарының арасындағы баламалары пайда болуынан білім беру жаңа сапаға ие болды. Ол бірінші кезекте жер шарының кез келген жерінен ақпараттарды жылдам алу мүмкіндігімен байланысты болды. Интернет ауқымды желісі арқылы әлемдік ақпарат ресурстарына (электрондық библиотекалар, мәліметтер қоры, файлдар қоймалары және т.б.) жылдам қол жеткізуге мүмкіндік бар. Интернеттің әйгілі ресурсы - WWW бүкіл әлемдік өрмегінде екі миллиардтай мультимедиялық құжаттар жарияланған. Желіде АКТ-ның басқа да құралдарын пайдалануға мүмкіндіктер бар. Олардың қатарына электрондық пошталарды, сілтемелер тізімдерін, жаңалықтар топтамаларын, чаттарды жатқызуға болады. Нақты уақыт режимінде сұхбаттасу үшін байланыс орнатылғаннан кейін дыбысты, суреттерді, пернетақтадан еңгізілген мәтінді және кез келген файлды жіберу мүмкіндігін беретін арнай программалар жасалынған. Бұл программалар жойылған қолданушылар бірігіп жергілікті компьютерде қосылған программалармен жұмыстарын ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.
Компьютерлік желілер арқылы жіберілетін мәліметтерді сығудың жаңа алгоритмдерінің пайда болуынан дыбыс сапасы едәуір артты және кәдімгі телефон желілеріндегі дыбыс сапасына жуықтады. Осының нәтижесінде жаңа АКТ құралы - Интернет - телефония салыстырмалы түрде екпінді дами түсті. Арнайы программалық қамтамасыз ету мен құрылғылардың көмегімен Интернет арқылы аудио және бейнеконференциялар өткізуге болады. Телекоммуникациялық желілерде ақпараттарды іздеу тиімділігін қамтамасыз ету үшін жасалынған автоматтандырылған іздестіру құралдары бар. Олардың мақсаты - компьютерлік желілердің ақпарат ресурстары туралы мәліметтерді жинап, қолданушыларға жылдам іздеу қызметін ұсыну. Іздестіру жүйелері арқылы бүкіл әлемдік өрмектің құжаттарын, мультимедиялық файлдарды және программалық қамтамасыз етуді, адамдар және мекемелер туралы мекен-жайлық ақпаратарды іздеуге болады.
АКТ желілік құралдарының көмегімен оқу-әдістемелік және ғылыми ақпараттар алуға, консультациялы көмек беруді жылдам ұйымдастыруға, ғылыми зерттеу жұмыстарын модельдеуге, нақты уақыт аралығында виртуальды сабақтар (семинарлар, дәрістер) жүргізуге үлкен мүмкіндіктер бар. Ақпараттық технологиялардың қоғамдық мәніне талдау жасай келе келесідей тұжырымдар жасалды:
Жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар қоғам дамуының ең маңызды стратегиялық факторы болып табылатын ақпараттық ресурстарды белсеңді және тиімді пайдалану мүмкіндігін береді;
Өркениеттің дамуы, жұмыс істейтін тұрғындардың көпшілігінің еңбек объектілері мен нәтижелері материалдық құндылық емес, ақпарат пен ғылыми білім болып табылатын ақпараттық қоғам бағытында іске асуда. Сонымен қоса ақпараттық технологиялар қоғамда болып жатқан ақпараттық үрдістерді тиімді ету және көп жағдайларда автоматтандыру мүмкіндігін береді;
Ақпараттық үрдістер, басқа, одан да күрделі өңдірістік немесе қоғамдық үрдістердің маңызды элементі болып табылады. Осыған байланысты ақпараттық технологиялар қоғамдық немесе өңдірістік технологиялардың сәйкес құрамдас бөлігі ретінде қарастырылады;
Телекоммуникациялық технологиялар, ақпараттық технологиялардың бір бөлігі бола тұра, адамдар мен мекемелер арасында ақпарат алмасуды қамтамасыз етуде , сондай-ақ жаппай ақпарат тарату мен дайындау жүйесінде маңызды роль атқарады;
Ақпараттық технологиялар қоғамды тұлғаландыру, оның білім беру жүйесін және мәдениетін дамыту үрдісінде негізгі орын алады. Сондай-ақ , оқытатын ақпараттық құралдарды пайдалану, кадрларды қайта дайындау және олардың квалификациясын өсіру жүйесі үшін де, өзіндік білім алу жүйесі үшін де тиімді әдіс болып табылады. Қашықтан оқыту және ашық білім беру жүйелерінің көзқарасы бойынша маңызды болып келетін АКТ-ның бірнеше негізгі кластары бар. Бейнежазбалар мен телевидениялар осы технологиялардың бірі болып табылады. Бейнетаспалар және сәйкес АКТ құралдары көп көлемді студенттерге мықты оқытушылардың дәрістерін тындауға мүмкіндік береді. Дәрістер жазылған бейнетаспаларды арнайы бейнекластарда да, үй жағдайларында да қолдануға болады. Мысалға, американдық және европалық білім беру курстарындағы негізгі материал баспа беттерінде және бейнетаспаларда ұсынылады. Оқытылатын материалды ұсынатын мұндай жүйелер біздің елде де таралуда. Сонда да барлық курстарды бейнематериалдармен бекіту қажет емес: ресейлік студенттер батыс студенттеріне қарағанда бейне көрсетілімдерге аса үйренбеген; егер курс материалы кітаптан және бейнетаспалардан тұрса, онда ресейлік студент, бәрінен бұрын кітапты, сосын барып бейнетаспаларды қарастырады. Егер оқу курсына визуальды ақпарат қажет болса және оны қағазға басылған түрде ұсыну мүмкін болмаған жағдайларда бейнематериалдар қажет болады. Егер бейнетаспа - қосымша иллюстрациялары жоқ құр ғана дәріс жазбасынан ғана тұрса, онда ол пайдалы, бірақ қажет емес. Қазіргі жағдайларда бейнелік оқытуды қолдануға психолоиялық та, техникалық та бөгеттер жоқ, өйткені халықтың көп бөлігінде бейнеаппаратуралар бар және бейнетаспаларды арендаға ала алатындай көптеген бейнепрокат пунктары бар. Мысалы, осы принцип бойынша оқу материалдары жазылған бейнетаспаларды прокатқа ала алатындай қашықтан оқыту орталықтарын құруға болады. Кең тараған АКТ құралдарының бірі болып табылатын телевидение адам өмірінде үлкен роль атқарады: әрбір жанұяда дерлік ең болмағанда бір теледидар бар. Оқу теле-бағдарламалары бүкіл әлем бойынша кеңінен қолданылуда және қашықтан оқытудың жарқын мысалы болып табылады. Телевиденияның көмегімен білімнің меңгерілгендігін бақыламай-ақ кең көлемді аудиторияның жалпы дамуын көтеру мақсатында дәрістерді беру мүмкіндігі және де соңынан арнайы тесттер мен экзамендердің көмегімен білім деңгейін тексеру мүмкіндігі пайда болды. Өкінішке орай аталған технология тек үлкен аудиторияларға, мысалға, шет тілін оқитындарғы немесе қандай да бір ғылым негіздерін оқитындарға ғана қолданыла алады. Анағұрлым тар бағыттағы курстар үшін ұлттық немесе қалалық телевидениені пайдалану қиынға түседі.
Кабельді телевидение үлкен қалаларда кең таралған. Бұндай қала тұрғындарының көбі, хабарламалар күніне 4-6 сағаттай жүргізілетіндіктен кабельді телевидениенің пайдасын сезінді. Кабельді телевидение студиялары көшіруге рұқсат етілмеген бейнематериалдарды тарату орталықтарына айнала алады. Көптеген оқу теле және радиобағдарламалары спутниктік телевидение арқылы беріледі. Мысалы, 1971 жылы құрылған INTELSAT халықаралық ұйымы оқыту бағдарламаларын бүкіл әлемге дерлік ұсыну үшін өзінің 15 спутнигін бөлді. Спутниктік арналар бейнекескіндердің, дыбыс, мәтін және құжаттар көшірмелердің барлығын бірге цифрлік түрде ұсына алатын ISDN коммуникациялық желісін ұйымдастыру мүмкіндігін де береді.
Оқу материалының негізгі көлемін ұсыну және сақтау мүмкіндігін беретін, компьютерлік желілерде таратылатын және де CD-ROM-ға жазылған мықты технологиялар - оқу-электрондық басылымдар болып табылады. Олармен жекеше жұмыс істей келе материалды толық түсініп, меңгеруге болады. Бұл технологиялар бар курстарды жекеше қолдануға сәйкестендіру, өзіндік білім алу және алған білімді өзіндік тексеру мүмкіндігін береді. Дәстүрлі кітаптарға қарағанда оқу-электронды басылымдар материалды динамика-графикалық түрде бере алады. Телефонияның әр түрлі формаларына негізделген студент пен оқытушы арасында хабар алмасудың асинхронды жүйесі мәлімет ( сұрақтар, кеңес беру, қосымша материал, қорытынды бақылау) алмасу үшін қажет. Сонымен қоса ол оқып үйренуші мен оқытушыларға алынған хабарларды талдау және кез келген уақытта оларға жауап беру мүмкіндігін береді. Асинхронды-телефонды хабар алмасудың бір түрі - дыбыстық пошта. Аталған АКТ құралын қолданғанда студент белгілі бір телефон номеріне қоңырау шалады және оның қойған сұрақтары таспаға жазылады. Кейіннен оқытушы жазбаны тыңдайды да, өз жауабын студент өз кезегінде асинхронды режимде тыңдай алатындай басқа таспаға жазады. Қашықтан оқыту жүйесінде дыбыстық пошта кеңінен қолданылады. Қазіргі уақыттағы АКТ-ның асинхронды құралдарының танымал түріне ауқымды телекомуникациялық компьютерлік желілер жатады. Бұл байланыста Internet, Bitnet, TUNet сияқты халықаралық және ұлттық желілерді пайдаланудың білім берудегі өзектілігі белгілі. Жаңа компьютерлік телекоммуникациялық құралдардың көмегімен оқытушы және студенттер арасында жылдам байланыс орнату қашықтан оқыту үрдісінің қайталанбас бөлігі болып табылады. Осындай байланыс кезінде студенттер оқытушылармен бағалар, шешімдер, проектілер туралы ақылдаса алады, олардан кеңес сұрай алады. Жалпы білім беру жүйесі, сонымен қатар ашық және дистанционды білім беру ғылыми-техникалық прогрестің ықпалынан, білім беруде ақпараттық және коммуникациялық технология құралдарының пайда болуы мен ендірілуі ықпалынан дамыды. Алғашқы кезде, білім беру жүйесінің бірінші буынында ақпарат тасушылар ретінде жазба және баспа материалдары болды. Сол кездерде бірнеше ғасырлар бойы қолданылып келгендіктен, жаңа баспа технологияларының пайда болуы оқулықтарды шығару бағасының төмендеуін қамтамасыз етті. ХІХ ғасырдың ортасынын бастап темір жол жүйелері мен экономикалық ұлттық пошта қызметтерінің пайда болуы оқыту материалдарының көптеген биологиялық аймақтарға таратылуын қамтамасыз етті. Қол жетерлік оқулықтарға қосымша ретінде арнайы жасалған материалдар шектеулі болды және олрға мұғаліммен іріктелген сұрақтар мен оқулықтар тізімі кірді. 1920 жылы радионы ойлап шығару - радио курстың бастамасы болды. 