Өнеркәсіп, өндіріс

Кіріспе

Құндық көріністегі өнеркәсіптік кәсіпорынның өнімі болып бір жаққа өткізуге, өзінің күрделі құрылысы мен өнеркәсіптік емес бөлімшелеріне, өз қызметкерлеріне еңбекақы есебінен беруге арналған кәсіпорынның есеп беру мерзімінде өндірген барлық дайын бұйымдары (өнімдері), өз өндірісінің жартылай дайын өнімдері (өзінің шикізаты мен материалдарынан және де тапсырысшылардың шикізаты мен материалдарынан), сондай-ақ тапсырыс бойынша орындалған өндірістік сипаттағы жұмыстары мен қызметтері саналады. Өнеркәсіптік өнім (жұмыс, қызмет) көлемі зауыттық әдіспен, яғни зауыт ішіндегі айналым құнысыз анықталады. Кәсіпорынның зауыт ішіндегі айналымы дегеніміз өздерінің өндірілген дайын бұйымдары мен жартылай дайын бұйымдарының осы кәсіпорын ішіндегі өзінің өнеркәсіптік-өндірістік қажеттіліктеріне пайдаланатын бір бөлігінің құны.
Өнеркәсіптік өнім көлемі тұтас өнеркәсіп пен оның қызметінің түрлері бойынша меншік нысанынан тәуелсіз заңды тұлғалар мен олардың оңашаланған бөлімшелері өндірген өнеркәсіптік сипаттағы өнім, жұмыс және қызмет көлемі туралы мәліметтер жиыны ретінде анықталады. Өнім көлемі туралы мәліметтер нақты қолданылып жүрген бағалармен келтіріледі. Өнеркәсіптік өнім көлемі бойынша жинақтық мәліметтерге үй шаруашылығы секторындағы өндірісті қоса ірі, орта және шағын кәсіпорындар, өнеркәсіптік емес ұйымдар жанындағы өнеркәсіптік бөлімшелер, сондай-ақ шаруа (фермерлік) қожалықтары мен үй шаруашылығы секторы шығарған өнім (тауар, қызмет) көлемі бойынша мәліметтер кіреді.
Табиғи көріністе өнім өндіру. Өнім түрлері бойынша мәліметтер жалпы шығарылым бойынша, яғни осы кәсіпорынның ішкі өнеркәсіптік-өндірістік қажеттіліктеріне жұмсалған өнімін қоса, есептеледі. Табиғи көріністегі өнеркәсіптік өнім көлемі туралы көрсеткіштер жұмыс істейтіндер саны 20 адамнан асатын кәсіпорындар бойынша ұсынылған.
Айғақты көлемнің индексі – өнеркәсіптік қызмет нәтижесінде өндірілген көптеген игіліктердің салыстырмалы кезеңдердегі өзгерісін сипаттайтын

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Өнеркәсіп
Құндық көріністегі өнеркәсіптік кәсіпорынның өнімі болып бір жаққа
өткізуге, өзінің күрделі құрылысы мен өнеркәсіптік емес бөлімшелеріне, өз
қызметкерлеріне еңбекақы есебінен беруге арналған кәсіпорынның есеп беру
мерзімінде өндірген барлық дайын бұйымдары (өнімдері), өз өндірісінің
жартылай дайын өнімдері (өзінің шикізаты мен материалдарынан және де
тапсырысшылардың шикізаты мен материалдарынан), сондай-ақ тапсырыс бойынша
орындалған өндірістік сипаттағы жұмыстары мен қызметтері саналады.
Өнеркәсіптік өнім (жұмыс, қызмет) көлемі зауыттық әдіспен, яғни зауыт
ішіндегі айналым құнысыз анықталады. Кәсіпорынның зауыт ішіндегі айналымы
дегеніміз өздерінің өндірілген дайын бұйымдары мен жартылай дайын
бұйымдарының осы кәсіпорын ішіндегі өзінің өнеркәсіптік-өндірістік
қажеттіліктеріне пайдаланатын бір бөлігінің құны.
