Әлеуметтiк-экономикалық ахуал
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Әлеуметтiк.экономикалық ахуал
1.1 Елдiң әлеуметтік.экономикалық дамуын талдау маңызды көрсеткiштер серпiнiн бағалау
1.2 Салық саясатын iске асыру
1.3. Бюджет жүйесiн жетiлдiру
2. 2005.2007 жылдарға арналған фискалдық саясаттың мақсаты мен мiндеттерi
2.1 Фискалдық саясаттың мақсаты мен мiндеттерi
2.2 Фискалдық саясатты iске асырудың негiзгi бағыттары
3. Фискалдық саясатты iске асыру тетiктерi
3.1 Елдiң әлеуметтiк.экономикалық дамуының 2005.2007 жылдарға арналған негізгi көрсеткiштерi
3.2 Шығындар саясаты
3.3 Бюджеттiк кредит беру
3.4 Қаржы активтерiмен операциялар
3.5 Мемлекеттiк және мемлекет кепiлдiк берген қарыз алу мен борышты басқару
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Әлеуметтiк.экономикалық ахуал
1.1 Елдiң әлеуметтік.экономикалық дамуын талдау маңызды көрсеткiштер серпiнiн бағалау
1.2 Салық саясатын iске асыру
1.3. Бюджет жүйесiн жетiлдiру
2. 2005.2007 жылдарға арналған фискалдық саясаттың мақсаты мен мiндеттерi
2.1 Фискалдық саясаттың мақсаты мен мiндеттерi
2.2 Фискалдық саясатты iске асырудың негiзгi бағыттары
3. Фискалдық саясатты iске асыру тетiктерi
3.1 Елдiң әлеуметтiк.экономикалық дамуының 2005.2007 жылдарға арналған негізгi көрсеткiштерi
3.2 Шығындар саясаты
3.3 Бюджеттiк кредит беру
3.4 Қаржы активтерiмен операциялар
3.5 Мемлекеттiк және мемлекет кепiлдiк берген қарыз алу мен борышты басқару
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кiрiспе
Ағымдағы жылы қабылданған Бюджет кодексi бюджет процесiн жүзеге асырудың жаңа ұстанымдарын айқындады. Ең алдымен, мемлекеттің экономикалық саясатына сәйкес орта мерзiмдiк бюджетті жоспарлау қажеттiгіне назар аударылуда. Бюджеттi жоспарлау процесiне стратегиялық бағдар беру мақсатында алдағы үш жылдық кезеңге арналған салық-бюджет саясатын анықтайтын құжат - Орта мерзiмдi фискалдық саясатты жыл сайын әзiрлеу шешiмi қабылданды.
Бұл құжаттың қажеттiлiгi экономикалық реформалар жетiстiгінің қоғамның қаржы жүйесiн дамыту бағыттарына, жүргiзiлiп жатқан салық-бюджет саясатының заман талабына барабарлығына тiкелей тәуелділігiмен негізделген. Қазақстандағы экономикалық өсудің жоғары қарқындары, бюджет кiрiстерiнiң өсуi, қаржы институттарының нығаюы, Ұлттық қордың құрылуы, мемлекеттік бюджет тапшылығының ыңғайлы деңгейi мемлекеттің неғұрлым белсендi фискалдық саясатын жүргізудi талап етедi. Мұндай жағдайларда бюджет мемлекеттiң ресурстарын жұмылдыру мен жұмсаудың басты құралы ретiнде саяси билiкке экономикаға ықпал етуге, оның құрылымдық қайта құрылуын қаржыландыруға, экономиканың басым секторларын дамытуды көтермелеуге, халықтың неғұрлым аз қорғалған жiктерiн әлеуметтiк қолдаумен қамтамасыз етуге шынайы мүмкiндiк бередi. Тиiстi қаржы жылына арналған бюджеттi әзiрлеу кезiнде Орта мерзiмдi саясат негіз болып табылады.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005-2007 жылдарға арналған орта мерзiмдi фискалдық саясаты (бұдан әрi - Орта мерзiмдi фискалдық саясат) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасы, Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005-2007 жылдарға арналған орта мерзiмдi жоспары, мемлекеттік және салалық (секторалдық) бағдарламалар негiзiнде әрi Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабiлеттi экономика үшiн, бәсекеге қабілетті халық үшiн" атты Қазақстан халқына Жолдауын есепке ала отырып әзiрлендi.
Ағымдағы жылы қабылданған Бюджет кодексi бюджет процесiн жүзеге асырудың жаңа ұстанымдарын айқындады. Ең алдымен, мемлекеттің экономикалық саясатына сәйкес орта мерзiмдiк бюджетті жоспарлау қажеттiгіне назар аударылуда. Бюджеттi жоспарлау процесiне стратегиялық бағдар беру мақсатында алдағы үш жылдық кезеңге арналған салық-бюджет саясатын анықтайтын құжат - Орта мерзiмдi фискалдық саясатты жыл сайын әзiрлеу шешiмi қабылданды.
Бұл құжаттың қажеттiлiгi экономикалық реформалар жетiстiгінің қоғамның қаржы жүйесiн дамыту бағыттарына, жүргiзiлiп жатқан салық-бюджет саясатының заман талабына барабарлығына тiкелей тәуелділігiмен негізделген. Қазақстандағы экономикалық өсудің жоғары қарқындары, бюджет кiрiстерiнiң өсуi, қаржы институттарының нығаюы, Ұлттық қордың құрылуы, мемлекеттік бюджет тапшылығының ыңғайлы деңгейi мемлекеттің неғұрлым белсендi фискалдық саясатын жүргізудi талап етедi. Мұндай жағдайларда бюджет мемлекеттiң ресурстарын жұмылдыру мен жұмсаудың басты құралы ретiнде саяси билiкке экономикаға ықпал етуге, оның құрылымдық қайта құрылуын қаржыландыруға, экономиканың басым секторларын дамытуды көтермелеуге, халықтың неғұрлым аз қорғалған жiктерiн әлеуметтiк қолдаумен қамтамасыз етуге шынайы мүмкiндiк бередi. Тиiстi қаржы жылына арналған бюджеттi әзiрлеу кезiнде Орта мерзiмдi саясат негіз болып табылады.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005-2007 жылдарға арналған орта мерзiмдi фискалдық саясаты (бұдан әрi - Орта мерзiмдi фискалдық саясат) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасы, Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005-2007 жылдарға арналған орта мерзiмдi жоспары, мемлекеттік және салалық (секторалдық) бағдарламалар негiзiнде әрi Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабiлеттi экономика үшiн, бәсекеге қабілетті халық үшiн" атты Қазақстан халқына Жолдауын есепке ала отырып әзiрлендi.
Қолданылғын әдебиеттер.
1 Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша телекоммуникация сферасындағы салық саясатының негізгі алғышарттары мен бағыттары.// “Аймақтық экономиканы басқару және мамандарды дайындау: ХХІ ғасырға көзқарас” Халықаралық ғылыми – практикалық конференция материалдары. Шымкент, 2003 ж., Б. 210-215.
2 Оңтүстік Қазақстан облысының телебайланыс саласындағы кәсіпорындарға салық салуды одан әрі меңгеру мәселелерінің жағдайы.// “Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы аймақтық экономиканың өзекті мәселелері” Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ ШФ “ Эконмика және құқық” факультеті профессор-оқытушылар құрамының Ғылыми еңбектері. Шымкент, 2003 ж., Б.287-291.
3 Салықтық бақылаудың заңдық және нормативтік негіздері.// Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті Ізденістер, нәтижелер, Алматы қ-сы, “Агроуниверситет”баспасы, 2004 ж.-№3, Б.161-165.
4 Салықтық бақылауды ұйымдастырудың экономикалық маңызы, объективтік қажеттілігі.// ҚазҰУ Хабаршысы, Экономика сериясы, Алматы қ-сы, “Қазақ университеті” баспасы, 2004 ж.-№5(45), Б.66-68.
5Салық бақылауын ұйымдастырудың қажеттілігі мен негізгі принциптері.// ҚазЭУ Хабаршысы, Алматы қ-сы, “Экономика” баспасы, 2004 ж.-№4(39), Б.144-147.
6 Салық комитетінің жұмысының ұйымдастырылуын және салықтық бақылауды жетілдіру.// “Қазақстанның БСҰ-ға кіруі: жүйелік жағдайларын талдау, оң бағыты, теріс салдары” Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. Алматы, 2004 ж., Б.290-296.
7 Мемлекеттік салық қызметінің ақпараттануы және олардың іс-әрекетінің бағалық көрсеткіші, оларды дамытудың қажеттілігі.// ҚазГЗУ-дың 10 жылдығына арналған “Қазақстан Республикасының мемлекеттік-құқықтық мәселелері” атты халықаралық ғылыми-теориялық конференциясының материалдары. Шымкент, 2004 ж., Б.160-162.
8 Салықтар теориясындағы салық ауыртпалығы туралы мәселенің зерттелу тарихы,// “Парасатты кеден саясаты – мемлекеттің экономикалық дамуының қуаты” атты Халықаралық ғылыми-практикалық конференция еңбектері. Шымкент, 2005 ж., Б.352-353.
9 Заңды тұлғалардың бюджетке төлейтін төлемдерін салық органының бақылауы.// “Қазақстан Республикасындағы білім концепциясын жүзеге асырудың қазіргі кезеңдегі жағдайы” атты халықаралық конференцияның еңбектері. Шымкент, 2005 ж., Б.11-13.
10 Заңды тұлғаларды салықтық бақылауда ұйымдастыруды жетілдіру тәсілдері.// “Аймақтық экономиканы басқару: поблемалары мен шешімдері” ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. Тараз, 2005 ж., Б.155-157.
11 Салық бақылауының қажеттілігі мен салық инспекторының ролі. .// ҚазЭУ Хабаршысы, Алматы қ-сы, “Экономика” баспасы, 2005 ж.-№2(44), Б.96-98.
1 Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша телекоммуникация сферасындағы салық саясатының негізгі алғышарттары мен бағыттары.// “Аймақтық экономиканы басқару және мамандарды дайындау: ХХІ ғасырға көзқарас” Халықаралық ғылыми – практикалық конференция материалдары. Шымкент, 2003 ж., Б. 210-215.