1950 жылдан бастап, телекурстар белсенді түрде қолданыла бастады. Дәстүрлі күндізгі, ашық, дистанциондық білім беру жүйелерінің екінші буынының пайда болуы 1969 жылы Біріккен Корольдық Ашық университетінің негізі қалануымен белгіленді. Дәл осы кезде, дистанциондық білім беруде көптеген ақпарат көздерін интегралды қолдану әдісі алғаш рет қолданылды. Ашық университетте көптеген жоғары сапалы материалдар арнайы жасалды. Университет пен студент арасындағы біржақты байланыс баспа материалдарын қолдану мен радиохабар (кейінірек аудиокассета) арқылы орнатылды. Оқытушы мен студент арасындағы екіжақты байланыс сырттай оқыту, күндізгі консультация жатақханасы бар мектептерде азуақытта болу көмегімен іске асқан. Дистанциондық және ашық білім беру жүйелерінің үшінші буыны АКТ құралдарын қолданып, ақпараттың әр түрлі формаларын (текст, графика, дыбыс, қозғалатын кескіндер) қолдану арқылы екіжақты қарым-қатынасты ұсынады. Сонымен қатар, қарым-қатынас синхронды (бір мезгілде видеоконференциялар мен аудиографиканы қолданып) және асинхронды (электронды пошта, интернет, аудиографиканы қолданып) режимдерде болуы мүмкін. Мұндай технологияны дистанциондық және ашық білім берудің өткен буын әдістерімен бірге немесе жеке өзін қолдануға болады. Екі жағдайда АКТ құралдарын пайдалану студент пен оқытушы, студент пен студент, студент пен ақпарат көздері арасындағы қарым-қатынас кезіндегі интерактивтілік деңгейінің артуына ықпал ететінін атап өткен жөн. Ашық және басқа білім беру формаларында қолданылатын акт құралдарының негізгі түрінің бірі электрондық басылымдар болып табылады. Білім беру үрдісін қолдайтын электрондық құралдар аясындағы жүйелі зерттеулердің 30 жылдық тарихы бар. Осы уақыт аралығында АҚШ-та, Канадада, Англияда, Францияда, Жапонияда және басқа мемлекеттерде оқыту мақсатында ақпараттық және телекомуникациялық техниканың әр түрлі типтеріне бағытталған көптеген компьютерлік жүйелер жасап шығарылды. Мұндай құралдар ірі өндіріс орындарында, әскери және қоғамдық ұйымдарда қолданылады. Шет елдерде әдістемелік және бағдарламалық-ақпараттық құралдарды жасау қымбат жұмыс деп есептеледі. Себебі, бұл іс жоғары ғылымилықты және жоғары дәрежелі мамандардың: психолог, оқытушы, компьютерлік дизайнер және т.б. біріккен жұмысын қажет етеді. Осыған қарамастан, көптеген ірі шетелдік фирмалар оқу орындарда компьютерлік білім беру жүйесін жасау жобаларын қаржыландырып, осы аймақта өздерінің зерттеулерін жүргізеді. Білім беруші электрондық басылым түсінігі соңғы 30 жыл ішінде өзгеріп келе жатқан дәстүрлі болып кеткен электрондық бағдарламалық құрал түсінігінен шығады. Алғашқы электрондық бағдарламалық оқыту құралдарын жасау үшін, сол кездегі бәріне мәлім бағдарламалау тілінде бағдарламалау технологиясы қолданылды. Программист рөлінде әдетте, ЖОО-ның студенттері немесе аспиранттар болды. Кейінірек, өздерін оқыту-әдістемелік материалдармен толтыруға мүмкіндік беретін әмбебап орта, яғни қабықшалар пайда болды. Мұндай қабықшалар бағдарламалауды қажет етпегенімен және әр оқытушы өзі электрондық бағдарламалық оқыту құралын дайындай алса да, кеңінен қолданылмады. Электрондық оқыту құралдарын жасау мен пайдалану басынан бастап негізгі екі бағыт бойынша дамыды. Бірінші бағытта әр түрлі пәндер бойынша автоматтандырылған оқыту жүйелері жасалады және пайдаланылады. Мұндай жүйелер көп жағдайда қабықшалармен сәйкес келеді: автоматтандырылған оқыту жүйелерінің ядросы, педагогтарға мәліметтер қорына өзінің оқыту материалдарын енгізуге және арнайы тіл немесе инструментальды құралдар көмегімен оның оқыту алгоритмдерін бағдарламалауға мүмкіндік беретін авторлық жүйе болып табылады. Білім беруге компьютерлік технологияны ендірудің екінші бағыты, адам қызметінің әр түрлі салаларын ақпараттандыру үрдісімен тығыз байланысты. Осы бағыт аясында, үлкен санау жүргізуді, оптимизациялауды, математикалық модельде объектінің қасиеттері мен процестерін және т.б. автоматтандыруға арналған компьютерлік бағдарламалар, бағдарламалар пакеті және автоматтандырылған жүйелердің элементтері жасалды. Мұндай бағдарламалық жүйелерді оқыту процесінде қолдану, әмбебап автоматтандырылған оқыту жүйелеріне қарағанда анағұрлым жалпы сипатта болды. Бірақ бірдей дидактикалық негіздің және мазмұндық байланыстың жоқ болуынан жүйелілігі, мазмұндылығы аз болды. Өткен ғасырдың 80-жылдардың басынан бастап, жасанды интеллект аясында жасалғандарға негізделген, интеллектуалдық оқыту жүйелерін жасау мен пайдаланумен байланысты, білім беруді ақпараттандырудың жаңа бағыты дами бастады. Бұл жүйелердің маңызды бөлігі, оқытушы әрбір оқушы үшін рационалды стратегия құра білді. Интеллектуалды оқыту жүйелерінің білім базасы - оқытудың теориясы мен әдістемесі аймағындағы эксперттік білімдерден тұрады. ХХ ғасырдың 80 жылдарында дербес ЭЕМ кеңінен таралуы, білім беру аясына тек қана жаңа техникалық емес, сонымен қатар дидактикалық мүмкіндіктер де әкелді. Дербес ЭЕМ-нің артықшылықтарының қатарында олардың қолайлылығы, диалогтық қарым-қатынастың жеңілдігі және графикалық мүмкіндіктері де жатады. Компьютерлік оқыту жүйелерінде графикалық иллюстрацияны қолдану оқушыға ақпаратты беру жылдамдығын және оны түсінудің қарқындылығын ғана арттырып қоймай, маман үшін аса қажетті интуиция, кәсіби сезім, образды ойлау тәрізді қасиеттерінің дамуына ықпал етеді. Үлкен көлемді жадысы бар сақтау құрылғылары мен ауқымды телекоммуникациялық орталардың пайда болуы өз жұмысында гипертекст, мульти және гипермедиа технологияларын қолданатын жасанды шынайылық жүйелердің жасалуына әкелді. Бұл жүйелерді пайдалану лазерлік компакт-дискілерде электронды анықтама жүйелерін, кітаптарды, энциклопедияларды т.б. жасау мен жаппай таратуға әкелді. Сонымен бірге, қазіргі кезде электрондық оқыту құралдарының аясындағы әдістемелік жасалымдар сәйкес технологиялық жасалымдардан артта қалып келеді. Мұндай артта қалушылық толық заңды, себебі әдістемелік тұрғыдан элетронды оқытуқұралдары әр түрлі ғылымдардың: психология, педагогика, математика, информатика және т.б. білімдерін интегралдайды. Дәл, осы артта қалушылық, білім беруде жаңа ақпараттық және коммуникациялық технологияларды қолданудың потенциалды және шынайы мүмкіндіктері арасындағы байланыс үзілудың негізгі себептері болып табылады. Білім беруді ақпараттандырудың жаңа сатысының тағы бір тенденциясы, оқыту үрдісінде қолданылатын әр түрлі электронды құралдарды жалпы түрде интеграциялау, барлығын бірегей бағдарламалық-әдістемелік кешендер түрінде, элетрондық оқыту басылымдар және ресурстар ретінде қарастыруға болады. Қазақстанның білім беру жүйесінде ЭОБ-ды қолдану тәжірибесінің талдаулары көрсеткендей, бұл басылымдар лекциялық сабақтарда шектеліп қалады. Себебі, көптеген ЖОО-да лекцияға арналған аудиториялар қажет компьютерлік және бейне техникамен жабдықталмаған. Анағұрлым белсенді түрде ЭОБ лабораториялық-тәжірибелік сабақтарда қолданылады. Ол мына факторлармен түсіндіріледі: оқытушылардың жеке практикалық тапсырмаларды жасау мен тексеру кезіндегі көлемді жұмысы автаматтандырылуын қажет етеді; ұжымдық пайдалану орталықтарының экспериментальды стендтеріне қашықтан кіруді қолданғанда, мәліметтер қоры кеңейеді; ЖОО-ы жетекші ғылыми ұйымдардың жабдықтарына рұқсат алады. Бұл жабдықтарда студенттердің оқу және зерттеу жұмыстары жүргізіле алады. ЭОБ қолданумен білім беру әлдеқайда жекелендіріледі, экспериментальды зерттеудің шегі кеңейеді.
Қазіргі электрондық басылымдар мен ресурстар оқушыға өзіне ыңғайлы ырғақта теорияны оқуға, экспериментальды зерттеулер жүргізуге, жаттығулар арқылы тәжірибелік дағды мен біліктілікті қалыптастыруға өзіндік бақылау жасауға мүмкіндік береді. Бір ЭОБ лекцияда,лабораториялық-практикалық сабақта, курстық және дипломдық жобаларды жасауда, өзіндік білім алу мен қорытынды бақылау жүргізуде қолданылуы мүмкін. ЭОБ-на жататын электрондық оқыту құралдарын тарату білім беру аймағының сервистік құралдарға деген қызығушылығын кемітеді. Соңғы кездері үлкен есептеулерді жеңілдететін, мәліметтерді өңдейтін және т.б. осыған ұқсас бағдарламалар кәдімгі құрал болып қалды. Әдетте, барлық ЭОБ-ның құрамында өзінің жұмыс істеуі үшін қажетті сервистік модульдері бар. Оқушылардың білім деңгейін бақылауға және тестілеуге бағытталған элктрондық бағдарламалық құралдар анағұрлым кеңінен қолданылып келеді. Мұндай бағдарламалар оқытушыны тест тапсырмалары мен нұсқаларын құрудан босатады. Сонымен қатар, білімді жиі бақылаған сайын білім алуға деген ынта артады.
Білім беру саласында жаңа электрондық басылымдардың саны күн сайын артып келе жатқандықтан, оларды жоспарлауда, жасауда, апробациялағанда және ендіргенде жоғары сапалы болу шарты міндетті болды. Жасалып жатқан ЭОБ сапасы және ресурстардың шығыны арасындағы тығыз байланыс жоғары сапалы қорытынды өнім алуда аса қажетті. Соңғы кездері, бұл білім беруді қарқындатуға бағытталған компьютерлік құралдарды жетілдіру мен жасау әдістерінің өзгерісіне алып келді. Осы себепті әр түрлі халықаралық стандарттар пайда болды. Жоғары сапалы ЭОБ-ын АКТ құралдары ретінде халықаралық стандарттар мен келісімдер талаптарына сай етіп жасау қиын мәселе болып табылады. Себебі, нормативті - құқықты және нормативті - техникалық базаға негізделген құжаттар жасау, аккредитация және өнімді сертификаттау жұмысы өте көп уақыт пен шығынды алады. Білім беру саласында АКТ құралдарын қолданудың пайдалылығы (мақсатқа сәйкестілігі)Ең бір алыс мағынасы бойынша, білім беру мекемесін ақпараттандыру дегеніміз білім беру мекемесінің барлық қызмет ету саласында қолданылатын ақпаратты өңдеудің барлық процестерін ақпараттық технология құралдарының көмегімен автоматтандыруды айтамыз. Қазіргі ғылыми әдебиеттерде белгілі бір тұрақты мағынасы жоқ ақпараттық технология құралдары ұғымының негізі ролі осы анықтамадан түсінікті болып шығады. Ақпараттық технология құралдарына есептеуіш техниканың негізінде жұмыс істейтін техникалық, аппараттық, инструментальды бағдарламалық құралдар, жүйелік және құрылымдық комплекстер жатады. Компьютерлік құрылғылар құрамына жергілікті желілер (Intranet), ауқымды желілер (Internet, Glusnet, Runnet және т.б.), спутниктік байланыс түрлері кіреді. Оқытудың ақпараттық технологиялары - бұл білім беру саласында қолданылатын электрондық құралдар, компьютерлік желілер, компьютерлік телекоммуникациялар және басқа да құралдардың жиынтығы. Осы анықтамада аталып шыққан құралдардың білім беру процесін ақпараттандыруда айтарлықтай нәтижелі болуымен қатар, сонымен бірге ашық және дәстүрлі білім беру жүйелеріне тән процесстер комплекстерінің барлығын ақпараттандыруда нәтижелі болатыны сөзсіз. Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерді саралаудың негізінде, біз ақпараттық технология құралдарының жоғары оқу орындарының студенттерін кәсіптік дайындау жүйесінде қолданылуы, білім беру мекемесінің педагогикалық және ұйымдастырушылық қызметінің келесі маңызды мүмкіншіліктердің арқасында сапасының артуына әкеледі:
Жоғары кәсіптік білім беру мазмұнының қалыптасуы және сұрыпталу технологиялары мен тәсілдерінің жетілдірілуі;
Информатикаға және ақпараттық технологияларға қатысты жаңа арнайы оқыту пәндері мен оқыту бағыттарының енгізілуі және дамуы;
Жоғары оқу орындарында, информатикаға тікелей қатысы жоқ дәстүрлі пәндерді оқытуда өзгерістердің енуі;
Жекешелендіру мен дифференциация негізінде және қосымша мотивациялық тетіктердің қолданылуының негізінде оқытудың нәтижелілігінің өсуі;
Оқушы мен оқытушы арасындағы қарым-қатынас мазмұны мен сипатының өзгеруі және оқыту прцесінде қарым-қатынастың жаңа формаларының ұйымдастырылуы.
1.2 Білім беру жүйесін басқару механизмдерінің жетілдірілуі
Қазіргі таңда жалпы орта білім беру мақсаты өзгерді. Жаңа үрдістік іс- әрекеттерге негізделген мазмұнымен қатар оқыту нәтижелеріне де талап қойылған білім берудің жаңа концепциялары, стандарттары жасалуда.
Барлық педагогикалық жүйе құрамы бөліктерінде"инновациялық", "жаңалық тану" үрдісі іске асуы үшін төмендегідей жұмыстар істелуі тиіс. Біріншіден , өсіп келе жатқан ұрпақтын білім алуын жаңа бағытқа салу үшін оқытудың дәстүрлі емес сабақ түрлері мен жаңа әдіс - тәсілдерден қолдану. Екіншіден, жалпы білім беретін мектептегі оқу жүйесінің мазмұнына өзтерістер енгізу. Үшіншіден, оқушылардың ойлау қаблеті жаңалықтарды тез қабылдауды қалыптастыру және ол жаңалықтарды өмірде қолдана білуге үйрету. Бірақ оқыту технологиясын енгізу оқытудың дәстүрлі әдістерін алмастыру емес, қатарластырып қолдану, себебі ол да пәннің әдістемелік құрамдас бөлігі болып табылады.
"Технология" термині шетел әдістемесінен алынған. "Технология - оқушы мен ұстазға бірдей қолайлы жағдай тудырушы оқу процесін ұйымдастыру және жүргізу, бірлескен педагогикалық әрекетті жобалаудың жан- жақты ойластырылған үлгісі" [6. 21-б]. Педагогикалық технология-практикада іске асырылатын педагогикалық жүйенің жобасы [2. 34-б]. Ал, педагогикалық жүйе дегеніміз- белгілі бір қабілеті бар дара тұлғаны қалыптастыруға бағытталған педагогикалық әсерді ұйымдастыруға қажет құралдар, әдістер мен тәсілдердің өзара байланысқан бірлігі. [7. 52-б]
Педагогикалық технология ұғымы 3 деңгейде қолданылады: жалпы педагогикалық-педагогикалық жүйе ұғымының синонимі. Оған: мақсат, мазмұн, оқытудың құралдары мен әдістері, оқыту процесінің субъектілері мен обьектілерінің әрекет алгоритмі кіреді; салалық (пәндік) - бір пән шеңберіндегі оқыту, тәрбие мазмұны жүзеге асыруға негізделген әдістер мен құралдар жиынтығы; локольдік (модульдік) - жеке әрекеттер технологиясы, ұғымды қалыптастыру; дара қасиеттері қалыптастыру және дамыту сабағының технологиясы; жаңа материалды меңтерту технологиясы; қайталау және бақылауды ұйымдастыру технологиясы; жеке жұмысты ұйымдастыру технологиясы. Технология әдістемеден оқыту әрекеттерінің өңдеуге болатындығымен ерекшеленеді. [4. 50-б]
Оқыту технологиясы - оқытудың тиімді жолдарын зерттейді, ғылымда оқыту процесіне қолданылатын әдістер, тәсілдер мен қағидалар. Ол оқыту процесінде нақты жүйе қызметін атқарады [6. 21-б].
Технологияның екі түсінігі бар: а) тиімді оқыту әдістемесін жасауды білдіретін оқыту технологиясы ; б) оқыту барысында технологияны пайдалану. Соңғы оқыту технологиясы технологиялық құралдарды оқыту үрдесінде пайдалану деп түсіну керек. (ЭВМ, компьютер бағдарламалары, оның ішінде биологиялық жаңа мультимедиалық оқулықтары және т.б.). Бірақ екі жағдайда технологияны қолдану- дидактикалық есептерді шығару кезінде оқушыларға әсер ету тәсілдерін жетілдіруге бағытталған.
Оқыту технологиясының негізгі белгілері:
* оқушылар алдында оқудың мақсатты мен міндеттерін айқындап беру, олардың әрқайсысы үшін оқытылатын материалдың маңыздылығын түсіндіру, оқушылардын белсенділігін арттыру;
* оқытудың белгілі бір құралдары арқылы, оқушылардың әрекетін ұйымдастырудың формалары мен қарқынды әдістері көмегімен қойылған мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізетін процедураны құру;
* үлгілер бойынша оқыту (оқу дәптерлері, практикумдар, оқулықтар бойынша, мұғалімнің нұсқауларын орындау);
* оқу міндеттерін шешуге бағыталған оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру;
* оқыту нәтижелерін тексеру үшін тест тапсырмаларының әртүрлі формаларын кеңінен қолдану;
Биологияны оқыту әдістемесінде оқыту технологиясын қолданудың едеуір тәжірбиесі жинақталған. Оның ішінде ең танымалы оқыту технологияларының бірі - оқу жұмысы әрекетерін қалыптастыру технологиясы. Оқу жұмысы әрекетерін қалыптастыру технологиясында ережелер, үлгілер, алгоритмдер және биологиялық обьектілердің жазбалары мен сипаттамаларының жоспары келтіріледі. Бұл технгология бірқатар биология оқулықтарында, әдістемелік нұсқауларда жеткілікті түрде орын алған және көптеген биология мұғалімдері жұмысында жақсы итерілген.
Биологияны оқыту процесінде бұрыннан бері Шаталовтың тірек - сигналдары технологиясы (логикалық тірек конспектілері - ЛОК ) жеткілікті түрде қолданылып келе жатыр. Биологияны оқытудағы логикалық байланыстар схемасының ролі туралы Н.Н. Баранский былай деп жазған! схемалар басты және негізгіні айыруға үйретеді, логикалық байланыстарды іздеуге, анықтауға және сабақты итеруге оқушыларға едеуір көмек береді. [1. 35-б]. Байланыс схемаларын мұғалімдер үнемі пайдалануда. Жасалынған тірек конспектілер, оқушылардың танымдық әрекетін басқаруда мұғалімдерге көмек береді, оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу қабілетін дамытады, және де оқу жұмысы нәтижелерін өз бетімен бақылауды іске асыруда тіреу болады. Практикум мұғалімдер бұл технология жақсы меңтерген. Бұл технологияға байланысты бір қатар мақалалар және кітаптар жарық көрді.
Көптеген биология оқулықтарына енгізілген, журнал беттерінде жарық көрген оқытушылардың жұмыс тәжірибесінен және мақалаларда жарияланған технологияларының бірі -оқушылардың оқу әрекетін қалыптастыру технологиясы. Бұл технологияда оқу әрекеті оқушылардың дәрістегі белсенділігінің ерекше бір түрі ретінде қарастырылады. Олар оқу тапсырмаларын шешу көмегімен білім алуға бағытталған. Етер қалыптасқан әдістеме мұғалімге не істеу керек екенін жазса , оқу әрекетін қалыптастыру технологиясы оқушы оқу тапсырмасын қалай шешу керек екеніндігін түсіндіреді. Сабақ алдында сыныпқа оқу тапсырмалары таратылады, ол сабақ барысында шешіледі де сабақ соңында нәтижесіне тесттің көмегімен диагностикалық тексеру жүргізіледі. Оқу әрекетін қалыптастыру технологиясы , оқу тапсырмаларының жүйесін мұғалім қандайда бір курс, тарау немесе тақырып бойынша құрастырады. Өз қызметінің және соған байланысты оқушылар әрекетінің өзара байланысын ұйымдастыру жобаларын жасайды және де тест тапсырмаларын дайындайды. Оқу тапсырмалары мен тесттер жүйесін әдістемелік құралдардан (практикум, мектеп түлектерін дайындау сапасын бағалау жинақтары және т.б.) алуға болады. Бұл технологияны қолдану В.П. Сухов, В.Я. Ромм және В.П. Дроновтың оқулықтарында және журналдардың бірқатар мақалаларында жақсы ашылып көрсетілген.
Дифференциалдық оқыту технологиясы да биология әдістемесінде жақсы белгілі. Оны қолдану кезінде сынып оқушыларының типологиялық ерекшеліктері ескіріліп, шартты топтарға бөлінеді. Топтарды жинақтау кезінде, оқушылардың оқуға деген жеке көзқарасы, білімділік деңгейі, пәнді оқуға қызығушылық деңгейі ескеріледі. Тапсырманы орындау мазмұны, көлемі, күрделілігі, әдісі мен тәсілдері бойынша және де оқыту нәтижелерін диагностикалау үшін әртүрлі деңгейлестірілген бағдарламалар жасалады.
Биология мұғалімдері жұмысы практикасында ойын сабақ әрекеті технологиясы кеңінен тараған. Бірақ оны іске асыру бір сәтті ғана (эпизод), болады онда танымдық әрекетті ұйымдастыру жүйесі жоқ.Ойынмен оқыту ұзақ дайындық жүргізгенде ғана оң нәтиже береді. Оқу тапсырмаларында ойынның әрбір позициясы айқын белгіленген, күрделі жағдайдан шығудың мүмкін болатын әдістемелік тәсілдерді анықталған және нәтижелерді бағалау тәсілдері жоспарланған ойын сценарийі ерекше орын алады.
Коммуникативтік оқыту технологиясы мұғалімнен оқу процесін ұйымдастыруға творчестволық дайындықты, эвристикалық сұхбаттың тәсілдерін итеруге, оқушылар арасында пікірталас тудыру үшін жағдай жасауды талап етеді. Мектепте оқытылатын биологияның коммуникативтік оқыту технологиясын қолдануға үлкен мүмкіндіктері бар. Курстың әрбір тақырыптарында оқу тартысын ұйымдастыру үшін проблемалар тудыруға болады. Мысалы: Жел- адамның жауы ма, досы ма?, Атом энергетикасының дамытудың болашағы бар ма? және т.б. Мұғалімге технологияның осы түрін қолдануға көптеген биология оқулықтарының бай әдістемелік аппараты көмек береді.
Модульдік технология биологияны оқытуда да кеңінен қолданылуды. Модуль деп- оқыту материалының мазмұны мен оны оқушылардың итеру технологиясын біріктіретін ерекше функциялық түйінді атайды. Мұғалім берілген оқу материалын итеру мақсаты айқын көрсетеді, оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуі үшін арнайы нұсқаулар жасайды, ақпарат көздерін пайдалануға дәл нұсқалар береді және оны ақпаратты итеру тәсілдерін түсіндіреді. Осы нұсқаларды тексеру тапсырмаларының үлгілері келтіріледі (тестің әртүрлі формаларын жасау).
Соңғы жылдары практикада оқытудың үмытылған әдістеріне көңіл бөлінуде. Биология мұғалімдері оқушылардың жобалық іс-әрекетінің технологиясы деп аталатын жобалар әдісіне жирек көңіл бөле бастады. Бұл технологияның мағынасы, өлкетану жұмысы негізінде зерттеу қызметін ұйымдастырудан тұрады.
Қазіргі кезде әлемнің барлық елдерінде оқытудың сапасын көтеруге айрықша көңіл бөлініп отыр. Біздің елімізде де бәсекеге қабілетті түлек тәрбилеп шығаруға көп мән беріледі.
Американдық педагог Филип Шлекти өзінің ХХI ғасыр мектебі атты еңбегінде мектеп бағдарламасын жақсы меңтеріп, бірақ әртүрлі жағдайларда ары қарай жетілдіріп қолдана алмайтын түлектің қоғамда өзінің орнын табуы екі талай деп есептейді.
Оқушылардың биология пәніне деген танымдық қызығушылығын анықтау үшін педагогикалық іс-тәжірибе барысында сыныптардың биологиялық біліміне сараптама жүргіздім. Олардың нәтижелері бойынша сұрақтарға жауап берген оқушылардың биология пәніне деген қызығушылығы 26% жоғары, 33% орташа, 41% төмен деңгейде екендігі анықталды. ЖБДД анықтау үшін өткізілген бақылау тілігі оқушылардың тек 51% ғана анализ, 38 % синтез 35% салыстыру жасай алады. 29% логикалық ойлау, ал 34 % қорытынды жасау қабілеттері дамыған. [9. 42-б]
Сабақта әртүрлі білім көздерімен жұмыс істеу үрдісінде 8-сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерінің қалыптасу динамикасы анықталды. Бұл диагностиканың нәтижелерін келесі кестеден көруге болады.
1 кесте.
№
Қабілеттер
Зерттелген оқушылар саны
Барлық балалар санынан %
1
Тапсырманы тиімді шешу жолдарын іздестіру
8
24
2
Тізбек жасау
9
26
3
Қосымша ақпарат көздерін таба білу
15
44
4
Қажетті ақпарат табу және жеткізе білу
13
38
5
Тез ойлау
8
24
6
Өз ойын анық жеткізе білу
8
24
7
Тапсырманы тиімді орындау
21
61
Нәтижесінде оқушылардың 61% тапсырманы тиімді орындай алатыны көрінді. Ал тапсырманы тиімді шешу жолдарын іздестіру, тез ойлау, өз ойын анық жеткізе білу қабілеттерін дамыту үшін жұмыс жүргізу қажет.
Зерттеудің нәтижелерінен оқушылардың танымдық қызығушылық қабілеттерінің орташа деңгейден төмен екіндігі анық болды
Биология сабағын өту барысында мынадай міндеттер туындап отыр:
Оқушыларды өз білімдерін қажет ететін қызметке итермелейтін жағдайларды қамтамасыз ету үшін белсенді оқыту формаларын қолдану;
Үрдістерді, жағдаяттарды сапалы бағалау тәсілдеріне үйрету, оқушыларға саналы білім беру үшін ақпараттық материалдарды жүйелеу;
Шығармашылық бастамасын дамытуға, білімді үздіксіз толықтыруға талпындыру, балалардың өз бетінше білім алу дағдысын қалыптастыру үшін, ізденістік, зерттеушілік іс әрекетке баулу.
Қазіргі заманда ең басты мақсат - біліммен қаруландыра отырып, инттеллектісі жоғары дамыған, білімге құштар тұлғаны тәрбиелеу. Жоғары оқу орындарына білімді, жаңашыл түлектер қажет. Осыған байланысты, заманымызға сай мұғалім сабақта тұлғаны белсенді оқу-білім қызметіне кірістіру арқылы дамыту керек. Оқушылардың оқу-танымдық қызметін арттыруының маңызды факторларының бірі - оқытуды ұйымдастырудың алуан түрлілігі. Оқушылардың танымдық қызметінің әртүрлі әдіс-тәсілдерін қолдана отырып белсенді білім алу жұмысына кірістіру, сабақтың оқу-тәрбиелік мүмкіншіліктерін әлдеқалай кеңейтеді. [10. 23-б]
Білім стандарты жаппай міндетті білім, білік, дағдының орнына күтілетін нәтиже ретінде тұлға құзырлылығын қойып отыр. Құзырлылық бірінші орынға оқушының ақпаратпен қамтамасыз етілуін емес, тапсырма жауабын ісі арқылы шешудегі дайындық әлеуеті. Педагогикалық жобалау шығармашылық қызметінің компоненті ретінде білім беру мазмұнын оқушы тұлғасының жетістігі етуді, оны баланың жадына емес, жанына, интеллектісіне жақындатуды талап етеді.оқушыға нақ осы сәтте не қажет екендігін нақтылау оның даму бағытын белгісіздік қағидаларына сүйене отырып жобалау - субъектілердің ойлануына, жаңа білім үлгісіне тән субъект-субъектілік қатынастың орнауына мүмкіндік туғызады.
Осы жерде айта кету керек білім-беру үрдісіндегі өзара қарым-қатынастың маңызы өте зор. Адамның өмір сүру қабілеті өзінен тыс өмір сүре алмайды және өзгелердің сыртқы әсерінен де пайда болмайды, ол тек қана оның өз мәселелерін қалай шеше алатынына байланысты.білім алу үрдісіндегі өзара қарым-қатынас әр түрлі құрылымдардағы, сабақтағы және сабақтан тыс, оқушылар мен оқушылардың, мұғалімдер мен оқушылардың, мұғалімдермен ата-аналардың,қоғамдық ортаның, әкімшіліктің арасындағы ақпараттық, әрекеттік, ұйымдастырушылық, коммуникативтік және басқа да байланыстардың тұлғалық бағдарлы сипатын беретін ұғым болып табылады. Аталған қатынастар педагогикалық үрдісте: мұғалім - оқушы, оқушы - мұғалім өзара субъектаралық қатынастар, мұғалімдер ұжымы, оқушылар ұжымы ұжымдық диалогтік және тұлғалық рефлексиялық қатынастар деп аталатын педагогикалық шарттар ретінде қарастырылады.
Субъектаралық қатынастардың шарттарының орындалуы негізінде тұлға өз дамуының, білімінің субъектісі болып табылады.
Ұжымдық диалогтік қатынас шарттары мұғалімдер ұжымына да, оқушылардың сыныпішілік, мектепішілік ұжымына да әкімшілік топтарына да қатысты орындалады.
Тұлғалық рефлексиялық қатынастар шарттары тұлғаны педагогикалық үрдістегі субъект ретінде танып, оның бойындағы әлеуеті мен мүмкіндіктерінің дамуы үшін қолайлы орта туғызуды көздейді. [11. 65-б]
Биология сабағында оқушылардың ББД деңгейі мен мемлекеттік тапсырыс арасындағы қарама-қайшылықтарды ескере отырып төмендегідей қорытында жасауға болады. Оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыру барысында мынадай бірнеше бағыттар ұсынуға болады:
-Оқушыларға заманымызға сай ғылым қозғалысын алға басуын көрсете алатын деректермен, мәліметтермен таныстыру;
қызықтыратын мәліметтермен таныстыру идеяларының туындауын, ғылыми ізденістерінің мағынасын ашу;
өзекті оқытуға сүйене отырып оқушылардың алдына әртүрлі қарама-қайшылықтар қойып, ғылыми деректермен идеяларды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАТИВТІК ҚҰРАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУ ӘДІСТЕМЕСІНЕ СИПАТТАМА ... ... ... ... ... ... .. ...5
1.1 Білім беруде қолданылатын АКТ құралдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..5
1.2 Білім беру жүйесін басқару механизмдерінің жетілдірілуі ... ... ... ... ... ... ... ..13
1.3 АКТ құралдарын құзыреттілікті арттыруда пайдалану тиімділігі ... ... ... ... .25
2 БИОЛОГияНЫ ОҚЫТУ ҮРДІСІН ЖЕТІЛДІРУДЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ МАҢЫЗЫ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.1 Биология сабағында дидактикалық материалдарды меңгертуде ақпараттық технология құралдарын пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
2.2 Биология сабағындағы интерактивті тақта және оның мүмкіндіктері ... ... ...47
2.3 Биология сабағында оқушылардың ақпараттық техологияны қолдану әдістемесін жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 60
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...76
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 79
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан Жолдауында жаңа кезеңнің негізгі міндеттерінің бірі ...осы заманғы білім беру, парасатты экономиканың негіздерін қалыптастыру, жаңа технологияларды пайдалану мамандарды дайындау сапасын көтеруге басты себеп болатын, инновациялық экономиканы дамыту деп атап көрсетілген, сол себепті де елімізде болып жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге байланысты білім беру жүйесіне қойылып отырған жаңа талаптарға сай студенттердің белсенділігі мен жеке даралық қабілеттерінің жетілуіне әсер ететін жаңа ақпараттық технологиялар қолдану әлемдік білім кеңістігіне енуге жол ашуда. Осы орайда жоғарғы оқу орнын оқу үдерісінде ақпараттық технологияларды пайдаланудың мәнін ашуды талап етеді. Сондықтан біздің зерттеу проблемамыздың әдіснамалық негізіне жоғарғы оқу орнындағы оқыту жүйесі, оның ішінде кредиттік оқыту, ақпараттық технологиялар пайдалану мәселелері алынды.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру мәселелері педагог ғалымдардың үнемі назарында болып келеді. Білім беру саласын ақпараттандыру, компьютерлендіру мәселелерінің әртүрлі аспектілері В.С.Гершунский, А.П.Ершов, В.М.Монахов, Е.И.Машбиц секілді ғалымдардың зерттеу еңбектерінде көрініс тапқан. Оқыту үдерісінде компьютерлік технологияларды қолданудың теориясы мен әдістемесі Ю.С.Брановский, Н.В.Василенко еңбектеріне арқау болған. Ал Қазақстанда бұл мәселелерге Е.Ы.Бидайбеков, Ж.А.Қараев, С.К.Кариев, К.А.Таңатаров, К.З.Халықова тың зерттеулер жүргізді.
Биологияны оқытуды ақпараттандыру - бұл ақпараттық-коммуникациялық технологияның құралдарын биология сабағында қолданудың методологиялық және тәжірибелік құндылықтарын зерттеп, оқыту мен тәрбиелеудің психологиялық және педагогикалық мақсаттарын қамтамасыз ету үдерісі. Оқу үдерісінде білім беруді ақпараттандырудың негізгі бөлігі дербес компьютерлерді қолдану, интернет желісін пайдалану арқылы жүреді. Сондықтан ол Қазақстан Республикасында біртұтас білімдік ақпараттық ортаны құру болып табылатын негізгі мақсатты көздейді. Олай болса, білім беру саласындағы жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану еліміздегі ақпараттық кеңістікті әлемдік білім беру кеңістігімен сабақтастыруға мүмкіндік береді.
Тақырыптың ғылыми жаңалығы. Биологияны оқыту үрдісінде ақпараттық технологияны пайдалануоқушылардың, білімгерлердің мүмкіндіктерін кеңейтеді. Ендеше ақпараттық технологияларды үйлесімді пайдалану қазіргі кезеңде өзекті мәселеге айналып отырғаны даусыз. Оқытудың ақпараттық технологияларына дербес компьютерлерден басқа мультимедиалық, электрондық оқулық, ақпараттық білім берудегі негізгі құрал интерактивті тақтаны жатқызамыз.
Қазіргі күннің білім беру салаларына қояр басты талабы - ақпараттандырылған жан-жақты, дүниетанымы кең, тәрбиелі әрі саналы шәкірт дайындап шығару болғандықтан, жоғарғы оқу орны оқытушы-профессорлары алдына үлкен жауапкершілік жүктеледі. Соған байланысты студенттерге ақпараттық білім негіздерін негіздеу, ақпараттық технологияны өзіндік даму мен оны іске асыру құралы ретінде пайдалану дағдыларын қалыптастырып, ақпараттық қоғамға бейімдеу іс-әрекетін жүзеге асыру болып отыр. Осы орайда педагогикалық еңбектің тиімділігін арттыруға, студенттердің білім-білік, дағды сапаларының жақсаруына септігін тигізетін ақпараттық технологияның бір түрі - интерактивті технология. Мұндағы интерактивті сөзі inter-бірлесу, act-әрекет жасау мағыналарын білдіреді, бұл нақты уақыт режимінде қолданушы мен ақпараттық жүйе арасында диалог құрушы құралдар.
Диплом жұмысы тақырыбының мақсаты: биологияны оқыту үрдісінде ақпараттық құзыреттілікті арттыру жолдарын көрсету.
Диплом жұмысының мақсатына жету үшін орындалатын міндеттеріне мыналарды жатқыздым:
Ақпараттық-коммуникациялық технологияларға сипаттама беру;
Оқу үрдісінде АКТ қолдану ерекшеліктерін айқындау;
Биологияны оқыту үрдісінде ақпараттық құзыреттілікті арттырудың тиімді жақтарын ашып көрсету;
Тақырыпқа сәйкес қорытынды жасау.
Дипломдық жұмыс тақырыбын зерттеуде теориялық мағлұматтар жинау, жиналған ақпаратты талдау, салыстыру, сараптау және тұжырымдау әдістері қолданылды.
Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Білім беру жүйесінде ақпараттық-коммуникативтік құралдарды қолдану әдістемесіне сипаттама
1.1 Білім беруде қолданылатын АКТ құралдары
Елбасының Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты жолдауында: Біз бүкіл еліміз бойынша әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметін көрсетуге қол жеткізуіміз керек десе, осы жолдаудың ІІІ тарауы, он сегізінші бағытының жетінші тармақшасында: Ақпараттық технологиялар мен ақпаратты таратудың жаңа нысандарына бағытталған мамандандырылған білім беру бағыттарын құру міндеті де алдымызда тұр делінген, сондай - ақ он жетінші бағыттың үшінші тармақшасында Онлайн тәсілінде оқыту тәжірибесін дамытып, елімізде оқу теледидарын құру қажет деп атап көрсетілгендей бүгінгі күні білім беру жүйесі жаңа педагогикалық технологияға негізделуін және ақпараттық құралдардың кеңінен қолданылуын қажет етеді. Осылайша оқу - тәрбие үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану заман талабынан туындап отыр.
Ақпараттық - коммуникациялық технология электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік материалдар коммуникациялық байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді көздейді.
Жаңашыл қоғамды ақпараттандыру үрдістері және олармен тығыз байланыстағы білім беру жүйесінің барлық формаларын ақпараттандыру үрдістері жаңа ақпараттық және коммуникациялық технологияларын (АКТ) меңгеру және жапай тарату үрдістерімен сипатталады. Мұндай технологиялар қашықтан оқыту және ашық білім берудің жаңа жүйелерінде оқытушы мен оқып үйренушінің арасында қарым-қатынас орнату және мағлұмат алмасу үшін белсенді қолданылады. Жаңашыл оқытушы АКТ төңірегіндегі білімдерді игеріп қана қоймай, сондай-ақ оларды өзінің кәсіби іс-әрекетінде пайдалана алатын маман болуы тиіс. Технология түсінігі практикалық есептерді шешу үшін ғылыми және инженерлік білімдерді пайдалану мағынасын білдіреді. Олай болса ақпараттық технология ретінде білімнің ақпараттық ресурсқа айналу үрдісін алуға болады. Ақпараттық технологияның мақсаты кейіннен оны талдау үшін және соның негізінде қандай да бір әрекеттерді орындау туралы шешім қабылдау үшін ақпарат өңдіру болып табылады. Ақпараттық және коммуникациялық технологиялар (АКТ) - ақпаратты өңдеудің әр түрлі алгоритмдерін, әдістерін, механизмдерін және түрлі құрылғыларын сипаттайтын ортақ түсінік. Маңызды жаңа АКТ құралдары ретінде сәйкес программалық қамтамасыз етілген компьютер және ақпарат орналасқан телекоммуникация құралдары болып табылады. Мүмкіндіктері онда орнатылған программалық қамтамасыз етумен анықталатын дербес компьютерлер кез келген білім беру жүйесінің ақпараттық ортасы үшін негізгі АКТ құралдары болып табылады. Программалық құралдардың негізгі категориялары- жүйелік программалар, қолданбалы программалар және программалық қамтамасыз етуді жүзеге асыратын құрал-саймандар. Жүйелік программаларға, біріншіден, дербес компьютер қолданушысының программалармен және барлық басқа програмалардың құрылғымен қарым-қатынасын қамтамасыз ететін операциялық жүйелер жатады. Сонымен қатар бұл категорияға қызметтік және сервистік программаларды да жатқызуға болады. Ал қолданбалы программаларға ақпараттық технологияның инструментариі, яғни мәтінмен, графиктермен, кестелік мәліметтермен және т.б. жұмыс істейтін технологиялар болып табылатын программалық қамтамасыз ету жатады. Білім берудің жаңашыл жүйелерінде әмбебап кеңселік қолданбалы программалар және АКТ құралдары: мәтіндік процессорлар, электронды кестелер, презентация дайындау программалары, МҚБЖ, органайзерлер, графикалық пакеттер және т.с.с. кең тараған. Компьютерлік желілердің және басқа оның АКТ құралдарының арасындағы баламалары пайда болуынан білім беру жаңа сапаға ие болды. Ол бірінші кезекте жер шарының кез келген жерінен ақпараттарды жылдам алу мүмкіндігімен байланысты болды. Интернет ауқымды желісі арқылы әлемдік ақпарат ресурстарына (электрондық библиотекалар, мәліметтер қоры, файлдар қоймалары және т.б.) жылдам қол жеткізуге мүмкіндік бар. Интернеттің әйгілі ресурсы - WWW бүкіл әлемдік өрмегінде екі миллиардтай мультимедиялық құжаттар жарияланған. Желіде АКТ-ның басқа да құралдарын пайдалануға мүмкіндіктер бар. Олардың қатарына электрондық пошталарды, сілтемелер тізімдерін, жаңалықтар топтамаларын, чаттарды жатқызуға болады. Нақты уақыт режимінде сұхбаттасу үшін байланыс орнатылғаннан кейін дыбысты, суреттерді, пернетақтадан еңгізілген мәтінді және кез келген файлды жіберу мүмкіндігін беретін арнай программалар жасалынған. Бұл программалар жойылған қолданушылар бірігіп жергілікті компьютерде қосылған программалармен жұмыстарын ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.
Компьютерлік желілер арқылы жіберілетін мәліметтерді сығудың жаңа алгоритмдерінің пайда болуынан дыбыс сапасы едәуір артты және кәдімгі телефон желілеріндегі дыбыс сапасына жуықтады. Осының нәтижесінде жаңа АКТ құралы - Интернет - телефония салыстырмалы түрде екпінді дами түсті. Арнайы программалық қамтамасыз ету мен құрылғылардың көмегімен Интернет арқылы аудио және бейнеконференциялар өткізуге болады. Телекоммуникациялық желілерде ақпараттарды іздеу тиімділігін қамтамасыз ету үшін жасалынған автоматтандырылған іздестіру құралдары бар. Олардың мақсаты - компьютерлік желілердің ақпарат ресурстары туралы мәліметтерді жинап, қолданушыларға жылдам іздеу қызметін ұсыну. Іздестіру жүйелері арқылы бүкіл әлемдік өрмектің құжаттарын, мультимедиялық файлдарды және программалық қамтамасыз етуді, адамдар және мекемелер туралы мекен-жайлық ақпаратарды іздеуге болады.
АКТ желілік құралдарының көмегімен оқу-әдістемелік және ғылыми ақпараттар алуға, консультациялы көмек беруді жылдам ұйымдастыруға, ғылыми зерттеу жұмыстарын модельдеуге, нақты уақыт аралығында виртуальды сабақтар (семинарлар, дәрістер) жүргізуге үлкен мүмкіндіктер бар. Ақпараттық технологиялардың қоғамдық мәніне талдау жасай келе келесідей тұжырымдар жасалды:
Жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар қоғам дамуының ең маңызды стратегиялық факторы болып табылатын ақпараттық ресурстарды белсеңді және тиімді пайдалану мүмкіндігін береді;
Өркениеттің дамуы, жұмыс істейтін тұрғындардың көпшілігінің еңбек объектілері мен нәтижелері материалдық құндылық емес, ақпарат пен ғылыми білім болып табылатын ақпараттық қоғам бағытында іске асуда. Сонымен қоса ақпараттық технологиялар қоғамда болып жатқан ақпараттық үрдістерді тиімді ету және көп жағдайларда автоматтандыру мүмкіндігін береді;
Ақпараттық үрдістер, басқа, одан да күрделі өңдірістік немесе қоғамдық үрдістердің маңызды элементі болып табылады. Осыған байланысты ақпараттық технологиялар қоғамдық немесе өңдірістік технологиялардың сәйкес құрамдас бөлігі ретінде қарастырылады;
Телекоммуникациялық технологиялар, ақпараттық технологиялардың бір бөлігі бола тұра, адамдар мен мекемелер арасында ақпарат алмасуды қамтамасыз етуде , сондай-ақ жаппай ақпарат тарату мен дайындау жүйесінде маңызды роль атқарады;
Ақпараттық технологиялар қоғамды тұлғаландыру, оның білім беру жүйесін және мәдениетін дамыту үрдісінде негізгі орын алады. Сондай-ақ , оқытатын ақпараттық құралдарды пайдалану, кадрларды қайта дайындау және олардың квалификациясын өсіру жүйесі үшін де, өзіндік білім алу жүйесі үшін де тиімді әдіс болып табылады. Қашықтан оқыту және ашық білім беру жүйелерінің көзқарасы бойынша маңызды болып келетін АКТ-ның бірнеше негізгі кластары бар. Бейнежазбалар мен телевидениялар осы технологиялардың бірі болып табылады. Бейнетаспалар және сәйкес АКТ құралдары көп көлемді студенттерге мықты оқытушылардың дәрістерін тындауға мүмкіндік береді. Дәрістер жазылған бейнетаспаларды арнайы бейнекластарда да, үй жағдайларында да қолдануға болады. Мысалға, американдық және европалық білім беру курстарындағы негізгі материал баспа беттерінде және бейнетаспаларда ұсынылады. Оқытылатын материалды ұсынатын мұндай жүйелер біздің елде де таралуда. Сонда да барлық курстарды бейнематериалдармен бекіту қажет емес: ресейлік студенттер батыс студенттеріне қарағанда бейне көрсетілімдерге аса үйренбеген; егер курс материалы кітаптан және бейнетаспалардан тұрса, онда ресейлік студент, бәрінен бұрын кітапты, сосын барып бейнетаспаларды қарастырады. Егер оқу курсына визуальды ақпарат қажет болса және оны қағазға басылған түрде ұсыну мүмкін болмаған жағдайларда бейнематериалдар қажет болады. Егер бейнетаспа - қосымша иллюстрациялары жоқ құр ғана дәріс жазбасынан ғана тұрса, онда ол пайдалы, бірақ қажет емес. Қазіргі жағдайларда бейнелік оқытуды қолдануға психолоиялық та, техникалық та бөгеттер жоқ, өйткені халықтың көп бөлігінде бейнеаппаратуралар бар және бейнетаспаларды арендаға ала алатындай көптеген бейнепрокат пунктары бар. Мысалы, осы принцип бойынша оқу материалдары жазылған бейнетаспаларды прокатқа ала алатындай қашықтан оқыту орталықтарын құруға болады. Кең тараған АКТ құралдарының бірі болып табылатын телевидение адам өмірінде үлкен роль атқарады: әрбір жанұяда дерлік ең болмағанда бір теледидар бар. Оқу теле-бағдарламалары бүкіл әлем бойынша кеңінен қолданылуда және қашықтан оқытудың жарқын мысалы болып табылады. Телевиденияның көмегімен білімнің меңгерілгендігін бақыламай-ақ кең көлемді аудиторияның жалпы дамуын көтеру мақсатында дәрістерді беру мүмкіндігі және де соңынан арнайы тесттер мен экзамендердің көмегімен білім деңгейін тексеру мүмкіндігі пайда болды. Өкінішке орай аталған технология тек үлкен аудиторияларға, мысалға, шет тілін оқитындарғы немесе қандай да бір ғылым негіздерін оқитындарға ғана қолданыла алады. Анағұрлым тар бағыттағы курстар үшін ұлттық немесе қалалық телевидениені пайдалану қиынға түседі.
Кабельді телевидение үлкен қалаларда кең таралған. Бұндай қала тұрғындарының көбі, хабарламалар күніне 4-6 сағаттай жүргізілетіндіктен кабельді телевидениенің пайдасын сезінді. Кабельді телевидение студиялары көшіруге рұқсат етілмеген бейнематериалдарды тарату орталықтарына айнала алады. Көптеген оқу теле және радиобағдарламалары спутниктік телевидение арқылы беріледі. Мысалы, 1971 жылы құрылған INTELSAT халықаралық ұйымы оқыту бағдарламаларын бүкіл әлемге дерлік ұсыну үшін өзінің 15 спутнигін бөлді. Спутниктік арналар бейнекескіндердің, дыбыс, мәтін және құжаттар көшірмелердің барлығын бірге цифрлік түрде ұсына алатын ISDN коммуникациялық желісін ұйымдастыру мүмкіндігін де береді.
Оқу материалының негізгі көлемін ұсыну және сақтау мүмкіндігін беретін, компьютерлік желілерде таратылатын және де CD-ROM-ға жазылған мықты технологиялар - оқу-электрондық басылымдар болып табылады. Олармен жекеше жұмыс істей келе материалды толық түсініп, меңгеруге болады. Бұл технологиялар бар курстарды жекеше қолдануға сәйкестендіру, өзіндік білім алу және алған білімді өзіндік тексеру мүмкіндігін береді. Дәстүрлі кітаптарға қарағанда оқу-электронды басылымдар материалды динамика-графикалық түрде бере алады. Телефонияның әр түрлі формаларына негізделген студент пен оқытушы арасында хабар алмасудың асинхронды жүйесі мәлімет ( сұрақтар, кеңес беру, қосымша материал, қорытынды бақылау) алмасу үшін қажет. Сонымен қоса ол оқып үйренуші мен оқытушыларға алынған хабарларды талдау және кез келген уақытта оларға жауап беру мүмкіндігін береді. Асинхронды-телефонды хабар алмасудың бір түрі - дыбыстық пошта. Аталған АКТ құралын қолданғанда студент белгілі бір телефон номеріне қоңырау шалады және оның қойған сұрақтары таспаға жазылады. Кейіннен оқытушы жазбаны тыңдайды да, өз жауабын студент өз кезегінде асинхронды режимде тыңдай алатындай басқа таспаға жазады. Қашықтан оқыту жүйесінде дыбыстық пошта кеңінен қолданылады. Қазіргі уақыттағы АКТ-ның асинхронды құралдарының танымал түріне ауқымды телекомуникациялық компьютерлік желілер жатады. Бұл байланыста Internet, Bitnet, TUNet сияқты халықаралық және ұлттық желілерді пайдаланудың білім берудегі өзектілігі белгілі. Жаңа компьютерлік телекоммуникациялық құралдардың көмегімен оқытушы және студенттер арасында жылдам байланыс орнату қашықтан оқыту үрдісінің қайталанбас бөлігі болып табылады. Осындай байланыс кезінде студенттер оқытушылармен бағалар, шешімдер, проектілер туралы ақылдаса алады, олардан кеңес сұрай алады. Жалпы білім беру жүйесі, сонымен қатар ашық және дистанционды білім беру ғылыми-техникалық прогрестің ықпалынан, білім беруде ақпараттық және коммуникациялық технология құралдарының пайда болуы мен ендірілуі ықпалынан дамыды. Алғашқы кезде, білім беру жүйесінің бірінші буынында ақпарат тасушылар ретінде жазба және баспа материалдары болды. Сол кездерде бірнеше ғасырлар бойы қолданылып келгендіктен, жаңа баспа технологияларының пайда болуы оқулықтарды шығару бағасының төмендеуін қамтамасыз етті. ХІХ ғасырдың ортасынын бастап темір жол жүйелері мен экономикалық ұлттық пошта қызметтерінің пайда болуы оқыту материалдарының көптеген биологиялық аймақтарға таратылуын қамтамасыз етті. Қол жетерлік оқулықтарға қосымша ретінде арнайы жасалған материалдар шектеулі болды және олрға мұғаліммен іріктелген сұрақтар мен оқулықтар тізімі кірді. 1920 жылы радионы ойлап шығару - радио курстың бастамасы болды. 1950 жылдан бастап, телекурстар белсенді түрде қолданыла бастады. Дәстүрлі күндізгі, ашық, дистанциондық білім беру жүйелерінің екінші буынының пайда болуы 1969 жылы Біріккен Корольдық Ашық университетінің негізі қалануымен белгіленді. Дәл осы кезде, дистанциондық білім беруде көптеген ақпарат көздерін интегралды қолдану әдісі алғаш рет қолданылды. Ашық университетте көптеген жоғары сапалы материалдар арнайы жасалды. Университет пен студент арасындағы біржақты байланыс баспа материалдарын қолдану мен радиохабар (кейінірек аудиокассета) арқылы орнатылды. Оқытушы мен студент арасындағы екіжақты байланыс сырттай оқыту, күндізгі консультация жатақханасы бар мектептерде азуақытта болу көмегімен іске асқан. Дистанциондық және ашық білім беру жүйелерінің үшінші буыны АКТ құралдарын қолданып, ақпараттың әр түрлі формаларын (текст, графика, дыбыс, қозғалатын кескіндер) қолдану арқылы екіжақты қарым-қатынасты ұсынады. Сонымен қатар, қарым-қатынас синхронды (бір мезгілде видеоконференциялар мен аудиографиканы қолданып) және асинхронды (электронды пошта, интернет, аудиографиканы қолданып) режимдерде болуы мүмкін. Мұндай технологияны дистанциондық және ашық білім берудің өткен буын әдістерімен бірге немесе жеке өзін қолдануға болады. Екі жағдайда АКТ құралдарын пайдалану студент пен оқытушы, студент пен студент, студент пен ақпарат көздері арасындағы қарым-қатынас кезіндегі интерактивтілік деңгейінің артуына ықпал ететінін атап өткен жөн. Ашық және басқа білім беру формаларында қолданылатын акт құралдарының негізгі түрінің бірі электрондық басылымдар болып табылады. Білім беру үрдісін қолдайтын электрондық құралдар аясындағы жүйелі зерттеулердің 30 жылдық тарихы бар. Осы уақыт аралығында АҚШ-та, Канадада, Англияда, Францияда, Жапонияда және басқа мемлекеттерде оқыту мақсатында ақпараттық және телекомуникациялық техниканың әр түрлі типтеріне бағытталған көптеген компьютерлік жүйелер жасап шығарылды. Мұндай құралдар ірі өндіріс орындарында, әскери және қоғамдық ұйымдарда қолданылады. Шет елдерде әдістемелік және бағдарламалық-ақпараттық құралдарды жасау қымбат жұмыс деп есептеледі. Себебі, бұл іс жоғары ғылымилықты және жоғары дәрежелі мамандардың: психолог, оқытушы, компьютерлік дизайнер және т.б. біріккен жұмысын қажет етеді. Осыған қарамастан, көптеген ірі шетелдік фирмалар оқу орындарда компьютерлік білім беру жүйесін жасау жобаларын қаржыландырып, осы аймақта өздерінің зерттеулерін жүргізеді. Білім беруші электрондық басылым түсінігі соңғы 30 жыл ішінде өзгеріп келе жатқан дәстүрлі болып кеткен электрондық бағдарламалық құрал түсінігінен шығады. Алғашқы электрондық бағдарламалық оқыту құралдарын жасау үшін, сол кездегі бәріне мәлім бағдарламалау тілінде бағдарламалау технологиясы қолданылды. Программист рөлінде әдетте, ЖОО-ның студенттері немесе аспиранттар болды. Кейінірек, өздерін оқыту-әдістемелік материалдармен толтыруға мүмкіндік беретін әмбебап орта, яғни қабықшалар пайда болды. Мұндай қабықшалар бағдарламалауды қажет етпегенімен және әр оқытушы өзі электрондық бағдарламалық оқыту құралын дайындай алса да, кеңінен қолданылмады. Электрондық оқыту құралдарын жасау мен пайдалану басынан бастап негізгі екі бағыт бойынша дамыды. Бірінші бағытта әр түрлі пәндер бойынша автоматтандырылған оқыту жүйелері жасалады және пайдаланылады. Мұндай жүйелер көп жағдайда қабықшалармен сәйкес келеді: автоматтандырылған оқыту жүйелерінің ядросы, педагогтарға мәліметтер қорына өзінің оқыту материалдарын енгізуге және арнайы тіл немесе инструментальды құралдар көмегімен оның оқыту алгоритмдерін бағдарламалауға мүмкіндік беретін авторлық жүйе болып табылады. Білім беруге компьютерлік технологияны ендірудің екінші бағыты, адам қызметінің әр түрлі салаларын ақпараттандыру үрдісімен тығыз байланысты. Осы бағыт аясында, үлкен санау жүргізуді, оптимизациялауды, математикалық модельде объектінің қасиеттері мен процестерін және т.б. автоматтандыруға арналған компьютерлік бағдарламалар, бағдарламалар пакеті және автоматтандырылған жүйелердің элементтері жасалды. Мұндай бағдарламалық жүйелерді оқыту процесінде қолдану, әмбебап автоматтандырылған оқыту жүйелеріне қарағанда анағұрлым жалпы сипатта болды. Бірақ бірдей дидактикалық негіздің және мазмұндық байланыстың жоқ болуынан жүйелілігі, мазмұндылығы аз болды. Өткен ғасырдың 80-жылдардың басынан бастап, жасанды интеллект аясында жасалғандарға негізделген, интеллектуалдық оқыту жүйелерін жасау мен пайдаланумен байланысты, білім беруді ақпараттандырудың жаңа бағыты дами бастады. Бұл жүйелердің маңызды бөлігі, оқытушы әрбір оқушы үшін рационалды стратегия құра білді. Интеллектуалды оқыту жүйелерінің білім базасы - оқытудың теориясы мен әдістемесі аймағындағы эксперттік білімдерден тұрады. ХХ ғасырдың 80 жылдарында дербес ЭЕМ кеңінен таралуы, білім беру аясына тек қана жаңа техникалық емес, сонымен қатар дидактикалық мүмкіндіктер де әкелді. Дербес ЭЕМ-нің артықшылықтарының қатарында олардың қолайлылығы, диалогтық қарым-қатынастың жеңілдігі және графикалық мүмкіндіктері де жатады. Компьютерлік оқыту жүйелерінде графикалық иллюстрацияны қолдану оқушыға ақпаратты беру жылдамдығын және оны түсінудің қарқындылығын ғана арттырып қоймай, маман үшін аса қажетті интуиция, кәсіби сезім, образды ойлау тәрізді қасиеттерінің дамуына ықпал етеді. Үлкен көлемді жадысы бар сақтау құрылғылары мен ауқымды телекоммуникациялық орталардың пайда болуы өз жұмысында гипертекст, мульти және гипермедиа технологияларын қолданатын жасанды шынайылық жүйелердің жасалуына әкелді. Бұл жүйелерді пайдалану лазерлік компакт-дискілерде электронды анықтама жүйелерін, кітаптарды, энциклопедияларды т.б. жасау мен жаппай таратуға әкелді. Сонымен бірге, қазіргі кезде электрондық оқыту құралдарының аясындағы әдістемелік жасалымдар сәйкес технологиялық жасалымдардан артта қалып келеді. Мұндай артта қалушылық толық заңды, себебі әдістемелік тұрғыдан элетронды оқытуқұралдары әр түрлі ғылымдардың: психология, педагогика, математика, информатика және т.б. білімдерін интегралдайды. Дәл, осы артта қалушылық, білім беруде жаңа ақпараттық және коммуникациялық технологияларды қолданудың потенциалды және шынайы мүмкіндіктері арасындағы байланыс үзілудың негізгі себептері болып табылады. Білім беруді ақпараттандырудың жаңа сатысының тағы бір тенденциясы, оқыту үрдісінде қолданылатын әр түрлі электронды құралдарды жалпы түрде интеграциялау, барлығын бірегей бағдарламалық-әдістемелік кешендер түрінде, элетрондық оқыту басылымдар және ресурстар ретінде қарастыруға болады. Қазақстанның білім беру жүйесінде ЭОБ-ды қолдану тәжірибесінің талдаулары көрсеткендей, бұл басылымдар лекциялық сабақтарда шектеліп қалады. Себебі, көптеген ЖОО-да лекцияға арналған аудиториялар қажет компьютерлік және бейне техникамен жабдықталмаған. Анағұрлым белсенді түрде ЭОБ лабораториялық-тәжірибелік сабақтарда қолданылады. Ол мына факторлармен түсіндіріледі: оқытушылардың жеке практикалық тапсырмаларды жасау мен тексеру кезіндегі көлемді жұмысы автаматтандырылуын қажет етеді; ұжымдық пайдалану орталықтарының экспериментальды стендтеріне қашықтан кіруді қолданғанда, мәліметтер қоры кеңейеді; ЖОО-ы жетекші ғылыми ұйымдардың жабдықтарына рұқсат алады. Бұл жабдықтарда студенттердің оқу және зерттеу жұмыстары жүргізіле алады. ЭОБ қолданумен білім беру әлдеқайда жекелендіріледі, экспериментальды зерттеудің шегі кеңейеді.
Қазіргі электрондық басылымдар мен ресурстар оқушыға өзіне ыңғайлы ырғақта теорияны оқуға, экспериментальды зерттеулер жүргізуге, жаттығулар арқылы тәжірибелік дағды мен біліктілікті қалыптастыруға өзіндік бақылау жасауға мүмкіндік береді. Бір ЭОБ лекцияда,лабораториялық-практикалық сабақта, курстық және дипломдық жобаларды жасауда, өзіндік білім алу мен қорытынды бақылау жүргізуде қолданылуы мүмкін. ЭОБ-на жататын электрондық оқыту құралдарын тарату білім беру аймағының сервистік құралдарға деген қызығушылығын кемітеді. Соңғы кездері үлкен есептеулерді жеңілдететін, мәліметтерді өңдейтін және т.б. осыған ұқсас бағдарламалар кәдімгі құрал болып қалды. Әдетте, барлық ЭОБ-ның құрамында өзінің жұмыс істеуі үшін қажетті сервистік модульдері бар. Оқушылардың білім деңгейін бақылауға және тестілеуге бағытталған элктрондық бағдарламалық құралдар анағұрлым кеңінен қолданылып келеді. Мұндай бағдарламалар оқытушыны тест тапсырмалары мен нұсқаларын құрудан босатады. Сонымен қатар, білімді жиі бақылаған сайын білім алуға деген ынта артады.
Білім беру саласында жаңа электрондық басылымдардың саны күн сайын артып келе жатқандықтан, оларды жоспарлауда, жасауда, апробациялағанда және ендіргенде жоғары сапалы болу шарты міндетті болды. Жасалып жатқан ЭОБ сапасы және ресурстардың шығыны арасындағы тығыз байланыс жоғары сапалы қорытынды өнім алуда аса қажетті. Соңғы кездері, бұл білім беруді қарқындатуға бағытталған компьютерлік құралдарды жетілдіру мен жасау әдістерінің өзгерісіне алып келді. Осы себепті әр түрлі халықаралық стандарттар пайда болды. Жоғары сапалы ЭОБ-ын АКТ құралдары ретінде халықаралық стандарттар мен келісімдер талаптарына сай етіп жасау қиын мәселе болып табылады. Себебі, нормативті - құқықты және нормативті - техникалық базаға негізделген құжаттар жасау, аккредитация және өнімді сертификаттау жұмысы өте көп уақыт пен шығынды алады. Білім беру саласында АКТ құралдарын қолданудың пайдалылығы (мақсатқа сәйкестілігі)Ең бір алыс мағынасы бойынша, білім беру мекемесін ақпараттандыру дегеніміз білім беру мекемесінің барлық қызмет ету саласында қолданылатын ақпаратты өңдеудің барлық процестерін ақпараттық технология құралдарының көмегімен автоматтандыруды айтамыз. Қазіргі ғылыми әдебиеттерде белгілі бір тұрақты мағынасы жоқ ақпараттық технология құралдары ұғымының негізі ролі осы анықтамадан түсінікті болып шығады. Ақпараттық технология құралдарына есептеуіш техниканың негізінде жұмыс істейтін техникалық, аппараттық, инструментальды бағдарламалық құралдар, жүйелік және құрылымдық комплекстер жатады. Компьютерлік құрылғылар құрамына жергілікті желілер (Intranet), ауқымды желілер (Internet, Glusnet, Runnet және т.б.), спутниктік байланыс түрлері кіреді. Оқытудың ақпараттық технологиялары - бұл білім беру саласында қолданылатын электрондық құралдар, компьютерлік желілер, компьютерлік телекоммуникациялар және басқа да құралдардың жиынтығы. Осы анықтамада аталып шыққан құралдардың білім беру процесін ақпараттандыруда айтарлықтай нәтижелі болуымен қатар, сонымен бірге ашық және дәстүрлі білім беру жүйелеріне тән процесстер комплекстерінің барлығын ақпараттандыруда нәтижелі болатыны сөзсіз. Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерді саралаудың негізінде, біз ақпараттық технология құралдарының жоғары оқу орындарының студенттерін кәсіптік дайындау жүйесінде қолданылуы, білім беру мекемесінің педагогикалық және ұйымдастырушылық қызметінің келесі маңызды мүмкіншіліктердің арқасында сапасының артуына әкеледі:
Жоғары кәсіптік білім беру мазмұнының қалыптасуы және сұрыпталу технологиялары мен тәсілдерінің жетілдірілуі;
Информатикаға және ақпараттық технологияларға қатысты жаңа арнайы оқыту пәндері мен оқыту бағыттарының енгізілуі және дамуы;
Жоғары оқу орындарында, информатикаға тікелей қатысы жоқ дәстүрлі пәндерді оқытуда өзгерістердің енуі;
Жекешелендіру мен дифференциация негізінде және қосымша мотивациялық тетіктердің қолданылуының негізінде оқытудың нәтижелілігінің өсуі;
Оқушы мен оқытушы арасындағы қарым-қатынас мазмұны мен сипатының өзгеруі және оқыту прцесінде қарым-қатынастың жаңа формаларының ұйымдастырылуы.
1.2 Білім беру жүйесін басқару механизмдерінің жетілдірілуі
Қазіргі таңда жалпы орта білім беру мақсаты өзгерді. Жаңа үрдістік іс- әрекеттерге негізделген мазмұнымен қатар оқыту нәтижелеріне де талап қойылған білім берудің жаңа концепциялары, стандарттары жасалуда.
Барлық педагогикалық жүйе құрамы бөліктерінде"инновациялық", "жаңалық тану" үрдісі іске асуы үшін төмендегідей жұмыстар істелуі тиіс. Біріншіден , өсіп келе жатқан ұрпақтын білім алуын жаңа бағытқа салу үшін оқытудың дәстүрлі емес сабақ түрлері мен жаңа әдіс - тәсілдерден қолдану. Екіншіден, жалпы білім беретін мектептегі оқу жүйесінің мазмұнына өзтерістер енгізу. Үшіншіден, оқушылардың ойлау қаблеті жаңалықтарды тез қабылдауды қалыптастыру және ол жаңалықтарды өмірде қолдана білуге үйрету. Бірақ оқыту технологиясын енгізу оқытудың дәстүрлі әдістерін алмастыру емес, қатарластырып қолдану, себебі ол да пәннің әдістемелік құрамдас бөлігі болып табылады.
"Технология" термині шетел әдістемесінен алынған. "Технология - оқушы мен ұстазға бірдей қолайлы жағдай тудырушы оқу процесін ұйымдастыру және жүргізу, бірлескен педагогикалық әрекетті жобалаудың жан- жақты ойластырылған үлгісі" [6. 21-б]. Педагогикалық технология-практикада іске асырылатын педагогикалық жүйенің жобасы [2. 34-б]. Ал, педагогикалық жүйе дегеніміз- белгілі бір қабілеті бар дара тұлғаны қалыптастыруға бағытталған педагогикалық әсерді ұйымдастыруға қажет құралдар, әдістер мен тәсілдердің өзара байланысқан бірлігі. [7. 52-б]
Педагогикалық технология ұғымы 3 деңгейде қолданылады: жалпы педагогикалық-педагогикалық жүйе ұғымының синонимі. Оған: мақсат, мазмұн, оқытудың құралдары мен әдістері, оқыту процесінің субъектілері мен обьектілерінің әрекет алгоритмі кіреді; салалық (пәндік) - бір пән шеңберіндегі оқыту, тәрбие мазмұны жүзеге асыруға негізделген әдістер мен құралдар жиынтығы; локольдік (модульдік) - жеке әрекеттер технологиясы, ұғымды қалыптастыру; дара қасиеттері қалыптастыру және дамыту сабағының технологиясы; жаңа материалды меңтерту технологиясы; қайталау және бақылауды ұйымдастыру технологиясы; жеке жұмысты ұйымдастыру технологиясы. Технология әдістемеден оқыту әрекеттерінің өңдеуге болатындығымен ерекшеленеді. [4. 50-б]
Оқыту технологиясы - оқытудың тиімді жолдарын зерттейді, ғылымда оқыту процесіне қолданылатын әдістер, тәсілдер мен қағидалар. Ол оқыту процесінде нақты жүйе қызметін атқарады [6. 21-б].
Технологияның екі түсінігі бар: а) тиімді оқыту әдістемесін жасауды білдіретін оқыту технологиясы ; б) оқыту барысында технологияны пайдалану. Соңғы оқыту технологиясы технологиялық құралдарды оқыту үрдесінде пайдалану деп түсіну керек. (ЭВМ, компьютер бағдарламалары, оның ішінде биологиялық жаңа мультимедиалық оқулықтары және т.б.). Бірақ екі жағдайда технологияны қолдану- дидактикалық есептерді шығару кезінде оқушыларға әсер ету тәсілдерін жетілдіруге бағытталған.
Оқыту технологиясының негізгі белгілері:
* оқушылар алдында оқудың мақсатты мен міндеттерін айқындап беру, олардың әрқайсысы үшін оқытылатын материалдың маңыздылығын түсіндіру, оқушылардын белсенділігін арттыру;
* оқытудың белгілі бір құралдары арқылы, оқушылардың әрекетін ұйымдастырудың формалары мен қарқынды әдістері көмегімен қойылған мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізетін процедураны құру;
* үлгілер бойынша оқыту (оқу дәптерлері, практикумдар, оқулықтар бойынша, мұғалімнің нұсқауларын орындау);
* оқу міндеттерін шешуге бағыталған оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру;
* оқыту нәтижелерін тексеру үшін тест тапсырмаларының әртүрлі формаларын кеңінен қолдану;
Биологияны оқыту әдістемесінде оқыту технологиясын қолданудың едеуір тәжірбиесі жинақталған. Оның ішінде ең танымалы оқыту технологияларының бірі - оқу жұмысы әрекетерін қалыптастыру технологиясы. Оқу жұмысы әрекетерін қалыптастыру технологиясында ережелер, үлгілер, алгоритмдер және биологиялық обьектілердің жазбалары мен сипаттамаларының жоспары келтіріледі. Бұл технгология бірқатар биология оқулықтарында, әдістемелік нұсқауларда жеткілікті түрде орын алған және көптеген биология мұғалімдері жұмысында жақсы итерілген.
Биологияны оқыту процесінде бұрыннан бері Шаталовтың тірек - сигналдары технологиясы (логикалық тірек конспектілері - ЛОК ) жеткілікті түрде қолданылып келе жатыр. Биологияны оқытудағы логикалық байланыстар схемасының ролі туралы Н.Н. Баранский былай деп жазған! схемалар басты және негізгіні айыруға үйретеді, логикалық байланыстарды іздеуге, анықтауға және сабақты итеруге оқушыларға едеуір көмек береді. [1. 35-б]. Байланыс схемаларын мұғалімдер үнемі пайдалануда. Жасалынған тірек конспектілер, оқушылардың танымдық әрекетін басқаруда мұғалімдерге көмек береді, оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу қабілетін дамытады, және де оқу жұмысы нәтижелерін өз бетімен бақылауды іске асыруда тіреу болады. Практикум мұғалімдер бұл технология жақсы меңтерген. Бұл технологияға байланысты бір қатар мақалалар және кітаптар жарық көрді.
Көптеген биология оқулықтарына енгізілген, журнал беттерінде жарық көрген оқытушылардың жұмыс тәжірибесінен және мақалаларда жарияланған технологияларының бірі -оқушылардың оқу әрекетін қалыптастыру технологиясы. Бұл технологияда оқу әрекеті оқушылардың дәрістегі белсенділігінің ерекше бір түрі ретінде қарастырылады. Олар оқу тапсырмаларын шешу көмегімен білім алуға бағытталған. Етер қалыптасқан әдістеме мұғалімге не істеу керек екенін жазса , оқу әрекетін қалыптастыру технологиясы оқушы оқу тапсырмасын қалай шешу керек екеніндігін түсіндіреді. Сабақ алдында сыныпқа оқу тапсырмалары таратылады, ол сабақ барысында шешіледі де сабақ соңында нәтижесіне тесттің көмегімен диагностикалық тексеру жүргізіледі. Оқу әрекетін қалыптастыру технологиясы , оқу тапсырмаларының жүйесін мұғалім қандайда бір курс, тарау немесе тақырып бойынша құрастырады. Өз қызметінің және соған байланысты оқушылар әрекетінің өзара байланысын ұйымдастыру жобаларын жасайды және де тест тапсырмаларын дайындайды. Оқу тапсырмалары мен тесттер жүйесін әдістемелік құралдардан (практикум, мектеп түлектерін дайындау сапасын бағалау жинақтары және т.б.) алуға болады. Бұл технологияны қолдану В.П. Сухов, В.Я. Ромм және В.П. Дроновтың оқулықтарында және журналдардың бірқатар мақалаларында жақсы ашылып көрсетілген.
Дифференциалдық оқыту технологиясы да биология әдістемесінде жақсы белгілі. Оны қолдану кезінде сынып оқушыларының типологиялық ерекшеліктері ескіріліп, шартты топтарға бөлінеді. Топтарды жинақтау кезінде, оқушылардың оқуға деген жеке көзқарасы, білімділік деңгейі, пәнді оқуға қызығушылық деңгейі ескеріледі. Тапсырманы орындау мазмұны, көлемі, күрделілігі, әдісі мен тәсілдері бойынша және де оқыту нәтижелерін диагностикалау үшін әртүрлі деңгейлестірілген бағдарламалар жасалады.
Биология мұғалімдері жұмысы практикасында ойын сабақ әрекеті технологиясы кеңінен тараған. Бірақ оны іске асыру бір сәтті ғана (эпизод), болады онда танымдық әрекетті ұйымдастыру жүйесі жоқ.Ойынмен оқыту ұзақ дайындық жүргізгенде ғана оң нәтиже береді. Оқу тапсырмаларында ойынның әрбір позициясы айқын белгіленген, күрделі жағдайдан шығудың мүмкін болатын әдістемелік тәсілдерді анықталған және нәтижелерді бағалау тәсілдері жоспарланған ойын сценарийі ерекше орын алады.
Коммуникативтік оқыту технологиясы мұғалімнен оқу процесін ұйымдастыруға творчестволық дайындықты, эвристикалық сұхбаттың тәсілдерін итеруге, оқушылар арасында пікірталас тудыру үшін жағдай жасауды талап етеді. Мектепте оқытылатын биологияның коммуникативтік оқыту технологиясын қолдануға үлкен мүмкіндіктері бар. Курстың әрбір тақырыптарында оқу тартысын ұйымдастыру үшін проблемалар тудыруға болады. Мысалы: Жел- адамның жауы ма, досы ма?, Атом энергетикасының дамытудың болашағы бар ма? және т.б. Мұғалімге технологияның осы түрін қолдануға көптеген биология оқулықтарының бай әдістемелік аппараты көмек береді.
Модульдік технология биологияны оқытуда да кеңінен қолданылуды. Модуль деп- оқыту материалының мазмұны мен оны оқушылардың итеру технологиясын біріктіретін ерекше функциялық түйінді атайды. Мұғалім берілген оқу материалын итеру мақсаты айқын көрсетеді, оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуі үшін арнайы нұсқаулар жасайды, ақпарат көздерін пайдалануға дәл нұсқалар береді және оны ақпаратты итеру тәсілдерін түсіндіреді. Осы нұсқаларды тексеру тапсырмаларының үлгілері келтіріледі (тестің әртүрлі формаларын жасау).
Соңғы жылдары практикада оқытудың үмытылған әдістеріне көңіл бөлінуде. Биология мұғалімдері оқушылардың жобалық іс-әрекетінің технологиясы деп аталатын жобалар әдісіне жирек көңіл бөле бастады. Бұл технологияның мағынасы, өлкетану жұмысы негізінде зерттеу қызметін ұйымдастырудан тұрады.
Қазіргі кезде әлемнің барлық елдерінде оқытудың сапасын көтеруге айрықша көңіл бөлініп отыр. Біздің елімізде де бәсекеге қабілетті түлек тәрбилеп шығаруға көп мән беріледі.
Американдық педагог Филип Шлекти өзінің ХХI ғасыр мектебі атты еңбегінде мектеп бағдарламасын жақсы меңтеріп, бірақ әртүрлі жағдайларда ары қарай жетілдіріп қолдана алмайтын түлектің қоғамда өзінің орнын табуы екі талай деп есептейді.
Оқушылардың биология пәніне деген танымдық қызығушылығын анықтау үшін педагогикалық іс-тәжірибе барысында сыныптардың биологиялық біліміне сараптама жүргіздім. Олардың нәтижелері бойынша сұрақтарға жауап берген оқушылардың биология пәніне деген қызығушылығы 26% жоғары, 33% орташа, 41% төмен деңгейде екендігі анықталды. ЖБДД анықтау үшін өткізілген бақылау тілігі оқушылардың тек 51% ғана анализ, 38 % синтез 35% салыстыру жасай алады. 29% логикалық ойлау, ал 34 % қорытынды жасау қабілеттері дамыған. [9. 42-б]
Сабақта әртүрлі білім көздерімен жұмыс істеу үрдісінде 8-сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерінің қалыптасу динамикасы анықталды. Бұл диагностиканың нәтижелерін келесі кестеден көруге болады.
1 кесте.
№
Қабілеттер
Зерттелген оқушылар саны
Барлық балалар санынан %
1
Тапсырманы тиімді шешу жолдарын іздестіру
8
24
2
Тізбек жасау
9
26
3
Қосымша ақпарат көздерін таба білу
15
44
4
Қажетті ақпарат табу және жеткізе білу
13
38
5
Тез ойлау
8
24
6
Өз ойын анық жеткізе білу
8
24
7
Тапсырманы тиімді орындау
21
61
Нәтижесінде оқушылардың 61% тапсырманы тиімді орындай алатыны көрінді. Ал тапсырманы тиімді шешу жолдарын іздестіру, тез ойлау, өз ойын анық жеткізе білу қабілеттерін дамыту үшін жұмыс жүргізу қажет.
Зерттеудің нәтижелерінен оқушылардың танымдық қызығушылық қабілеттерінің орташа деңгейден төмен екіндігі анық болды
Биология сабағын өту барысында мынадай міндеттер туындап отыр:
Оқушыларды өз білімдерін қажет ететін қызметке итермелейтін жағдайларды қамтамасыз ету үшін белсенді оқыту формаларын қолдану;
Үрдістерді, жағдаяттарды сапалы бағалау тәсілдеріне үйрету, оқушыларға саналы білім беру үшін ақпараттық материалдарды жүйелеу;
Шығармашылық бастамасын дамытуға, білімді үздіксіз толықтыруға талпындыру, балалардың өз бетінше білім алу дағдысын қалыптастыру үшін, ізденістік, зерттеушілік іс әрекетке баулу.
Қазіргі заманда ең басты мақсат - біліммен қаруландыра отырып, инттеллектісі жоғары дамыған, білімге құштар тұлғаны тәрбиелеу. Жоғары оқу орындарына білімді, жаңашыл түлектер қажет. Осыған байланысты, заманымызға сай мұғалім сабақта тұлғаны белсенді оқу-білім қызметіне кірістіру арқылы дамыту керек. Оқушылардың оқу-танымдық қызметін арттыруының маңызды факторларының бірі - оқытуды ұйымдастырудың алуан түрлілігі. Оқушылардың танымдық қызметінің әртүрлі әдіс-тәсілдерін қолдана отырып белсенді білім алу жұмысына кірістіру, сабақтың оқу-тәрбиелік мүмкіншіліктерін әлдеқалай кеңейтеді. [10. 23-б]
Білім стандарты жаппай міндетті білім, білік, дағдының орнына күтілетін нәтиже ретінде тұлға құзырлылығын қойып отыр. Құзырлылық бірінші орынға оқушының ақпаратпен қамтамасыз етілуін емес, тапсырма жауабын ісі арқылы шешудегі дайындық әлеуеті. Педагогикалық жобалау шығармашылық қызметінің компоненті ретінде білім беру мазмұнын оқушы тұлғасының жетістігі етуді, оны баланың жадына емес, жанына, интеллектісіне жақындатуды талап етеді.оқушыға нақ осы сәтте не қажет екендігін нақтылау оның даму бағытын белгісіздік қағидаларына сүйене отырып жобалау - субъектілердің ойлануына, жаңа білім үлгісіне тән субъект-субъектілік қатынастың орнауына мүмкіндік туғызады.
Осы жерде айта кету керек білім-беру үрдісіндегі өзара қарым-қатынастың маңызы өте зор. Адамның өмір сүру қабілеті өзінен тыс өмір сүре алмайды және өзгелердің сыртқы әсерінен де пайда болмайды, ол тек қана оның өз мәселелерін қалай шеше алатынына байланысты.білім алу үрдісіндегі өзара қарым-қатынас әр түрлі құрылымдардағы, сабақтағы және сабақтан тыс, оқушылар мен оқушылардың, мұғалімдер мен оқушылардың, мұғалімдермен ата-аналардың,қоғамдық ортаның, әкімшіліктің арасындағы ақпараттық, әрекеттік, ұйымдастырушылық, коммуникативтік және басқа да байланыстардың тұлғалық бағдарлы сипатын беретін ұғым болып табылады. Аталған қатынастар педагогикалық үрдісте: мұғалім - оқушы, оқушы - мұғалім өзара субъектаралық қатынастар, мұғалімдер ұжымы, оқушылар ұжымы ұжымдық диалогтік және тұлғалық рефлексиялық қатынастар деп аталатын педагогикалық шарттар ретінде қарастырылады.
Субъектаралық қатынастардың шарттарының орындалуы негізінде тұлға өз дамуының, білімінің субъектісі болып табылады.
Ұжымдық диалогтік қатынас шарттары мұғалімдер ұжымына да, оқушылардың сыныпішілік, мектепішілік ұжымына да әкімшілік топтарына да қатысты орындалады.
Тұлғалық рефлексиялық қатынастар шарттары тұлғаны педагогикалық үрдістегі субъект ретінде танып, оның бойындағы әлеуеті мен мүмкіндіктерінің дамуы үшін қолайлы орта туғызуды көздейді. [11. 65-б]
Биология сабағында оқушылардың ББД деңгейі мен мемлекеттік тапсырыс арасындағы қарама-қайшылықтарды ескере отырып төмендегідей қорытында жасауға болады. Оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыру барысында мынадай бірнеше бағыттар ұсынуға болады:
-Оқушыларға заманымызға сай ғылым қозғалысын алға басуын көрсете алатын деректермен, мәліметтермен таныстыру;
қызықтыратын мәліметтермен таныстыру идеяларының туындауын, ғылыми ізденістерінің мағынасын ашу;
өзекті оқытуға сүйене отырып оқушылардың алдына әртүрлі қарама-қайшылықтар қойып, ғылыми деректермен идеяларды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz