Мемлекет-саяси жүйенің маңызды элементі

Ж О С П А Р:
1. Кіріспе бөлім
«Мемлекет» сөзінің мағынасы
2. Негізгі бөлім:
a) Мемлекеттің функциясы, белгілері мен типтері
b) Азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекет
3. Қорытынды бөлім
Қазақстандағы сайлау жүйесі қалай өтеді?

Мемлекет деген ұғым екі мағынада қолданылады:
1. Кең мағынасында үлкен әлеуметтік топтың ұйымын білдіреді де «халық», «қоғам», «ел» деген ұғымдарға сәйкес келеді;
2. Тар мағынасында басқару құрылымының, мемлекеттік аппараттың жиынтығын білдіріп, «үкімен», «әкімшілік» деген ұғымдарға сай келеді.Саясаттануда екінші мағынасында пайдаланылады.Бұдан кейінгі жерде біз де сол көзқарасты ұстанамыз.
Мемлекет-саяси жүйенің басты элементі, оның негізгі ұйымы.Ол-керек кезінде арнаулы күштеу органдарын пайдалана отырып, өз аумағында тұратын адамдардың мүддесін қорғауға тиіс және соған орай олардың арасындағы арақатынастарды құқықтық ережелер арқылы реттейтін қоғамдық механизм.
Мемлекет алғашқы қауымдық қоғамда болған жоқ.Ол құлиеленушілік қоғамда дүниеге келді. Оның пайда болуы және мәні жөнінде әр түрлі көзқарастар бар.Олардың ішінде ең кең тарағандары мыналар:
 Теологиялық теория.Оның негізін салушы А.Августин мен Ф.Аквинский мемлекеттің пайда болуын құдайдың құдіретімен түсіндірді.
 Патриархтық теория.Оның негізін салушы XVIII ғасырда өмір сүрген ағылшын ойшылы Роберт Филмер мемлекеттің пайда боуын рулардың тайпаға, тайпалардың одан үлкен қауымдастыққа, олардың одан әрі мемлекетке дейін бірігуінен деп санайды.Осыған ұқсас идеяны Аристотельде айтқан болатын.
 Қоғамдық келісім теориясы (Т.Гоббс, Г.Гроций,Ж.Ж.Руссо) егеменді әміршісі мен оның қол астындағы адамдардың келісімінің арқасында мемлекет пайда болды дейді.

Қолданған әдебиеттер тізімі:
1. Д.Жамбылов Саясаттану Алматы Жеті Жарға 2005 жыл
2. Қуандық Есенғазы Сләмғазыұлы Саясаттану негіздері Астана «Елорда» 2000 жыл
3. Саясаттану негіздері Оқу құралы Алматы 1997 жыл

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Ж О С П А Р:

1. Кіріспе бөлім

Мемлекет сөзінің мағынасы

2. Негізгі бөлім:

a) Мемлекеттің функциясы, белгілері мен типтері

b) Азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекет

3. Қорытынды бөлім

Қазақстандағы сайлау жүйесі қалай өтеді?

Мемлекет деген ұғым екі мағынада қолданылады:

