Тележурналистиканың БАҚ саласындағы алатын орны

ЖОСПАР

Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3.5
1.бөлім: Теледидар туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.1 тЕЛЕЖУРНАЛИСТИКА ЖАНРЛАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6.9
1.2 КӨГІЛДІР ЭКРАН ТАЛАБЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9.13

2.бөлім: тЕЛЕЖУРНАЛИСТИКАНЫҢ БАҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ АЛАТЫН ОРНЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.1 ТЕЛЕВИЗИЯНЫҢ БАЛА ТӘРБИЕСІНДЕГІ РӨЛІ ... ... ... ... ... ... ... ... 14.17
2.2 ҚАЗАҚ ТЕЛЕВИЗИЯСЫНДАҒЫ КИНО ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17.23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25

КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі: Тележурналистика – арнайы техникалық құралдар арқылы бейнелік ақпарат таратудың шығармашылық жүйесі, бұқаралық ақпарат құралының бір парасы, жаңалықтар мен оқиғаларды көрерменге жеткізіп, қоғамдық ой-пікір мен дүниетанымды қалыптастыратын көркем публицистикалық қызмет түрі, шешендік өнердің бір тармағы, тележурналистердің шығармашылық әдіс-тәсілдері мен шеберлік қырларын жүйелейтін білім мен ғылым саласы. Адам құқығын қорғау, сөз бостандығы мен пікір алуандығына негізделген. Тележурналистика бейнелік бағдарламалар арқылы қоғамның көкейтесті мәселелерін қозғап, сан қырлы мағлұмат береді, алуан түрлі пікірлерді, көзқарастарды таратады, сол арқылы ортақ мәмілеге келуге, түйткілдерді шешуге жұмылдырады, қоғамдық санаға ықпал етеді, аудиторияның тәрбиелік, танымдық және тағылымдық, ойын-сауықтық сұраныстарын қанағаттандырады. Тележурналистиканың әлеуметтік сипаты басым, әр түрлі топтар арасындағы дәнекер, байланыстырушы болып табылады және қоғамның жаңаруы, сапалық өзгеруі мүддесіне қызмет етеді. Қазақ тележурналистикасы 20 ғасырдың 50-жылдарының соңына қарай қалыптасты және өзіндік өрнегімен, ұлттық нақышы, бояуымен, шығармашылық қырларымен ерекшеленеді. Қоғамдық пікірдің жаршысы ретінде Тележурналистика қалыптасқан жанрлар мен хабар таратудың пішіндерін кең қолданады. Тележурналистикаға қоғамдық өмірдің құбылыстарын талдап бағалауда сыншылдық, оқиғалардың сыр сипатын тез аңғарушылық, деректер мен мінез әрекеттердің себеп-салдарын тап басушылық сияқты жоғары талаптар қойылады. Соңғы жылдары авторлық бағдарламалар алдыңғы қатарға шығып, журналистің өзіндік ерекшелігі, имиджінің хабар танымалдығына ықпалы күшейді, белгілі тележурналистердің шығармашылық мектебі қалыптасты. Тележурналистиканың бірінші ерекшелігі – бейнелілігі, болмысты терең суреттеп, көз алдыға келтіруі, соған қарай бейнеақпаратқа деген сенім өте жоғары. Екінші ерекшелігі – жеделдігі. Соңғы жылдары ақпараттық технологиялардың жетілуіне орай тікелей

Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi:

1. Цвик.В.Л. «Журналист с микрофоном» – М., 2002.
2. Цвик. В.Л. «Телевизиенная журналистика».
3. Вестник МГУ. «Телевизиенная журналистика».
4. Тұрсынов Қ. «Көгілдір экран құпиясы» 1998.
5. Барманқұлов М.К. «Жанры печати, радиовещение и телевидение»
6. Әбдіжәділқызы Ж. «Тікелей эфир табиғаты». - Алматы: Қазақ университеті, 2003. 109 б.
7. Барманқұлов М. «Телевидение: деньги или власть?» – Алматы. Санат 1997.
8. Интернет сайдтары: www.kazakstan.kz. www.khabar.kz. www.31.kz.