Өнеркәсіптік өнім көлемі тұтас өнеркәсіп пен оның қызметінің түрлері
бойынша меншік нысанынан тәуелсіз заңды тұлғалар мен олардың оңашаланған
бөлімшелері өндірген өнеркәсіптік сипаттағы өнім, жұмыс және қызмет көлемі
туралы мәліметтер жиыны ретінде анықталады. Өнім көлемі туралы мәліметтер
нақты қолданылып жүрген бағалармен келтіріледі. Өнеркәсіптік өнім көлемі
бойынша жинақтық мәліметтерге үй шаруашылығы секторындағы өндірісті қоса
ірі, орта және шағын кәсіпорындар, өнеркәсіптік емес ұйымдар жанындағы
өнеркәсіптік бөлімшелер, сондай-ақ шаруа (фермерлік) қожалықтары мен үй
шаруашылығы секторы шығарған өнім (тауар, қызмет) көлемі бойынша мәліметтер
кіреді.
Табиғи көріністе өнім өндіру. Өнім түрлері бойынша мәліметтер жалпы
шығарылым бойынша, яғни осы кәсіпорынның ішкі өнеркәсіптік-өндірістік
қажеттіліктеріне жұмсалған өнімін қоса, есептеледі. Табиғи көріністегі
өнеркәсіптік өнім көлемі туралы көрсеткіштер жұмыс істейтіндер саны 20
адамнан асатын кәсіпорындар бойынша ұсынылған.
Айғақты көлемнің индексі – өнеркәсіптік қызмет нәтижесінде өндірілген
көптеген игіліктердің салыстырмалы кезеңдердегі өзгерісін сипаттайтын
салыстырмалы көрсеткіш. Индексті анықтау үшін салалық және жалпы
өнеркәсіптік индекстерге кезең-кезеңмен жалғастыра агрегацияланып,
тауарлардың қатаң бекітілген жиыны бойынша табиғи көріністегі өнеркәсіптік
өнім көрсеткіштері динамикасына негізделген әдіс пайдаланылады.
Өнеркәсіптік өнімнің айғақты көлемінің жинақтық индексі шағын кәсіпорындар
(адам саны 20-ға дейін), өнеркәсіптік емес ұйымдар жанындағы өнеркәсіптік
өндірістер, шаруа (фермерлік) қожалықтары және үй шаруашылығы секторы
көлемдерін өндірістік сипаттағы жұмыстар мен қызметтер көлеміне индексті
жалғастыра түзете отырып, барлық шаруашылық етуші субъектілер шеңбері
бойынша, адам саны 20-дан асатын кәсіпорындар бойынша табиғи көрсеткіштерді
негізге ала отырып, ай сайын анықталады.
Жөнелтілген өнім көлемі – өндіруші шотына ақша түскен, түспегеніне
байланыссыз есеп беру мерзімінде тұтынушыға нақты жөнелтілген (берілген) өз
өндірісі өнімінің, тапсырысшының қабылдаған өнеркәсіптік сипаттағы
орындалған жұмыс пен қызметінің құны.
Инвестициялар
Негізгі капиталға инвестициялар дегеніміз – негізгі қорларды сатып алуға,
құруға және ұдайы өндіруге бағытталған шығындар жиынтығы. Негізгі капиталға
инвестицияларға ғимараттар мен құрылыстарға, машиналар мен құрал-
жабдықтарға, малға, көпжылдық көшеттерге, бұрғылау және геологиялық барлау
жұмыстарына, бағдарламалық қамтамасыз етулерді сатып алуға, әдеби және
көркем туынды түпнұсқаларына салынған қаражаттар кіреді.
Негізгі капиталға инвестициялар туралы мәліметтер шағын кәсіпкерлік
субъектісінің инвестициялық қызметін есепке алу арқылы, жасырын және заңға
сай емес қызметті қоса есептеу арқылы анықталған.