2 Оңтүстік Қазақстан облысының телебайланыс саласындағы кәсіпорындарға салық салуды одан әрі меңгеру мәселелерінің жағдайы.// “Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы аймақтық экономиканың өзекті мәселелері” Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ ШФ “ Эконмика және құқық” факультеті профессор-оқытушылар құрамының Ғылыми еңбектері. Шымкент, 2003 ж., Б.287-291.
3 Салықтық бақылаудың заңдық және нормативтік негіздері.// Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті Ізденістер, нәтижелер, Алматы қ-сы, “Агроуниверситет”баспасы, 2004 ж.-№3, Б.161-165.
4 Салықтық бақылауды ұйымдастырудың экономикалық маңызы, объективтік қажеттілігі.// ҚазҰУ Хабаршысы, Экономика сериясы, Алматы қ-сы, “Қазақ университеті” баспасы, 2004 ж.-№5(45), Б.66-68.
5Салық бақылауын ұйымдастырудың қажеттілігі мен негізгі принциптері.// ҚазЭУ Хабаршысы, Алматы қ-сы, “Экономика” баспасы, 2004 ж.-№4(39), Б.144-147.
6 Салық комитетінің жұмысының ұйымдастырылуын және салықтық бақылауды жетілдіру.// “Қазақстанның БСҰ-ға кіруі: жүйелік жағдайларын талдау, оң бағыты, теріс салдары” Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. Алматы, 2004 ж., Б.290-296.
7 Мемлекеттік салық қызметінің ақпараттануы және олардың іс-әрекетінің бағалық көрсеткіші, оларды дамытудың қажеттілігі.// ҚазГЗУ-дың 10 жылдығына арналған “Қазақстан Республикасының мемлекеттік-құқықтық мәселелері” атты халықаралық ғылыми-теориялық конференциясының материалдары. Шымкент, 2004 ж., Б.160-162.
8 Салықтар теориясындағы салық ауыртпалығы туралы мәселенің зерттелу тарихы,// “Парасатты кеден саясаты – мемлекеттің экономикалық дамуының қуаты” атты Халықаралық ғылыми-практикалық конференция еңбектері. Шымкент, 2005 ж., Б.352-353.
9 Заңды тұлғалардың бюджетке төлейтін төлемдерін салық органының бақылауы.// “Қазақстан Республикасындағы білім концепциясын жүзеге асырудың қазіргі кезеңдегі жағдайы” атты халықаралық конференцияның еңбектері. Шымкент, 2005 ж., Б.11-13.
10 Заңды тұлғаларды салықтық бақылауда ұйымдастыруды жетілдіру тәсілдері.// “Аймақтық экономиканы басқару: поблемалары мен шешімдері” ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. Тараз, 2005 ж., Б.155-157.
11 Салық бақылауының қажеттілігі мен салық инспекторының ролі. .// ҚазЭУ Хабаршысы, Алматы қ-сы, “Экономика” баспасы, 2005 ж.-№2(44), Б.96-98.
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Әлеуметтiк-экономикалық ахуал
1.1 Елдiң әлеуметтік-экономикалық дамуын талдау маңызды көрсеткiштер
серпiнiн бағалау
1.2 Салық саясатын iске асыру
1.3. Бюджет жүйесiн жетiлдiру
2. 2005-2007 жылдарға арналған фискалдық саясаттың мақсаты мен мiндеттерi
2.1 Фискалдық саясаттың мақсаты мен мiндеттерi
2.2 Фискалдық саясатты iске асырудың негiзгi бағыттары
3. Фискалдық саясатты iске асыру тетiктерi
3.1 Елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005-2007 жылдарға арналған
негізгi көрсеткiштерi
3.2 Шығындар саясаты
3.3 Бюджеттiк кредит беру
3.4 Қаржы активтерiмен операциялар
3.5 Мемлекеттiк және мемлекет кепiлдiк берген қарыз алу мен борышты басқару
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кiрiспе
Ағымдағы жылы қабылданған Бюджет кодексi бюджет процесiн жүзеге
асырудың жаңа ұстанымдарын айқындады. Ең алдымен, мемлекеттің экономикалық
саясатына сәйкес орта мерзiмдiк бюджетті жоспарлау қажеттiгіне назар
аударылуда. Бюджеттi жоспарлау процесiне стратегиялық бағдар беру
мақсатында алдағы үш жылдық кезеңге арналған салық-бюджет саясатын
анықтайтын құжат - Орта мерзiмдi фискалдық саясатты жыл сайын әзiрлеу
шешiмi қабылданды.
Бұл құжаттың қажеттiлiгi экономикалық реформалар жетiстiгінің
қоғамның қаржы жүйесiн дамыту бағыттарына, жүргiзiлiп жатқан салық-бюджет
саясатының заман талабына барабарлығына тiкелей тәуелділігiмен негізделген.
Қазақстандағы экономикалық өсудің жоғары қарқындары, бюджет кiрiстерiнiң
өсуi, қаржы институттарының нығаюы, Ұлттық қордың құрылуы, мемлекеттік
бюджет тапшылығының ыңғайлы деңгейi мемлекеттің неғұрлым белсендi фискалдық
саясатын жүргізудi талап етедi. Мұндай жағдайларда бюджет мемлекеттiң
ресурстарын жұмылдыру мен жұмсаудың басты құралы ретiнде саяси билiкке
экономикаға ықпал етуге, оның құрылымдық қайта құрылуын қаржыландыруға,
экономиканың басым секторларын дамытуды көтермелеуге, халықтың неғұрлым аз
қорғалған жiктерiн әлеуметтiк қолдаумен қамтамасыз етуге шынайы мүмкiндiк
бередi. Тиiстi қаржы жылына арналған бюджеттi әзiрлеу кезiнде Орта мерзiмдi
саясат негіз болып табылады.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005-2007 жылдарға арналған орта
мерзiмдi фискалдық саясаты (бұдан әрi - Орта мерзiмдi фискалдық саясат)
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасы,
Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005-2007
жылдарға арналған орта мерзiмдi жоспары, мемлекеттік және салалық
(секторалдық) бағдарламалар негiзiнде әрi Қазақстан Республикасы
Президентiнiң "Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабiлеттi
экономика үшiн, бәсекеге қабілетті халық үшiн" атты Қазақстан
халқына Жолдауын есепке ала отырып әзiрлендi.
1. Әлеуметтiк-экономикалық ахуал
1.1 Елдiң әлеуметтік-экономикалық дамуын талдау маңызды көрсеткiштер
серпiнiн бағалау
2003 жылы ЖIӨ-нiң нақты өсуi 9,2%-ды құрады, ал орташа жылдық
инфляция 6,4%-ға деңгейiнде қалыптасты.
Өткен жылы болжамдалғандай, әлемдiк экономика үрдiстерiнiң негiзiнде
мұнайдың жоғары бағасының және доллардың еркiн айырбасталатын басқа
валюталарға қатысты 20%-дан астам құнсыздануының әсерiнен теңгенiң АҚШ
долларына қатысты айырбас бағамы күшейді.
Саудадағы негізгі әрiптес елдер валюталарының қоржынына (евро, ресей
рублі, қытай юанi) қарағанда, теңгенiң АҚШ долларына қатысты күшейуiне
қарамастан, теңгенiң нақты мәнi 2,5%-ға құнсызданды.
Елдегi макроэкономикалық тұрақтылық экономиканың дамуына
ынталандырушы ықпал етуiн жалғастырды, бұл тауарлар мен қызметтер көрсету
өндiрiсiн, тiкелей шетелдiк инвестициялардың едәуiр ағыны мемлекеттiк
бюджетке кiрiстер түсiмiн ұлғайтудың және, сайып келгенде, ел халқының әл-
ауқатын арттырудың басты факторына айналды.
Бағалау бойынша 2004 жылғы бiрiншi жарты жылдықта өткен жылдың
осындай кезеңiмен салыстырғанда жалпы iшкi өнiмнiң (ЖIӨ) өсуi 9,1%-ды
құрады. 9,4%-ға өнеркәсiптегi, 5,2%-ға ауыл шаруашылығындағы көлемнiң
ұлғаюы өсудi қамтамасыз етті. Қызметтер көрсету секторында барлық көлiк
түрiмен жүк тасымалдау көлемi 9,3%-ға, бөлшек тауар айналымының көлемi 7,1
%-ға ұлғайды.
2004 жылғы бiрiншi жарты жылдықта 2003 жылғы осындай кезеңмен
салыстырғанда ЖIӨ құрылымында айтарлықтай өзгерiс болған жоқ. Бағалау
бойынша, тауарлар өндiрiсiнiң ЖIӨ-гі үлесi 40,6%-ды құрады (2003 жылғы
қаңтар-маусымда 39,1%), қызметтер көрсету өндiрiсi - 53,3 % (55,5 %).
Ағымдағы жылдың бiрiншi жарты жылдығының қорытындылары бойынша
инфляцияның орташа деңгейi 6,6 %-ды құрады және өткен жылдың тиiсті
кезеңiмен салыстырғанда айтарлықтай өзгерiске ұшыраған жоқ (6,7 %).
Әлемдiк рыноктағы қазақстандық негізгi тауарлардың әлемдiк бағаларының
жоғары деңгейi экспорттық түсiмдер көлемiнiң едәуір ұлғаюына ықпал еттi.
Ағымдағы жылдың бес айы iшiнде сыртқы сауда айналымы 11,5 млрд. АҚШ
долларын құрады және 2003 жылғы осындай кезеңнен 46 %-ға артық болды.
Экспорт 7 млрд. АҚШ долларын құрады, импорт - 4,5 млрд. АҚШ доллары, өсу
тиiсiнше 42 және 52 %.
Мұнай өндіру саласында шетелдiк инвесторлардың қатысуымен iрi
инвестициялық жобаларды, Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын iске
асыру, сондай-ақ бiрқатар салалық бағдарламаларды жүзеге асыру экономикаға
тартылатын инвестициялардың көлемiн жоғары деңгейде сақтап қалуға мүмкiндiк
бердi. Өткен жылғы осындай кезеңмен салыстырғанда негiзгi капиталға
инвестициялар 12,1 %-ға ұлғайды.