Пән: Журналистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлiгi
Абылай хан атындағы Қазақ халықаралық қатынастар және
әлем тiлдерi университетi
Менеджмент және халықаралық коммуникация факультетi
Халықаралық коммуникация кафедрасы
5В050400 – Журналистика мамандығы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

тақырыбы:

ТЕЛЕЖУРНАЛИСТИКАНЫҢ БАҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ АЛАТЫН ОРНЫ

Тексерген: _____
Орындаған:

Алматы 2012

ЖОСПАР

Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3-5
1-бөлім: Теледидар туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.1 тЕЛЕЖУРНАЛИСТИКА
ЖАНРЛАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6-9
1.2 КӨГІЛДІР ЭКРАН
ТАЛАБЫ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
9-13

2-бөлім: тЕЛЕЖУРНАЛИСТИКАНЫҢ БАҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ АЛАТЫН ОРНЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
2.1 ТЕЛЕВИЗИЯНЫҢ БАЛА ТӘРБИЕСІНДЕГІ РӨЛІ ... ... ... ... ... ... ... ... .14-
17
2.2 ҚАЗАҚ ТЕЛЕВИЗИЯСЫНДАҒЫ
КИНО ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17-23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .24
Пайдаланылған әдебиеттер
тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..25

КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі: Тележурналистика – арнайы техникалық құралдар арқылы
бейнелік ақпарат таратудың шығармашылық жүйесі, бұқаралық ақпарат құралының
бір парасы, жаңалықтар мен оқиғаларды көрерменге жеткізіп, қоғамдық ой-
пікір мен дүниетанымды қалыптастыратын көркем публицистикалық қызмет түрі,
шешендік өнердің бір тармағы, тележурналистердің шығармашылық әдіс-
тәсілдері мен шеберлік қырларын жүйелейтін білім мен ғылым саласы. Адам
құқығын қорғау, сөз бостандығы мен пікір алуандығына негізделген.
Тележурналистика бейнелік бағдарламалар арқылы қоғамның көкейтесті
мәселелерін қозғап, сан қырлы мағлұмат береді, алуан түрлі пікірлерді,
көзқарастарды таратады, сол арқылы ортақ мәмілеге келуге, түйткілдерді
шешуге жұмылдырады, қоғамдық санаға ықпал етеді, аудиторияның тәрбиелік,
танымдық және тағылымдық, ойын-сауықтық сұраныстарын қанағаттандырады.
Тележурналистиканың әлеуметтік сипаты басым, әр түрлі топтар арасындағы
дәнекер, байланыстырушы болып табылады және қоғамның жаңаруы, сапалық
өзгеруі мүддесіне қызмет етеді. Қазақ тележурналистикасы 20 ғасырдың 50-
жылдарының соңына қарай қалыптасты және өзіндік өрнегімен, ұлттық нақышы,
бояуымен, шығармашылық қырларымен ерекшеленеді. Қоғамдық пікірдің жаршысы
ретінде Тележурналистика қалыптасқан жанрлар мен хабар таратудың пішіндерін
кең қолданады. Тележурналистикаға қоғамдық өмірдің құбылыстарын талдап
бағалауда сыншылдық, оқиғалардың сыр сипатын тез аңғарушылық, деректер мен
мінез әрекеттердің себеп-салдарын тап басушылық сияқты жоғары талаптар
қойылады. Соңғы жылдары авторлық бағдарламалар алдыңғы қатарға шығып,
журналистің өзіндік ерекшелігі, имиджінің хабар танымалдығына ықпалы
күшейді, белгілі тележурналистердің шығармашылық мектебі қалыптасты.
Тележурналистиканың бірінші ерекшелігі – бейнелілігі, болмысты терең
суреттеп, көз алдыға келтіруі, соған қарай бейнеақпаратқа деген сенім өте
жоғары. Екінші ерекшелігі – жеделдігі. Соңғы жылдары ақпараттық
технологиялардың жетілуіне орай тікелей эфирде хабар тарату, интерактивті
пікір таластыру, ойын-сауық ұйымдастыру кең қолданысқа енуде.
Телеақпараттың тағы бір ерекшелігі – көрерменіне психологиялық әсері немесе
эмоцияналдығы, адамның қиялы мен сезіміне әсерінің күштілігі. Сонымен бірге
тележурналистік өнім кең аумақты қамтуымен де құнды, радиотолқындар жететін
үлкен аймақтағы телеқабылдағыштар осылай миллиондаған адамдарды бір
мезгілде “біріктіреді”. Телехабарлардың пәрменділігі оның танымалдығымен,
бір мезгілде бағдарламаны көргендердің үлес салмағы – реитингпен өлшенеді.
Қазір оны анықтайтын өлшеуіш құралдар тәжірибеде кең қолданылады. Хабардың
танымалдығы оның құндылығына, яғни сол топтамадағы жарнаманың құнына
тікелей әсер етеді. Қазақстанда тележарнама нарығы қалыптасып үлгерді және
жоғары қарқынмен дамуда. Цифрлық технологиялардың дамуы тележурналистиканың
көп каналдылығына алып келді, ақпараттар жолындағы тосқауыл жойылды, жер
серіктері, интернет арқылы хабар тарату мүмкін болды. Мұның барлығы
тележурналистиканың ақпарат тарату мүмкіндігін кеңейтумен қоса, жеделдігі
мен жан-жақтылығына әсер етті, жоғары сапалы шығармашылық өнімге сұраныс
тудырды. Әлемде Тележурналистика көп бағыттылығымен ерекшелене түсуде, яғни
белгілі бір әлеуметтік топтардың, аудиторияның мүддесін қанағаттандыратын
арналар жұмыс істейді. Мысалы, тәулік бойы жаңалықтар тарататын телеарналар
саны өсті, форматтық хабар таратудың маңызы артты.
Мақсаты мен міндеттері:
1. алған білімді жүйелеу, бекіту, мамандық бойынша алған білімді теориялық
және практикалық жүйеден қолдана білу. Алған білімді өмірде пайдалана білу;