Тұрғын үй құрылысына инвестициялар – тұрғын жайларды салуға кеткен
шығындар, яғни адамдар тұрақты тұруға арналған ғимараттар: тұрғын үй қорына
кіретін тұрғын үйлер (жалпы мақсаттағы, жатақханалар, мектеп-интернаттардың
ұйықтайтын орындары, жетім балалар мен ата-ананың қамқорлығынсыз қалған
балалар мекемелері, қарттар мен мүгедектер үйі), тұрғын үй қорына кірмейтін
тұрғын жайлар (баспаналар).
Құрылыс ұйымдарына жөндеу-құрылыс ұйымдарын, механикаландыру басқармасын,
үй құрылысы комбинаттарын, жіберу-реттеу ұйымдарын қоса барлық жалпы
құрылыс және мамандандырылған ұйымдар жатады. Құрылыс ұйымдарының негізгі
қызметі халықаралық Экономикалық қызмет түрлерінің жалпы классификаторына
сәйкес Құрылыс қызмет түріне жататын жұмыстарды тапсырыс берушілермен
мердігерлік шарт бойынша орындаудан тұрады.
Мердігерлік жұмыстар көлемі – бұл тапсырыс берушілермен мердігерлік шарт
бойынша орындалған күрделі құрылыс (жаңа құрылыс, қайта құру, кеңейту,
техникалық қайта жарақтандыру), ағымдағы және күрделі жөндеу бойынша,
халықтың тапсырысы бойынша олардың қаражаттары есебінен тұрғын үйлерді
(пәтерлерді) жөндеу жұмыстарын қоса, құрылыс-монтаж жұмыстарының, сондай-ақ
стандартты емес қосалқы қазандық құрал-жабдықтарын дайындау бойынша
жұмыстар, құрал-жабдықтарды монтаждау алдындағы тексеріс бойынша жұмыстар,
жер өңдеу жүйелерін ағымдағы және күрделі жөндеу, суару және құрғату
жүйелерін тазарту бойынша жұмыстар, халықтың есебінен орындалатын
пәтерлерді газдандыру бойынша жұмыстар, ауыл шаруашылығын сумен жабдықтау
объектілерін ағымдағы жөндеу және техникалық қызмет көрсету бойынша
жұмыстар құны және т.б.

Құрылыс
Салынған пәтерлер санына құрылысы аяқталған пәтер, қонақ үй түріндегі
тұрғын үйлер мен жатақханалардағы пәтерлер саны кіреді.
Тұрғын үйлердің жалпы ауданы пәтерлі үйлер мен тұрақты түрдегі
жатақханалардағы, мүгедектер мен қарттар үйлеріндегі, балалар үйлерінің,
мектеп-интернаттардың жатын бөлмелеріндегі тұрғын алаң мен қосалқы
(қосымша) бөлмелер алаңынан тұрады. Қосалқы (қосымша) бөлмелерге пәтер
ішінде орналасқан бөлмелер: ас үй, коридор, санитарлық тораптар, жуынатын
және киім ілетін бөлмелер, зат қоятын бөлмелер, жасалған шкафтар кіреді.
Жатақханалардағы қосалқы (қосымша) бөлмелерге, жоғарыда айтылғандардан
басқа, мәдени-тұрмыстық мақсаттағы және медициналық қызмет көрсету
бөлмелері жатады. Қосалқы (қосымша) бөлмелер ауданына, егер тұрғын үй
жобаларының техникалық-экономикалық көрсеткіштерімен қарастырылған болса,
белгіленген төмендеткіш коэффициентті пәтерге іргелес жатқан жабық
дәліздер, лоджиялар, бастырмалар және балкондар кіреді.