Мұнайдың сақталып отырған жоғары бағалары және елге валюта түсiмiнiң
iрi көлемiнiң ағыны теңге бағамы нығаюының негiзгi себебiне айналды.
Осылайша, 2004 жылғы бiрiншi жарты жылдықта теңгенiң орта өлшенген айырбас
бағамы 1 АҚШ доллар үшін 138,42 теңге құрады. Жыл басынан берi АҚШ
долларына номиналды көрiнiстегi теңге 5,07 %-ға нығайды.
Бағалау бойынша 2004 жылы инфляцияның орташа деңгейi 5,6-7%-ды
құрайды, бұл индикативтік жоспардың болжамына сай келедi.
Бағалар өсуiне қатысты қайта қаржыландырудың ресми ставкасының
деңгейi әлсiз оң болып ұсталады (7 %), бұл iскерлiк белсендiлiктi кеңейтудi
көтермелеуге мүмкiндiк бередi.
Елдiң сауда теңгерiмi нығайтылады. 2004 жылы оң сальдо 4,5 АҚШ доллары
мөлшерiнде бағаланып отыр.
Өнеркәсiптiк өндiрiс көлемiнiң өсуi 9,2 %-ды құрайды, ауыл шаруашылығының
жалпы өнiмiнiң көлемi өткен жылғы деңгейге қарағанда 2,8%-ға өседi. Негiзгi
капиталға инвестициялар 10%-ға артады.
Қызметтер көрсету саласындағы даму қарқындарының басып өсуi күтілуде.
2003 жылғы деңгейге қарағанда көрсетiлетiн байланыс қызметтерi
көлемiнiң өсу қарқыны 30%-ды, көлiктiкi 8,6%-ды, сауданiкi 8,5%-ды құрайды.
1.2 Салық саясатын iске асыру
2003 жылы салық заңдарындағы өзгерiстер салық жүктемесiн азайту, жаңа
техника мен алдыңғы қатарлы технологиялар ағынын көтермелеу және оларды
енгiзу жолымен елдiң экономикалық өсуiн көтермелеуге, мемлекет пен салық
төлеушiлердiң өзара қарым-қатынастарын жақсартуға бағытталған және елдiң
инвестициялық тартымдылығын жоғарылатуға арналған.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Iшкi және сыртқы саясаттың 2004
жылға арналған негiзгi бағыттары" атты Қазақстан халқына Жолдауына,
Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015
жылдарға арналған стратегиясына сәйкес салық жүктемесін азайту және елдiң
экономикалық өсуiн ынталандыру, сондай-ақ белгiлi бір санаттағы
азаматтардың кiрiстерiн заңдастыруын ынталандыру және еңбекақыны ұлғайту
мақсатында 2004 жылдан бастап жеке табыс салығының ставкалары азайтылды,
әлеуметтiк салық бойынша ставкалардың кемiмелi шәкілі енгізiлдi, қосылған
құн салығының ставкасы азайтылды, арнайы экономикалық аймақтар аумағында
салық салудың ерекше режимi белгiлендi, арнайы салық режимдерiн қолдану
салалары кеңейтiлдi.
Экономиканы одан әрi тұрақты дамыту, жүргiзілiп жатқан реформаларды
тереңдету мақсатында мұнай операцияларына, қаржы лизингiне, резидент
еместерге, қаржы құралдарына салық салу, сондай-ақ салықтық әкiмшiлендiру
нормалары жетiлдiрiлдi.
Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салудың жаңа шарттарын енгізудiң
негiзгi мақсаттары: бюджет кiрiстерiн мұнай операцияларынан барынша көп
алу, жер қойнауын пайдаланушылардың экономикалық ниеттерiн сақтай отырып,
тараптар мүдделерiнiң ең жоғарғы теңгерiмiне қол жеткiзу болып табылады.
Қаржы лизингiне салық салуды жетiлдiру Қазақстанда негізгi құралдарға
инвестицияларды қаржыландырудың аса маңызды құралдарының бiрi ретiнде
лизингті одан әрi дамытуға ықпал етедi.
1.3. Бюджет жүйесiн жетiлдiру
Бюджет жүйесiн жетiлдiру мақсатында соңғы жылдары Қазақстанда
бiрқатар шаралар кешенi жүргізiлдi.
Тұрақты негiзде жұмыс iстейтiн бюджет комиссиялары құрылды, олардың
мақсаты бюджеттер жобаларының уақтылы және сапалы әзiрленуiн қамтамасыз
ету, бюджеттердi нақтылау және атқару жөнiнде ұсыныстар тұжырымдау,
әкiмшiлердiң бюджеттiк бағдарламалардың iске асырылуы туралы есептерiн
қарау болып табылады.
Елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуының басымдықтарын көрсететiн
бағдарламалық, мақсатты бюджеттi қалыптастыру жүзеге асырылуда. Қазiргi
уақытта мемлекеттiк, салалық (секторалдық) бағдарламалар мемлекеттiң
әлеуметтiк-экономикалық саясатын iске асырудың негiзгi құралы болып
табылады.
2003 жылдан бастап қолданыстағы және әзiрленетiн мемлекеттiк, салалық
(секторалдық) бағдарламалар тiзбесi Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-
экономикалық дамуының орта мерзiмдi кезеңге арналған
индикативтiк жоспарының құрамында бекiтiледi.
Бюджеттен қаржыландыруды талап ететiн мемлекеттiк, салалық
(секторалдық) бағдарламалардың бәрiнде жылдар мен қаржыландыру көздерi
бөлiнiсiнде қаржы қаражатының талап етiлетiн көлемi айқындалған.
Елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуының басымдықтарын көрсететiн нақты
бюджетті қалыптастыру мақсатында, 2002 жылдан бастап бюджет оның есебiнен
мемлекеттің ағымдағы мұқтаждарын орындауға бағытталған бағдарламалар жүзеге
асырылған ағымдағы бюджет және экономикаға инвестициялық шығыстарды, яғни
инфрақұрылымды дамытуға, қала құрылысына, ақпараттық жүйелердi, ғылымды,
адами капиталға инвестицияларды құру мен дамытуға және т.с.с. арналған
шығыстарды қамтитын даму бюджетi болып бөлiндi. Бюджет қаражатын жұмсаудың
ашықтығын қамтамасыз ету және олар бойынша бюджеттiк бақылау жүргiзу үшiн
2002 жылдан бастап әкiмшiнiң өзiне жүктелген функцияларды орындау жөнiндегi
қызметiн бағалаудың негізгi құжаты ретiнде бюджеттiк бағдарламаның паспорты
енгiзілдi. Мұндай шараны ұтымды жоспарлау, бюджеттiк бағдарламаларды
орындау және әкiмшiлердiң бюджет ақшасының тиiмдi пайдаланылуы үшiн
жауапкершiлігін күшейту қажеттiгi айқындап бердi.
Бюджет жүйесiн жетiлдiру жөнiндегi жекелеген iс-шаралар барысында
шешiмi жүйелiк ұстанымды талап ететiн көптеген мәселелер анықталды. Осыған
байланысты қолданыстағы заңдар нормаларын реттеуге және жүйелеуге, олардың
неғұрлым икемдi құрылымын қамтамасыз етуге мүмкiндiк беретiн Бюджет кодексi
әзiрлендi.
Бюджет кодексiнде бюджет жүйесiнiң орнықтылығы мен тұрақтылығын
қамтамасыз ететiн жаңа қағидаттар бар, бұрын қолданылған бюджеттi жоспарлау
қағидаттары, барлық бюджет деңгейлерiнiң шығыс және кiрiс бөлiктерiн
қалыптастыру жөнiндегi ұстанымдар қайта қаралды.
Қолданыстағы заң кесiмдерiне функционалдық талдау жүргiзу нәтижесiнде
және орталық пен өңiрлер арасындағы қатынастардағы жинақталған оң және
терiс тәжiрибенi ескере отырып, бюджетаралық қатынастар қағидаттары, ресми
трансферттердiң нысандары, республикалық бюджеттiң, облыстық бюджеттiң,
республикалық маңызы бар қала, астана, аудандар (облыстық маңызы бар
қалалар) бюджетiнiң кiрiстерi айқындалды. Барлық бюджет деңгейлерiне
қаржылық орнықтылық беру мақсатында Бюджет кодексiнде бюджет деңгейлерiнiң
шығыстық өкілеттiктерi нақты бөлiндi. Бюджеттердiң дербестен күшейту үшiн,
сондай-ақ бюджетаралық қатынастардың тұрақтылығын қамтамасыз ету үшiн
бюджеттiк субвенциялар мен алып қоюлардың мөлшерi үш жылға арналып
белгіленетiн болады.
Бюджет кодексiнде бюджеттiк бағдарламалардың тиiмділiгiн бағалау туралы
бап көзделген, оған сәйкес тиiстi есептердi жүргізу, бюджеттiк
бағдарламалардың негiздемесiн, олардың орындалу барысы мен олар көрсететiн
елдiң әлеуметтік-экономикалық жағдайына ықпал етуiн талдау және бюджеттiк
бағдарламалардың тиiмсiз бағыттарын айқындау болып табылады.
Қазақстан республикасының Үкiметi әзiрлеген және бекiткен бюджеттік
бағдарламалардың тиiмділігіне бағалау жүргiзу әдiстемесi бюджетті
жоспарлау, атқару және оның атқарылуын бақылау процесiнде бюджеттiк
бағдарламалардың тиiмділігіне бағалау жүргiзу тәртiбi мен көрсеткiштерiнiң
жүйесiн айқындайды.