2. тақырыптың өзектілігі, оның қазіргі заманға сай өміршеңдігі, әлеуметтік
саланы ғылыми тұрғыдан дамытуға қосатын рөлі, практикалық мазмұны;
3. өз ойын ғылыми тұрғыдан қорытындылау, мәселені шешуге арналған өзінің
ұсыныстары мен шешімдерін көрсету.

1-бөлім: Теледидар туралы жалпы түсінік
Теледидар – бұқаралық ақпарат құралдары жүйесіндегі ең әсерлі де ең өткір
ақпарат құралы. Телевизияның жаппай өрістей бастағанда, 1962 жылы
американдық ғалым Маршал Маклюен оның мүмкіндігін бағалай келе, енді кітап
және өзге де баспасөз құралдарын басу ісі келмеске кетті, оның орнын
визуалдық ақпарат құралы – телевизия басты деген екен. Маклюеннің
пікірінде әсіреқызбалық бар деп айыптағанымызбен, өзге ақпарат құралдарына
қарағанда теледидар аудиториясының әлдеқайда көп екенін мойындаймыз. Бейне
мен дыбыстық қатарды үйлесімде бере алатындығымен, кинематографияның,
әсіресе техника мен технологияның жаңа мүмкіндіктерін барынша пайдаланып,
өмірдің шынайы кескінін сол қалпында, сол бояуымен бере алатын теледидар
қай жанрда көсілсе де, жетімділік тұрғысынан өзге ақпарат құралдарынан
біртабан артық, жұртшылықтың зейінін арбап, назарын еріксіз өзіне өзіне
аударады.