Тұрғын үйлердің жалпы ауданының 1 шаршы метр құрылысының орташа нақты құны
құрылыстың басталған күні мен жабдықталғандығына байланыссыз есеп беру
кезеңінде барлық құрылысы аяқталған тұрғын үйлердің, құрылысы нормативті
мерзімі бұзылған үйлерді қоса, жалпы ауданының 1 шаршы метріне келетін
салушылардың нақты жұмсаған күрделі шығынының сомасы ретінде анықталады.

Ауыл шаруашылығы
Барлық шаруашылық санаттарына ауыл шаруашылығы кәсіпорындары, шаруа
қожалықтары және үй шаруашылықтары жатады.
Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарына мемлекеттік шаруашылықтар және олардың
негізінде құрылған басқа өндірістік шаруашылықтар (ұжымдық ауыл шаруашылығы
кәсіпорындары, серіктестіктер, акционерлік қоғамдар, агрофирмалар және
т.б.), кәсіпорындар мен ұйымдардың қосалқы шаруашылықтары жатады.
Үй шаруашылықтарына халықтың жеке қосалқы шаруашылықтары, ұжымдық бау-
бақшалар, саяжай учаскелері жатады.
Шаруа (фермерлік) қожалықтары - өмірлік мұраға қалдырылған қожалық, немесе
жерді жалға алып пайдалану негізінде ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру,
өңдеу және өткізу жүзеге асырылатын еркін кәсіпкерлік нысаны.
Ауыл шаруашылығы өнімі күнтізбелік жыл бойындағы өткізудің нақты орташа
салмақтандырылған бағасы бойынша өсімдік пен мал шаруашылығының өндірілген
өнімдерінің ақшалай көрінісін білдіреді.
Ауыл шаруашылығы өнімінің айғақты көлем индексін есептеп шығару үшін оның
көлемінің салыстырмалы бағалардағы көрсеткіші қолданылады.
Мал мен құсты өткізу бойынша (ет өндіру) мемлекетке, тұтыну
кооперацияларына, базарда, өзінің сауда желісі мен қоғамдық тамақтандыру
кәсіпорындары арқылы сойып сату, бартерлік операциялар бойынша айырбас және
басқалары келтіріледі.
Сүт өндіру сатылғанына немесе бір бөлігінің шаруашылықтағы бұзаулар мен
торайларды суаруға жұмсалғанына байланыссыз нақты сауылған сиыр, қой, ешкі,
түйе, бие сүттерімен сипатталады. Еміп жүрген бұзаулар емген сүт өнімге
кірмейді және сиыр өнімділігін есептегенде есепке алынбайды.
Жұмыртқа өндіруге жыл бойы үй құсының барлық түрінен, құсты ұдайы өндіруге
кеткен жұмыртқаны қоса (инкубация және басқалары), алынған жиыны кіреді.
Мал шаруашылығы өнімін өндіру және мал мен құс саны бойынша мәліметтер ауыл
шаруашылығы кәсіпорындарынан N 24-сх есеп беру нысаны негізінде ай сайын
жиналады. Үй шаруашылығы мен шаруа (фермерлік) қожалықтары бойынша бұл
көрсеткіштер көптеген елдерде қолданылып жүрген тәжірибеге сәйкес Агенттік
өңдеген әдістеме негізінде ай сайын есептеледі. Бұл есептеулер (бағалаулар)
негізіне мал мен құстың жыл сайынғы есебі (санағы), үй шаруашылықтары мен
шаруа (фермерлік) қожалықтарының қызметтерін ішінара тексеру және басқа
ақпарат көздері алынған. Әрбір аудандағы және облыстағы мал шаруашылығы
өнімінің көлемін және мал санын анықтағанда олардың қозғалысының барлық
баптары бойынша топталған мал мен құстың әр түрі бойынша ай сайын табын
айналымы құралады. Үй шаруашылықтары (яғни азаматтар) мен шаруа (фермерлік)
қожалықтарындағы табын айналымының көрсеткіштері мына ақпараттар негізінде
анықталады:
әр жылғы қаңтардың 1-індегі жағдай бойынша мал мен құс есебі;
тауар өндірушілердің белгілі бір санаты бойынша әр алуан арналар бойынша
мал шаруашылығы өнімін өндіру мен өткізу көлемдерін, малдың өнімділігін, әр
түрлі сойылған малдың әр басынан өнім шығуын тоқсан сайын бақылау және
басқалары;
мал шаруашылығы өнімін өндіру көлемін және шаруа қожалықтары мен үй
шаруашылықтарындағы мал санын есептегенде сондай-ақ ауыл шаруашылығы
кәсіпорындары мен үй шаруашылықтарын тексеруден алынған N 24-сх есеп беру
нысанындағы басқа ақпараттар да (халыққа мал сату, өнімділігі және с.с.)