2005 жылға арналған республикалық бюджетті қалыптастыру кезінде
бюджеттiк бағдарламалар әкiмшілерiнiң 2005-2007 жылдарға арналған бюджеттiк
өтiнiмдерiн қараған кезде Республикалық бюджет комиссиясы республикалық
бюджеттік бағдарламалардың 2003 жылы және 2004 жылғы бiрiншi жарты жылдықта
iске асырылуы туралы ақпаратты қарады. Қарау нәтижелерi нақты бюджеттiк
бағдарламаны алдағы қаржы жылында орындаудың орындылығына және оны
қаржыландыру көлемдерiне қатысты шешiмдер қабылдау үшiн негiз болды.
Бюджеттiк инвестициялар ұғымы кеңейтiлдi, инвестициялық жобаларды кезең-
кезеңмен iрiктеу, сондай-ақ жобалардың тиiмдiлiгiн бағалау тәртiбi
енгiзiлуде.
Жергiлiктi атқарушы органдардың тек жоғары тұрған бюджеттен ғана
қарыз алу құқығы сақталып, сыртқы және iшкi капитал рыноктарынан қарыз алуы
алынып тасталады.
Ұлттық қорға қаражат аударудың жаңа тетігi енгiзiлдi, осыған сәйкес
Ұлттық қорды қалыптастыру көзi болып табылатын барлық ресми трансферттер
тiкелей мемлекеттiк бюджеттен аударылатын болады.
2. 2005-2007 жылдарға арналған фискалдық саясаттың мақсаты мен мiндеттерi
2.1 Фискалдық саясаттың мақсаты мен мiндеттерi
Орта мерзiмдi кезеңдегі фискалдық саясаттың негізгі мақсаты тұрақты
экономикалық дамудан және барлық өңiрлердегі азаматтардың әл-ауқатының
өсуiнен көрiнетiн ел экономикасының бәсекеге қабілеттiлiгiн арттыру болып
табылады.
Орта мерзiмдi кезеңде бұл мақсатқа қол жеткiзуге мынадай негiзгi
мiндеттердi шешу:
экономика салаларын әртараптандыру, ұзақ мерзiмдi жоспарда сервистік-
технологиялық экономикаға көшу үшiн жағдайлар дайындау;
көлеңкелi экономика үлесiн азайту;
ЖIӨ-ге қатысты мемлекеттiк борыштың мөлшерiн қысқарту, оның құрылымын
оңтайландыру; нфрақұрылымды және адами капиталды дамыту; мемлекет
көрсететiн қызметтер сапасын арттыру ықпал етедi.
Бұдан басқа, фискалдық саясат мемлекеттің жалпы экономикалық саясатының
маңызды құрамдаушысы бола отырып, жоспарланған кезеңде инфляцияның орташа
жылдық деңгейi бойынша белгiленген меженi, төлем балансының орнықтылығын,
тауарлар мен қызмет көрсетулердiң соңғы тұтынуының өсуiн және капиталдың
жинақталуын қолдауға ықпал етуi тиiс.
2.2 Фискалдық саясатты iске асырудың негiзгi бағыттары
Фискалдық саясат мiндеттерiн iске асыру мынадай негiзгi бағыттар
бойынша жүзеге асырылатын болады:
салық заңдарын және салық әкiмшiлiгiн жүргiзудi жетiлдiру;
мемлекеттiң мұнай кiрiстерiн Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры
арқылы пайдалану тетiктерiн жетілдiру;
шығыстарды, бiр жағынан, мемлекеттiк функциялардың толық көлемде тиiмдi
орындалуын және, екiншi жағынан, макроэкономикалық тұрақтылыққа
жәрдемдесудi қамтамасыз ететін деңгейде ұстау;
мемлекеттік шығыстардың нәтижелiлігі мен тиiмділігін, соның ішінде
бюджет процесiнiң барлық деңгейлерiнде бюджеттік бағдарламалау әдiстерiн
одан әрi енгізу жолымен арттыру;
дамуға бағытталатын бюджет шығыстарын тиiмдi қалыптастырудың
жүйелілiгiн қамтамасыз ету мақсатында инвестициялық жобаларды дайындау,
қарау, iрiктеу процесiн реттеу;
бюджетаралық қатынастарды жетiлдiру бюджет жүйесiнiң түрлi деңгейлерi
арасында кiрiс және шығыс өкiлеттіктердi нақты ажыратуды белгiлеу.
3. Фискалдық саясатты iске асыру тетiктерi
3.1 Елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005-2007 жылдарға арналған
негізгi көрсеткiштерi
Мақсатты өлшемдердi, қолдағы даму резервтерi мен сыртқы және iшкi
факторлардың күтiлетiн әсерiн есепке ала отырып айқындалатын республиканың
әлеуметтiк-экономикалық дамуының ықтимал сценарийлерiн қалыптастыру
Yкiметтiң орта мерзiмдi перспективадағы салық-бюджет саясатының
мүмкiндiктерiн айқындауға, мемлекеттiк шығыстар туралы салмақты шешiмдер
қабылдауға және тиiсiнше мемлекеттiк қаржы ресурстарын пайдаланудың
тиiмдiлiгiн арттыруға мүмкiндiк бередi.
Орта мерзiмдi фискалдық саясатты iске асырудың мiндеттерi мен негізгі
бағыттарын айқындау кезiнде ел экономикасын дамытудың 2005-2007 жылдарға
арналған базалық сценарийi негіз ретiнде алынды
Базалық сценарийде мұнайға әлемдiк баға бiр баррель үшiн 28-33 АҚШ
доллар аралығында болады деп болжанады. Сыртқы конъюнктура индексi 2003
жылмен салыстырғанда 2005 жылы тағы да 1,6%-ға одан әрi азая отырып, 5,4%-
ға кемидi. 2006-2007 жылдары индекс неғұрлым аз, жылына 0,5%-ға өсетiн
болады. Мұнайдың экспорттық бағасы бiр баррель үшiн 21-25 АҚШ доллары
деңгейiнде тұрақталады. Сауда теңгерiмiнiң оң сальдосы жылына орта есеппен
2,3 млрд. астам АҚШ долларын құрайды.
Осы сценарийге сәйкес ЖIӨ-нiң орташа жылдық өсуi 2005-2007 жылдары
8,1 %-ды құрайды.
Тауарлар өндiрiсiмен салыстырғанда қызметтер көрсетудiң басып өсу
үрдiсi сақталады. Болжанып отырған кезеңде тауар өндiрiсi орта есеппен
жылына 7,8 %-ға, ал қызметтер көрсету өндiрiсi 8,7 %-ға өседi.
Кәсiпорындардың қаржы жағдайының жақсаруымен бiрге халықтың нақты кiрiсiнiң
ұлғаюы экономиканың нақты секторына инвестициялардың өсуi үшiн қажеттi
жағдайлар жасайды.
Инвестициялық сұраныстың кеңеюi бiрiншi кезекте кәсiпорындардың дербес
қаражаты есебiнен алынатын инвестициялық қаржыландырудың iшкi көздерiмен
байланысты болады. Негiзгі капиталға инвестициялар көлемiнiң өсу қарқыны
жоспарланып отырған кезеңде 12-15 %-ды құрайды.
Инфляция деңгейi орта есеппен 2004 жылғы 5,6-7 %-дан 2007 жылы 4,1-5,5%-ға
дейiн төмендейдi.
Yкiметтiң фискалдық саясатының iске асырылуына тәуелсiз
макроэкономикалық факторлар өзгерген жағдайда оның негізгi параметрлерi
кейіннен мұндай өзгерiстердiң дәрежесiне қарай түзетiлетiнiн не
нақтыланатынын атап өту қажет.
3.2 Шығындар саясаты
Бюджет саясаты мемлекеттің түрлi экономика салаларына қатысты
тиiмділігін бағалауға негізделген және мемлекеттің қатысуы тән емес немесе
орынсыз бағыттар бойынша бюджет қаражатын жұмсауды қысқартуға бағытталған.
Бұл ретте ағымдағы мiндеттемелердi бiр мезгілде орындай отырып бюджет
ресурстарын түйiндi стратегиялық мiндеттердi кешендi шешуге шоғырландыру
маңызды болып табылды.
Фискалдық саясаттың мiндеттерiн iске асыру шеңберiнде мемлекеттiң
қаржы ресурстарын мемлекеттiк басқару функцияларының барынша тиiмдi әрi
толық орындалуын қамтамасыз ететiндей түрде тарату қажет. Бұл үшін
экономикалық және бюджеттік жоспарлаудың нарықтық экономика жағдайларына
бейiмделген тұтас жүйесiн құру қажет. Бағдарламалық құжаттарды оңтайландыру
және бiрiздендiру, олардың iс-шараларының бюджет шығыстарымен нақты өзара
байланысын белгiлеу бұл жұмыстың ажырамас бөлігі болып табылады.
Жоспарлаудың бағдарламалық-мақсатты әдiсiн одан әрi жетілдiру
мақсатында мемлекеттік, салалық (секторалдық) бағдарламаларды iске асырудың
тиiмдiлігін, олардың республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуына әсерiн
бағалау жүйесi әзiрленедi. Бұл бюджет қаражатын пайдалану тиiмдiлiгiн
едәуiр арттыруға мүмкiндiк бередi.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Бәсекеге қабiлеттi Қазақстан
үшiн, бәсекеге қабiлеттi экономика үшiн, бәсекеге қабiлетті халық үшiн"
атты Қазақстан халқына Жолдауына сәйкес, Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң
2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасы, Қазақстан Республикасының
әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005-2007 жылдарға арналған орта мерзiмдi
жоспары, мемлекеттiк және салалық (секторалдық) бағдарламалар негiзiнде
орта мерзiмдi кезеңдер бюджет шығыстарының мынадай басымдықтары айқындалды:
денсаулық сақтауды реформалау және дамыту; білiм берудi дамыту; әлеуметтік
реформаларды одан әрi тереңдету; индустриялық-инновациялық даму; аграрлық
секторды дамыту; жаңа тұрғын үй саясатын iске асыру; Астана қаласын дамыту.
2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттік бюджет шығыстары мемлекет
функцияларының орындалуын, мемлекеттік саясаттың iске асырылуын көрсететiн
салалық белгілерi мен функционалдық бағыты бойынша бiрiктiрiлген.