Тележурналистика жанрлары
Телевизияның спецификалық артықшылықтарын санамалай келе өз зерттеу
жұмысымыздың мақсаты мен идеясына ойысалық. Жалпы тележурналистика
жанрлары: ақпараттық, сараптамалық және көркем – публицистикалық деген үш
үлкен топқа жіктеледі. Қоғам өміріндегі күнделікті жаңалықтар, өмірге жаңа
енген құбылыстармен таныстыратын ақпараттық блок, белгілі-бір мерзім ішінде
қордаланған мәселелер мен оқиғалар легін талдап, сараптайтын сараптамалық
жанрдағы хабарлардың өзіндік практикалық функциялары (аудиторияны құлағдар
ету, нақты бір оқиғаға баға беру) мен берілу мәнерінде жанрлық ерекшелігі
(шапшаңдық, ресми сипат) бар. Ал енді көркем-публицистикалық жанрдағы
телехабарлардың практикалық функциясы – эстетикалық тәрбие беру, көрерменді
әсемдік болмыспен қауыштыру, рухани қажеттілігін сусындату, бір сөзбен
айтқанда, рухани ләззатқа бөлеу. Көркем хабарды тамашалауға беттеген
көрерменнің психологиялық күйі босаңсып, экран бетіндегі көріністі бар ынта-
ықыласымен түйсіну, соған бой алдырып, сондағы шындықпен біте қайнасып,
бірге жасасу, эстетикалық нәр алуға әзірленеді. Демек, көркем хабарлар
жасауда, оның жанрлық табиғатынан туындайтын эстетикалық ерекшелігі мен
мүмкіндігін іс жүзінде бір сәт те назардан шығармастан, барлық процестерді
сол факторға бағындырған кәміл. Бұл – көркем телехабарларға қойылатын
жалпылама талап. Көркем хабарлардың әрбірінің өзіндік тақырыптық айшығы мен
формаларына қарай, олардың әрбіріне қатысты жеке-дара туындайтын міндеттер
мен шарттар легі қалыптасады.
Қазіргі қазақ эфиріндегі көркем хабарларды талдау, оларды жасау
мәселелеріне көшпес бұрын, қазір телеарналардан беріліп жатқан көркем
хабарларды жасалу орнына қатысты екіге бөліп қарау керектігін айтуымыз
керек. Бірі – әр телеарна редакциясының өз студиясында жасалатын немесе
редакция алқасының ықпалымен, сондағы тележурналистердің басшылығымен,
ұйымдастыру, қатысуымен студиядан тыс жерде (мәселен, табиғат аясында)
жасалатын көркем хабарлар. Екіншісі – концерттік сахнада немесе театр
сахнасында қойылған, бір айта кетерлігі, журналистердің емес, әртістердің
басымдығымен, телекөрермендерге ғана емес, залда отырған бұқараға арналып,
көрерменнің көз алдында жасалатын көркем хабарлар. Айталық, әртістер
қатысымен жасалатын көркем хабар деп отырғанымызға Бауыржан-шоу, Шымкент
шоу, Күлкі керуені, Терісқақпай, Ән мен әнші, Сағыныш, Інжу-
маржан, Айтыс сынды концерттік және театрлық қойылымдар мен театр
спектакльдері жатады. Концерттік бағдарлама, я сахналандырылған қойылым
студиялық телехабардан жасалу технологиясы, режиссурасы тұрғысынан
түбегейлі ерекшеленеді.
Хабар телеарнасынан беріліп жүрген Таң қалмаңыз хабарының жасалу
ерешелігіне үңілсек, ол хабарда көркемдік редактордың шеберлігі, онда
қолданылатын сұхбат жанрының мүмкіндіктерінің қолданыс деңгейі мен
тележүргізушінің кәсіби өресі хабар барысында бәрібір актив элемент ретінде
сезіліп, хабардың бүтін болмысын айшықтап тұрады. Осы ретте, концерттік
сахналар мен театр сахнасында қойылған бағдарламаларды теледидардан беру де
теледидардың кинематографиядан еншілеген мүмкіндігін көрсетеді. Ән мен
әнші, я болмаса Сағыныш концерттік бағдарламалар теледидардан берілетін
кинофильмдер мен мультфильдер секілді трансляциялық жолмен берілетін
хабарлар. Олар – дайын телеөнім, тек монтаждық, режиссуралық сүзгіден
өткізсе болғаны, телеарнадан беруге болатын телехабарға айналады; ал
тележурналистер мұнда мүлде қатыстырылмайды.
Телеарна редакциясы ұжымының қолынан шыққан көркем телехабар болсын,
концерттік сахнада жасалған бағдарлама болсын, көрермен үшін берер әсері
мен теориялық функциялары ортақ болғасын, біз жұмысымыз барысында екеуін де
қарастырамыз. Екеуінің де жасалу мәселелерін, онда туындайтын проблемаларды
көрсетіп, ол хабарлардың ішкі құрлымына үңіліп – жүргізуші, режиссер,
редактор шеберлігін бағамдап, пішіні мен формасын, идеялық-тақырыптық
болмысын ашамыз. Бірнеше хабар санына детальдық сараптама жасаймыз.
Қазақстан телеарналарындағы көркем хабарларға қатысты айтылып жүрген сындар
мен БАҚ материалдарын нысанаға ала отырып, қазақ телеарналарындағы
көркемдік хабарлардың көкжиегін кеңейтудің, олардың мазмұндық болмысын
көркейте, ілгерілете түсудің жолдары мен жаңа әдістерін ұсынуға тырысамыз.
1958 жылдың 8-наурызы – қазақ телевизиясының туған күні деп саналады. Дәл
осы сәттен бастап, қазақ телевизиясымен бірге телеарналардағы көркемдік
хабарлардың да тарихы басталып кетті. Арадағы жарты ғасырға жуық уақытта
көрермен қауым телевизиялық көркем хабарлардың эстетикалық қуатынан нәр
алып, заман жылжыған сайын бет-бейнесі мен тақырыптық сипаты жаңғырып,
түрленіп, қоғамдағы саяси, мәдени өзгерістермен бірге, өмір шындығының
көркем образын беруге талпынып келе жатқан телевизиялық көркем хабарлардың
жеңісіне де, жеңілісіне де куә болып, олардың оза шапқан жүйрігі мен
осалмойын әлсізіне әділ алдияр болып келеді.
Кешегі кеңестік дәуірден кейін еліміз ғасырлар бойы аңсап жеткен тәуелсіз
ғұмырының шындық шежіресі де телевизиялық көркем хабарлардың мақсат-
мүддесін айқындап, қазақ тележурналистикасының алдына жаңа міндеттер
туғызды.
Егемендік дәуірде бағдарламаларға ұлттық түр мен пішін, мазмұн мен мән
беріп, рухани келбетін таныту қажеттігі туындады – деген қазақ
тележурналистикасының тарихы мен тоериясын зерттеуші ғалым Құдайберген
Тұрсынның тұжырымы өте әділ. Біздің бітіру жұмысымыздың мақсаты да осы
елдік мұратпен ұштасып жатыр.

1.2 Көгілдір экран талабы
Тележурналистің көпшілікпен сырласуы, өзімен - өзі кеңесетін шақтары
қашанда қоғам, ел мүддесімен, адамзаттың көкейкесті арманымен ұштасып
жатады. Тележүргізуші жүрек түбінде өзін толғантқан сырын өзгеге айтады.
Телехабарда автор тақырыбын тереңнен толғап, содан әлі өзгелер көрмеген
шынайы көріністі табу жолында ізденіске түседі. Әңгімелеуші өз ойын,
айтайын дегенін әңгімеу кезінде сарықпай тынбауы тиіс. Хабар барысында
жүргізушінің тақырып өзегінен шықпай, әңгіме көпшілікке мейлінше ұғынықты,
ықшам айтылуы тиіс. Қосалқы сөз, артық тіркес болмауы, әңгімелеушінің
айтамын дегенін жеріне жеткізіп, шағын көлемде шебер суреттелуі – парыз.
Кадрдан тыс мәтін не жүргізушінің сөйлеуі көпке ұғынықты сөйлемдерге
құрылғаны жөн. Бұл көрерменнің көрініс пен мәтінді есінде ұстап қалуына,
әрі хабар туралы өзіндік пікір қалыптастыруын туындатады. Жүргізушінің
аудиториямен жанды байланысында оның тілге жетіктігі мен майда биязы қоңыр
үнді көрермендерді теледидар алдына көптеп тартады. Әрі хабарды жүргізу
кезіндегі қонақтардың талғам таразысының қандай екендігінен жүргізушінің
хабардарлығы да студияда жылы байланысқа негіз негіз қалап отырады.
Көрермендерге экранда оқиғаны хабарлау кезінде фактілер мен теориялық
тұжырымдар, салыстырулар мен дәлелдердің, көрнекі суреттердің мол болуы
аудитория мен студия арасын жақындыстыра түседі. Өйткені фактіні іріктеу,
оны сөзбен суреттеу кезінде автордың тақырыпқа шын жетіктігі айқындалып,
ашыла түседі. Көрермендер жылдар өткен сайын рухани жағынан өсіп – жетіліп,
байыпты бола бастады.
Журналист адамдармен қарым – қатынас жасай жүріп, өмірдің таңғажайып
сырларына қанығады, өзінің ой – түйсігін тереңдетеді. Бұл журналисті
байқағыштыққа тәрбиелейді, ойдан ой туғызуға көмектеседі, рухани әлемінді
байытады. Маман ретінде басқа жұрттан ерекшелігіңді байқатады. Өзгелер
аңғармағанды журналистің аңғаруына қалыптастырады.
Қазіргі заманғы тележурналистикада әлеуметке ықпал ететін,
көрермендерге бағыт бағдар сілтейтін мүмкіндіктер молынан ұшырасады.
Теледидар бағдарламаларындағы ықшамдылық, өткірлік, айқындылық, маңыздылық
тележурналистикаға қойылар басты шарттар. Қрапайым хабардың өзі
телепублицистикалық үнмен естіледі, оқиғалық ақпарат қоғамдық пікірді
қалыптастырады, информациялық заметка да публицистикада басқаша көрініспен
танылады - дейді, Е. Прохоров. Минут, сағат сайын сан – саладан ағылып
жатқан ақпараттар тасқынында өткір де маңызды идеялар мен пікірлер мол.
Бізде хабар авторы елеулі проблеманы алып, соны экранға шығарғанымен де,
оны тиімді, әсерлі жеткізу жолдарын іздестіре бермейді. Шағын сюжет не
көлемді хабар болсын, онда тақырып актуальді, тосын, тың, маңызды болып,
қоғамның мәнді проблемасын өзіне өзек етсе, әрі ол автордың тақырыпты жан –
жақты аша білуімен іштей қабысса, көрермен де сырт қалмайды.
Хабардың тақырыптық ауқымы мол, идеялық деңгейі биік, әлеуметтік
философиялық мазмұны терең алынуы қажет. Көркем жанрдың үлесі тек сыр шерту
емес, сонымен қатар үлкен әлеуметтік, қоғамдық, тіпті бүкіл адамзаттық
тақырып бойынша азаматтық үн көтеру, терең ой толғау, заман кеселін қозғау
болуы керек - ті. Теледидарда барлаушыға тән – тапқырлық, ғалымға тән –
тереңдік, білгірлік, күрескерге тән – табандылық, істі ақырына дейін апара
білетін алғырлық, батылдық болуға тиіс. Автор мен редактор, жүргізуші мен
режиссер – оператор түсірілмек тақырыпты егжей – тегжейлі танымақ керек. Ал
қолына микрофон ұстаған тележүргізуші байқау да, байыбына бару да оңай,
өтіп жатқан күнделікті өмір ғой деп ойлайды. Қазіргі заман оның кейіпін
көріп, біліп қоюда ғана емес, ол ұшқыр қиялға нәр беретін, әрі түрлі
деректердің көзге көрінуге тиіс ішкі үндестігін тап басып тануда. Бүгінгі
күннің тұтас көркем суретін көңілге таңбалау, оны ақыл – ой қазанында
қайнатып, экран көзіне лайықтап, шынайы картина дәрежесіне жеткізу үшін
өмір тұнығына терең бойлау керек.
Сценарийде бейнелердің типтік мінездерін жасау кезінде автор өмір шындығын
бұрмаламай, кездейсоқ емес, шыншыл құбылыстарды көре білуі шарт. Шеберлік
ең алдымен осыдан баасталады. Сценарийдегі нақты кейіпкерлер арқылы автор
белгілі бір заманның, әлеуметтік ортаның жетекші ерекшеліктерін танытуы
тиіс. Кейіпкерді өмірде кездесетін түрлі қиындықты жеңу жеңу үстінде
көрсетсем ниет, кей сәттерде өмірдің көлеңкелі жағын баса суреттеуге жол
беріп жатады. Өмір шындығы – жаңа өмірді, жаңа көзқарасты, жаңа қарым –
қатынасты орнықтыру тұрғысынан бейнеленеді.
Теледидар бағдарламаларының тақырыбы жағынан өте ұнамды, ал мазмұны
жағынан көрермендерге мейлінше ұғынықты болуы – экран шарттылықтарының
бірі. Тақырып өмірдің өзіндегі бар құбылыстар мен әрекеттерден туындайды.
Саяси мәні бар, кезең қойып отырған міндеттерге жауап беретін, жұрттың
назарын аударатын тақырыпты таңдай білу аса қажетті шарт, - дейді
профессор Т. Амандосов.
Эфирдегі телехабардың берер тағылымы мол. Ұлттық діл, ұлттық сезім,
ұлттық сезім, ұлттық рух, ұлттық тәрбие, ұлттықсана, ұлттық болмыс – бітім
бойымызға ананың сүтімен, әженің тілімен, ата – бабамыздың салт –
дәстүрімен қалыптпсса, соны сырт елге бар артықшылығымен танытуда
телеэкранның атқаратын қызметі ұшаң – теңіз.
Аға ұрпақтың өкілдері атасы мен әжесінің аңыз – ертегілерін тыңдап,
олардың сөз саптау, ой құрау мәнерін көріп, таза қазақы ортада өсті. Ал
соңғы кездері ұлттық тәрбиелік орта қалалық жерлерде жоқ деуге болады. Осы
тұрғыдан, жас ұрпақтың мәңгүрттену бағдарының одан әрі жалғасуын тоқтату,
оларды халқымыздың рухани дүниетаным негіздерінен ажырап қалмау ісінде
ақпарат құралдарының, соның ішінде теледидардың атқарар рөлі зор. Теледидар
кеше де, бүгін де шын мәніндегі көгілдір тәрбиешіге айналып отыр. Тек,
жастарымыздың ғанаемес, ол күллі елдің тәрбиешісі болуда. Ақпарат құралдары
арқылы халық санасына кез келген идеяны сіңіруге болатындығы дүниежүзілік
тәжірибеде толық дәлелденді. Демек, қазақ халқының ұлттық қайта жаңғыруы,
оның бірігуі, ұйысуы, мемлекеттігін нығайтуы сияқты аса күрделі қарекеттер
ақпарат құралдары арқылы жете түсіндірілгені орынды. Осы бағытта
теледидарға жүктелер мәдени – рухани шаралар ұшаң – теңіз. Соған орай,
кезінде халық ықыласын өзіне еріксіз тартқан Шаңырақ, Алтын сақа атты
сауықтық – тағылымдық көрсетулердің бергені мол. Бұлар бір жағынан қызықты
ойын – тамаша ретінде қабылданса, екіншіден ойын – сауық ретінде
көпшілікке, соның ішінде жас толқынға халық тарихынан, оның салт –
дәстүрлері мен ұлттық рухына тән ұғым – түсініктерінен маңызды деректер
беріп, оны ұрпақ санасына сіңіру арқылы қыруар тәрбиелік жұмыстарды
жүргізді. Бұндай бағдарламалар алты жасар баладан алпыстағы кәріге дейін,
үлкенді – кішілі толық қамтитын бағдарлама. Соңғы жылдары жас ұрпақтың

белгілі бір бөлігінің ұлттық тәрбиелік ортадан тыс өмір
сүруі, мәңгүрттенуі сияқты келеңсіз құбылыстармен қатар, қазақ отбасында
халқымызға жат, жағымсыз құбылыстар жиі кездесетін болды - дейді, Ш.
Битаева. Бүгінгі жас балдырған ертең еліміздің тұтқасын ұстайтын азамат
болады.
Көгідір экран арқылы аудиторияға хабар таратудың маңыздылығы орасан
зор. Жаңа ақпарат ғасыры кезеңінде жоғары дәрежеде дамыған технологияның
көмегімен, қоғамдық көңіл – күйде, қарқынды түрде эволюциялық процесс жүріп
жатыр. Сондықтан теледидар табиғаты, тележүргізушінің қызметі қандай деген
мәселенің алдыңғы кезекке шығаруы заңды болып табылады. Жаңа ақпараттық
ғасыр кезеңінде электрондық бұқаралық ақпарат құралдарыкөпшіліктің
дүниетанымын, өзіндік көзқарасын қалыптастыруда ерекше белсенділік танытып
отыр. Өйткені бүгінде әлем тез өзгеріп, тез жаңаруда. Адамзат өркениетінің
әлемдік даму эволюциясы жеке адамның сезіміне ақпараттың барлық түрімен
әсер етуде.

2-бөлім: тЕЛЕЖУРНАЛИСТИКАНЫҢ БАҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ АЛАТЫН ОРНЫ
Тележурналистика бұқаралық ақпарат құралдарының бір саласы, соның ішінде
орасан зор мүмкіндіктерді иеленетін жүйе. ХХІ ғасыр адамзат игілігіне
ұсынған ұлы жаңалығы адам баласының көзқарасына, ой – санасына тікелей әсер
ететін идеологиялық құрал. Рухани нәр мен эстетикалық әсер беретін өнердің
өзгеше бір түрі. Қазіргі таңдағы уақыт аясынан ақпарат ғасыры деген
ұғымды иеленіп отырған кезеңде тележурналистиканың ақпарат кеңістігінен
алатын орны айрықша.
Телевизия, ондағы бағдарламалар, бейне ойындар немесе музыка, яғни
мүмкіндігі қай жағынан да мол аудиовизуалды ақпарат құралдары қазіргі таңда
ештеңемен алмастырылмайтын құдіретті күшке айналды. Әсіресе жас
бүлдіршіндердің сана сезіміне, тәрбиесіне үлкен ықпалын тигізуде. Негізінде
Қазақ теледидарының жастар редакциясы көрермен бойына адамгершілік,
имандылық, инабаттылық, парасаттылық, еңбекқорлық қасиеттерін сіңіре
отырып, ой - өрісін кеңейтіп, эстетикалық танымын өсіре түсу мақсатында
қызмет етеді.

2.1 Телевизияның бала тәрбиесіндегі рөлі
Қазіргі таңда бала тәрбисі телевизиямен тығыз байланысты. Оған себеп сәби
кезінен бастап ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.