1. Кең мағынасында үлкен әлеуметтік топтың ұйымын білдіреді де халық,
қоғам, ел деген ұғымдарға сәйкес келеді;
2. Тар мағынасында басқару құрылымының, мемлекеттік аппараттың жиынтығын
білдіріп, үкімен, әкімшілік деген ұғымдарға сай
келеді.Саясаттануда екінші мағынасында пайдаланылады.Бұдан кейінгі
жерде біз де сол көзқарасты ұстанамыз.
Мемлекет-саяси жүйенің басты элементі, оның негізгі ұйымы.Ол-керек
кезінде арнаулы күштеу органдарын пайдалана отырып, өз аумағында тұратын
адамдардың мүддесін қорғауға тиіс және соған орай олардың арасындағы
арақатынастарды құқықтық ережелер арқылы реттейтін қоғамдық механизм.
Мемлекет алғашқы қауымдық қоғамда болған жоқ.Ол құлиеленушілік қоғамда
дүниеге келді. Оның пайда болуы және мәні жөнінде әр түрлі көзқарастар
бар.Олардың ішінде ең кең тарағандары мыналар:
✓ Теологиялық теория.Оның негізін салушы А.Августин мен Ф.Аквинский
мемлекеттің пайда болуын құдайдың құдіретімен түсіндірді.
✓ Патриархтық теория.Оның негізін салушы XVIII ғасырда өмір сүрген
ағылшын ойшылы Роберт Филмер мемлекеттің пайда боуын рулардың
тайпаға, тайпалардың одан үлкен қауымдастыққа, олардың одан әрі
мемлекетке дейін бірігуінен деп санайды.Осыған ұқсас идеяны
Аристотельде айтқан болатын.
✓ Қоғамдық келісім теориясы (Т.Гоббс, Г.Гроций,Ж.Ж.Руссо) егеменді
әміршісі мен оның қол астындағы адамдардың келісімінің арқасында
мемлекет пайда болды дейді.
✓ Зорлық жасау теориясы (Е.Дюринг,Л.Гумплович, К.Каутский) бір
елді екінші елдің басып алуының нәтижесінде арадағы қатынастарды
реттеу үшін мемлекетпайда болды деп пайымдады.
✓ Психологиялық теория адамдарға бағыну мен құлшылық ету қажеттігі
мәңгі бақи тән болған дегенді айтады.
✓ Марксистік теория мемлекеттің пайда болуын жеке меншік пен
таптардың шығуымен байланыстырады.Ол экономика жағынан үстемдік
етуші таптың саяси үстемдігін қамтамасыз ету үшін және басқа
таптардың қарсылығын асу үшін деп санайды.Ф.Энгельс мемлекет
әрдайым ең қуатты, экономикалық жағынан үстем таптың мемлекеті
болып табылады, сондай-ақ ол тап мемлекеттің көмегімен саяси
жағынан да үстем тап болып аладыжәне осы арқылы езілген тапты басып-
жаныштау және қанау үшін жаңа құралдарға ие бола алады деп жазды.
(К.Маркс пен Ф.Энгельс.Шығармалар, 21-том, 171-бет)
✓ Қазіргі шетелдік зерттеушілер мемлекеттің мәні таптық күресті
бітістіруде, татуластыруда деп біледі.Оған барлық халықтың,ұлттың
мүддесіне сай келетін қоғамдық тәртіпті жасайтын ұйым,құрал ретінде
қарайды.Қоғамға қауіпті әлеуметтік шиеленістерді асқындырмауға
тырысып және оларды оларды саяси жолмен шешу үшін мелекет негізгі
әлеуметтәк топтар арасындағы қатынастарға белсене араласып,
ортадағы әділ төреші сияқты болу керек дейді.
Сонымен мемлекет деп белгілібір аумақ шеңберінде адамдардың әлеуметтік
топтар, таптар мен бірлестіктердің қатынастары мен қызметерін
ұйымдастыратын, бақылайтын қоғамның саяси жүйесінің негізгі элементін
айтамыз.
Мемлекеттің функциясы , белгілері мен типтері
Мемлекеттің негізгі функциялары ішкі және сыртқы болып бөлінеді.Ішкі
функцияларға:өмір сүріп отырған өндіріс тәсілі, экономикалық және
әлеуметтік жүйені қорғау, экономиканы басқару, шаруашылық қызметін реттеу,
тәртәп пен қоғамдық тыныштықты сақтау, әлеуметтік қатынастарды реттеу,
мәдени-тәртіп және идеологиялық қызмет жатады.Ал сыртқы функцияларға
халықаралық қатынас жасағандағы қызметі,өзінің яғни мемлекеттің мүддесін
қорғау, елдің қорғанысын қамтамаыз ету, басқа мемлекеттермен қалыпты өзара
қарым-қатынастарды дамыту, жаңа саяси ойлау шеңберінде, бейбіт қатар өмір
сүру принциптері негізінде өзара тиімді ынтымақтастықты дамыту жатады.
Мемлекет белгілі бір теория шеңберіне халықты ырықсыз көндіру
монополияна ие, сол елдің атынан ішкі және сыртқы саясатты жүргізу құқына,
барлық жұртқа міндетті заңдар мен ережелер шығарудың ерекше құқына, салық
салу құқына ие.
Мемлекеттің халықаралық құқықтың субъектісі болуы үшін өзіне лайықты
сапасы болу міндетті.Ол мынадай үш элементтен тұрады:
1. Мелекеттің жер аумағы
2. Мемлекеттің халқы
3. Мемлекеттік өкімет
Мемлекеттің жер аумағы –бұл әлемнің шектелген бір бөлігі, үстемдік
етілетін ерекше өңір.
Мемлекеттің халқы-бұл ұзақ мерзімге бір жерде орналасқан адамдардың
одағы.Бұл арада жердің көлемі мен онда тұратын адамдардың саны шешуші рөл
атқармайды.
Мемлекеттің типі оның мәніне, шешетін міндеттеріне сәйкес болып
отырады.Сондай-ақ мемлекеттің өтпелі типі де болады.
Мемлекеттің бірнеше белгілері бар.
1. Аумақтық (территориялық) бөліну.Алғашқы қауымдық қоғамда халық
қандас туысқандағы жағынан ұйымдасып, ру-ру, тайпа-тайпа болып
тұратын.Жоғарғы өкімет халық жиналысының қолында болған, яғни ол
не шешсе, сол орындалатын.Ер-азаматтар қаруын қасында сақтаған,
тосыннан жау шапса, дер кезінде тойтарыс беру керек
болған.Сондықтан халықтан оқшау қарулы күштер болмаған.
Қоғам таптарға бөлінгеннен кейін жаідай өзгерген.Өндірістің
өркендеуі,еңбектің бөлінуі,сауданың өсуі,халықтың көбею ру мен тайпаның
бұрынғы бірлігін бұзды.Түрлі рулар мен тайпалардың мүшелері кәсіптеріне
қарай қоныстана бастайды.Соның арқасында олар бір-бірімен араласады.Қолөнер
мен сауда өркендеген соң қалалар пайда бола бастады. Бұларға басқа
ру,тайпалардан көптеген келімсек халық келіп қосылады.Ру жағынан бөлінудің
орнына халық аумағы бойынша бөліне бастайды.Ру жағынан бөлінудің орнына
халық аумағы бойынша бөліне бастайды.Штаттар,губерниялар мен болыстар пайда
бола бастайды.Мемлекеттің заңдары мен өкілеттілігі сол аумақта тұратын
адамдардың бәріне деқатысты.
2. Ерекше өкімет аппараты (жария билік).Құлдық дәуірінде құл
иеленушілер мен құлдардың арасында тап құресі күшейді.Аз ғана
құл иеленушілерге мыңдаған құлдарды бағындырып,дегенін істету
үшін бұқара халықтан бөлек ,оның үстінен қарайтын айрықша өкімет
аппараты керек болды.Ол өзінің үстемдігін қарулы
әскер,шенеуніктік аппарат, полиция,сот,барлау,шіркеу,баспасөз
және тағы да басқа құралдар арқылы жүзеге асырды.Алғашқы
қауымдық қоғамда олар болмаған.
3. Мемлекеттің егемендігі. Ол-ішкі және сыртқы істерін атқарудағы
толық тәуелсіздігі,дербестігі.Сондықтан ол бүкіл қоғам атынан
ресми істі жүргізе алады.Өзінің аумағындағы барлық
адамдарға,ұйымдар мен мекемелерге міндетті заңдар мен ережелерді
шығаруға мемлекеттің ғана құқығы бар.
4. Ашық күш қолдану,зорлықпен еріксіз көндіру. Қылмыс жасағандарды
еркінен айырудан бастап,өлім жазасына дейін кесе алады.Оны
орындауға жоғарыда екінші белгісінде көрсетілген құралдары бар.
5. Салық салу. Орасан үлкен мемлекетік аппаратты ұстау үшін
халықтан салық алынады.Бертін келе қазынаның тапшылығын толтыру
үшін заем шығарып жаздыртады.Салық пен заем рулық құрылысқа жат
құбылыс болады.
6. Мемлекеттің міндетті түрде мүшесі, азаматы болуы. Жалпы мемлекет
болуы үшін оның өз аумағында (жерінде) тұратын халқы болуы
керек.Ол халық бірұлтты немесе көпұлтты болуы мүмкін.Халықсыз
мемлекет болмайтыны белгілі.Алайда мемлекеттсіз халық болуы
мүмкін.Мысалы, 1948 жылға дейін еврейлердің мемлекеті болмады.Ал
курд халқының әлі күнге дейін мемлекеті жоқ.
Мемлекетте тұратын адамдар сол елдің азаматы болуы керек.Масалы,
партияға, кәсіподаққа, сонымен қатар кірсең де, кірмесең де өз еркіңде.Ал
мемлекетің аумағында тұрған соң, сол елде туған соң, сол елдің азаматы
боласың.Азаматтығы жоқ адам (апатридизм) өқөыөтық жағынан қорғансыз болып
келеді.Ал азамат болсаң сол елдің заңын орындауға мәжбүрсің.Орындамасаң
мемлекеттің күштеу органдары жауапқа тартады.
Осы көрсетілген белгілер мемекетті басқа ұйым,мекеме, бірлестіктерден
ерекшеленеді.
Мемлекеттің ішкі және сыртқы міндетті қызметтері (функциялары) болады.
Ішкі қызметтеріне мыналар жатады:
a) Экономика салада мемлекет кәсіпкер, жоспаршы,үйлестіруші ретінде
мәселелерді шешеді.Экономиканы нарықпен қатар мемлекетте те
реттейді.Оны мемлекеттік тапсырыс,салық,несие,экономикалық
бағдарлама және тағы да басқалары арқылы жасайды.Халық
шаруашылығының әр түрлі салаларының арасындағы байланыстарды
реттеуге, экономикалық интеграцияны өрістетуге ғылыми-техникалық
революцияның жетістіктерін енгізуге тағы да сондай-ақ себептерге
қатысады;
b) Әлеуметтік өмірді ұйымдастырады.Халықтың әл-ауқатын өмір
деңгейін көтеру,денсаулықты сақтау ісін жақсарту, тұрмыс қажетін
өтеуді жетілдірумен тағы да басқаларымен айналысады;
c) Заңдылықты қамтамасыз етеді.Ел ішінде қарапайым тәртіпті
сақтауға,қылмысқа қарсы күресті өрістетуге,әкімшілік зорлыққа
жол бермеуге тағы да сондай себептерге басшылық етеді;
d) мәдени-тәрбиелік салада мемлекет халыққа білім беру және оқу-
ағарту ісін,ғылымды,әдебиет пен өнерді дамыту жөнінде қамқорлық
жасайды.
Сонымен қатар мемлекет бір топтың,тапт ың негізінде басқарушы күшті
қалыптастыруға қатысады,бюджет саясат жүзеге асырады,қарулы күштерді құрып,
ұстап, пайдаланады.
Мемлекеттің сыртқы міндеттеріне жататындар:
✓ мемлекетің қауіпсіздігі мен тұтастығын қорғау;
✓ өзін-зі билеу,егемендігін сақтау, басқа елдермен тиімді қарым-
қатынасты орнату, олармен бірге алынған міндеттердің екі жаққа
бірдейлігін қамтамасыз ету;
✓ өз елінің саяси мүддесінің ықпалдылығына,ұтымдылығына,
өтімділігіне, тиімділігіне жағдай жасау,басқа елдердегі
жаңалықтар туралы өз еліне дер кезінде мәліметтер беру және тағы
да басқалары.
Сайып келгенде, мемлекеттің ең басты міндеті-қоғамның тұрақтылығын
орнатып,қалыпты тіршілігіне жағдай жасау.Ол әр түрлі
топтарға,таптарға,жіктерге бөлінген қоғамның бірлігін қамтамасыз етуге
тиіс.
Азаматтық қоғамның пайда болуы жөнінде ғалымдар арасында екі
көзқарас бар.Біреулері оны буржуазиялық қоғамның жемісі дей келіп,нарықтық
қатынастармен байланыстырады.Екіншілері ондай қоғам белгілі бір шамада
қашан болмасын болған дейді.
Азаматтық қоғам идеясы өте ертеде пайда болған.Аристотель
еңбектерінің өзінде біз азаматтық қоғамдағы меншіктің рөлі туралы
пікірлерін кездесеміз.Ол кім меншікке ие болса, сол ізгіліктің,
адамгершіліктің де иесі болады деп жазды.
Кейінірек бұл мәселеге елеулі үлес қосқандар: Т.Гоббс,Ш.Монтескье,Ж.Ж.Руссо
,Т.ейн және тағы да басқалары. Дегенмен, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.