Мемлекеттiк бюджет шығыстарының ЖIӨ-ге пайызбен болжанып отырған көлемi
функционалдық бөлiнiстегі Қосымшада көрсетiлген.
2007 жылы шығыстардың жалпы көлемiнiң болжамды номиналды өсу қарқыны
2005 жылға қатысты 24 %-ды құрайды. Бұл ретте мемлекеттiк бюджет
шығыстарының өсу қарқыны ЖIӨ-нiң өсу қарқынынан төмен. Бұл әлемдiк, әсiресе
мұнай-газ секторындағы қолайлы конъюнктураға байланысты ЖIӨ-нiң жоғары
болжамды өсу қарқынымен негізделген. Мұнайдың жоғары әлемдiк бағалары
жағдайларында фискалдық саясат үстеме кiрiстердiң бiр бөлiгін Ұлттық қорда
шоғырландыру және кейiннен әлемдiк қаржы рыноктарына орналастыру жолымен
оларды айналыстан шығаруға бағытталады. Бұл инфляцияның өсуiне және
экономиканың "тым қызып кетуiне" жол бермеуге мүмкiндiк бередi.
Мұндай ұстанымның дұрыстығын мұнай экспорттаушы елдердiң көп жылдық
тәжiрибесi растайды. Ол жекелеген қолайлы жылдардағы шамадан тыс жоғары
мемлекеттiк шығыстар кейiннен, мұнай бағаларының циклдық төмендеу
жылдарында көбiнесе, экономикадағы макроэкономикалық теңгерiмсiздiк
салдарынан төменгi тұрмыс деңгейiне және мемлекеттiк кiрiстер мен
шығыстардың тұрақты теңгерiмiнiң бұзылуына алып келетiндiгін көрсетеді.
Мұның алдын алу үшін жекелеген уақыт кезеңдерiнде табиғи ресурстардан
түсетiн кiрiстердi пайдалану теңгерiмiне қол жеткiзу жөнiндегі шараларды
үнемi қабылдау және жетілдiру қажет.
3.3 Бюджеттiк кредит беру
Бюджеттiк кредит беру саясаты экономика саласында шешiмдердi қабылдау
рәсiмдерiне қойылатын талаптардан туындайды.
2005-2007 жылдарға арналған бюджеттiк кредит берудiң мақсаттары
экономика салаларында бәсекелi ортаны қалыптастыру әрi дамыту, сондай-ақ
адами капиталды дамыту болып табылады. Бюджеттiк кредит беру мемлекеттiк
және салалық (секторалдық) даму бағдарламалары шеңберiнде жүзеге асырылады
және олардың уақыттық шеңберлерi болады.
Бюджеттік кредиттер мынадай негiзгi бағыттар бойынша беріледi:
инвестициялық жобаларды (бағдарламаларды) қаржыландыру;
жоғары кәсiптiк білiмдi мамандарды даярлау;
мемлекеттiк кепiлдiктер бойынша мiндеттемелердi орындау;
жергiлiктi атқарушы органдарға, оның iшiнде жергілiктi бюджеттердiң
кассалық алшақтығын жабуға кредит беру;
қаржы агенттіктерi мәртебесi бар қаржылық даму институттарына кредит
ресурстарын беру.
Жүргiзiлетiн сыртқы саясатқа қарай бұдан былай қарыз алушылардың
санаттары шетелдiк мемлекеттермен толықтырылуы мүмкiн.
Жергілiктi атқарушы органдардың қарыз алуы республикалық бюджеттен
инвестициялық жобаларды қаржыландыруға, сондай-ақ кассалық алшақтықты
жабуға бюджеттік кредиттер алу нысанында ғана жүзеге асырылатын болады.
Жергiлiктi атқарушы органдардың кредит саясаты тек мемлекеттiк,
салалық (секторалдық) және өңiрлiк даму бағдарламаларын iске асыруға ғана
шоғырландырылады. Жергілiкті бюджеттерден бюджеттiк кредит беру қарыз
берушi банктер мен қаржы агенттігi мәртебесi бар қаржылық даму ұйымдары
арқылы жүзеге асырылады.
Қаржы агенттіктерi мәртебесi бар қаржылық даму ұйымдарына бюджеттік
кредит берудi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы
заңда нақты қаржылық даму ұйымына кредит беруге қаражат көздей отырып, осы
орайда бұл қаражаты пайдаланудың мақсаттары мен бағыттарын айқындай отырып,
кредит ресурстарын беру жолымен жүзеге асырған орынды.
Қаржылық даму ұйымдарының кредит саясатының осы ұйым үшiн Қазақстан
Республикасының Үкiметi белгілейтiн өзiндiк басымдықтары мен шектеулерi
болады.
Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005-2007
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберiнде 2005-2006 жылдары 84
млрд. теңге сомасында Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкiне
жеңiлдiктермен кредит беру және жергілiктi атқарушы органдарға тұрғын үй
салуға сыйақының нөлдiк ставкасы бойынша бюджеттiк кредит беру, сондай-ақ
2007 жылы 2005 жылы кредитке берiлетiн 42 млрд. теңгенi қайта инвестициялау
жүзеге асырылатын болады.
Орта мерзiмдi перспективада кредит қаражатын тиiмдi пайдалануға,
кредиттердi қайтару жөніндегі мiндеттемелердiң орындалуын қамтамасыз етуге
қойылатын талаптарды жоғарылатуға, қарыз алушылардың бюджет алдындағы
мерзiмi өткен берешектерiн азайтуға жәрдем ететiн бюджеттік кредит беру
рәсiмдерi мен тетiктерiн жетілдiру жалғасатын болады.
3.4 Қаржы активтерiмен операциялар
Орта мерзiмдi перспективада мемлекеттiк активтердi басқару
саласындағы мемлекеттік саясат экономиканың стратегиялық маңызды салаларын
дамытуды, соның iшiнде мемлекеттiк меншіктiң мақсатты әрi тиiмдi
пайдаланылуын бақылау жүйесiн қалпына келтiру және күшейту, мемлекеттiк
меншiктiң құрылымын оңтайландыруды жүзеге асыру жолымен реттеуге
бағытталған.
Қаржы активтерiн сатып алу экономиканың стратегиялық салаларының
мемлекет тарапынан елдiң экономикалық қауiпсiздігін қамтамасыз етуге,
сондай-ақ оларды тиiмдi дамытуға бағытталған тиiстi бақылануын орнату
құралдарының бiрi болып табылады.
Мемлекеттік меншiкке заңды тұлғалардың акцияларын, қатысу үлестерiн
сатып алу Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк мүлiктi басқару және
жекешелендiру тұжырымдамасына сәйкес жүзеге асырылатын болады. Жалпы
мемлекеттiк ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Әлеуметтiк-экономикалық ахуал
1.1 Елдiң әлеуметтік-экономикалық дамуын талдау маңызды көрсеткiштер
серпiнiн бағалау
1.2 Салық саясатын iске асыру
1.3. Бюджет жүйесiн жетiлдiру
2. 2005-2007 жылдарға арналған фискалдық саясаттың мақсаты мен мiндеттерi
2.1 Фискалдық саясаттың мақсаты мен мiндеттерi
2.2 Фискалдық саясатты iске асырудың негiзгi бағыттары
3. Фискалдық саясатты iске асыру тетiктерi
3.1 Елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005-2007 жылдарға арналған
негізгi көрсеткiштерi
3.2 Шығындар саясаты
3.3 Бюджеттiк кредит беру
3.4 Қаржы активтерiмен операциялар
3.5 Мемлекеттiк және мемлекет кепiлдiк берген қарыз алу мен борышты басқару
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кiрiспе
Ағымдағы жылы қабылданған Бюджет кодексi бюджет процесiн жүзеге
асырудың жаңа ұстанымдарын айқындады. Ең алдымен, мемлекеттің экономикалық
саясатына сәйкес орта мерзiмдiк бюджетті жоспарлау қажеттiгіне назар
аударылуда. Бюджеттi жоспарлау процесiне стратегиялық бағдар беру
мақсатында алдағы үш жылдық кезеңге арналған салық-бюджет саясатын
анықтайтын құжат - Орта мерзiмдi фискалдық саясатты жыл сайын әзiрлеу
шешiмi қабылданды.
Бұл құжаттың қажеттiлiгi экономикалық реформалар жетiстiгінің
қоғамның қаржы жүйесiн дамыту бағыттарына, жүргiзiлiп жатқан салық-бюджет
саясатының заман талабына барабарлығына тiкелей тәуелділігiмен негізделген.
Қазақстандағы экономикалық өсудің жоғары қарқындары, бюджет кiрiстерiнiң
өсуi, қаржы институттарының нығаюы, Ұлттық қордың құрылуы, мемлекеттік
бюджет тапшылығының ыңғайлы деңгейi мемлекеттің неғұрлым белсендi фискалдық
саясатын жүргізудi талап етедi. Мұндай жағдайларда бюджет мемлекеттiң
ресурстарын жұмылдыру мен жұмсаудың басты құралы ретiнде саяси билiкке
экономикаға ықпал етуге, оның құрылымдық қайта құрылуын қаржыландыруға,
экономиканың басым секторларын дамытуды көтермелеуге, халықтың неғұрлым аз
қорғалған жiктерiн әлеуметтiк қолдаумен қамтамасыз етуге шынайы мүмкiндiк
бередi. Тиiстi қаржы жылына арналған бюджеттi әзiрлеу кезiнде Орта мерзiмдi
саясат негіз болып табылады.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005-2007 жылдарға арналған орта
мерзiмдi фискалдық саясаты (бұдан әрi - Орта мерзiмдi фискалдық саясат)
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасы,
Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005-2007
жылдарға арналған орта мерзiмдi жоспары, мемлекеттік және салалық
(секторалдық) бағдарламалар негiзiнде әрi Қазақстан Республикасы
Президентiнiң "Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабiлеттi
экономика үшiн, бәсекеге қабілетті халық үшiн" атты Қазақстан
халқына Жолдауын есепке ала отырып әзiрлендi.