пайдаланылады.
Орташа жылдық сүт сауымы –жыл басына және әресеп беру кезеңінің басына орта
есеппен сиыр басына шаққандағы бір сиырдан алынатын сүт мөлшері. Ауыл
шаруашылығы кәсіпорындарында бір сиырдан алынатын сүт сауымын анықтағанда,
шаруашылықтағы жалпы сиыр басынан бордақылаудағы, етті табындағы және
бұзауларды топтық емізуге бөлінген сиырлар алынып тасталынады.
Мал төлінің шығуы алынған төлдің орта есеппен аналық сиыр басына қатынасы
ретінде анықталады.
Мал өлімі өлген және мәжбүрлікпен өлтірілген мал басының айналымдағы жалпы
мал басына қатынасы ретінде анықталады (мал басы көрсеткіштерінің сомасы
жыл басына, төл алу мен малдың келіп түсуі жыл бойы)

Көлік
Тасымалданған жүк – көлікпен тасымалданған жүк мөлшері, тоннамен.
Көліктің жүк айналымы – көліктің жүк тасымалдау бойынша жұмыс көлемі, тонна-
километрмен көрсетіледі (яғни 1 тонна жүктің 1 километрге ауысуы). Тоннамен
есептелген тасымалданған жүк салмағының километрмен есептелген
тасымалдаудың қашықтығына көбейтіндісін қосу арқылы есептеледі.
Тасымалданған жолаушылар – белгілі бір уақыт кезеңінде тасымалданған
жолаушылар саны. Статистикада жолаушылар тасымалдауды бақылау бірлігі
жолаушы-жүріс болып табылады.
Көліктің жолаушы айналымы – көлік жұмысының жолаушыларды тасымалдау бойынша
көлемі. Өлшем бірлігі жолаушы-километр болып табылады, яғни жолаушыны 1 км
қашықтыққа ауыстыру. Әрбір тасымалдаудың жолаушылар санының көбейтіндісін
километрмен есептелген тасымалдаудың қашықтығына қосу арқылы анықталады.
Жүк пен жолаушыларды тасымалдау, жүк айналымы және жолаушы айналымы
республиканың Көлік және коммуникациялар министрлігінің кәсіпорындары:
Қазақстан темір жолы РМК, жеке меншік әуе компаниялары, Су жолдары РМҚК
ұсынған негізгі қызмет түрі – көлік (ОКЭД коды 60-62, 63, 63.3-тен
басқалары) кәсіпорындарының жинақтық қорытындысы негізінде анықталады.
Автомобиль көлігі бойынша – заңды тұлғалар қызметі туралы жаппай
мемлекеттік статистикалық бақылау, сондай-ақ кәсіпкерлік субъектісіне
жататын автокөлік ұйымдары (коммерциялық жүк және жолаушы тасымалдаумен
айналысатын жеке тұлғалар) орындаған жұмыс көлемін бағалау мәліметтері
кіреді.

Шағын кәсіпкерлік
Кәсіпкерлік қызметпен шұғылданатын шағын кәсіпорындар – есеп беру жылы
жұмыскерлердің (қосымша істеушілерсіз) тізімдік орташа саны 50 адамнан
аспайтын,өз қызметтерін коммерциялық негізде жүзеге асыратын, әділет
органдарында тіркелген және статистикалық тіркеуге енгізілгензаңды
тұлғалар.
Шағын бизнес кәсіпорындары – мына критерилерге жауап беретін кәсіпорындар
(заңды тұлғалар):
-          жұмыскерлердің орташа жылдық саны (қосымша істеушілерді қоса) 50
адмға дейін;
-          активтердің жылдық орташа жалпы құны 60000 есе есептік
көрсеткіштен аспайтын;
-          мынадай ұйымдық-құқықтық нысанда кәсіпкерлік қызметпен
шұғылданатын заңды тұлғалар:
-          толық серіктестік;
-          сенім серіктестігі;
-          жауапкершілігі шектеулі серіктестік;
-          қосымша жауапкершілікті серіктестік;
-          өндірістік кооператив.
Шағын бизнестің дамуын сипаттайтын негізгі көрсеткіштер істеп тұрған
шаруашылық субьектілері бойынша есептеледі. Істеп тұрған кәсіпорындарға
мыналар жатады:
-          белсенді, ағымдағыжылықандайдабірқызметтіжүзе геасырған;
-          жаңа, яғнитаяудағанатіркелген,
бірақәліөндірістікқызметтібастамаға н;
-          уақытша тоқтап тұрған кәсіпорындар.
Сыртқы сауда
Сыртқы сауда статистикасында есепке алынатын негізгі көрсеткіштер сыртқы
сауда айналымы, экспорт, импорт, сыртқы сауда балансының айырымы болып
табылады.
Сыртқы сауда айналымы – елдің белгілі бір кезеңдегі экспорты мен импорты
құндарының сомасы.
Тауарлар экспорты – отандық өндіріс тауарлары мен шетелде шығарылған
реэкспорттық тауарларды коммерциялық негізде елден сыртқа шығару.
Тауарлар импорты – ел ішінде пайдалану үшін және реэкспорт үшін арналған
шетелде шыққан тауарларды коммерциялық негізде шетелден әкелу.
Сыртқы сауда балансы (сыртқы сауда айырымы) – елдің белгілі бір кезеңдегі
экспорты мен импорты құндарының арақатынасы. Сыртқы сауда балансы, егер
экспорт құны импорт құнынан асып кетсе активті, ал керісінше арақатынаста
болса пассивті болып саналады.
Ұйымдастырылмаған сауданы қоспағандағы мәліметтер жүктік кеден мәлімдемесін
өңдеу негізінде алынған. Заңды тұлғалар үшін ресми мәлімдеуге кез келген
заңды тұлғаға тиесілі, не олардың қарауындағы мемлекеттің немесе басқаның
иелігіне, тұрған жеріне, кедендік жеңілдіктеріне байланыссыз республиканың
кеден шекарасы арқылы өткен барлық тауарлар жатады. Тауар дегеніміз – елдің
материалдық ресурстарын сырттан әкелгенде ұлғайтатын және сыртқа шығарғанда
азайтатын барлық жылжымалы мүлік (электр энергиясын, газды, мұнайды қоса).
Жеке тұлғалар үшін жүктік кеден мәлімдемесі өндірістік тұтынуға арналған
тауарларға толтырылады. Сөйтіп, кеден статистикасына ұйымдастырылмаған
сауда шеңберінде тасымалданған тауарлар кірмейді.
Ұйымдастырылмаған сауданы қоса алғандағы мәліметтер де жүктік кеден
мәлімдемесінен алынған ақпараттарға негізделген, алайда одан басқа сыртқы
сауда айналымы көлеміне есепке алынбаған экспорт пен импорттың қайықтық
сауда бойынша есептеулері қосымша енгізілген. Бұл есептеудің мәліметтері
нақты тауарлар мен елдерге бөлмей жалпы экспорт және импорт көлеміне
есептеледі.Ұйымдастырылмаған сауда көлемін анықтау әдістемесі, негізінде,
кеден органдарында ресми түрде есепке алынбаған, жасалған сыртқы сауда
операцияларын бағалауға негізделген.
Кеден статистикасы елдің мемлекеттік аумағына келіп түсетін және одан
сыртқа шығатын барлық тауарлар есептелетін сыртқы сауда есебінің жалпы
жүйесі негізінде тауарларды сырттан әкелу мен сыртқа шығарудың есебін
жүргізеді. Мұндағы елдің статистикалық аумағының шекарасы – мемлекеттік
шекара.
Экспорт көлеміне мыналар кіреді: ұлттық тауарлар экспорты, өңделгеннен
кейінгі тауарлар экспорты, импортталған тауарлар реэкспорты, еркін кеден
аймақтары мен еркін қоймалардан экспорт, баж салығы салынбайтын сауда
дүкендерінен тауар экспорты, сондай-ақ бір немесе одан көп жылға жал үшін
әкетілген тауарлар.
Импорттың негізгі құрамды бөліктері мыналар болып табылады: ел ішінде
пайдалануға арналған тауарлар импорты, өңдеу үшін пайдаланылған тауарлар
импорты, реимпортталған тауарлар, еркін кеден аймақтары мен еркін
қоймалардағы тауарлар импорты, баж салығы салынбайтын сауда аймағына
бағытталған тауарлар импорты, бір немесе одан көп жылға жал үшін әкелінген
тауарлар.
Кеден статистикасы мынадай операцияларды есепке алмайды:
-         монетарлық алтынмен, бағалы қағаздармен, айналымдағы
банкноттармен және монеталармен;
-         ел аумағы арқылы шетелдік тауарлар транзиті;
-         тауарларды елге әкелмей-ақ реэкспорттау;
-         уақытша әкелінген және әкетілген тауарлармен (көбінесе,
өткізілмеген бөлігі консигнацияға, көрмеге, жәрмеңкеге арналған тауарлар);
-         шетел мемлекеттерінің дипломатиялық және елшілік өкілдіктерінің
қызметке пайдалануға арналған тауарларымен; мемлекеттік органдарға,
мемлекет басшыларына, үкімет мүшелеріне сый тартулар;
-         мемлекеттен тыс орналасқан отандық әскери бөлімдердің жауынгерлік
әзірлік немесе күнделікті қызметіне арналған тауарлар;
-         коммерциялық мәні жоқ тауарлармен.
-         Сыртқы сауда ағынының географиялық бөлінуі мына схема бойынша
жүргізіледі:
-         тауарлар экспорты-тауар бағытталған (тұтынатын) ел бойынша;
-         тауарлар импорты-тауар шығарылатын ел бойынша.
Экспорттық тауарлардың құндық есебі ФОБ немесе ДАФ бағасында (тауар
бағасына оның құны мен тауарды кеме бортына немесе экспорттаушы елдің
шекарасына дейін жеткізіп беру және тиеу бойынша шығындары кіретін тауар
сату шарты); импорттық тауарлар – СИФ немесе СИП бағасында (тауар бағасына
оның құны мен тауарды портқа немесе импорттаушы елдің шекарасына дейін
сақтандыру және тасымалдау бойынша шығындары кіретін тауар сату шарты)
жүргізіледі.
Құндық көріністер АҚШ долларымен көрсетіледі, шетел валюталарын долларға
қайта есептеу кеден мәлімдемесін толтыруға қабылдаған күні Республиканың
Ұлттық банкі белгілеген ресми бағамы бойынша жүргізіледі.
Экспорт пен импортты есепке алғанда Тауарларды бейнелеп жазу мен кодтаудың
алты таңбалы үйлестірілген жүйесі (ҮЖ) және Еуропалық Одақтың құрастырылған
тарифтік-статистикалық номенклатурасы (ЕО ҚН) негізінде өңделген ТМД
елдері сыртқы экономикалық қызметінің тауарлық номенклатурасы (ТМД СЭҚ ТН)
классификаторы қолданылады.
ТМД СЭҚ ТН-ға сәйкес сандық есеп жүргізу мақсатында тауардың өлшем бірлігі
анықталады. Қосымша өлшем бірлігі анықталмаған тауарлар нетто салмағы
бойынша тоннамен есепке алынады. Әйтпеген жағдайда есепке алу
номенклатурада көрсетілген өлшем бірлікпен (дана, жұп, литр және т.б.)
жүргізіледі.

Бағалар
Тұтыну бағаларының индексі халықтың жеке тұтынуы үшін сатып алынған
тауарлар мен қызметтердің жалпы деңгейінің уақыт өткен сайын өзгеруін
сипаттайды. Тауарлар мен қызметтер жиыны 344 позициядан тұрады. Бағаларды
тіркеу барлық облыс орталықтарында, астанада және қалалар мен аудан
орталықтарының белгілі бір шеңберінде әр алуан меншік нысанындағы сауда
және қызмет саласы кәсіпорындарының ішінара желісі бойынша жүргізіледі.
Өлшеуішті агрегациялау үшін пайдаланылған жүйе олардың шығындарының бір
бөлігі ретінде өткен жылғы үй шаруашылықтарын тексеру материалдары
негізінде есептеледі. Республика бойынша орташа бағалар деңгейі жекелеген
аудандардың бағалары деңгейінің орташа арифметикалық салмақтандырылған
мөлшері ретінде анықталады.
Ең төмен күн-көріс мөлшері – қоғам дамуының осы дәуірінде қабылданған
деңгейде адамды ең төмен тұтынумен қанағаттануын қамтамасыз ететін ең төмен
тұтыну кәрзеңкесінің құндық бағасы.
Өнеркәсіптік өнім өндірушілердің баға индексі республика кәсіпорындары
дайындаған, қосылған құн салығы мен акцизсіз өнеркәсіптік өнім бағасының
динамикасын көрсетеді. Баға өзгеруіне бақылау жасау негізгі кәсіпорындардың
ішінара желісі бойынша жүргізіледі. Бағаларды тіркеу пайдаланылған шикізат
пен өндірістің технологиялық барысының негізгі сапалық параметрлері бойынша
жақын аса көрнекті бұйымдар кіретін тауарлардың белгілі бір тізімі бойынша
жүргізіледі. Экономикалық қызмет түрлері бойынша баға индекстерін
агрегациялау үшін өлшеу негізі ретінде өткен жылғы өнеркәсіптік өнім құны
туралы мәліметтер пайдаланылады.
Өндірістік-техникалық бағыттағы өнімдерді сатып алу бағаларының индексі
технология барысы үшінреспубликаның өнеркәсіптік кәсіпорындары сатып алған
материалдық-техникалық ресурстарға баға өсуінің динамикасын өлшеуге
арналған. Тіркеу ресурстардың таңдап алынған тобы бойынша жүргізіледі.
Жүк тасымалдау тарифінің индекстері әр алуан көлік түрлерімен жүк
тасымалдау бойынша қызметтер үшін көлік тарифтері өзгеруіне баға береді.
Бұл тасымалданған жүктің әр түрлі белгілері (жүк түрі, жөнелту мөлшері,
жеткізу жылдамдығы және с.с.) бойынша құрылымының өзгеруін есепке алмай-ақ
олардың базалық кезеңмен салыстырғанда ағымдағы кезеңдегі динамикасын
анықтайды. Әрбір көлік түрі бойынша белгілі бір қашықтыққа (белгілі бір
маршрутқа) аса жиі тасымалданатын жүк түрінің бір тоннасын нақты бір
көлікпен жеткізу деп түсінілетін көрнекті қызмет тарифі тіркеледі. Өлшеу
негізіне көлік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.