1. Әлеуметтiк-экономикалық ахуал
1.1 Елдiң әлеуметтік-экономикалық дамуын талдау маңызды көрсеткiштер
серпiнiн бағалау
2003 жылы ЖIӨ-нiң нақты өсуi 9,2%-ды құрады, ал орташа жылдық
инфляция 6,4%-ға деңгейiнде қалыптасты.
Өткен жылы болжамдалғандай, әлемдiк экономика үрдiстерiнiң негiзiнде
мұнайдың жоғары бағасының және доллардың еркiн айырбасталатын басқа
валюталарға қатысты 20%-дан астам құнсыздануының әсерiнен теңгенiң АҚШ
долларына қатысты айырбас бағамы күшейді.
Саудадағы негізгі әрiптес елдер валюталарының қоржынына (евро, ресей
рублі, қытай юанi) қарағанда, теңгенiң АҚШ долларына қатысты күшейуiне
қарамастан, теңгенiң нақты мәнi 2,5%-ға құнсызданды.
Елдегi макроэкономикалық тұрақтылық экономиканың дамуына
ынталандырушы ықпал етуiн жалғастырды, бұл тауарлар мен қызметтер көрсету
өндiрiсiн, тiкелей шетелдiк инвестициялардың едәуiр ағыны мемлекеттiк
бюджетке кiрiстер түсiмiн ұлғайтудың және, сайып келгенде, ел халқының әл-
ауқатын арттырудың басты факторына айналды.
Бағалау бойынша 2004 жылғы бiрiншi жарты жылдықта өткен жылдың
осындай кезеңiмен салыстырғанда жалпы iшкi өнiмнiң (ЖIӨ) өсуi 9,1%-ды
құрады. 9,4%-ға өнеркәсiптегi, 5,2%-ға ауыл шаруашылығындағы көлемнiң
ұлғаюы өсудi қамтамасыз етті. Қызметтер көрсету секторында барлық көлiк
түрiмен жүк тасымалдау көлемi 9,3%-ға, бөлшек тауар айналымының көлемi 7,1
%-ға ұлғайды.
2004 жылғы бiрiншi жарты жылдықта 2003 жылғы осындай кезеңмен
салыстырғанда ЖIӨ құрылымында айтарлықтай өзгерiс болған жоқ. Бағалау
бойынша, тауарлар өндiрiсiнiң ЖIӨ-гі үлесi 40,6%-ды құрады (2003 жылғы
қаңтар-маусымда 39,1%), қызметтер көрсету өндiрiсi - 53,3 % (55,5 %).
Ағымдағы жылдың бiрiншi жарты жылдығының қорытындылары бойынша
инфляцияның орташа деңгейi 6,6 %-ды құрады және өткен жылдың тиiсті
кезеңiмен салыстырғанда айтарлықтай өзгерiске ұшыраған жоқ (6,7 %).
Әлемдiк рыноктағы қазақстандық негізгi тауарлардың әлемдiк бағаларының
жоғары деңгейi экспорттық түсiмдер көлемiнiң едәуір ұлғаюына ықпал еттi.
Ағымдағы жылдың бес айы iшiнде сыртқы сауда айналымы 11,5 млрд. АҚШ
долларын құрады және 2003 жылғы осындай кезеңнен 46 %-ға артық болды.
Экспорт 7 млрд. АҚШ долларын құрады, импорт - 4,5 млрд. АҚШ доллары, өсу
тиiсiнше 42 және 52 %.
Мұнай өндіру саласында шетелдiк инвесторлардың қатысуымен iрi
инвестициялық жобаларды, Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын iске
асыру, сондай-ақ бiрқатар салалық бағдарламаларды жүзеге асыру экономикаға
тартылатын инвестициялардың көлемiн жоғары деңгейде сақтап қалуға мүмкiндiк
бердi. Өткен жылғы осындай кезеңмен салыстырғанда негiзгi капиталға
инвестициялар 12,1 %-ға ұлғайды.
Мұнайдың сақталып отырған жоғары бағалары және елге валюта түсiмiнiң
iрi көлемiнiң ағыны теңге бағамы нығаюының негiзгi себебiне айналды.
Осылайша, 2004 жылғы бiрiншi жарты жылдықта теңгенiң орта өлшенген айырбас
бағамы 1 АҚШ доллар үшін 138,42 теңге құрады. Жыл басынан берi АҚШ
долларына номиналды көрiнiстегi теңге 5,07 %-ға нығайды.
Бағалау бойынша 2004 жылы инфляцияның орташа деңгейi 5,6-7%-ды
құрайды, бұл индикативтік жоспардың болжамына сай келедi.
Бағалар өсуiне қатысты қайта қаржыландырудың ресми ставкасының
деңгейi әлсiз оң болып ұсталады (7 %), бұл iскерлiк белсендiлiктi кеңейтудi
көтермелеуге мүмкiндiк бередi.
Елдiң сауда теңгерiмi нығайтылады. 2004 жылы оң сальдо 4,5 АҚШ доллары
мөлшерiнде бағаланып отыр.
Өнеркәсiптiк өндiрiс көлемiнiң өсуi 9,2 %-ды құрайды, ауыл шаруашылығының
жалпы өнiмiнiң көлемi өткен жылғы деңгейге қарағанда 2,8%-ға өседi. Негiзгi
капиталға инвестициялар 10%-ға артады.
Қызметтер көрсету саласындағы даму қарқындарының басып өсуi күтілуде.
2003 жылғы деңгейге қарағанда көрсетiлетiн байланыс қызметтерi
көлемiнiң өсу қарқыны 30%-ды, көлiктiкi 8,6%-ды, сауданiкi 8,5%-ды құрайды.
1.2 Салық саясатын iске асыру
2003 жылы салық заңдарындағы өзгерiстер салық жүктемесiн азайту, жаңа
техника мен алдыңғы қатарлы технологиялар ағынын көтермелеу және оларды
енгiзу жолымен елдiң экономикалық өсуiн көтермелеуге, мемлекет пен салық
төлеушiлердiң өзара қарым-қатынастарын жақсартуға бағытталған және елдiң
инвестициялық тартымдылығын жоғарылатуға арналған.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Iшкi және сыртқы саясаттың 2004
жылға арналған негiзгi бағыттары" атты Қазақстан халқына Жолдауына,
Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015
жылдарға арналған стратегиясына сәйкес салық жүктемесін азайту және елдiң
экономикалық өсуiн ынталандыру, сондай-ақ белгiлi бір санаттағы
азаматтардың кiрiстерiн заңдастыруын ынталандыру және еңбекақыны ұлғайту
мақсатында 2004 жылдан бастап жеке табыс салығының ставкалары азайтылды,
әлеуметтiк салық бойынша ставкалардың кемiмелi шәкілі енгізiлдi, қосылған
құн салығының ставкасы азайтылды, арнайы экономикалық аймақтар аумағында
салық салудың ерекше режимi белгiлендi, арнайы салық режимдерiн қолдану
салалары кеңейтiлдi.
Экономиканы одан әрi тұрақты дамыту, жүргiзілiп жатқан реформаларды
тереңдету мақсатында мұнай операцияларына, қаржы лизингiне, резидент
еместерге, қаржы құралдарына салық салу, сондай-ақ салықтық әкiмшiлендiру
нормалары жетiлдiрiлдi.
Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салудың жаңа шарттарын енгізудiң
негiзгi мақсаттары: бюджет кiрiстерiн мұнай операцияларынан барынша көп
алу, жер қойнауын пайдаланушылардың экономикалық ниеттерiн сақтай отырып,
тараптар мүдделерiнiң ең жоғарғы теңгерiмiне қол жеткiзу болып табылады.
Қаржы лизингiне салық салуды жетiлдiру Қазақстанда негізгi құралдарға
инвестицияларды қаржыландырудың аса маңызды құралдарының бiрi ретiнде
лизингті одан әрi дамытуға ықпал етедi.
1.3. Бюджет жүйесiн жетiлдiру
Бюджет жүйесiн жетiлдiру мақсатында соңғы жылдары Қазақстанда
бiрқатар шаралар кешенi жүргізiлдi.
Тұрақты негiзде жұмыс iстейтiн бюджет комиссиялары құрылды, олардың
мақсаты бюджеттер жобаларының уақтылы және сапалы әзiрленуiн қамтамасыз
ету, бюджеттердi нақтылау және атқару жөнiнде ұсыныстар тұжырымдау,
әкiмшiлердiң бюджеттiк бағдарламалардың iске асырылуы туралы есептерiн
қарау болып табылады.
Елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуының басымдықтарын көрсететiн
бағдарламалық, мақсатты бюджеттi қалыптастыру жүзеге асырылуда. Қазiргi
уақытта мемлекеттiк, салалық (секторалдық) бағдарламалар мемлекеттiң
әлеуметтiк-экономикалық саясатын iске асырудың негiзгi құралы болып
табылады.
2003 жылдан бастап қолданыстағы және әзiрленетiн мемлекеттiк, салалық
(секторалдық) бағдарламалар тiзбесi Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-
экономикалық дамуының орта мерзiмдi кезеңге арналған
индикативтiк жоспарының құрамында бекiтiледi.
Бюджеттен қаржыландыруды талап ететiн мемлекеттiк, салалық
(секторалдық) бағдарламалардың бәрiнде жылдар мен қаржыландыру көздерi
бөлiнiсiнде қаржы қаражатының талап етiлетiн көлемi айқындалған.
Елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуының басымдықтарын көрсететiн нақты
бюджетті қалыптастыру мақсатында, 2002 жылдан бастап бюджет оның есебiнен
мемлекеттің ағымдағы мұқтаждарын орындауға бағытталған бағдарламалар жүзеге
асырылған ағымдағы бюджет және экономикаға инвестициялық шығыстарды, яғни
инфрақұрылымды дамытуға, қала құрылысына, ақпараттық жүйелердi, ғылымды,
адами капиталға инвестицияларды құру мен дамытуға және т.с.с. арналған
шығыстарды қамтитын даму бюджетi болып бөлiндi. Бюджет қаражатын жұмсаудың
ашықтығын қамтамасыз ету және олар бойынша бюджеттiк бақылау жүргiзу үшiн
2002 жылдан бастап әкiмшiнiң өзiне жүктелген функцияларды орындау жөнiндегi
қызметiн бағалаудың негізгi құжаты ретiнде бюджеттiк бағдарламаның паспорты
енгiзілдi. Мұндай шараны ұтымды жоспарлау, бюджеттiк бағдарламаларды
орындау және әкiмшiлердiң бюджет ақшасының тиiмдi пайдаланылуы үшiн
жауапкершiлігін күшейту қажеттiгi айқындап бердi.
Бюджет жүйесiн жетiлдiру жөнiндегi жекелеген iс-шаралар барысында
шешiмi жүйелiк ұстанымды талап ететiн көптеген мәселелер анықталды. Осыған
байланысты қолданыстағы заңдар нормаларын реттеуге және жүйелеуге, олардың
неғұрлым икемдi құрылымын қамтамасыз етуге мүмкiндiк беретiн Бюджет кодексi
әзiрлендi.
Бюджет кодексiнде бюджет жүйесiнiң орнықтылығы мен тұрақтылығын
қамтамасыз ететiн жаңа қағидаттар бар, бұрын қолданылған бюджеттi жоспарлау
қағидаттары, барлық бюджет деңгейлерiнiң шығыс және кiрiс бөлiктерiн
қалыптастыру жөнiндегi ұстанымдар қайта қаралды.
Қолданыстағы заң кесiмдерiне функционалдық талдау жүргiзу нәтижесiнде
және орталық пен өңiрлер арасындағы қатынастардағы жинақталған оң және
терiс тәжiрибенi ескере отырып, бюджетаралық қатынастар қағидаттары, ресми
трансферттердiң нысандары, республикалық бюджеттiң, облыстық бюджеттiң,
республикалық маңызы бар қала, астана, аудандар (облыстық маңызы бар
қалалар) бюджетiнiң кiрiстерi айқындалды. Барлық бюджет деңгейлерiне
қаржылық орнықтылық беру мақсатында Бюджет кодексiнде бюджет деңгейлерiнiң
шығыстық өкілеттiктерi нақты бөлiндi. Бюджеттердiң дербестен күшейту үшiн,
сондай-ақ бюджетаралық қатынастардың тұрақтылығын қамтамасыз ету үшiн
бюджеттiк субвенциялар мен алып қоюлардың мөлшерi үш жылға арналып
белгіленетiн болады.
Бюджет кодексiнде бюджеттiк бағдарламалардың тиiмділiгiн бағалау туралы
бап көзделген, оған сәйкес тиiстi есептердi жүргізу, бюджеттiк
бағдарламалардың негiздемесiн, олардың орындалу барысы мен олар көрсететiн
елдiң әлеуметтік-экономикалық жағдайына ықпал етуiн талдау және бюджеттiк
бағдарламалардың тиiмсiз бағыттарын айқындау болып табылады.
Қазақстан республикасының Үкiметi әзiрлеген және бекiткен бюджеттік
бағдарламалардың тиiмділігіне бағалау жүргiзу әдiстемесi бюджетті
жоспарлау, атқару және оның атқарылуын бақылау процесiнде бюджеттiк
бағдарламалардың тиiмділігіне бағалау жүргiзу тәртiбi мен көрсеткiштерiнiң
жүйесiн айқындайды.
2005 жылға арналған республикалық бюджетті қалыптастыру кезінде
бюджеттiк бағдарламалар әкiмшілерiнiң 2005-2007 жылдарға арналған бюджеттiк
өтiнiмдерiн қараған кезде Республикалық бюджет комиссиясы республикалық
бюджеттік бағдарламалардың 2003 жылы және 2004 жылғы бiрiншi жарты жылдықта
iске асырылуы туралы ақпаратты қарады. Қарау нәтижелерi нақты бюджеттiк
бағдарламаны алдағы қаржы жылында орындаудың орындылығына және оны
қаржыландыру көлемдерiне қатысты шешiмдер қабылдау үшiн негiз болды.
Бюджеттiк инвестициялар ұғымы кеңейтiлдi, инвестициялық жобаларды кезең-
кезеңмен iрiктеу, сондай-ақ жобалардың тиiмдiлiгiн бағалау тәртiбi
енгiзiлуде.
Жергiлiктi атқарушы органдардың тек жоғары тұрған бюджеттен ғана
қарыз алу құқығы сақталып, сыртқы және iшкi капитал рыноктарынан қарыз алуы
алынып тасталады.
Ұлттық қорға қаражат аударудың жаңа тетігi енгiзiлдi, осыған сәйкес
Ұлттық қорды қалыптастыру көзi болып табылатын барлық ресми трансферттер
тiкелей мемлекеттiк бюджеттен аударылатын болады.
2. 2005-2007 жылдарға арналған фискалдық саясаттың мақсаты мен мiндеттерi
2.1 Фискалдық саясаттың мақсаты мен мiндеттерi
Орта мерзiмдi кезеңдегі фискалдық саясаттың негізгі мақсаты тұрақты
экономикалық дамудан және барлық өңiрлердегі азаматтардың әл-ауқатының
өсуiнен көрiнетiн ел экономикасының бәсекеге қабілеттiлiгiн арттыру болып
табылады.
Орта мерзiмдi кезеңде бұл мақсатқа қол жеткiзуге мынадай негiзгi
мiндеттердi шешу:
экономика салаларын әртараптандыру, ұзақ мерзiмдi жоспарда сервистік-
технологиялық экономикаға көшу үшiн жағдайлар дайындау;
көлеңкелi экономика үлесiн азайту;
ЖIӨ-ге қатысты мемлекеттiк борыштың мөлшерiн қысқарту, оның құрылымын
оңтайландыру; нфрақұрылымды және адами капиталды дамыту; мемлекет
көрсететiн қызметтер сапасын арттыру ықпал етедi.
Бұдан басқа, фискалдық саясат мемлекеттің жалпы экономикалық саясатының
маңызды құрамдаушысы бола отырып, жоспарланған кезеңде инфляцияның орташа
жылдық деңгейi бойынша белгiленген меженi, төлем балансының орнықтылығын,
тауарлар мен қызмет көрсетулердiң соңғы тұтынуының өсуiн және капиталдың
жинақталуын қолдауға ықпал етуi тиiс.
2.2 Фискалдық саясатты iске асырудың негiзгi бағыттары
Фискалдық саясат мiндеттерiн iске асыру мынадай негiзгi бағыттар
бойынша жүзеге асырылатын болады:
салық заңдарын және салық әкiмшiлiгiн жүргiзудi жетiлдiру;
мемлекеттiң мұнай кiрiстерiн Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры
арқылы пайдалану тетiктерiн жетілдiру;
шығыстарды, бiр жағынан, мемлекеттiк функциялардың толық көлемде тиiмдi
орындалуын және, екiншi жағынан, макроэкономикалық тұрақтылыққа
жәрдемдесудi қамтамасыз ететін деңгейде ұстау;
мемлекеттік шығыстардың нәтижелiлігі мен тиiмділігін, соның ішінде
бюджет процесiнiң барлық деңгейлерiнде бюджеттік бағдарламалау әдiстерiн
одан әрi енгізу жолымен арттыру;
дамуға бағытталатын бюджет шығыстарын тиiмдi қалыптастырудың
жүйелілiгiн қамтамасыз ету мақсатында инвестициялық жобаларды дайындау,
қарау, iрiктеу процесiн реттеу;
бюджетаралық қатынастарды жетiлдiру бюджет жүйесiнiң түрлi деңгейлерi
арасында кiрiс және шығыс өкiлеттіктердi нақты ажыратуды белгiлеу.
3. Фискалдық саясатты iске асыру тетiктерi
3.1 Елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005-2007 жылдарға арналған
негізгi көрсеткiштерi
Мақсатты өлшемдердi, қолдағы даму резервтерi мен сыртқы және iшкi
факторлардың күтiлетiн әсерiн есепке ала отырып айқындалатын республиканың
әлеуметтiк-экономикалық дамуының ықтимал сценарийлерiн қалыптастыру
Yкiметтiң орта мерзiмдi перспективадағы салық-бюджет саясатының
мүмкiндiктерiн айқындауға, мемлекеттiк шығыстар туралы салмақты шешiмдер
қабылдауға және тиiсiнше мемлекеттiк қаржы ресурстарын пайдаланудың
тиiмдiлiгiн арттыруға мүмкiндiк бередi.
Орта мерзiмдi фискалдық саясатты iске асырудың мiндеттерi мен негізгі
бағыттарын айқындау кезiнде ел экономикасын дамытудың 2005-2007 жылдарға
арналған базалық сценарийi негіз ретiнде алынды
Базалық сценарийде мұнайға әлемдiк баға бiр баррель үшiн 28-33 АҚШ
доллар аралығында болады деп болжанады. Сыртқы конъюнктура индексi 2003
жылмен салыстырғанда 2005 жылы тағы да 1,6%-ға одан әрi азая отырып, 5,4%-
ға кемидi. 2006-2007 жылдары индекс неғұрлым аз, жылына 0,5%-ға өсетiн
болады. Мұнайдың экспорттық бағасы бiр баррель үшiн 21-25 АҚШ доллары
деңгейiнде тұрақталады. Сауда теңгерiмiнiң оң сальдосы жылына орта есеппен
2,3 млрд. астам АҚШ долларын құрайды.
Осы сценарийге сәйкес ЖIӨ-нiң орташа жылдық өсуi 2005-2007 жылдары
8,1 %-ды құрайды.
Тауарлар өндiрiсiмен салыстырғанда қызметтер көрсетудiң басып өсу
үрдiсi сақталады. Болжанып отырған кезеңде тауар өндiрiсi орта есеппен
жылына 7,8 %-ға, ал қызметтер көрсету өндiрiсi 8,7 %-ға өседi.
Кәсiпорындардың қаржы жағдайының жақсаруымен бiрге халықтың нақты кiрiсiнiң
ұлғаюы экономиканың нақты секторына инвестициялардың өсуi үшiн қажеттi
жағдайлар жасайды.
Инвестициялық сұраныстың кеңеюi бiрiншi кезекте кәсiпорындардың дербес
қаражаты есебiнен алынатын инвестициялық қаржыландырудың iшкi көздерiмен
байланысты болады. Негiзгі капиталға инвестициялар көлемiнiң өсу қарқыны
жоспарланып отырған кезеңде 12-15 %-ды құрайды.
Инфляция деңгейi орта есеппен 2004 жылғы 5,6-7 %-дан 2007 жылы 4,1-5,5%-ға
дейiн төмендейдi.
Yкiметтiң фискалдық саясатының iске асырылуына тәуелсiз
макроэкономикалық факторлар өзгерген жағдайда оның негізгi параметрлерi
кейіннен мұндай өзгерiстердiң дәрежесiне қарай түзетiлетiнiн не
нақтыланатынын атап өту қажет.
3.2 Шығындар саясаты
Бюджет саясаты мемлекеттің түрлi экономика салаларына қатысты
тиiмділігін бағалауға негізделген және мемлекеттің қатысуы тән емес немесе
орынсыз бағыттар бойынша бюджет қаражатын жұмсауды қысқартуға бағытталған.
Бұл ретте ағымдағы мiндеттемелердi бiр мезгілде орындай отырып бюджет
ресурстарын түйiндi стратегиялық мiндеттердi кешендi шешуге шоғырландыру
маңызды болып табылды.
Фискалдық саясаттың мiндеттерiн iске асыру шеңберiнде мемлекеттiң
қаржы ресурстарын мемлекеттiк басқару функцияларының барынша тиiмдi әрi
толық орындалуын қамтамасыз ететiндей түрде тарату қажет. Бұл үшін
экономикалық және бюджеттік жоспарлаудың нарықтық экономика жағдайларына
бейiмделген тұтас жүйесiн құру қажет. Бағдарламалық құжаттарды оңтайландыру
және бiрiздендiру, олардың iс-шараларының бюджет шығыстарымен нақты өзара
байланысын белгiлеу бұл жұмыстың ажырамас бөлігі болып табылады.
Жоспарлаудың бағдарламалық-мақсатты әдiсiн одан әрi жетілдiру
мақсатында мемлекеттік, салалық (секторалдық) бағдарламаларды iске асырудың
тиiмдiлігін, олардың республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуына әсерiн
бағалау жүйесi әзiрленедi. Бұл бюджет қаражатын пайдалану тиiмдiлiгiн
едәуiр арттыруға мүмкiндiк бередi.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Бәсекеге қабiлеттi Қазақстан
үшiн, бәсекеге қабiлеттi экономика үшiн, бәсекеге қабiлетті халық үшiн"
атты Қазақстан халқына Жолдауына сәйкес, Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң
2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасы, Қазақстан Республикасының
әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005-2007 жылдарға арналған орта мерзiмдi
жоспары, мемлекеттiк және салалық (секторалдық) бағдарламалар негiзiнде
орта мерзiмдi кезеңдер бюджет шығыстарының мынадай басымдықтары айқындалды:
денсаулық сақтауды реформалау және дамыту; білiм берудi дамыту; әлеуметтік
реформаларды одан әрi тереңдету; индустриялық-инновациялық даму; аграрлық
секторды дамыту; жаңа тұрғын үй саясатын iске асыру; Астана қаласын дамыту.
2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттік бюджет шығыстары мемлекет
функцияларының орындалуын, мемлекеттік саясаттың iске асырылуын көрсететiн
салалық белгілерi мен функционалдық бағыты бойынша бiрiктiрiлген.
Мемлекеттiк бюджет шығыстарының ЖIӨ-ге пайызбен болжанып отырған көлемi
функционалдық бөлiнiстегі Қосымшада көрсетiлген.
2007 жылы шығыстардың жалпы көлемiнiң болжамды номиналды өсу қарқыны
2005 жылға қатысты 24 %-ды құрайды. Бұл ретте мемлекеттiк бюджет
шығыстарының өсу қарқыны ЖIӨ-нiң өсу қарқынынан төмен. Бұл әлемдiк, әсiресе
мұнай-газ секторындағы қолайлы конъюнктураға байланысты ЖIӨ-нiң жоғары
болжамды өсу қарқынымен негізделген. Мұнайдың жоғары әлемдiк бағалары
жағдайларында фискалдық саясат үстеме кiрiстердiң бiр бөлiгін Ұлттық қорда
шоғырландыру және кейiннен әлемдiк қаржы рыноктарына орналастыру жолымен
оларды айналыстан шығаруға бағытталады. Бұл инфляцияның өсуiне және
экономиканың "тым қызып кетуiне" жол бермеуге мүмкiндiк бередi.
Мұндай ұстанымның дұрыстығын мұнай экспорттаушы елдердiң көп жылдық
тәжiрибесi растайды. Ол жекелеген қолайлы жылдардағы шамадан тыс жоғары
мемлекеттiк шығыстар кейiннен, мұнай бағаларының циклдық төмендеу
жылдарында көбiнесе, экономикадағы макроэкономикалық теңгерiмсiздiк
салдарынан төменгi тұрмыс деңгейiне және мемлекеттiк кiрiстер мен
шығыстардың тұрақты теңгерiмiнiң бұзылуына алып келетiндiгін көрсетеді.
Мұның алдын алу үшін жекелеген уақыт кезеңдерiнде табиғи ресурстардан
түсетiн кiрiстердi пайдалану теңгерiмiне қол жеткiзу жөнiндегі шараларды
үнемi қабылдау және жетілдiру қажет.
3.3 Бюджеттiк кредит беру
Бюджеттiк кредит беру саясаты экономика саласында шешiмдердi қабылдау
рәсiмдерiне қойылатын талаптардан туындайды.
2005-2007 жылдарға арналған бюджеттiк кредит берудiң мақсаттары
экономика салаларында бәсекелi ортаны қалыптастыру әрi дамыту, сондай-ақ
адами капиталды дамыту болып табылады. Бюджеттiк кредит беру мемлекеттiк
және салалық (секторалдық) даму бағдарламалары шеңберiнде жүзеге асырылады
және олардың уақыттық шеңберлерi болады.
Бюджеттік кредиттер мынадай негiзгi бағыттар бойынша беріледi:
инвестициялық жобаларды (бағдарламаларды) қаржыландыру;
жоғары кәсiптiк білiмдi мамандарды даярлау;
мемлекеттiк кепiлдiктер бойынша мiндеттемелердi орындау;
жергiлiктi атқарушы органдарға, оның iшiнде жергілiктi бюджеттердiң
кассалық алшақтығын жабуға кредит беру;
қаржы агенттіктерi мәртебесi бар қаржылық даму институттарына кредит
ресурстарын беру.
Жүргiзiлетiн сыртқы саясатқа қарай бұдан былай қарыз алушылардың
санаттары шетелдiк мемлекеттермен толықтырылуы мүмкiн.
Жергілiктi атқарушы органдардың қарыз алуы республикалық бюджеттен
инвестициялық жобаларды қаржыландыруға, сондай-ақ кассалық алшақтықты
жабуға бюджеттік кредиттер алу нысанында ғана жүзеге асырылатын болады.
Жергiлiктi атқарушы органдардың кредит саясаты тек мемлекеттiк,
салалық (секторалдық) және өңiрлiк даму бағдарламаларын iске асыруға ғана
шоғырландырылады. Жергілiкті бюджеттерден бюджеттiк кредит беру қарыз
берушi банктер мен қаржы агенттігi мәртебесi бар қаржылық даму ұйымдары
арқылы жүзеге асырылады.
Қаржы агенттіктерi мәртебесi бар қаржылық даму ұйымдарына бюджеттік
кредит берудi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы
заңда нақты қаржылық даму ұйымына кредит беруге қаражат көздей отырып, осы
орайда бұл қаражаты пайдаланудың мақсаттары мен бағыттарын айқындай отырып,
кредит ресурстарын беру жолымен жүзеге асырған орынды.
Қаржылық даму ұйымдарының кредит саясатының осы ұйым үшiн Қазақстан
Республикасының Үкiметi белгілейтiн өзiндiк басымдықтары мен шектеулерi
болады.
Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005-2007
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберiнде 2005-2006 жылдары 84
млрд. теңге сомасында Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкiне
жеңiлдiктермен кредит беру және жергілiктi атқарушы органдарға тұрғын үй
салуға сыйақының нөлдiк ставкасы бойынша бюджеттiк кредит беру, сондай-ақ
2007 жылы 2005 жылы кредитке берiлетiн 42 млрд. теңгенi қайта инвестициялау
жүзеге асырылатын болады.
Орта мерзiмдi перспективада кредит қаражатын тиiмдi пайдалануға,
кредиттердi қайтару жөніндегі мiндеттемелердiң орындалуын қамтамасыз етуге
қойылатын талаптарды жоғарылатуға, қарыз алушылардың бюджет алдындағы
мерзiмi өткен берешектерiн азайтуға жәрдем ететiн бюджеттік кредит беру
рәсiмдерi мен тетiктерiн жетілдiру жалғасатын болады.
3.4 Қаржы активтерiмен операциялар
Орта мерзiмдi перспективада мемлекеттiк активтердi басқару
саласындағы мемлекеттік саясат экономиканың стратегиялық маңызды салаларын
дамытуды, соның iшiнде мемлекеттiк меншіктiң мақсатты әрi тиiмдi
пайдаланылуын бақылау жүйесiн қалпына келтiру және күшейту, мемлекеттiк
меншiктiң құрылымын оңтайландыруды жүзеге асыру жолымен реттеуге
бағытталған.
Қаржы активтерiн сатып алу экономиканың стратегиялық салаларының
мемлекет тарапынан елдiң экономикалық қауiпсiздігін қамтамасыз етуге,
сондай-ақ оларды тиiмдi дамытуға бағытталған тиiстi бақылануын орнату
құралдарының бiрi болып табылады.
Мемлекеттік меншiкке заңды тұлғалардың акцияларын, қатысу үлестерiн
сатып алу Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк мүлiктi басқару және
жекешелендiру тұжырымдамасына сәйкес жүзеге асырылатын болады. Жалпы
мемлекеттiк ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz