ЖайықЖылуҚуат АҚ-ның турбиналық цехын электрмен жабдықтау
Кіріспе
1 Объект сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2 Электр жүктемелерін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2.1 Аса жүктелген ауысымда максималды жүктемені анықтау ... ... ... ... ... 10
2.2 Есептік жүктемені максимум коэффициенті әдісімен анықтау ... ... ... ... 12
2.3 Турбиналық цехтың жүктеме картограммасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
3. Қуатты анықтау және теңгеру қондырғысын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... 18
4. Жарықтандыруды есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
5. Қысқа тұйықталу тоғының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
6. Электр аппараттарын таңдау және тексеру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
6.1. Кабельдер қимасын есептеу және таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
6.2 Автоматты ажыратқыштар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
6.3 Балқымалы сақтандырғыштар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
6.4 Түйіспелер және магнитті қосқыштар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
7. Еңбекті қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
7.1. Электрқондырғыларды монтаждау мен қолдануда қауіпсіздік техникасы шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .38
7.2. Өртке қарсы сақтық шаралар және өртке қарсы сақтық инвентарь ... ... ..41
7.3 Өрт қауіпсіздігі және еңбек шарты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .46
8. Турбиналық цехтың жерге қосу есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
9.Экономикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .53
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .59
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .60
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .62
1 Объект сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2 Электр жүктемелерін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2.1 Аса жүктелген ауысымда максималды жүктемені анықтау ... ... ... ... ... 10
2.2 Есептік жүктемені максимум коэффициенті әдісімен анықтау ... ... ... ... 12
2.3 Турбиналық цехтың жүктеме картограммасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
3. Қуатты анықтау және теңгеру қондырғысын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... 18
4. Жарықтандыруды есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
5. Қысқа тұйықталу тоғының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
6. Электр аппараттарын таңдау және тексеру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
6.1. Кабельдер қимасын есептеу және таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
6.2 Автоматты ажыратқыштар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
6.3 Балқымалы сақтандырғыштар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
6.4 Түйіспелер және магнитті қосқыштар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
7. Еңбекті қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
7.1. Электрқондырғыларды монтаждау мен қолдануда қауіпсіздік техникасы шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .38
7.2. Өртке қарсы сақтық шаралар және өртке қарсы сақтық инвентарь ... ... ..41
7.3 Өрт қауіпсіздігі және еңбек шарты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .46
8. Турбиналық цехтың жерге қосу есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
9.Экономикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .53
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .59
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .60
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .62
К іріспе
1652 жылдың 20 мамырында КСРО Министрлер Кеңесі «Орал қаласында ЖЭС салу туралы» №12261-р шешім шығарды. Бұл Орал облысында 60 жылдардың басына дейін орталықтандырылған электрэнергиямен жылу энергиясы көзінің болмауынан туындаған шешім. Қаланың кейбір кәсіпорындарында, соның ішінде – механикалық, Ворошилов атындағы арматуралық заводтарында локальді дизельді электростанциялар жумыс жасады. Электрэнергия көздерінің қуаты аз, кернеуі төмен, ал шағын деген аудандардың электрмен жабдықталуы қанағаттандырарлықсыз болды. Орталықтандырылған жылумен қамтуда болмады. Орал ЖЭС құрылысы 1953 жылы басталды. Сол уақытта 40 жыл бойы электростанцияның құрылыс, монтаждық және қайта құру жұмыстарын жүргізген «Уральскпромстрой» тресті құрылған болатын. 1960 жылдың 22 желтоқсанында Брянск машина жасау зауытының қуаты 12 МВт ПТ-12-35\10 типті №1 турбоагрегаты және өнімділігі 50т/сағ БКЗ-50-39-ф энергетикалық қазандығы іске қосылды. 1961 жылдың 2 қаңтарында БКЗ-50-39-ф типті №2 энергетикалық қазандығы іске қосылды. 1961 жылы жылу жүйелерінің құрылысы басталды. Сол жылы №3 БКЗ-50-39-ф типті энергетикалық қазандығы және №2 турбогенератор іске қосылды. 1962 жылдың 2 қазанында Батыс Қазақстан Кеңестік Халықтық Шаруашылық басшылығының бекітуімен Орал ЖЭСның кеңейтілуі жөнінде жобалық тапсырма жасалынды. ЖЭСда әрқайсысының өнімділігі 75 т/сағ БКЗ-50-39-ф типті қосымша екі энергетикалық қазандығы орнатылды. 1966 жылдың желтоқсанында №4, 1967 жылдың желтоқсанында №5, ал 1969 жылдың желтоқсанында қуаты 12МВт №3 турбоагрегаты іске қосылды. 1967 жылдың тамызынан 1969 жылдың сәуірі аралығында №1,2,3 қазандықтары М-100 типті мазут жағуға ауысады. 1971 жылдың қыркүйегінен 1973 жылдың шілдесі аралығында әрқайсысының өнімділігін 75т/сағ дейін жоғарлату үшін №1,2,3 энергетикалық қазандықтары модернизацияланды. 1965 жылы ЖЭС Куйбышев энергожүйесіне қосылды. 1973 жылдың желтоқсанынан 1981 жылдар аралығында қаланы жылумен қамту үшін әрқайсысының жылу өнімділігі 100 Гкал/сағ ПТВМ-100 типті төрт су жылыту қазандықтары іске қосылады. 1979-1980жж. орташа қысымды ГРП және 0,5-1,0 атм. төменгі қысымды газопровод салынады. 1980-1981 жж. қазандықтарды табиғи газ жағуға көшіру жұмыстары жүргізілді. 1980,1982 жж. ПТ-12-35\10 типті №1,2 турбиналар модернизацияланды. Қазіргі уақытта Орал ЖЭСда келесі негізгі қондырғылар орнатылған:
Энергетикалық қазандықтар БКЗ-75-39ГМ №1-5
Су жылыту қазандықтары ПТВМ-100 №6-9
КВГМ-100 №10-12
Бу турбиналары ПР-10-35\10\1,2 №1
ПТ12\15-35\10М №2
ПТ-8-35\10 №3
Белгілі болгандай, облысымыздың электроэнергия рыногы өзіміздің энергокөздеріміз жане Ресейден импортталу негізінде қалыптасқан.
Сол себепті энергия сактаушы технологиялардың модельді жобасының Орал ЖЭСда жасалуы өңіріміздегі электроэнергия дефицитін жою, өнеркәсіптің жаңа түрлерін игеру сияқты маңызды сұрақтарды шешуге негіз болды. 2002 жылы БҚО Әкімшілігі мен НЕДО Жапондық Мемлекеттік Организациясы арасында «Орал ЖЭСда энергия сақтаушы технологиялардың модельдік жобасын» жүзеге асыру жөнінде меморандумға қол қойылды. Бұл келісім бойынша НЕДО организациясы энергетикалық жабдықтарды жеткізу жөніндегі спонсор болды. Қазақстандықтар жағынанда қосымша жабдықтар, құрылыс және монтаждау жұмыстарын жүргізу үшін бюджеттен қаражат бөлінді.
2004 жылы жоба құрылыс – монтаждау жұмыстары кезеңіне көшті. Бұл жобаға қазақстандық компаниялармен қатар жапондық Тохоку Электрик Пауер компаниясыда қатысты. Ал ГТУдың ресми іске қосылуы 2006 жылы елбасымыздың қатысуымен жүзеге асырылды.
Орал ЖЭСның Батыс Қазақстан Облысы энергожүйесінің дамып өркендеуіне зор үлесін қосып келеді.
1652 жылдың 20 мамырында КСРО Министрлер Кеңесі «Орал қаласында ЖЭС салу туралы» №12261-р шешім шығарды. Бұл Орал облысында 60 жылдардың басына дейін орталықтандырылған электрэнергиямен жылу энергиясы көзінің болмауынан туындаған шешім. Қаланың кейбір кәсіпорындарында, соның ішінде – механикалық, Ворошилов атындағы арматуралық заводтарында локальді дизельді электростанциялар жумыс жасады. Электрэнергия көздерінің қуаты аз, кернеуі төмен, ал шағын деген аудандардың электрмен жабдықталуы қанағаттандырарлықсыз болды. Орталықтандырылған жылумен қамтуда болмады. Орал ЖЭС құрылысы 1953 жылы басталды. Сол уақытта 40 жыл бойы электростанцияның құрылыс, монтаждық және қайта құру жұмыстарын жүргізген «Уральскпромстрой» тресті құрылған болатын. 1960 жылдың 22 желтоқсанында Брянск машина жасау зауытының қуаты 12 МВт ПТ-12-35\10 типті №1 турбоагрегаты және өнімділігі 50т/сағ БКЗ-50-39-ф энергетикалық қазандығы іске қосылды. 1961 жылдың 2 қаңтарында БКЗ-50-39-ф типті №2 энергетикалық қазандығы іске қосылды. 1961 жылы жылу жүйелерінің құрылысы басталды. Сол жылы №3 БКЗ-50-39-ф типті энергетикалық қазандығы және №2 турбогенератор іске қосылды. 1962 жылдың 2 қазанында Батыс Қазақстан Кеңестік Халықтық Шаруашылық басшылығының бекітуімен Орал ЖЭСның кеңейтілуі жөнінде жобалық тапсырма жасалынды. ЖЭСда әрқайсысының өнімділігі 75 т/сағ БКЗ-50-39-ф типті қосымша екі энергетикалық қазандығы орнатылды. 1966 жылдың желтоқсанында №4, 1967 жылдың желтоқсанында №5, ал 1969 жылдың желтоқсанында қуаты 12МВт №3 турбоагрегаты іске қосылды. 1967 жылдың тамызынан 1969 жылдың сәуірі аралығында №1,2,3 қазандықтары М-100 типті мазут жағуға ауысады. 1971 жылдың қыркүйегінен 1973 жылдың шілдесі аралығында әрқайсысының өнімділігін 75т/сағ дейін жоғарлату үшін №1,2,3 энергетикалық қазандықтары модернизацияланды. 1965 жылы ЖЭС Куйбышев энергожүйесіне қосылды. 1973 жылдың желтоқсанынан 1981 жылдар аралығында қаланы жылумен қамту үшін әрқайсысының жылу өнімділігі 100 Гкал/сағ ПТВМ-100 типті төрт су жылыту қазандықтары іске қосылады. 1979-1980жж. орташа қысымды ГРП және 0,5-1,0 атм. төменгі қысымды газопровод салынады. 1980-1981 жж. қазандықтарды табиғи газ жағуға көшіру жұмыстары жүргізілді. 1980,1982 жж. ПТ-12-35\10 типті №1,2 турбиналар модернизацияланды. Қазіргі уақытта Орал ЖЭСда келесі негізгі қондырғылар орнатылған:
Энергетикалық қазандықтар БКЗ-75-39ГМ №1-5
Су жылыту қазандықтары ПТВМ-100 №6-9
КВГМ-100 №10-12
Бу турбиналары ПР-10-35\10\1,2 №1
ПТ12\15-35\10М №2
ПТ-8-35\10 №3
Белгілі болгандай, облысымыздың электроэнергия рыногы өзіміздің энергокөздеріміз жане Ресейден импортталу негізінде қалыптасқан.
Сол себепті энергия сактаушы технологиялардың модельді жобасының Орал ЖЭСда жасалуы өңіріміздегі электроэнергия дефицитін жою, өнеркәсіптің жаңа түрлерін игеру сияқты маңызды сұрақтарды шешуге негіз болды. 2002 жылы БҚО Әкімшілігі мен НЕДО Жапондық Мемлекеттік Организациясы арасында «Орал ЖЭСда энергия сақтаушы технологиялардың модельдік жобасын» жүзеге асыру жөнінде меморандумға қол қойылды. Бұл келісім бойынша НЕДО организациясы энергетикалық жабдықтарды жеткізу жөніндегі спонсор болды. Қазақстандықтар жағынанда қосымша жабдықтар, құрылыс және монтаждау жұмыстарын жүргізу үшін бюджеттен қаражат бөлінді.
2004 жылы жоба құрылыс – монтаждау жұмыстары кезеңіне көшті. Бұл жобаға қазақстандық компаниялармен қатар жапондық Тохоку Электрик Пауер компаниясыда қатысты. Ал ГТУдың ресми іске қосылуы 2006 жылы елбасымыздың қатысуымен жүзеге асырылды.
Орал ЖЭСның Батыс Қазақстан Облысы энергожүйесінің дамып өркендеуіне зор үлесін қосып келеді.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1 Правила устройства электроустановок- М :Глав. Гос. Энергонадзор России, 1998 г.
2 Муносеев Ю.А Электроснабжение промышленных предприятий- М :
Энергия, 1983 г.
2 Шабад М.А Расчёты релейной защиты и автоматики распределительных сетей- Л : Энергоатомиздат, 1985 г
4 Барзам А.Б Системная автоматика- М: Энергоатомиздат, 1989 г.
5 Андреев В.А Релейная защита и автоматика систем электроснабжения. Высшая школа, 1991 г.
6 Беляева Е.Н. Как рассчитать ток короткого замыкания- М Энергоатомиздат, 1983 г.
7 Рожкова Л.Д. Козулин В.С. Электроснабжение электрооборудования станций и подстанций- М : Энергоатомиздат,1987 г.
8 Федосеев А.М. Релейная защита- М : Энергия 1976 г.
9 Неклепаев Б.Н. Крючков И.Г. Электирческая часть электростанций и подстанций : Справочные материалы для курсового и дипломного проектирования М . Энергоатомиздат, 1989 г.
10 Васильев А.Н. и другие. Электрическая часть станций и подстанций Энергоатомиздат, 1990 г.
11 ПТБ при эксплуатаций электроустановок.
12 Дирацу.В.С. Коновалов.П.И. Петренко.Л.И. и другие. Электроснабжение промышленных предприятий. Киев, 1994.
13 А.Боровиков, В.К.Косарев, Г.А.Ходот « Электрлік тораптар мен жүйелер », Москва, Госэнергоиздат. 1963 жыл
14 А.А.Федоров, Г.В.Сербиновский « Өндірістік кәсіпорындарды электрмен қамту жөнінде АНЫҚТАМА ҚҰЖАТТАРЫ »
15 М.А.Шабад «Таратқыш тораптардың релелік қорғаныс және автоматика есептеулері » Энергоатомиздат 1985 жыл
16 Л.Д.Рожкова, В.С.Козулин «Станциялар мен қосалқы электр қондырғылары » Москва, Энергия 1975 жыл
17 В.Г.Герасимов, А.И.Попов «Электрлі – техникалық анықтама құжаттар» Москва Издательство МЭИ, 2002 жыл
18 И.А.Будзко, Н.М.Зуль « Ауыл шаруашылығын электрмен қамту » Москва, Агропромиздат 1990 жыл
19 Б.Н.Неклепаев, И.Г.Крючков «Электр станциялары мен қосалқы станциялардың электрлік бөлігі» Курстық жұмыс пен дипломдық жобаға арналған анықтама құжаттары. Москва, Энергоатомиздат 1989 жыл
20 М.С.Цыпленков «Ауыл шаруашылық кәсіпорындарды электрлендіруді жоспарлау және ұйымдастыру» Загорск, Ауыл шаруашылығын механикаландыру техникумы, 1987 жыл
21 «ПУЭ» Москва, Энергия. 1965г.
22 В.П.Щеховцов «Расчет и проектирование схем электроснабжения» Методическое пособие для курсового проектирования, Москва, Форум-Инфра.2003г.
23 Крупович.В.И. Ермилов.А.А. Трунковский.Л.Е. Проектирование и монтаж промышленных электрических сетеи.
24 Астахов.Ю.Н. Вайнштейн.Г.М. и другие. В мире энергетики.
М. 1997
25 Лапкин.Б.Ю. Электроснабжение промышленных предприятий и установок. М. Высшая школа, 1981
1 Правила устройства электроустановок- М :Глав. Гос. Энергонадзор России, 1998 г.
2 Муносеев Ю.А Электроснабжение промышленных предприятий- М :
Энергия, 1983 г.
2 Шабад М.А Расчёты релейной защиты и автоматики распределительных сетей- Л : Энергоатомиздат, 1985 г
4 Барзам А.Б Системная автоматика- М: Энергоатомиздат, 1989 г.
5 Андреев В.А Релейная защита и автоматика систем электроснабжения. Высшая школа, 1991 г.
6 Беляева Е.Н. Как рассчитать ток короткого замыкания- М Энергоатомиздат, 1983 г.
7 Рожкова Л.Д. Козулин В.С. Электроснабжение электрооборудования станций и подстанций- М : Энергоатомиздат,1987 г.
8 Федосеев А.М. Релейная защита- М : Энергия 1976 г.
9 Неклепаев Б.Н. Крючков И.Г. Электирческая часть электростанций и подстанций : Справочные материалы для курсового и дипломного проектирования М . Энергоатомиздат, 1989 г.
10 Васильев А.Н. и другие. Электрическая часть станций и подстанций Энергоатомиздат, 1990 г.
11 ПТБ при эксплуатаций электроустановок.
12 Дирацу.В.С. Коновалов.П.И. Петренко.Л.И. и другие. Электроснабжение промышленных предприятий. Киев, 1994.
13 А.Боровиков, В.К.Косарев, Г.А.Ходот « Электрлік тораптар мен жүйелер », Москва, Госэнергоиздат. 1963 жыл
14 А.А.Федоров, Г.В.Сербиновский « Өндірістік кәсіпорындарды электрмен қамту жөнінде АНЫҚТАМА ҚҰЖАТТАРЫ »
15 М.А.Шабад «Таратқыш тораптардың релелік қорғаныс және автоматика есептеулері » Энергоатомиздат 1985 жыл
16 Л.Д.Рожкова, В.С.Козулин «Станциялар мен қосалқы электр қондырғылары » Москва, Энергия 1975 жыл
17 В.Г.Герасимов, А.И.Попов «Электрлі – техникалық анықтама құжаттар» Москва Издательство МЭИ, 2002 жыл
18 И.А.Будзко, Н.М.Зуль « Ауыл шаруашылығын электрмен қамту » Москва, Агропромиздат 1990 жыл
19 Б.Н.Неклепаев, И.Г.Крючков «Электр станциялары мен қосалқы станциялардың электрлік бөлігі» Курстық жұмыс пен дипломдық жобаға арналған анықтама құжаттары. Москва, Энергоатомиздат 1989 жыл
20 М.С.Цыпленков «Ауыл шаруашылық кәсіпорындарды электрлендіруді жоспарлау және ұйымдастыру» Загорск, Ауыл шаруашылығын механикаландыру техникумы, 1987 жыл
21 «ПУЭ» Москва, Энергия. 1965г.
22 В.П.Щеховцов «Расчет и проектирование схем электроснабжения» Методическое пособие для курсового проектирования, Москва, Форум-Инфра.2003г.
23 Крупович.В.И. Ермилов.А.А. Трунковский.Л.Е. Проектирование и монтаж промышленных электрических сетеи.
24 Астахов.Ю.Н. Вайнштейн.Г.М. и другие. В мире энергетики.
М. 1997
25 Лапкин.Б.Ю. Электроснабжение промышленных предприятий и установок. М. Высшая школа, 1981
К іріспе
1652 жылдың 20 мамырында КСРО Министрлер Кеңесі Орал
қаласында ЖЭС салу туралы №12261-р шешім шығарды. Бұл Орал
облысында
жылдардың
басына
дейін
орталықтандырылған
электрэнергиямен жылу энергиясы көзінің болмауынан туындаған шешім.
Қаланың кейбір кәсіпорындарында, соның ішінде – механикалық, Ворошилов
атындағы арматуралық заводтарында локальді дизельді электростанциялар
жумыс жасады. Электрэнергия көздерінің қуаты аз, кернеуі төмен, ал шағын
деген аудандардың электрмен жабдықталуы қанағаттандырарлықсыз болды.
Орталықтандырылған жылумен қамтуда болмады. Орал ЖЭС құрылысы 1953
жылы басталды. Сол уақытта 40 жыл бойы электростанцияның құрылыс,
монтаждық және қайта құру жұмыстарын жүргізген Уральскпромстрой
тресті құрылған болатын. 1960 жылдың 22 желтоқсанында Брянск машина
жасау зауытының қуаты 12 МВт ПТ-12-35\10 типті №1 турбоагрегаты ж әне
өнімділігі 50тсағ БКЗ-50-39-ф энергетикалық қазандығы іске қосылды. 1961
жылдың 2 қаңтарында БКЗ-50-39-ф типті №2 энергетикалық қазандығы іске
қосылды. 1961 жылы жылу жүйелерінің құрылысы басталды. Сол жылы №3
БКЗ-50-39-ф типті энергетикалық қазандығы және №2 турбогенератор іске
қосылды. 1962 жылдың 2 қазанында Батыс Қазақстан Кеңестік Халықтық
Шаруашылық басшылығының бекітуімен Орал ЖЭСның кеңейтілуі жөнінде
жобалық тапсырма жасалынды. ЖЭСда әрқайсысының өнімділігі 75 тсағ
БКЗ-50-39-ф типті қосымша екі энергетикалық қазандығы орнатылды. 1966
жылдың желтоқсанында №4, 1967 жылдың желтоқсанында №5, ал 1969
жылдың желтоқсанында қуаты 12МВт №3 турбоагрегаты іске қосылды. 1967
жылдың тамызынан 1969 жылдың сәуірі аралығында №1,2,3 қазандықтары
М-100 типті мазут жағуға ауысады. 1971 жылдың қыркүйегінен 1973 жылдың
шілдесі аралығында әрқайсысының өнімділігін 75тсағ дейін жоғарлату үшін
№1,2,3 энергетикалық қазандықтары модернизацияланды. 1965 жылы ЖЭС
Куйбышев энергожүйесіне қосылды. 1973 жылдың желтоқсанынан 1981
жылдар аралығында қаланы жылумен қамту үшін әрқайсысының жылу
өнімділігі 100 Гкалсағ ПТВМ-100 типті төрт су жылыту қазандықтары іске
қосылады. 1979-1980жж. орташа қысымды ГРП және 0,5-1,0 атм. төменгі
қысымды газопровод салынады. 1980-1981 жж. қазандықтарды табиғи газ
жағуға көшіру жұмыстары жүргізілді. 1980,1982 жж. ПТ-12-35\10 типті №1,2
турбиналар модернизацияланды. Қазіргі уақытта Орал ЖЭСда келесі негізгі
қондырғылар орнатылған:
Энергетикалық қазандықтар
БКЗ-75-39ГМ
№1-5
Су жылыту қазандықтары
ПТВМ-100
№6-9
КВГМ-100
№10-12
Бу турбиналары
ПР-10-35\10\1,2
№1
ПТ12\15-35\10М №2
ПТ-8-35\10
№3
Белгілі болгандай, облысымыздың электроэнергия рыногы өзіміздің
энергокөздеріміз жане Ресейден импортталу негізінде қалыптасқан.
Сол себепті энергия сактаушы технологиялардың модельді жобасының
Орал ЖЭСда жасалуы өңіріміздегі электроэнергия дефицитін жою,
өнеркәсіптің жаңа түрлерін игеру сияқты маңызды сұрақтарды шешуге негіз
болды. 2002 жылы БҚО Әкімшілігі мен НЕДО Жапондық Мемлекеттік
Организациясы арасында Орал ЖЭСда энергия сақтаушы технологиялардың
модельдік жобасын жүзеге асыру жөнінде меморандумға қол қойылды. Бұл
келісім бойынша НЕДО организациясы энергетикалық жабдықтарды жеткізу
жөніндегі спонсор болды. Қазақстандықтар жағынанда қосымша жабдықтар,
құрылыс және монтаждау жұмыстарын жүргізу үшін бюджеттен қаражат
бөлінді.
2004 жылы жоба құрылыс – монтаждау жұмыстары кезеңіне көшті.
Бұл жобаға қазақстандық компаниялармен қатар жапондық Тохоку Электрик
Пауер компаниясыда қатысты. Ал ГТУдың ресми іске қосылуы 2006 жылы
елбасымыздың қатысуымен жүзеге асырылды.
Орал ЖЭСның Батыс Қазақстан Облысы энергожүйесінің дамып
өркендеуіне зор үлесін қосып келеді.
1. Объект сипаттамасы
Орал ЖЭС құрамына энергия өндірудің технологиялық процесін
қамтамасыздандыратын негізгі цехтар кіреді:
Қазандық цех – қазандық агрегаттар жабдықтарына және жанар
май беру қондырғылары мен механизмдеріне қызмет көрсету.
Турбиналық цех – турбиналық қондырғылармен олардың көмекші
жабдықтарына қызмет көрсету.
КИПиА цехы – жылулық процесстер автоматикасына және
өлшегіш приборларға қызмет көрсету.
Химиялық цех – қосымша суды дайындау мен жұмсарту
қондырғыларына, химиялық аналитикалық зертханасына қызмет көрсету.
Электрлік цех – электрлік генераторлар және станцияның барлық
электрлік жабдықтары мен өлшегіш приборлары, релелік қорғанысы,
электротехникалық зертханасы мен электржөндегіш учаскесіне қызмет
көрсету.
Өткен уақыт ішінде ЖЭС кейбір технологиялық өзгерістерді басынан
кешірді және қазіргі танда бұнда келесі негізгі қондырғылар жұмыс істеуде:
Энергияны түрлендірудің негізгі жабдықтарының жұмысын қамтамасыз
ететін энергоқондырғылар өзіндік қажеттіліктер болып табылады.
Электрэнергияны өндірудің, тасымалдаудың, таратудың
технологиялық процессі келесідей орындалады.
Қазандық цехтағы энергетикалық қазандықтарда өндірілген қызған бу
белгілі бір қысыммен бу турбиналарына барады. Турбиналарды айналымға
келтіретін генеретор болып табылады. Олар өз алдына электр тоғын өндіреді.
Әрбір генератормен өндірілген кернеуі 10кВ электрэнергиясы байланыс
линиялары арқылы бөлек орналасқан ГРУ-10кВ ғимаратының құрама
шиналарының секцияларына келеді. ГРУ-10кВ келген электрлік энергия
коммутациялық қондырғылар арқылы тұтынатын орындарға таратылады.
Кесте 1. Қозғалтқыштардың параметрлері
Қозғалтқыш
тардың
белгіленуі
М1-М2
М3-М8
М9-М10
М11-М12
М13-М15
Қозғалтқыштардың атаулары
Шикі су сорғышы
Қоректендіргіш электр сорғышы
Тораптық электр сорғышы
Конденсаттық бойлер сорғыштары
Конденсаттық сорғыш
2. Электр жүктемелерін есептеу
Саны
2
Орнаты
лған қуаты
кВт
125
320
800
Берілген мәндері электрлік жүктемені есептеу үшін мыналар беріледі;
электрқабылдағыштардың орнатылған қуаты және жүктеменің өзгеру мәні,
анықталған
технологиялық
режим
және
график
жүктемесінде
белгіленген.Графиктер
және
есептік
нагрузкалар
бір-бірімен
коэффициентімен
байланысты.Олардың
мәні сапалы
жолмен
анықталған.Есептеу кезінде төменде берілген электрлік жүктемелер
анықталады.
Максималды жүктеме қыздыру бойынша ток тартқыш бөлшектердің
қиылысуы және экономикалық ток көлемі, шығынды анықтау, кернеудің
ауытқуы және тораптағы қуат шығыны, трансформатор қуатын таңдау,
түрлендіретін және ескерілетін құрылғылар, қорғанысты есептеу үшін қызмет
етеді.
Есептік жүктеме өзгермейтін уақыт жүктемесіне сәйкес келеді сонымен қатар
ауыспалы жүктеме бойынша аса көп ауырлы жылу изоляциясының тозуына
эквивалентті.
Ауыспалы кезінде есептікті максималдысын орта жүктеме ұза қты ғынан 30
мин қабылдайды. Есептік жарты сағатты максималды активті қуатты РМ ,
реактивті қуатты QM және толық қуатты SM
( активті ж әне реактивті )
Орташа
жүктеме
- орташа максималды
толықтырылған ауысылым үшін (Рсм; QCM) максималды жүктемені анықтау
керек. Орташа жылдық жүктеме үшін (Ро- р и Qc. P) жылдық
электроэнергиясының шығыны есептеледі.
Ι пик
Максималды
қысқа
уақытты
(пиковая)
жүктеме
электроқозғалтқыштарды қосқан кезде, электрдәнекерлеу құралымен жұмыс
істеген кезде, доғалық пештер және ауытқымалы кернеуін есептегендегі
қызметі, қорғаныс және торапты тексеру өздігімен қозғалтқышты қосу шарты
бойынша кездерінде пайда болады.
Электрқабылдағыштың орнатылған қуаты ру [кВт]- паспорт бойынша
анықталатын қуат тораптан ұзақ уақыт тұтына алады номиналды кернеу кезінде
және жалғастыру жұмыс режимі кезінде.
Электрмен жабдықтау жүйесін жобалаудың бірінші сатысы болып электр
жүктемелерді анықтау болып табылады. Электр жүктемелердің мәндері
бойынша электрмен жабдықтау жүйесінің электрқондырғыларын(шиналар,
кабелдер, өткізгіштер) таңдауға, электрэнергия мен қуаттар шығынын
анықтауға болады. Күтуге болатын жүктемелерді дұрыс бағалау нәтижесіне
электрмен жабдықтау жүйесінің капиталды шығындары, эксплуатациялық
шығындар, электрқондырғыларының жұмысының сенімділігі тәуелді.
Электрмен жабдықтау жүйесін жобалауда немесе жұмыс режимін анализдеуде
электрэнергия тұтынушыларын жүктеме ретінде қарастырамыз. Жүктеменің
келесідей түрлері бар: активті қуат P, реактивті қуат Q, толық қуат S және тоқ I.
Басты есептік және электржүктемелерді анықтауға келесі анықтау
әдістерін жатқызамыз:
Орнатылған қуаттар және сұраныс коэффициенті.
Орташа қуаттары және орташадан есептік жүктеменің ауытқулары.
3.
Орташа қуаттар және коэффициент формасының жүктемелік
графигі.
Орташа қуаттар және максимум коэффициенті(жүктеме график
көрсеткішінің реттелген диаграмма әдісі).
2.1 Аса жүктелген ауысымда максималды жүктемені анықтау
Өндірістік
кәсіпорынның
электрлік
жүктемелері
кәсіпорынды
жабдықтаудағы барлық жүйе элементтері анықтайды. Сондықтан электр
жүктемелерін дұрыс анықтау кәсіпорынның энергожүйесін жобалау мен
тасымалдаудағы ең басты шешушң фактор болып табылады.
Ауысымды қуат аса жүктелген ауысымда жұмсалған мөлшер қуатын
есептейді.
Күштік электрқабылдағыштардың орташа жүктемелері номиналды қуат
пен пайдалану коэффициенті арқылы анықталады.
РНОМ=∑РН
(2.1.1)
РСМ=КИ×РНОМ
(2.1.2)
QСМ= РСМ×tgα
(2.1.3)
Мұндағы
КИ
–
пайдалану
коэффициенті,
цехтағы
бір
электрқабылдағыштың немесе электрқабылдағыштар тобы үшін [3].
РНОМ - электрқабылдағыштар тобы үшін орнатылған жиынтық қуат [шарт
бойынша].
tgφ - cosφ менінен анықталады, әрбір электрқабылдағыш үшін
қабылданады.
Турбиналық цехтың электрқабылдағыштарын келесі екі топқа бөлеміз К И =
0,7 және 0,8.
1. (1) формула бойынша электрқабылдағыштар тобыны ң жиынты қ
номиналды қуатын табамыз:
РНОМ = 125*2+320*6 = 2170 кВт
2.(2), (3) формулалары бойынша аса жүктелген ауысым кезіндегі орташа
максималды қуатты табамыз:
Активті: РСР. МАХ.0,7 = 0.7*2170 = 1519 кВт
Реактивті: QСР. МАХ.0,7 = 1519*0.5 =759.5 кВАр
КИ = 0,8 тобы үшін;
1. (1) формула бойынша электрқабылдағыштар тобыны ң жиынты қ
номиналды қуатын табамыз:
РНОМ = 800*2+22*2+30*3 = 1734 кВт
2. (2), (3) формулаларымен аса жүктелген ауысымдағы орташа
максималды қуатты анықтаймыз:
Активті: РСР. МАХ.0,8 = 0,8*1734 = 1387,2 кВт
Реактивті QСР. МАХ.0,8 = 1387,2*0,62 = 860 кВАр
Кесте 2. Аса жүктелген ауысымдағы орташа максималды жүктемелер
қабылдағышта
КИ = 0,7
КИ = 0,8
барлығы
р тобы
РНОМ, кВт
2170
1734
РСР. МАХ, кВт
1519
1387,2
2906,2
QСР. МАХ, кВар
759,5
860
1619,5
SСР. МАХ, кВА
3327
Р СР.МАХ. = РСР. МАХ.0,65 +РСР. МАХ.0,7
(2.1.4)
Q СР.МАХ.1ШР = QСР. МАХ.0,65+QСР. МАХ.0,7
(2.1.5)
(2.1.6 )
S P
СР.MAX
2 QCP .MAX 2
(4) формуласы бойынша аса жүктелген ауысымдағы орташа максималды
активті қуатты анықтаймыз:
Р СР.МАХ. = 1519+1387.2 = 2906.2 кВт
(5) формуласы бойынша аса жүктелген ауысымдағы орташа максималды
реактивті қуатты анықтаймыз:
Q СР.МАХ.1ШР = 759.5+860 = 1619.5 кВАр
(6) формуласы бойынша аса жүктелген ауысымдағы максималды толық
қуатты анықтаймыз:
S 2906,2 2 1619,52 2 3327кВА
2.2 Есептік жүктемені максимум коэффициенті әдісімен анықтау
Максимум коэффициентін ескергендегі электрқабылдағыштар тобының
жүктемелерінің негізі болып реттелген диаграмма әдісі табылады. Номиналды
қуат және электрқабылдағыштардың мінездемесі арқылы есептік ж үктемені ң
максимумын анықтауға болады:
Рр = К МAX × РСР. МАХ = К МAX ×К И×Р НОМ
(2.2.1.)
мұндағы К МAX – жүктеменің максимум коэффициенті;
КИ – белгілі n топ электрқабылдағыштарының пайдалану коэффициенті;
РНОМ – n ЭФ қарастырылатын электрқабылдағыштардың номиналды қуаты.
Пайдалану коэффициентіне тәуелді К М = f (К И, n ЭФ ) арқылы немесе [3]
келтірілген кестеден табуға болады.
Топтағы электрқабылдағыштардағы эффективті санын мына формуламен
анықтайды
n ЭФ = ( ∑ Р НОМ) 2 ∑ Р 2 НОМ
(2.2.2.)
Есептік реактивті жүктемені төменгі формуламен анықтайды:
Q Р = РР × tgα
(2.2.3.)
Топтың толық есептік жүктемесін мына формуламен анықтайды:
(2.2.4.)
S P
СР.MAX
2 QCP .MAX 2
К И = 0,7 электрқабылдағыштар тобы үшін:
1. (8) формуламен топтағы электрқабылдағыштардың эффективті санын
анықтаймыз:
n ЭФ = (2170) 2( 125² +320² )= 40
n ЭФ =40.
2. Таблица бойынша КМAX анықтаймыз:
КМAX = 1,09
3. (7) формуласы бойынша топтың толық есептік активті ж үктемесін
анықтаймыз:
РР = 1.09*1519 = 1655.7 кВт
4. (9) формуласы бойынша топтың толық есептік реактивті ж үктемесін
анықтаймыз:
Q Р = 1655.7*0.5 = 828 кВАр.
(10) формуласы бойынша топтың толық есептік жүктемесін
анықтаймыз:
S 1655,7 2 828 2 1851кВА
КИ = 0,8 электрқабылдағыштар тобы үшін:
(8) формуласы бойынша топтағы электрқабылда ғыштарды ң
эффективті санын анықтаймыз:
n ЭФ = (1734) 2(800² + 22² + 30² )=5
n ЭФ =5.
2. Кесте бойынша КМAX анықтаймыз:
КМAX = 1,12
3. (7) формуласы бойынша топтың есептік активті жүктемесін табамыз:
РР = 1,12*1387,2 = 1554 кВт
табамыз:
(9) формуласы бойынша топтың есептік реактивті ж үктемесін
Q Р = 1554*0,62 = 963,3 кВАр.
5. (10) фрмуласы бойынша топтың толық есептік жүктемесін табамыз:
S 1554 2 963,32 1828кВА
Кесте 3. Есептік жүктемелер
Қабылдағышта
КИ = 0,7
р тобы
РНОМ, кВт
2170
РР, кВт
1655,7
QР, кВар
828
SР, кВА
126,34999
КИ = 0,8
Барл
ығ ы
1734
1554
963,3
501,3936
3209,7
1791,3
3675,7
2.3 Турбиналық цехтың жүктеме картограммасы
Қосалқы станцияның орналасу жөніндегі таңдау туралы жалпы м ғлұмат.
Қосалқы станция ( главная понизительная ГПП, главная распределительная
ГРП, цеховая трансформаторная ТП) – әрбір өндіріс өнеркәсіптегі
электржабдықтау жүйесіндегі басты көзі болып табылады. Сондықтан да
қосалқы станцияны орналастырудың оптималды шешімі өнеркәсіп өндіріс
территориясында. Ең басты сұрақ ол рационалдық жүйесіндегі
электржабдықтаудағы құрастыру. Әртүрлі салаларындағы электржабдықтау
жүйесін жобалау кезінде жобалау объектісінің өндірісте генералдық жоспар
жасалынады. Осыған барлық өндірістік цехтар кіргізіледі. Цехтакрдың
орналасуы технологиялық өндіріс процесінен анықталады. Генералдық
жоспарда барлық ондық орнатылған немесе есептік қуаттары көрсетіледі.
Сонымен қатар жобалауда цехтардың және барлық өнеркәсіптің электрлік
жүктеме графигі көрсетіледі. Жобалаудың ең басты мақсаттарының бірі өндіріс
өнеркәсіп территориясында ГПП, ГРП және ТП оптималды орналастыру болып
келеді. Сондықтан да қосалқы станцияларда орналастыру электр жабды қтау
жүйесіндегі капиталды шығындар мен эксплуатациялық шығындарға сәйкес
келу керек.
Электр жабдықтау жүйесін жобалау кезінде ГПП, ГРП және ТП орналастыру
жері өндіріс өнеркәсібінде генералдық жоспарына картограмма жүктемесі
енгізіледі.
Өндіріс өнеркәсібіндегі картограмма жүктемелері – ол генералдық жоспар
бойынша ауданына аймақ орналастыру. Осы масштабпен таңдалған аймақ
цехтың есептік жүктемесіне тең. Әр цехқа өзінің аймағы енгізіледі. Олардың
центрі цехтың жүктемелік центріне сәйкес келеді:
Өнеркәсіптің немесе цехтың жүктемелік центрі электрэнергияның тұтыну көзі
болып табылады. Басты төмендеткіш, таратқыш және цехтық қосалқы
станцияларды жүктеменің центріне қарай орналастырған жөн. Себебі бұл
жоғарғы кернеуді электрэнергия тұтынатын центріне қарай жақындатылады
және қысқартады. Өнеркәсіп торабының жоғарғы кернеулі тарату ұзақтықтары
және цехтың төменгі кернеулі электр тораптары өткізгіш материалдарының
шығынын азайтады және электрэнергия шығынын төмендетеді. Электрлік
жүктеме картограммасы өнеркәсіп өндіріс территориясында жүктемені
таратуды айқындайды.
Өнеркәсіптің картограмма жүктемелері аймақтан және ауданнан тұрады. Әр
шектелген осы аймақтар
, масштаб бойынша т осы цехтың есептік
ri 2
жүктемесіне тең
Pi
:
(2.3.1)
Pi ri 2 m
Осыдан аймақ радиусы
(2.3.2)
ri
Pi
,
m
Мұндағы т - аудан шеңберін анықтау үшін мастаб.
Әр шеңбер екі секторға бөлінеді. Жарықтандыру және күштік жүктемелер. Бұл
жағдайда картограмма тек ғана жүктеменің мәнін анықтамайды. Сонымен қатар
структурасын анықтайды.
Бірақта картограмманы генералды жоспарға активті және реактивті
жүктемеден бөлек енгізген жөн.
Бұның себебі активті және реактивті жүктемелердің қоректенуі әртүрлі қорек
көзінен қоректенеді.
Реактивті жүктемелердің қоректенуі реактивті қуаттардың қоректену
жерінде орналасқан конденсаторлы батареялармен жүзеге асады және
реактивті қуаттарының қасында орналасқан синхронды қозғалтқыштардың
немесе синхронды компенсаторларының қоздыруынан.
Бұл жағдайда центрін және реактивті қуаттарды тұтынатын центрін тапқан
жөн. Синхронды компенсатордың дұрыс орналастырмау жері кеңістікте
реактивті қуаттарының өнеркәсіп электржабдықтау жүйесі бойынша ағынын
тудырады және электрэнергия шығынын тудырады.
Жоғарыда айтылғандар бойынша екі генералды жоспар болған жөн.
- Біреуі активті жүктемесі бар картограмма
- Екіншісі реактивті картограммасы бар картограмма
Бірінші нұсқау қоректенетін қосалқы станциялардың рационалдық жері үшін
ГПП (ГРП), екіншісі өнеркәсіп өндірісінде электржабдықтау жүйесі синхронды
компенсатордың рационалды орналасуын анықтап береді.
Электр жүктеменің шартты центрін анықтау.
Қазіргі жағдайда цехтарда және өнеркәсіп өндірісінде электр жүктеме центрін
анықтауда математикалық қатар әдісі қолдану аналитикалық жолмен.
Бірінші әдіс теориялық механиканың көмегімен цехтардың электр жүктеме
центрін анықтап береді.
Егерде цехтардың тарату жүктемесін цехтың ауданы бойынша есептейтін
болсақ, онда жүктемелер центрін фигураның ауырлық центрімен цех
жоспарларында берілгенімен сәйкестендіруге болады.
Егер тарату жүктемені ескеретін болсақ, онда жүктемелер центрі цехтың
жоспары бойынша фигураның ауыр цетрі бойынша сәйкес келмейді. Бұл
жағдайда ауырлық центрі анықталады. Цехтың электр жүктемелері
мен
Pi
массасының центр координатасы келесі формула бойынша анықталады:
Өнеркәсіп өндірісіндегі жүктемелер центрін қарапайымдылық әдіспен
анықталады. ЦВМ жеңіл жүзеге асады. Бірақта оларды қамтамасыз ететін
дәлдігі 5 - 10% аралықта болу қажет.
Картограмма тұрғызуда цех бөлімдерінің есептік күштік жүктемелерін білу
қажет. Олар бұл жағдайда орнатылған қуаттар бойынша табылады. Аны қтал ған
жүктемелер 4 кестеде келтірілген. Картограмманың әрбір шеңберінің радиусын
анықтаймыз:
Ррi- қарастырылып отырған цех бөлімінің есептік активті қуаты
m – таңдалынған масштаб,
m=0,001кВтмм2
Турбиналық цех Рр=2906кВт
r=
=962мм
2906 3,14 0,001
Қалған шығарылған мәндерді 4 кестеге түсіреміз.
Кесте 4. Жүктеме картограммасын тұрғызу үшін берілгендер
Цех аталуы
Ррi,кВт
Электр цехы
1960
790
Турбиналық цех
2906
962
Химиялық цех
549
418
КИПиА цехы
845
518
Қазандық цех
740
485,5
Электрлік жүктемелерінің
анықталады:
X0
r,мм
Ppi * X i
ортасының
координатасы
(2.3.4.)
Y0
P
pi
мына
Ppi * Yi
P
pi
Сонымен зауыдтың электрлік жүктемелерінің ортасын табамыз:
формуламен
(2.3.5.)
X0
P *X
P
pi
i
pi
P1 * X 1 P2 * X 2 P3 * X 3 P4 * X 4 P5 * X 5
P1 P2 P3 P4 P5
2906 * 31 1960 * 65 845 * 58 549 * 120 740 * 106
2906 1960 845 549 740
Y0
P *Y
P
pi
i
pi
P1 * Y1 P2 * Y2 P3 * Y3 P4 * Y4 P5 * Y5
P1 P2 P3 P4 P5
2906 * 34 1960 * 55 845 * 79 549 * 70 740 * 23
2906 1960 845 549 740
3. Қуатты анықтау және теңгеру қондырғысын таңдау
Егер тұтынатын тоқ фаза бойынша кернеуден қалатын болса, онда
реактивті қуат оң таңбаға ие, ал егер тоқ кернеуден асатын болса, реактивті
қуат теріс таңбаға ие.
Қазіргі уақытқа дейін реактивті қуатты мінездейтін басты нормалық
көрсеткіш қуат коэффициенті cos . Оның мәні 0,92-0,95 аралығында болуы
керек. Сәйкесінше PS қатынастары нормаға сәйкес реактивті қуаттың
динамикалық өзгерісі жөніндегі дәл мәнін бермейді.
Реактивті қуаттарды өнеркәсіп тораптарында электр жабдықтар және
трансформаторларда жүктеу олардың өтпелік қасиетін төмендетеді және
әуелік, кабелдік желілердің сым қимасын өсіруді талап етеді.
Өндірісте бұған шешім табылған. Ол негізінен арнайы теңгеру
қондырғысын орнату.
Теңгеру қондырғысын таңдауда кернеуді жоғарлату және реактивті қуат
теңгеру үшін кешенді қолданылуын анықтайды.
Қуат коэффициенті есептік жүктеме бойынша cos шма1 = 0,66және
cos шма2 = 0,78 , ал ПУЭ бойынша қалыпты жіберілетін cos = 0,95.
Өндірістік кәсіпорындардың электрқондырғыларындағы cos мәнін
жоғарлату үшін екі әдісті қолданамыз: табиғи және жасанды. .
Табиғи әдіске келесі шаралар жатады:
Асинхронды қозғалтқыш бос жүріс режимде жұмыс жасағанда cos х.х. =
0,1 – 0,3, сондықтан бос жүрісте жұмысты тежейтін теңгеру қондырғылары
қолданылады;
Аз жүктелген қозғалтқыштарды қуаты аз қозғалтқыштарға ауыстыру;
Егер екі трансформатордың жүктелуі 30 % аз болса, онда біреуін
ажырату керек;
Асинхронды қозғалтқыштың орнына синхронды қозғалтқыштарды
қолдануға мүмкіндік болған кезде, оның cos жоғары;
Қозғалтқыштарға сапалы жөндеу жүргізу.
Жасанды әдіске келесі орнатқыштар жатады:
статикалық конденсаторлар;
синхронды теңгергіштер;
аса қоздырылған синхронды қозғалтқыштар;
реактивті қуаттың тиристорлық көзі
Кәсіпорындарда реактивті
конденсатормен орындалады.
қуатты
теңгеру
көбінесе
статикалық
Жобалайтын цехта реактивті қуатты теңгеру қондырғысын орнатамыз.
Ол үшін таңдалған комплектілі теңгеру қондырғысын (КТҚ) автомат қорабы
арқылы таратқыш шинаға қосамыз.
Комплектілі теңгеру қондырғысының қуаты Qкку, кВАр төмендегі
формуламен анықталады :
Qкку = Pм. (tg 1 - tg 2).
(3.1.)
Рм1 = 2170кВт; tg 1 = 0,92; tg 2 = 0,5
Qкку1 =2170 (0,92 – 0,5) = 868 кВАр.
Рм2. = 1734кВт; tg 1 = 0,92;
tg 2 = 0,62
Qкку2 = 1734 (0,92 – 0,62) = 520кВАр
КТҚ қондырғысына : УКЛ(П)-0,38-450-150 және УКЛ(П)-0,38-600НЛУЗ , жиынтық Qкку = 694 кВАр, магистралды шиналарға АПВ7(3 70)
және
АПВ7 (3 120) маркылы екі сым арқылы қосылған.
Iдоп. Iм. =
(3.2.)
Q1
U 3
УКЛ(П)-0,38-450-150УЗ: АПВ7(3 70).
Iдоп1 = 3 220 = 660 А Iм1 =
450
0,38 3
= 643 А.
УКЛ(П)-0,38-600-НЛУЗ: АПВ (3 120).
Iдоп2 = 3 300= 900 А Iм2 =
600
0,38 3
КТҚ қорғаныс аппараты ретінде
ажыратқышты
тандаймыз.
АВМ-10Н,1000
Iн.т.расц1 = 800 А Iм1 = 643 А.
Iн.авт1 = 1000 А Iм1 = 643 А.
= 857А.
АВМ-10Н,1000 типті автоматты
Iн.эл.маг1 = 1000 А 1,5 Iм1 = 1,5 643 = 964,5 А.
КТҚ орналасуының тиімді орнын есептейміз:
Lопт. = L0 + (1 –
) L, м
Qкку
(3.3)
2 Q
L0, м – КТП трансформаторының таратқыш шинасым жалғанған жеріне
дейінгі магистраль ұзындығы
L, м – магистралды шинасым бөлігінің ұзындығы;
Q – шинасымның жиынтық реактивті қуаты, кВАр
ШМА – 1
Lопт. = 1 + (1 –
ШМА – 2
Lопт. = 1 + (1 –
450
2 868
600
2 520
) 16 = 12 м.
) 14 = 7 м.
4. Жарықтандыруды есептеу
Өндірістік кәсіпорындарда тұтынатын электрэнергияның 10% электр
жарықтандыруға шығындалады. Жарықтандыру орнатқыштарының дұрыс
орындалуы электрэнергияның рационалды қолданылуына, өндірілетін өнім
сапасының жақсаруына, өндіріс еңбегінің жоғарлауына, апаттық жағдайлар
санының төмендеуіне көмегін тигізеді.
Жарықтандыру
орнатқыштарын
жобалау
негізіне
жобаның
жарықтехникалық және электрлік бөлімдерінің жұмыстары жатады.
Жарықтехникалық бөлімде келесі тапсырмалар орындалады: жарық көзінің
типі таңдалады, жарық орнатудың ең тиімді биіктігімен және оларды
орналастыру, жарық орнатқыштарының сапалы сипаттамасы анықталады.
Электрлік бөлімінде жарықтандыру орнатқыштарының қорек тәсімін,
рационалды кернеу, өткізгіштердің қимасы мен маркасын таңдау негізге
алынған.
Цех ДРЛ-1000 шамдарымен жарықтанады. Цех өлшемі А×В×Н = 50×15×12
м. Жұмыс орнының биіктігі h p= 1,5 м және шамның іліну биіктігі hc = 1,5 м.
1.Жарықтың есептік биіктігі:
h H hс h р 12 1,5 1,5 9
м.
(4.1.)
2. 5 кесте бойынша λэ = 1 . Қатардағы жарық шамдарының арақашықтығын
анықтаймыз:
La h 9 1 9
м.
(4.2.)
3.Қатардағы жарық шамының саны:
N L А 2l а Lа 1 L А 2 0,3 0,5 Lа Lа 1
(4.3.)
N'=6,
50 (0,6 1,0) 9
1 6 5.
таңдаймыз 4.Жарға дейінгі арақашықтықты мына формуламен анықтаймыз:
50 9 (6 1)
l a L A La N 1 2
2,5
l a La 2,5 9 0,3
м.
,
5. Жарық шам қатарының саны:
Lb = 3 м деп қабылдап,жарық шамының қатарының санын есептейміз:
15 (0,6 1,0) 3
n LB 0,6 1,0 Lb Lb 1
1 3,8 4,2
.
n = 4 мәнін қабылдаймыз.
Цехтағы жарық шамының санын анықтаймыз:
N nN 4 6 24
. (20)
15 3 (4 1)
l a LB Lb n 1 2
м
Жарық орнатқыштарының жарықтехникалық есебін пайдалану
коэффициент әдісімен орындау. Берілген мәндері ρп = 0,7; ρс = 0,5; .ρр = 0,1.
Бөлме индексін анықтаймыз:
Α Β
50 15
i
1,3
h(Α Β) 9(50 15)
(4.4.)
а) 5.9 кестедегі i мен ρп, ρс, ρр коэффициентерінің мәндері бойынша η =
0,8 деп аламыз.
б) Ен = 400 лк және Кз = 1,8 болғанда, жарық ағынының есептік мәнін
аламыз:
в)
Εн Κз S z 400 1,8 50 15 1,15
58219
N η
24 0,8
лм.
(4.5.)
Есептеу нәтижесі бойынша Ресейдің ДРЛ-1000 типті шамдарын
таңдаймыз, жарық ағыны Фн=59000 лм.
Қысқа тұйықталу тоғының есебі
Тораптағы электржабдықтау өнеркәсіп өндірісінде электр тораптары 1000 в
дейінгі үлкен көлемді электр аппараттардағы және үлкен ұзақтыққа ие: ток
трансформаторы, түйіспелер , автоматтар және т.б
Активті желі кедергісі, ток трансформаторының индуктивті кедергісі, автоматты
катушкалары, түіспелер қысқа тұйықталу тогына әсерін тигізеді. Егер осы
барлық факторларды ескермеген жағдайда 1000 В жоғары тораптағы қысқа
тұйықталу тоғы қалай есептеледі, ал ол үлкен қателікке әкеліп соқтырады.
Тізбектегі активті кедергісі апериодты токқа КЗ үлкен әсер етеді, сәйкесінше тез
сөнеді.
Өндіріс өнеркәсіптері қорек көзін көп қуатты электр жүйелерден алады,
сондықтан шинадағы кернеуді жоғарғы кернеулі ГПП-ның өнеркәсіп
өндірісінде тұрақты деп санауға болады.Бұл жағдай периодты ток КЗ
өзгермейді және басынан аяғына дейін тұрақты болады
Жүйе кедергісі оның қуатына қатысы бар келесі кезекте көрсетілген:
1. Генераторлар кедергісі (хг 0,125);
2.Жоғарғы трансформаторлар кедергісі (хпов.т
3. Электр тарату желісінің кедергісі(хл
0,106);
0,05);
4. Төменгі трансформатордың қосалқы станция немесе өндіріс
өнеркәсібіндегі басты төменгі қосалқы станция кедергісі (хпон,т 0,105).
Электрмен жабдықтау жүйесі жұмысының қолыпты режимінің бұзылуы
электрқондырғы элементтері немесе жүйесінде оқшаулағыштың бұзылуынан
пайда болған қысқа тұйықталудан болады. Қысқа тұйықталу тогы өткен кездегі
істен шыққан электрқондырғыларды оңдау үшін, яғни келтірілген зиянды
төмендету үшін, электржабдықтау жүйесі жұмысын қалыпты режимге келтіру
үшін қысқа тұйықталу токтарын дұрыс анықтап, сол бойынша
электрқондырғылары мен қорғаныс аппараттарын таңдау қажет.
Қысқа тұйықталу болғанда электржабдықтау мен фазаларда немесе
электрқондырғыларда қалыпты режиммен салыстырғанда токтың көбейетінін
байқаймыз. Бұл өз алдына қысқа тұйықталу болған орынға жақын жүйеде
кернеудің төмендеуіне алып келеді.
Үшфазалы жүйеде қысқа тұйықталудың келесі түрлерін қарастырамыз:
үшфазалы, екіфазалы, бірфазалы, екіфазалы жерге тұйықталған.
Электрқондырғыларды таңдау және тексеру үшін қысқа тұйықталудың
есептік түрі болып үшфазалы қысқа тұйықталу болып саналады. Бірақ релелік
қорғаныс пен автоматика орнатқыштарын таңдау мен тексеруде симметриялық
емес қысқа тұйықталу тогын анықтау қажет.
Есептік сұлба негізінде (баламалық) эквиваленттік ауыстыру с ұлбасын
құрастырамыз. Бұл сұлбаға Қ.Т. токтар шамасына әсер ететін электр
қондырғының барлық элементтері өздерінің кедергілері түрінде енгізілуі керек.
Сұлбада үшфазалық қысқа тұықталудың К1, К2, К3 нүктелерін саламыз да,
олардың токтары мен қуаттарын анықтаймыз.
Базистік қуаттың шамасын Sб = 4000 МВА деп аламыз. Кедергілері есептеу
кезінде ескерілетін сұлбаның барлық элементтерін нөмірлейміз.
Эквиваленттік (баламалық) ауыстыру сұлбасы элементтерінің кедергілерін
анықтаймыз.
Кабелді желінің индуктивті кедергісін табамыз:
х* л1
S
4000
х 0 l1 б2 0,12 0,025
0,1 c.б.
U ср
10,5 2
(5.1)
Кабелді желінің активті кедергісін табамыз:
r* л1 r0 l1
Sб
U ср
4000
0,25 0,025
0,2 с.б.
10,5 2
(5.2)
Трансформаторлар кедергісін табамыз:
X *тр
U k % S б 5,5 4000
0,07 с.б ;
100 Sн 100 3200
(5.3)
Қозғалтқыштардың кедергілерін табамыз:
X *дв
(5.4)
1 S
1 4000
б
0,14 с.б;
к п S дв
7 144
К1 нүктесі үшін Қ.Т. тоғының есебі:
Эквивалентті индуктивті кедергіні табамыз:
x экв
x ''' * x л1
'''
x x л1
3.07 * 0.1
0.1
3.07 0.1
с.б
(5.5)
Эквивалентті активті кедергіні табамыз:
rэкв
r r '''
1* '''
r1 r
0.2 * 6
0.2
0.2 6
с.б
(5.6)
(5.7)
E
0,9
I* экв
9 А.
Х экв 0,1
Базистік тоқты табамыз:
Iб
Sб
3 *U б
Үшфазалық қысқа тұйықталу тоғы:
4000
3 *10.5
(5.8)
220 А.
(5.9)
I k( 3) I * * I б 9 * 220 1980 А.
Екіфазалы қысқа тұйықталу тоғы:
(5.10)
I k( 2 ) 0.87 *1980 1723 А.
Соққы тоғы мынаған тең:
(5.11)
i уд 2 * I кз3 * к уд 1.4 *1980 *1.007 2820 А.
Қалған табылған қысқа тұйықталу тоқтарының мәндерін 5-кестеге түсіреміз.
Кесте 5. Қысқа тұйықталу тоқтарының мәндері
Қ.Т. нүктесі
К1
К2
К3
К4
К5
К6
К7
I k( 3) , кА
i y(3) , кА
I к( 2 ) , кА
1970
990
56,6
132
330
13,2
2820
1456
373,4
933
1723
861
115
287,1
11,5
6. Электр аппараттарын таңдау және тексеру
Негізінен к өбінесе теорияда электрлік аппараттарды та ңдау оларды ң
нормалық ж әне апатты қ режимдерде сенімділік ж ұмысымен қамтамасыз
етеді.
Электрлік станцияларды ң ж әне қосал қы станцияларды ң бірнеше
тізбегі өзіне әрт үрлі электрлік аппараттар қосады.
Олардың барлы ғы тек ғана номиналды шарттарды емес ж әне апатты қ
жұмыс режимін қанағаттандыру қажет.
Электр станцияларды ң ж әне қосал қы станцияларды ң бірінші тізбекті
электр аппараттары келесі параметрлер бойынша та ңдалынады:
1) Номиналды кернеу
2) Номиналды ток
3) Қондыру түрі бойынша
4) Конструктивті орындалуына
5) Токтың және қуаттарды ң айырылуы ( ж ұмыс ж әне апатты қ токты ң
жұмысы үшін аппараттар)
Номиналды кернеулер ж әне аппараттарды ң тогы ж әне айыру тогы мен
қуаттары паспортты қ м әндері болып келеді;
Таңдау кезінде олар лектр қондыр ғыларды ң параметрлерінен кіші болмау
керек.
Аппараттарды та ңдау кезінде оларды алдымен қайда орналастыратынын
анықтау керек. Осы ған байланысты сырт қы ж әне ішкі қондыр ғыларды ң
аппараттары аны қталады.
Конструктивті жа ғынан аппараттарды та ңда ғанда ол конструктивті ж әне
экономикалы қ-техникалы қ к өрсеткіші жа ғынан электр техникалы қ
қондырғыларды ң м әндеріне с әйкес келу керек.
Конструктивті жағынан аппараттарды таңдағанда ол конструктивті және
экономикалық техникалық көрсеткіштері жағынан электртехникалық
қондырғылардың мәндеріне сәйкес келуі керек.
6.1. Кабельдер қимасын есептеу және таңдау
Сымдардың қимасын, кабельдер және шинасым таңдау келесі жолмен
анықталады.
1. Жүктемедегі ең үлкен жіберу тоғына байланысты;
2. Кернеу шығынына байланысты;
3. Экономикалық тоғына байланысты;
Сымдардың қимасын, кабельдер және шинасым жүктемедегі ең үлкен
жіберу тоғына байланысты таңдағанда қыздыру өткізгіштері келесі берілген
жіберілген температурасынан аспауы керек:
сымдар мен кабельдер үшін резеңкелік оқшаулағыш 55%;
кабельдер үшін қағаз оқшаулағыш 80%;
ашық сымдар және шиналар үшін 70%;
Электр қабылдағыштың номиналды жұмыс режимі МЕСТ-721-77
бойынша тораптардағы номиналды кернеуін қамтамасыз етеді. Тораптағы
кернеудің жоғарылауы немесе төмендеуі электр қондырғының жұмыс режимін
нашарлатады.
Асинхрондағы қозғалтқыштың қысқышындағы кернеудің жоғарылауы статор
орамасының қызуына және оқшаулағыштың желінуіне әкеліп соқтырады. Ал
төмендеген жағдайда қозғалтқыштың айналу моменті төмендейді, айналу
жиілігі төмендейді, электр жетектің жұмыс режимі нашарлайды, тұтыну тогы
жоғарылайды және оқшаулағышы қызады.
Дәнекерлеу электр қондырғыларында кернеудің төмендеуі дәнекерлеудің
сапасын төмендетеді. Шамдардағы төменделген кернеу жарық ағынын
төмендетеді және жарықтандыруды төмендетеді.
. Қосалқы станциядағы трансформатордың екінші орамасының МЕСТ-721-77
бойынша номиналды кернеуі +5 % жоғары тораптағы номиналды кернеуге
қарағанда. Сас алыстаған электрқабылдағыштың жіберу максималды төмендеу
кернеуі номиналды мәнге қарағанда - 5 % құрайды.
Электрқозғалтқыштардың барлығының орналасуы жарылыстан қауіпті
аймақта болғандықтантан, өткізгіштің қимасын жүктеменің есептік тоғы
бойынша келесідей анықтаймыз:
I РАСЧ ¿ 1,25∙
PHOM ∙10 3
=1,25∙ I
√ 3 ∙ U H ∙ cos φ H ∙ η H
Н
(6.1.1)
Мұнда: IНОМ – электрқозғалтқыштың номиналды тогы;
РНОМ – орнатылған қуат;
UH – тораптың номиналды қуаты;
cosφ - берілген электрқозғалтқыштың қуат коэффициенті;
- берілген электрқозғалтқыштың ПӘК-і
Жоғарыда көрсетілген формула бойынша М1-М2 қозғалтқыштары үшін
кабель таңдаймыз:
I РАСЧ =1.25∗31=39 А
Шыққан IРАСЧ нәтижесі бойынша А 3 ×4мм2 кабелін таңдаймыз, себебі
IРАСЧ = 39 А IДОП = 42 А
Жоғарыда айтылғандай, таңдалған кабель қимасын келтірілген әдістердің
біреуімен де тексеруге болады.
Рұқсат етілетін кернеу шығыны арқылы таңдалған кабель қимасын тексеру
мәні, торапқа жалғанған токқабылдағыштарының кернеу кемшіліктері рұқсат
етілетін шегінен аспау керек. Электрқабылдағыштар үшін кернеу шы ғыны ±5%
құрайды.
М1-М2 электрқозғалтқышы үшін таңдалып алынған А 3×4мм 2 кабелін
тексереміз.
Алдымен желідегі кернеу шығынын анықтаймыз:
∆U=
∆ U ∙U
100
∆U=
(6.1.2)
5 ∙ 380
=19 В
100
Мына көрсетілген формуламен кабельдің қимасын табамыз:
S=
P∙ l
U ∙γ ∙∆U
(6.1.3)
мұнда Р – қабылдағыштың номиналды қуаты, Вт;
l – жердің ұзындығы, м;
γ – кабельдің меншікті электрлік өткізгіштігі, мОм·мм2
S=
125000 ∙10
=3 мм
380 ∙57 ∙ 19
Кабельдің қимасын 2,5 мм2 деп аламыз, өйткені:
1) кабель қимасының ең жақын каталогтік мәні - ВВГнг;
2) жарылыстан қауіпті аймақтардағы күштік тораптарға кабель қимасын
ПУЭ бойынша 2,5 мм2 кем алуға болмайды.
Сондықтан кабель дұрыс таңдалды.
М1-М2 үшін кабель таңдаймыз:
I РАСЧ =1,25∙ 80=100 А
IРАСЧ нәтижесінде ВВГнг 4×2,5мм2кабелін таңдаймз, өйткені
IРАСЧ = 100 А IДОП = 125 А
М3-М8 электрқозғалтқышы үшін А3×25мм2
тексереміз.
Алдымен желідегі кернеу шығынын анықтаймыз:
∆U=
5 ∙ 380
=19 В
100
Желідегі кабельдің қимасын табамыз:
S=
320000 ∙24
=18 мм 2
380 ∙ 57 ∙19
кабелін таңдап оны
Кабельдің қимасын 2,5 мм2 деп аламыз, өйткені жарылыстан қауіпті
аймақтардағы күштік тораптарға кабель қимасын ПУЭ бойынша 2,5 мм2 төмен
алуға болмайды.
Сондықтан кабель дұрыс таңдалды.
М9-М10 үшін кабель таңдаймыз:
I РАСЧ =1,25∙ 200=250 А
Есептелген IРАСЧ нәтижесі бойынша А3×95мм2 кабелін таңдаймыз, өйткені
IРАСЧ = 250 А IДОП = 260 А
М9-М10 электрқозғалтқышы үшін
тексереміз.
Желідегі кабель қимасын табамыз:
∆U=
А3×95мм2
таңдалған
кабельді
5 ∙ 380
=19 В
100
Желідегі кабель қимасын табамыз:
S=
800000 ∙13
=24 мм 2
380 ∙ 57∙ 19
Кабельдің қимасын 24 мм2 деп аламыз, өйткені кабель қимасының ең жақын
каталогтік мәні.
Сондықтан кабель дұрыс таңдалды.
М11-М12 үшін кабель таңдаймыз, (26) формуламен
I РАСЧ =1,25∙ 44=55 А
IРАСЧ нәтижесінде А3×6мм2кабелін таңдаймыз, өйткені
IРАСЧ = 55А IДОП =55 А
М11-М12 электрқозғалтқышы үшін А3×6мм2
тексереміз.
Алдымен желідегі кернеу шығынын анықтаймыз:
∆U=
5 ∙ 380
=19 В
100
Желідегі кабель қимасын табамыз:
S=
22000∙ 14
=0.7 мм
380 ∙57 ∙ 19
таңдалған
кабельді
Кабельдің қимасын 2,5 мм2 деп аламыз, өйткені кабель қимасының ең жақын
каталогтік мәні.
Сондықтан кабель дұрыс таңдалды.
М13-М15 үшін кабель таңдаймыз:
I РАСЧ =1,25∙ 54.5=68 А
IРАСЧ нәтижесінде А3×10мм2кабелін таңдаймыз, өйткені
IРАСЧ = 68А IДОП =75 А
М13-М15 электрқозғалтқышы үшін А3×10мм2 таңдалған
тексереміз.
Алдымен желідегі кернеу шығынын анықтаймыз:
∆U=
кабельді
5 ∙ 380
=19 В
100
Желідегі кабель қимасын табамыз:
S=
30000∙ 19
=1.4 мм 2
380 ∙57 ∙ 19
Кабельдің
белгіленуі
Кабельдің қимасын 2,5 мм2 деп аламыз, өйткені кабель қимасының ең жақын
каталогтік мәні.
Кесте 6. Кабельдер журналы
К1
К2
К3
К4
К5
К6
К7
К8
К9
К10
К11
К12
К13
К14
Қозғ.
белгіленуі
М1
М2
М3
М4
М5
М6
М7
М8
М9
М10
М11
М12
М13
М14
Марка
Кабель
жоба бойынша
Желі мөлшері және қимасы
мм2
А
А
А
А
А
А
А
А
А
А
А
А
А
А
3×4
3×4
3×25
3×25
3×25
3×25
3×25
3×25
3×95
3×95
3×6
3×6
3×10
3×10
Ұзындығы , м
14
К15
М15
А
3×10
6.2 Автоматты ажыратқыштар
Автоматты ажыратқыштар (автоматтар) кабельді желістердегі қысқа
тұйықталудан және аса жүктелу тогынан тез және сенімді қорғаныс
қамсыздандырады. Сонымен қатар, бәле жағдайда қосылу немесе айырылу
кезінде басқару үшін қолданылады. Сондықтан автоматты ажыратқыштар өзіне
тән екі функция орындайды, қорғау және басқару.
Қорғаныс функциясы орындаулу үшін, автоматтар жылу немесе
электрмагниттік айырғыштарымен, немесе құрамдастырылған айырғыштармен
қондырылу керек. Жылу айырғыштары артық жүктелу тогынан қорғайды, ал
электрмагниттік айырғыштар қысқа тұйықталу тогынан қорғайды.
Автоматты ажыратқыштарды арнайы параметрлер бойынша шығару керек:
(6.2.1)
I НОМ . А ≥ I НОМ . Д
мұнда IНОМ.А – автоматты ажыратқыштың номиналды тогы;
IНОМ – электрқозғалтқыштың номиналды тоғы
I Т . Р ≥(1,1 ... 1,2) I НОМ . Д
(6.2.2)
мұнда IТ.Р – жылу айырғышының қосылу тоғы
I Э. Р ≥(1,2 ...1,4 )I ПУСК . Д
(6.2.3)
мұнда IЭ.Р – электрмагниттік айырғышының қосылу тоғы; IПУСК.Д
М1-М2 электрқозғалтқыштары үшін автоматты ажыратқыштарды
таңдаймыз:
1. Жылу ажыратқышының қосылу тоғын табамыз:
I Т . Р ≥ ( 1,1 ...1,2 ) I НОМ . Д =1,1∙ 31=34 А
2. Электрмагниттік ажыратқыш тоғын табамыз:
I Э. Р ≥ ( 1,2 ... 1,4 ) I ПУСК . Д =1,25 ∙7 ∙ 31=271 А
3. IT.P және IЭ.P мәндері бойынша А3710Б автоматты ажыратқышын таңдаймыз,
номиналды тоғы IНОМ.А = 160 А; жылу ажыратқышының номиналды тогы
IT.P
= 160 А; және электрмагниттік ажыратқышының қосылу тоғы IЭ.P = 280А
М3-М8 электрқозғалтқыштары үшін автоматты ажыратқыштарды таңдаймыз:
1. Жылу ажыратқышының қосылу тоғын табамыз:
I Т . Р ≥ ( 1,1 ...1,2 ) I НОМ . Д =1,1∙ 80=88 А
2. Электрмагниттік ажыратқыш тоғын табамыз:
I Э. Р ≥ ( 1,2 ... 1,4 ) I ПУСК . Д =1,25 ∙7 ∙ 80=700 А
3. IT.P және IЭ.P мәндері бойынша А3710Б автоматты ажыратқышын таңдаймыз,
номиналды тоғы IНОМ.А = 160 А; жылу ажыратқышының номиналды тогы
I T.P
= 100; және электрмагниттік ажыратқышының қосылу тогы IЭ.P = 700А
М9-М10 электрқозғалтқыштары үшін автоматты ажыратқыштарды таңдаймыз:
1. Жылу ажыратқышының қосылу тоғын табамыз:
I Т . Р ≥ ( 1,1 ...1,2 ) I НОМ . Д =1,1∙ 200=220 А
2. Электрмагниттік ажыратқыш тоғын табамыз:
I Э. Р ≥ ( 1,2 ... 1,4 ) I ПУСК . Д =1,25 ∙7 ∙ 200=1750 А
3. IT.P және IЭ.P мәндері бойынша А3720Б автоматты ажыратқышын таңдаймыз,
номиналды тоғы IНОМ.А = 250 А; жылу ажыратқышының номиналды тоғы
IT.P
= 220А; және электрмагниттік ажыратқышының қосылу тогы IЭ.P = 1750А
М11-М12 электрқозғалтқыштары
үшін автоматты ажыратқыштарды
таңдаймыз:
1. (32) формуласын қолданып жылу ажыратқышының қосылу тоғын табамыз:
I Т . Р ≥ ( 1,1 ...1,2 ) I НОМ . Д =1,1∙ 44=48.4 А
2. (33) формуласын қолданып электрмагниттік ажыратқыш тоғын табамыз:
I Э. Р ≥ ( 1,2 ... 1,4 ) I ПУСК . Д =1,25 ∙7 ∙ 44=385 А
3. IT.P және IЭ.P мәндері бойынша А 3710Б автоматты ажыратқышын таңдаймыз,
номиналды тоғы IНОМ.А = 160 А; жылу айырғышының номиналды тогы IT.P =
160А; және электрмагниттік айырғышының қосылу тогы IЭ.P = 1600А
М13-М15 электрқозғалтқыштары
үшін автоматты
таңдаймыз:
1. Жылу ажыратқышының қосылу тоғын табамыз:
ажыратқыштарды
I Т . Р ≥ ( 1,1 ...1,2 ) I НОМ . Д =1,1∙ 54,5=60 А
2. Электрмагниттік ажыратқыш тоғын табамыз:
I Э. Р ≥ ( 1,2 ... 1,4 ) I ПУСК . Д =1,25 ∙7 ∙ 54,5=478 А
РН,
кВт
М1-М2
М3-М8
М9-М10
М11-М12
М13-М15
125
320
800
IНОМ
А
200
54,5
Қолмен басқарылатын
дистанционды жетегі
Қозғалтқыш
тың
аталуы
Автоматты
ажыратқыштың маркасы
3. IT.P және IЭ.P мәндері бойынша А 3710Б автоматты ажыратқышын таңдаймыз,
номиналды тоғы IНОМ.А = 160 А; жылу айырғышының номиналды тогы IT.P =
160А; және электрмагниттік айырғышының қосылу тогы IЭ.P = 1600А
Таңдалған автоматты ажыратқыштардың көрсеткіштерін төмендегі кестеге
енгіземіз (кесте7).
Кесте 7.Автоматтардың параметрлері
А3710Б
А3710Б
А3720Б
А3710Б
А3710Б
+
+
+
+
+
Айырғыштардың
параметрлері
IТ.Р ,
А
IЭ.Р,
А
160
100
220
160
160
280
700
1750
1600
1600
6.3 Балқымалы сақтандырғыштар
Жарылыстан қауіпті В-1г аймағында, кернеуі 1 кВ тораптарда,
қабылдағыштар қосылған қоректенетін желілердің қорғанысын, жарылыстан
қауіпсіз аймақтардағыдай орындайды.
Электрқондырғыларын қысқа тұйықталудан және артық жүктелу тоғынан
қорғау үшін тағайындалған сақтандырғыштардың тармақталу қорғанысын 3
этапта табады.
1. Жарақтану коэффициенті арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 1 ≥ k ОТС ∙ I НОМ
(6.3.1)
мұнда kОТС – жарақтану коэффициенті;
IНОМ – электрқозғалтқыштың номиналды тоғы
2. Электрқозғалтқыштың (желдеткіш және сорғы) жеңіл қосқышын алып,
артық жүктелген коэффициент арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 2 ≥
I ПУСК
k ПЕР
(6.3.2)
мұнда IПУСК – электрқозғалтқыштың қосқыш тоғы;
kПЕР – аса жүктелу коэффициенті
3. 1 және 2 бөлімде мәндерді салыстырамыз, үлкенімен сақтандырғыштың
номиналды тоғын және балқымалы қондырғы тоғын таңдаймыз.
М1-М2 электрқозғалтқыштары үшін сақтандырғыш параметрлерін есептейміз:
Жарақтану коэффициенті арқылы балқымалы қондырғы тоғын
табамыз:
I ВС . НОМ 1 ≥ 1,1∙ 31=34 А
2. Электрқозғалтқыштың жеңіл қосқышын алып, артық
коэффициент арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 2 ≥
жүктелген
7 ∙ 31
=87 А
2,5
3. Үлкен тоғы бойынша ПН2 - 100100А сақтандырғышын таңдаймыз,
номиналды тоғы 100 А, балқымалы қондырғы тогы 100 А
М3-М8 электрқозғалтқыштары үшін сақтандырғыш параметрлерін есептейміз:
1. Жарақтану коэффициенті арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 1 ≥ 1,1∙ 80=88 А
2. Электрқозғалтқыштың жеңіл қосқышын алып, артық
коэффициент арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 2 ≥
жүктелген
7 ∙ 80
=224 А
2,5
3. Үлкен тоғы бойынша ПН2 - 250250А сақтандырғышын таңдаймыз,
номиналды тоғы 250 А, балқымалы қондырғы тоғы 250 А
М9-М10 электрқозғалтқыштары үшін сақтандырғыш параметрлерін есептейміз :
1. Жарақтану коэффициенті арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 1 ≥ 1,1∙ 200=220 А
2. Электрқозғалтқыштың (желдеткіш және сорғы) жеңіл қосқышын алып,
артық жүктелген коэффициент арқылы балқымалы қондырғы тогын табамыз
I ВС . НОМ 2 ≥
7 ∙ 200
=560 А
2,5
3. Үлкен тоғы бойынша НПН2 - 600600А сақтандырғышын таңдаймыз,
номиналды тоғы 600 А, балқымалы қондырғы тоғы600 А
М11-М12 электрқозғалтқыштары үшін сақтандырғыш параметрлерін
есептейміз:
1. жарақтану коэффициенті арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 1 ≥ 1,1∙ 44=48,4 А
2. Электрқозғалтқыштың жеңіл қосқышын алып, артық жүктелген
коэффициент арқылы балқымалы қондырғы тогын табамыз
I ВС . НОМ 2 ≥
7 ∙ 44
=123 А
2,5
3. Үлкен тоғы бойынша ПД4 - 125100А сақтандырғышын таңдаймыз,
номиналды тоғы 125 А, балқымалы қондырғы тоғы100 А
М13-М15 электрқозғалтқыштары үшін сақтандырғыш параметрлерін
есептейміз:
1. Жарақтану коэффициенті арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 1 ≥ 1,1∙ 54,5=60 А
2. Электрқозғалтқыштың
жеңіл қосқышын алып, артық жүктелген
коэффициент арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 2 ≥
7 ∙ 54.5
=153 А
2,5
3. Үлкен тоғы бойынша ПН2 - 250200А сақтандырғышын таңдаймыз,
номиналды тоғы 250 А, балқымалы қондырғы тоғы200 А
Таңдалған сақтандырғыштар параметрлерін төмендегі кестеге енгіземіз.
Кесте 8. Сақтандырғыштардың параметрлері
Қозғалтқы
штың
аталуы
РН,
кВт
М1-М2
125
Сақтандырғыш
маркасы
IНОМ
А
Сақтандырғыш
параметрлері
IНОМ ,
А
ПН2
100
IВС,
А
100
М3-М8
М9-М10
М11-М12
М13-М15
320
800
200
54,5
ПН2
ПН2
ПД4
ПН2
250
600
125
250
250
600
100
200
6.4. Түйіспелер және магнитті қосқыштар
Түйіспе – ол дистанциялық әрекет аппараты, күштік электр тізбегі
жүктелген кезде жиі қосу және айыру үшін тағайындалған. Түйіспелерде
қорғаныс элементтері болмағандықтан, электр тізбегін қалыпсыз режимдерден
қорғамайды. Түйіспе электрмагнитті жүйеден тұрады, ол күштік тізбегіндегі
негізгі түйіспелерді, доғасөндіргіш қондырғыны, автоматика тізбегіне және
дабылқаққыш құрамына кіретін блок-түйіспелерді дистанциялық басқарады.
Түйіспелер айнымалы және тұрақты ток кезіндегі күштік тізбегінде кең
қолданылады. Айнымалы ток тізбегінде КТ сериялы үшполюсті түйіспелер,
номиналды тогы 63 ... 1000А, едәуір көп қолданылады. Түйіспелерде полюс
саны екі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1652 жылдың 20 мамырында КСРО Министрлер Кеңесі Орал
қаласында ЖЭС салу туралы №12261-р шешім шығарды. Бұл Орал
облысында
жылдардың
басына
дейін
орталықтандырылған
электрэнергиямен жылу энергиясы көзінің болмауынан туындаған шешім.
Қаланың кейбір кәсіпорындарында, соның ішінде – механикалық, Ворошилов
атындағы арматуралық заводтарында локальді дизельді электростанциялар
жумыс жасады. Электрэнергия көздерінің қуаты аз, кернеуі төмен, ал шағын
деген аудандардың электрмен жабдықталуы қанағаттандырарлықсыз болды.
Орталықтандырылған жылумен қамтуда болмады. Орал ЖЭС құрылысы 1953
жылы басталды. Сол уақытта 40 жыл бойы электростанцияның құрылыс,
монтаждық және қайта құру жұмыстарын жүргізген Уральскпромстрой
тресті құрылған болатын. 1960 жылдың 22 желтоқсанында Брянск машина
жасау зауытының қуаты 12 МВт ПТ-12-35\10 типті №1 турбоагрегаты ж әне
өнімділігі 50тсағ БКЗ-50-39-ф энергетикалық қазандығы іске қосылды. 1961
жылдың 2 қаңтарында БКЗ-50-39-ф типті №2 энергетикалық қазандығы іске
қосылды. 1961 жылы жылу жүйелерінің құрылысы басталды. Сол жылы №3
БКЗ-50-39-ф типті энергетикалық қазандығы және №2 турбогенератор іске
қосылды. 1962 жылдың 2 қазанында Батыс Қазақстан Кеңестік Халықтық
Шаруашылық басшылығының бекітуімен Орал ЖЭСның кеңейтілуі жөнінде
жобалық тапсырма жасалынды. ЖЭСда әрқайсысының өнімділігі 75 тсағ
БКЗ-50-39-ф типті қосымша екі энергетикалық қазандығы орнатылды. 1966
жылдың желтоқсанында №4, 1967 жылдың желтоқсанында №5, ал 1969
жылдың желтоқсанында қуаты 12МВт №3 турбоагрегаты іске қосылды. 1967
жылдың тамызынан 1969 жылдың сәуірі аралығында №1,2,3 қазандықтары
М-100 типті мазут жағуға ауысады. 1971 жылдың қыркүйегінен 1973 жылдың
шілдесі аралығында әрқайсысының өнімділігін 75тсағ дейін жоғарлату үшін
№1,2,3 энергетикалық қазандықтары модернизацияланды. 1965 жылы ЖЭС
Куйбышев энергожүйесіне қосылды. 1973 жылдың желтоқсанынан 1981
жылдар аралығында қаланы жылумен қамту үшін әрқайсысының жылу
өнімділігі 100 Гкалсағ ПТВМ-100 типті төрт су жылыту қазандықтары іске
қосылады. 1979-1980жж. орташа қысымды ГРП және 0,5-1,0 атм. төменгі
қысымды газопровод салынады. 1980-1981 жж. қазандықтарды табиғи газ
жағуға көшіру жұмыстары жүргізілді. 1980,1982 жж. ПТ-12-35\10 типті №1,2
турбиналар модернизацияланды. Қазіргі уақытта Орал ЖЭСда келесі негізгі
қондырғылар орнатылған:
Энергетикалық қазандықтар
БКЗ-75-39ГМ
№1-5
Су жылыту қазандықтары
ПТВМ-100
№6-9
КВГМ-100
№10-12
Бу турбиналары
ПР-10-35\10\1,2
№1
ПТ12\15-35\10М №2
ПТ-8-35\10
№3
Белгілі болгандай, облысымыздың электроэнергия рыногы өзіміздің
энергокөздеріміз жане Ресейден импортталу негізінде қалыптасқан.
Сол себепті энергия сактаушы технологиялардың модельді жобасының
Орал ЖЭСда жасалуы өңіріміздегі электроэнергия дефицитін жою,
өнеркәсіптің жаңа түрлерін игеру сияқты маңызды сұрақтарды шешуге негіз
болды. 2002 жылы БҚО Әкімшілігі мен НЕДО Жапондық Мемлекеттік
Организациясы арасында Орал ЖЭСда энергия сақтаушы технологиялардың
модельдік жобасын жүзеге асыру жөнінде меморандумға қол қойылды. Бұл
келісім бойынша НЕДО организациясы энергетикалық жабдықтарды жеткізу
жөніндегі спонсор болды. Қазақстандықтар жағынанда қосымша жабдықтар,
құрылыс және монтаждау жұмыстарын жүргізу үшін бюджеттен қаражат
бөлінді.
2004 жылы жоба құрылыс – монтаждау жұмыстары кезеңіне көшті.
Бұл жобаға қазақстандық компаниялармен қатар жапондық Тохоку Электрик
Пауер компаниясыда қатысты. Ал ГТУдың ресми іске қосылуы 2006 жылы
елбасымыздың қатысуымен жүзеге асырылды.
Орал ЖЭСның Батыс Қазақстан Облысы энергожүйесінің дамып
өркендеуіне зор үлесін қосып келеді.
1. Объект сипаттамасы
Орал ЖЭС құрамына энергия өндірудің технологиялық процесін
қамтамасыздандыратын негізгі цехтар кіреді:
Қазандық цех – қазандық агрегаттар жабдықтарына және жанар
май беру қондырғылары мен механизмдеріне қызмет көрсету.
Турбиналық цех – турбиналық қондырғылармен олардың көмекші
жабдықтарына қызмет көрсету.
КИПиА цехы – жылулық процесстер автоматикасына және
өлшегіш приборларға қызмет көрсету.
Химиялық цех – қосымша суды дайындау мен жұмсарту
қондырғыларына, химиялық аналитикалық зертханасына қызмет көрсету.
Электрлік цех – электрлік генераторлар және станцияның барлық
электрлік жабдықтары мен өлшегіш приборлары, релелік қорғанысы,
электротехникалық зертханасы мен электржөндегіш учаскесіне қызмет
көрсету.
Өткен уақыт ішінде ЖЭС кейбір технологиялық өзгерістерді басынан
кешірді және қазіргі танда бұнда келесі негізгі қондырғылар жұмыс істеуде:
Энергияны түрлендірудің негізгі жабдықтарының жұмысын қамтамасыз
ететін энергоқондырғылар өзіндік қажеттіліктер болып табылады.
Электрэнергияны өндірудің, тасымалдаудың, таратудың
технологиялық процессі келесідей орындалады.
Қазандық цехтағы энергетикалық қазандықтарда өндірілген қызған бу
белгілі бір қысыммен бу турбиналарына барады. Турбиналарды айналымға
келтіретін генеретор болып табылады. Олар өз алдына электр тоғын өндіреді.
Әрбір генератормен өндірілген кернеуі 10кВ электрэнергиясы байланыс
линиялары арқылы бөлек орналасқан ГРУ-10кВ ғимаратының құрама
шиналарының секцияларына келеді. ГРУ-10кВ келген электрлік энергия
коммутациялық қондырғылар арқылы тұтынатын орындарға таратылады.
Кесте 1. Қозғалтқыштардың параметрлері
Қозғалтқыш
тардың
белгіленуі
М1-М2
М3-М8
М9-М10
М11-М12
М13-М15
Қозғалтқыштардың атаулары
Шикі су сорғышы
Қоректендіргіш электр сорғышы
Тораптық электр сорғышы
Конденсаттық бойлер сорғыштары
Конденсаттық сорғыш
2. Электр жүктемелерін есептеу
Саны
2
Орнаты
лған қуаты
кВт
125
320
800
Берілген мәндері электрлік жүктемені есептеу үшін мыналар беріледі;
электрқабылдағыштардың орнатылған қуаты және жүктеменің өзгеру мәні,
анықталған
технологиялық
режим
және
график
жүктемесінде
белгіленген.Графиктер
және
есептік
нагрузкалар
бір-бірімен
коэффициентімен
байланысты.Олардың
мәні сапалы
жолмен
анықталған.Есептеу кезінде төменде берілген электрлік жүктемелер
анықталады.
Максималды жүктеме қыздыру бойынша ток тартқыш бөлшектердің
қиылысуы және экономикалық ток көлемі, шығынды анықтау, кернеудің
ауытқуы және тораптағы қуат шығыны, трансформатор қуатын таңдау,
түрлендіретін және ескерілетін құрылғылар, қорғанысты есептеу үшін қызмет
етеді.
Есептік жүктеме өзгермейтін уақыт жүктемесіне сәйкес келеді сонымен қатар
ауыспалы жүктеме бойынша аса көп ауырлы жылу изоляциясының тозуына
эквивалентті.
Ауыспалы кезінде есептікті максималдысын орта жүктеме ұза қты ғынан 30
мин қабылдайды. Есептік жарты сағатты максималды активті қуатты РМ ,
реактивті қуатты QM және толық қуатты SM
( активті ж әне реактивті )
Орташа
жүктеме
- орташа максималды
толықтырылған ауысылым үшін (Рсм; QCM) максималды жүктемені анықтау
керек. Орташа жылдық жүктеме үшін (Ро- р и Qc. P) жылдық
электроэнергиясының шығыны есептеледі.
Ι пик
Максималды
қысқа
уақытты
(пиковая)
жүктеме
электроқозғалтқыштарды қосқан кезде, электрдәнекерлеу құралымен жұмыс
істеген кезде, доғалық пештер және ауытқымалы кернеуін есептегендегі
қызметі, қорғаныс және торапты тексеру өздігімен қозғалтқышты қосу шарты
бойынша кездерінде пайда болады.
Электрқабылдағыштың орнатылған қуаты ру [кВт]- паспорт бойынша
анықталатын қуат тораптан ұзақ уақыт тұтына алады номиналды кернеу кезінде
және жалғастыру жұмыс режимі кезінде.
Электрмен жабдықтау жүйесін жобалаудың бірінші сатысы болып электр
жүктемелерді анықтау болып табылады. Электр жүктемелердің мәндері
бойынша электрмен жабдықтау жүйесінің электрқондырғыларын(шиналар,
кабелдер, өткізгіштер) таңдауға, электрэнергия мен қуаттар шығынын
анықтауға болады. Күтуге болатын жүктемелерді дұрыс бағалау нәтижесіне
электрмен жабдықтау жүйесінің капиталды шығындары, эксплуатациялық
шығындар, электрқондырғыларының жұмысының сенімділігі тәуелді.
Электрмен жабдықтау жүйесін жобалауда немесе жұмыс режимін анализдеуде
электрэнергия тұтынушыларын жүктеме ретінде қарастырамыз. Жүктеменің
келесідей түрлері бар: активті қуат P, реактивті қуат Q, толық қуат S және тоқ I.
Басты есептік және электржүктемелерді анықтауға келесі анықтау
әдістерін жатқызамыз:
Орнатылған қуаттар және сұраныс коэффициенті.
Орташа қуаттары және орташадан есептік жүктеменің ауытқулары.
3.
Орташа қуаттар және коэффициент формасының жүктемелік
графигі.
Орташа қуаттар және максимум коэффициенті(жүктеме график
көрсеткішінің реттелген диаграмма әдісі).
2.1 Аса жүктелген ауысымда максималды жүктемені анықтау
Өндірістік
кәсіпорынның
электрлік
жүктемелері
кәсіпорынды
жабдықтаудағы барлық жүйе элементтері анықтайды. Сондықтан электр
жүктемелерін дұрыс анықтау кәсіпорынның энергожүйесін жобалау мен
тасымалдаудағы ең басты шешушң фактор болып табылады.
Ауысымды қуат аса жүктелген ауысымда жұмсалған мөлшер қуатын
есептейді.
Күштік электрқабылдағыштардың орташа жүктемелері номиналды қуат
пен пайдалану коэффициенті арқылы анықталады.
РНОМ=∑РН
(2.1.1)
РСМ=КИ×РНОМ
(2.1.2)
QСМ= РСМ×tgα
(2.1.3)
Мұндағы
КИ
–
пайдалану
коэффициенті,
цехтағы
бір
электрқабылдағыштың немесе электрқабылдағыштар тобы үшін [3].
РНОМ - электрқабылдағыштар тобы үшін орнатылған жиынтық қуат [шарт
бойынша].
tgφ - cosφ менінен анықталады, әрбір электрқабылдағыш үшін
қабылданады.
Турбиналық цехтың электрқабылдағыштарын келесі екі топқа бөлеміз К И =
0,7 және 0,8.
1. (1) формула бойынша электрқабылдағыштар тобыны ң жиынты қ
номиналды қуатын табамыз:
РНОМ = 125*2+320*6 = 2170 кВт
2.(2), (3) формулалары бойынша аса жүктелген ауысым кезіндегі орташа
максималды қуатты табамыз:
Активті: РСР. МАХ.0,7 = 0.7*2170 = 1519 кВт
Реактивті: QСР. МАХ.0,7 = 1519*0.5 =759.5 кВАр
КИ = 0,8 тобы үшін;
1. (1) формула бойынша электрқабылдағыштар тобыны ң жиынты қ
номиналды қуатын табамыз:
РНОМ = 800*2+22*2+30*3 = 1734 кВт
2. (2), (3) формулаларымен аса жүктелген ауысымдағы орташа
максималды қуатты анықтаймыз:
Активті: РСР. МАХ.0,8 = 0,8*1734 = 1387,2 кВт
Реактивті QСР. МАХ.0,8 = 1387,2*0,62 = 860 кВАр
Кесте 2. Аса жүктелген ауысымдағы орташа максималды жүктемелер
қабылдағышта
КИ = 0,7
КИ = 0,8
барлығы
р тобы
РНОМ, кВт
2170
1734
РСР. МАХ, кВт
1519
1387,2
2906,2
QСР. МАХ, кВар
759,5
860
1619,5
SСР. МАХ, кВА
3327
Р СР.МАХ. = РСР. МАХ.0,65 +РСР. МАХ.0,7
(2.1.4)
Q СР.МАХ.1ШР = QСР. МАХ.0,65+QСР. МАХ.0,7
(2.1.5)
(2.1.6 )
S P
СР.MAX
2 QCP .MAX 2
(4) формуласы бойынша аса жүктелген ауысымдағы орташа максималды
активті қуатты анықтаймыз:
Р СР.МАХ. = 1519+1387.2 = 2906.2 кВт
(5) формуласы бойынша аса жүктелген ауысымдағы орташа максималды
реактивті қуатты анықтаймыз:
Q СР.МАХ.1ШР = 759.5+860 = 1619.5 кВАр
(6) формуласы бойынша аса жүктелген ауысымдағы максималды толық
қуатты анықтаймыз:
S 2906,2 2 1619,52 2 3327кВА
2.2 Есептік жүктемені максимум коэффициенті әдісімен анықтау
Максимум коэффициентін ескергендегі электрқабылдағыштар тобының
жүктемелерінің негізі болып реттелген диаграмма әдісі табылады. Номиналды
қуат және электрқабылдағыштардың мінездемесі арқылы есептік ж үктемені ң
максимумын анықтауға болады:
Рр = К МAX × РСР. МАХ = К МAX ×К И×Р НОМ
(2.2.1.)
мұндағы К МAX – жүктеменің максимум коэффициенті;
КИ – белгілі n топ электрқабылдағыштарының пайдалану коэффициенті;
РНОМ – n ЭФ қарастырылатын электрқабылдағыштардың номиналды қуаты.
Пайдалану коэффициентіне тәуелді К М = f (К И, n ЭФ ) арқылы немесе [3]
келтірілген кестеден табуға болады.
Топтағы электрқабылдағыштардағы эффективті санын мына формуламен
анықтайды
n ЭФ = ( ∑ Р НОМ) 2 ∑ Р 2 НОМ
(2.2.2.)
Есептік реактивті жүктемені төменгі формуламен анықтайды:
Q Р = РР × tgα
(2.2.3.)
Топтың толық есептік жүктемесін мына формуламен анықтайды:
(2.2.4.)
S P
СР.MAX
2 QCP .MAX 2
К И = 0,7 электрқабылдағыштар тобы үшін:
1. (8) формуламен топтағы электрқабылдағыштардың эффективті санын
анықтаймыз:
n ЭФ = (2170) 2( 125² +320² )= 40
n ЭФ =40.
2. Таблица бойынша КМAX анықтаймыз:
КМAX = 1,09
3. (7) формуласы бойынша топтың толық есептік активті ж үктемесін
анықтаймыз:
РР = 1.09*1519 = 1655.7 кВт
4. (9) формуласы бойынша топтың толық есептік реактивті ж үктемесін
анықтаймыз:
Q Р = 1655.7*0.5 = 828 кВАр.
(10) формуласы бойынша топтың толық есептік жүктемесін
анықтаймыз:
S 1655,7 2 828 2 1851кВА
КИ = 0,8 электрқабылдағыштар тобы үшін:
(8) формуласы бойынша топтағы электрқабылда ғыштарды ң
эффективті санын анықтаймыз:
n ЭФ = (1734) 2(800² + 22² + 30² )=5
n ЭФ =5.
2. Кесте бойынша КМAX анықтаймыз:
КМAX = 1,12
3. (7) формуласы бойынша топтың есептік активті жүктемесін табамыз:
РР = 1,12*1387,2 = 1554 кВт
табамыз:
(9) формуласы бойынша топтың есептік реактивті ж үктемесін
Q Р = 1554*0,62 = 963,3 кВАр.
5. (10) фрмуласы бойынша топтың толық есептік жүктемесін табамыз:
S 1554 2 963,32 1828кВА
Кесте 3. Есептік жүктемелер
Қабылдағышта
КИ = 0,7
р тобы
РНОМ, кВт
2170
РР, кВт
1655,7
QР, кВар
828
SР, кВА
126,34999
КИ = 0,8
Барл
ығ ы
1734
1554
963,3
501,3936
3209,7
1791,3
3675,7
2.3 Турбиналық цехтың жүктеме картограммасы
Қосалқы станцияның орналасу жөніндегі таңдау туралы жалпы м ғлұмат.
Қосалқы станция ( главная понизительная ГПП, главная распределительная
ГРП, цеховая трансформаторная ТП) – әрбір өндіріс өнеркәсіптегі
электржабдықтау жүйесіндегі басты көзі болып табылады. Сондықтан да
қосалқы станцияны орналастырудың оптималды шешімі өнеркәсіп өндіріс
территориясында. Ең басты сұрақ ол рационалдық жүйесіндегі
электржабдықтаудағы құрастыру. Әртүрлі салаларындағы электржабдықтау
жүйесін жобалау кезінде жобалау объектісінің өндірісте генералдық жоспар
жасалынады. Осыған барлық өндірістік цехтар кіргізіледі. Цехтакрдың
орналасуы технологиялық өндіріс процесінен анықталады. Генералдық
жоспарда барлық ондық орнатылған немесе есептік қуаттары көрсетіледі.
Сонымен қатар жобалауда цехтардың және барлық өнеркәсіптің электрлік
жүктеме графигі көрсетіледі. Жобалаудың ең басты мақсаттарының бірі өндіріс
өнеркәсіп территориясында ГПП, ГРП және ТП оптималды орналастыру болып
келеді. Сондықтан да қосалқы станцияларда орналастыру электр жабды қтау
жүйесіндегі капиталды шығындар мен эксплуатациялық шығындарға сәйкес
келу керек.
Электр жабдықтау жүйесін жобалау кезінде ГПП, ГРП және ТП орналастыру
жері өндіріс өнеркәсібінде генералдық жоспарына картограмма жүктемесі
енгізіледі.
Өндіріс өнеркәсібіндегі картограмма жүктемелері – ол генералдық жоспар
бойынша ауданына аймақ орналастыру. Осы масштабпен таңдалған аймақ
цехтың есептік жүктемесіне тең. Әр цехқа өзінің аймағы енгізіледі. Олардың
центрі цехтың жүктемелік центріне сәйкес келеді:
Өнеркәсіптің немесе цехтың жүктемелік центрі электрэнергияның тұтыну көзі
болып табылады. Басты төмендеткіш, таратқыш және цехтық қосалқы
станцияларды жүктеменің центріне қарай орналастырған жөн. Себебі бұл
жоғарғы кернеуді электрэнергия тұтынатын центріне қарай жақындатылады
және қысқартады. Өнеркәсіп торабының жоғарғы кернеулі тарату ұзақтықтары
және цехтың төменгі кернеулі электр тораптары өткізгіш материалдарының
шығынын азайтады және электрэнергия шығынын төмендетеді. Электрлік
жүктеме картограммасы өнеркәсіп өндіріс территориясында жүктемені
таратуды айқындайды.
Өнеркәсіптің картограмма жүктемелері аймақтан және ауданнан тұрады. Әр
шектелген осы аймақтар
, масштаб бойынша т осы цехтың есептік
ri 2
жүктемесіне тең
Pi
:
(2.3.1)
Pi ri 2 m
Осыдан аймақ радиусы
(2.3.2)
ri
Pi
,
m
Мұндағы т - аудан шеңберін анықтау үшін мастаб.
Әр шеңбер екі секторға бөлінеді. Жарықтандыру және күштік жүктемелер. Бұл
жағдайда картограмма тек ғана жүктеменің мәнін анықтамайды. Сонымен қатар
структурасын анықтайды.
Бірақта картограмманы генералды жоспарға активті және реактивті
жүктемеден бөлек енгізген жөн.
Бұның себебі активті және реактивті жүктемелердің қоректенуі әртүрлі қорек
көзінен қоректенеді.
Реактивті жүктемелердің қоректенуі реактивті қуаттардың қоректену
жерінде орналасқан конденсаторлы батареялармен жүзеге асады және
реактивті қуаттарының қасында орналасқан синхронды қозғалтқыштардың
немесе синхронды компенсаторларының қоздыруынан.
Бұл жағдайда центрін және реактивті қуаттарды тұтынатын центрін тапқан
жөн. Синхронды компенсатордың дұрыс орналастырмау жері кеңістікте
реактивті қуаттарының өнеркәсіп электржабдықтау жүйесі бойынша ағынын
тудырады және электрэнергия шығынын тудырады.
Жоғарыда айтылғандар бойынша екі генералды жоспар болған жөн.
- Біреуі активті жүктемесі бар картограмма
- Екіншісі реактивті картограммасы бар картограмма
Бірінші нұсқау қоректенетін қосалқы станциялардың рационалдық жері үшін
ГПП (ГРП), екіншісі өнеркәсіп өндірісінде электржабдықтау жүйесі синхронды
компенсатордың рационалды орналасуын анықтап береді.
Электр жүктеменің шартты центрін анықтау.
Қазіргі жағдайда цехтарда және өнеркәсіп өндірісінде электр жүктеме центрін
анықтауда математикалық қатар әдісі қолдану аналитикалық жолмен.
Бірінші әдіс теориялық механиканың көмегімен цехтардың электр жүктеме
центрін анықтап береді.
Егерде цехтардың тарату жүктемесін цехтың ауданы бойынша есептейтін
болсақ, онда жүктемелер центрін фигураның ауырлық центрімен цех
жоспарларында берілгенімен сәйкестендіруге болады.
Егер тарату жүктемені ескеретін болсақ, онда жүктемелер центрі цехтың
жоспары бойынша фигураның ауыр цетрі бойынша сәйкес келмейді. Бұл
жағдайда ауырлық центрі анықталады. Цехтың электр жүктемелері
мен
Pi
массасының центр координатасы келесі формула бойынша анықталады:
Өнеркәсіп өндірісіндегі жүктемелер центрін қарапайымдылық әдіспен
анықталады. ЦВМ жеңіл жүзеге асады. Бірақта оларды қамтамасыз ететін
дәлдігі 5 - 10% аралықта болу қажет.
Картограмма тұрғызуда цех бөлімдерінің есептік күштік жүктемелерін білу
қажет. Олар бұл жағдайда орнатылған қуаттар бойынша табылады. Аны қтал ған
жүктемелер 4 кестеде келтірілген. Картограмманың әрбір шеңберінің радиусын
анықтаймыз:
Ррi- қарастырылып отырған цех бөлімінің есептік активті қуаты
m – таңдалынған масштаб,
m=0,001кВтмм2
Турбиналық цех Рр=2906кВт
r=
=962мм
2906 3,14 0,001
Қалған шығарылған мәндерді 4 кестеге түсіреміз.
Кесте 4. Жүктеме картограммасын тұрғызу үшін берілгендер
Цех аталуы
Ррi,кВт
Электр цехы
1960
790
Турбиналық цех
2906
962
Химиялық цех
549
418
КИПиА цехы
845
518
Қазандық цех
740
485,5
Электрлік жүктемелерінің
анықталады:
X0
r,мм
Ppi * X i
ортасының
координатасы
(2.3.4.)
Y0
P
pi
мына
Ppi * Yi
P
pi
Сонымен зауыдтың электрлік жүктемелерінің ортасын табамыз:
формуламен
(2.3.5.)
X0
P *X
P
pi
i
pi
P1 * X 1 P2 * X 2 P3 * X 3 P4 * X 4 P5 * X 5
P1 P2 P3 P4 P5
2906 * 31 1960 * 65 845 * 58 549 * 120 740 * 106
2906 1960 845 549 740
Y0
P *Y
P
pi
i
pi
P1 * Y1 P2 * Y2 P3 * Y3 P4 * Y4 P5 * Y5
P1 P2 P3 P4 P5
2906 * 34 1960 * 55 845 * 79 549 * 70 740 * 23
2906 1960 845 549 740
3. Қуатты анықтау және теңгеру қондырғысын таңдау
Егер тұтынатын тоқ фаза бойынша кернеуден қалатын болса, онда
реактивті қуат оң таңбаға ие, ал егер тоқ кернеуден асатын болса, реактивті
қуат теріс таңбаға ие.
Қазіргі уақытқа дейін реактивті қуатты мінездейтін басты нормалық
көрсеткіш қуат коэффициенті cos . Оның мәні 0,92-0,95 аралығында болуы
керек. Сәйкесінше PS қатынастары нормаға сәйкес реактивті қуаттың
динамикалық өзгерісі жөніндегі дәл мәнін бермейді.
Реактивті қуаттарды өнеркәсіп тораптарында электр жабдықтар және
трансформаторларда жүктеу олардың өтпелік қасиетін төмендетеді және
әуелік, кабелдік желілердің сым қимасын өсіруді талап етеді.
Өндірісте бұған шешім табылған. Ол негізінен арнайы теңгеру
қондырғысын орнату.
Теңгеру қондырғысын таңдауда кернеуді жоғарлату және реактивті қуат
теңгеру үшін кешенді қолданылуын анықтайды.
Қуат коэффициенті есептік жүктеме бойынша cos шма1 = 0,66және
cos шма2 = 0,78 , ал ПУЭ бойынша қалыпты жіберілетін cos = 0,95.
Өндірістік кәсіпорындардың электрқондырғыларындағы cos мәнін
жоғарлату үшін екі әдісті қолданамыз: табиғи және жасанды. .
Табиғи әдіске келесі шаралар жатады:
Асинхронды қозғалтқыш бос жүріс режимде жұмыс жасағанда cos х.х. =
0,1 – 0,3, сондықтан бос жүрісте жұмысты тежейтін теңгеру қондырғылары
қолданылады;
Аз жүктелген қозғалтқыштарды қуаты аз қозғалтқыштарға ауыстыру;
Егер екі трансформатордың жүктелуі 30 % аз болса, онда біреуін
ажырату керек;
Асинхронды қозғалтқыштың орнына синхронды қозғалтқыштарды
қолдануға мүмкіндік болған кезде, оның cos жоғары;
Қозғалтқыштарға сапалы жөндеу жүргізу.
Жасанды әдіске келесі орнатқыштар жатады:
статикалық конденсаторлар;
синхронды теңгергіштер;
аса қоздырылған синхронды қозғалтқыштар;
реактивті қуаттың тиристорлық көзі
Кәсіпорындарда реактивті
конденсатормен орындалады.
қуатты
теңгеру
көбінесе
статикалық
Жобалайтын цехта реактивті қуатты теңгеру қондырғысын орнатамыз.
Ол үшін таңдалған комплектілі теңгеру қондырғысын (КТҚ) автомат қорабы
арқылы таратқыш шинаға қосамыз.
Комплектілі теңгеру қондырғысының қуаты Qкку, кВАр төмендегі
формуламен анықталады :
Qкку = Pм. (tg 1 - tg 2).
(3.1.)
Рм1 = 2170кВт; tg 1 = 0,92; tg 2 = 0,5
Qкку1 =2170 (0,92 – 0,5) = 868 кВАр.
Рм2. = 1734кВт; tg 1 = 0,92;
tg 2 = 0,62
Qкку2 = 1734 (0,92 – 0,62) = 520кВАр
КТҚ қондырғысына : УКЛ(П)-0,38-450-150 және УКЛ(П)-0,38-600НЛУЗ , жиынтық Qкку = 694 кВАр, магистралды шиналарға АПВ7(3 70)
және
АПВ7 (3 120) маркылы екі сым арқылы қосылған.
Iдоп. Iм. =
(3.2.)
Q1
U 3
УКЛ(П)-0,38-450-150УЗ: АПВ7(3 70).
Iдоп1 = 3 220 = 660 А Iм1 =
450
0,38 3
= 643 А.
УКЛ(П)-0,38-600-НЛУЗ: АПВ (3 120).
Iдоп2 = 3 300= 900 А Iм2 =
600
0,38 3
КТҚ қорғаныс аппараты ретінде
ажыратқышты
тандаймыз.
АВМ-10Н,1000
Iн.т.расц1 = 800 А Iм1 = 643 А.
Iн.авт1 = 1000 А Iм1 = 643 А.
= 857А.
АВМ-10Н,1000 типті автоматты
Iн.эл.маг1 = 1000 А 1,5 Iм1 = 1,5 643 = 964,5 А.
КТҚ орналасуының тиімді орнын есептейміз:
Lопт. = L0 + (1 –
) L, м
Qкку
(3.3)
2 Q
L0, м – КТП трансформаторының таратқыш шинасым жалғанған жеріне
дейінгі магистраль ұзындығы
L, м – магистралды шинасым бөлігінің ұзындығы;
Q – шинасымның жиынтық реактивті қуаты, кВАр
ШМА – 1
Lопт. = 1 + (1 –
ШМА – 2
Lопт. = 1 + (1 –
450
2 868
600
2 520
) 16 = 12 м.
) 14 = 7 м.
4. Жарықтандыруды есептеу
Өндірістік кәсіпорындарда тұтынатын электрэнергияның 10% электр
жарықтандыруға шығындалады. Жарықтандыру орнатқыштарының дұрыс
орындалуы электрэнергияның рационалды қолданылуына, өндірілетін өнім
сапасының жақсаруына, өндіріс еңбегінің жоғарлауына, апаттық жағдайлар
санының төмендеуіне көмегін тигізеді.
Жарықтандыру
орнатқыштарын
жобалау
негізіне
жобаның
жарықтехникалық және электрлік бөлімдерінің жұмыстары жатады.
Жарықтехникалық бөлімде келесі тапсырмалар орындалады: жарық көзінің
типі таңдалады, жарық орнатудың ең тиімді биіктігімен және оларды
орналастыру, жарық орнатқыштарының сапалы сипаттамасы анықталады.
Электрлік бөлімінде жарықтандыру орнатқыштарының қорек тәсімін,
рационалды кернеу, өткізгіштердің қимасы мен маркасын таңдау негізге
алынған.
Цех ДРЛ-1000 шамдарымен жарықтанады. Цех өлшемі А×В×Н = 50×15×12
м. Жұмыс орнының биіктігі h p= 1,5 м және шамның іліну биіктігі hc = 1,5 м.
1.Жарықтың есептік биіктігі:
h H hс h р 12 1,5 1,5 9
м.
(4.1.)
2. 5 кесте бойынша λэ = 1 . Қатардағы жарық шамдарының арақашықтығын
анықтаймыз:
La h 9 1 9
м.
(4.2.)
3.Қатардағы жарық шамының саны:
N L А 2l а Lа 1 L А 2 0,3 0,5 Lа Lа 1
(4.3.)
N'=6,
50 (0,6 1,0) 9
1 6 5.
таңдаймыз 4.Жарға дейінгі арақашықтықты мына формуламен анықтаймыз:
50 9 (6 1)
l a L A La N 1 2
2,5
l a La 2,5 9 0,3
м.
,
5. Жарық шам қатарының саны:
Lb = 3 м деп қабылдап,жарық шамының қатарының санын есептейміз:
15 (0,6 1,0) 3
n LB 0,6 1,0 Lb Lb 1
1 3,8 4,2
.
n = 4 мәнін қабылдаймыз.
Цехтағы жарық шамының санын анықтаймыз:
N nN 4 6 24
. (20)
15 3 (4 1)
l a LB Lb n 1 2
м
Жарық орнатқыштарының жарықтехникалық есебін пайдалану
коэффициент әдісімен орындау. Берілген мәндері ρп = 0,7; ρс = 0,5; .ρр = 0,1.
Бөлме индексін анықтаймыз:
Α Β
50 15
i
1,3
h(Α Β) 9(50 15)
(4.4.)
а) 5.9 кестедегі i мен ρп, ρс, ρр коэффициентерінің мәндері бойынша η =
0,8 деп аламыз.
б) Ен = 400 лк және Кз = 1,8 болғанда, жарық ағынының есептік мәнін
аламыз:
в)
Εн Κз S z 400 1,8 50 15 1,15
58219
N η
24 0,8
лм.
(4.5.)
Есептеу нәтижесі бойынша Ресейдің ДРЛ-1000 типті шамдарын
таңдаймыз, жарық ағыны Фн=59000 лм.
Қысқа тұйықталу тоғының есебі
Тораптағы электржабдықтау өнеркәсіп өндірісінде электр тораптары 1000 в
дейінгі үлкен көлемді электр аппараттардағы және үлкен ұзақтыққа ие: ток
трансформаторы, түйіспелер , автоматтар және т.б
Активті желі кедергісі, ток трансформаторының индуктивті кедергісі, автоматты
катушкалары, түіспелер қысқа тұйықталу тогына әсерін тигізеді. Егер осы
барлық факторларды ескермеген жағдайда 1000 В жоғары тораптағы қысқа
тұйықталу тоғы қалай есептеледі, ал ол үлкен қателікке әкеліп соқтырады.
Тізбектегі активті кедергісі апериодты токқа КЗ үлкен әсер етеді, сәйкесінше тез
сөнеді.
Өндіріс өнеркәсіптері қорек көзін көп қуатты электр жүйелерден алады,
сондықтан шинадағы кернеуді жоғарғы кернеулі ГПП-ның өнеркәсіп
өндірісінде тұрақты деп санауға болады.Бұл жағдай периодты ток КЗ
өзгермейді және басынан аяғына дейін тұрақты болады
Жүйе кедергісі оның қуатына қатысы бар келесі кезекте көрсетілген:
1. Генераторлар кедергісі (хг 0,125);
2.Жоғарғы трансформаторлар кедергісі (хпов.т
3. Электр тарату желісінің кедергісі(хл
0,106);
0,05);
4. Төменгі трансформатордың қосалқы станция немесе өндіріс
өнеркәсібіндегі басты төменгі қосалқы станция кедергісі (хпон,т 0,105).
Электрмен жабдықтау жүйесі жұмысының қолыпты режимінің бұзылуы
электрқондырғы элементтері немесе жүйесінде оқшаулағыштың бұзылуынан
пайда болған қысқа тұйықталудан болады. Қысқа тұйықталу тогы өткен кездегі
істен шыққан электрқондырғыларды оңдау үшін, яғни келтірілген зиянды
төмендету үшін, электржабдықтау жүйесі жұмысын қалыпты режимге келтіру
үшін қысқа тұйықталу токтарын дұрыс анықтап, сол бойынша
электрқондырғылары мен қорғаныс аппараттарын таңдау қажет.
Қысқа тұйықталу болғанда электржабдықтау мен фазаларда немесе
электрқондырғыларда қалыпты режиммен салыстырғанда токтың көбейетінін
байқаймыз. Бұл өз алдына қысқа тұйықталу болған орынға жақын жүйеде
кернеудің төмендеуіне алып келеді.
Үшфазалы жүйеде қысқа тұйықталудың келесі түрлерін қарастырамыз:
үшфазалы, екіфазалы, бірфазалы, екіфазалы жерге тұйықталған.
Электрқондырғыларды таңдау және тексеру үшін қысқа тұйықталудың
есептік түрі болып үшфазалы қысқа тұйықталу болып саналады. Бірақ релелік
қорғаныс пен автоматика орнатқыштарын таңдау мен тексеруде симметриялық
емес қысқа тұйықталу тогын анықтау қажет.
Есептік сұлба негізінде (баламалық) эквиваленттік ауыстыру с ұлбасын
құрастырамыз. Бұл сұлбаға Қ.Т. токтар шамасына әсер ететін электр
қондырғының барлық элементтері өздерінің кедергілері түрінде енгізілуі керек.
Сұлбада үшфазалық қысқа тұықталудың К1, К2, К3 нүктелерін саламыз да,
олардың токтары мен қуаттарын анықтаймыз.
Базистік қуаттың шамасын Sб = 4000 МВА деп аламыз. Кедергілері есептеу
кезінде ескерілетін сұлбаның барлық элементтерін нөмірлейміз.
Эквиваленттік (баламалық) ауыстыру сұлбасы элементтерінің кедергілерін
анықтаймыз.
Кабелді желінің индуктивті кедергісін табамыз:
х* л1
S
4000
х 0 l1 б2 0,12 0,025
0,1 c.б.
U ср
10,5 2
(5.1)
Кабелді желінің активті кедергісін табамыз:
r* л1 r0 l1
Sб
U ср
4000
0,25 0,025
0,2 с.б.
10,5 2
(5.2)
Трансформаторлар кедергісін табамыз:
X *тр
U k % S б 5,5 4000
0,07 с.б ;
100 Sн 100 3200
(5.3)
Қозғалтқыштардың кедергілерін табамыз:
X *дв
(5.4)
1 S
1 4000
б
0,14 с.б;
к п S дв
7 144
К1 нүктесі үшін Қ.Т. тоғының есебі:
Эквивалентті индуктивті кедергіні табамыз:
x экв
x ''' * x л1
'''
x x л1
3.07 * 0.1
0.1
3.07 0.1
с.б
(5.5)
Эквивалентті активті кедергіні табамыз:
rэкв
r r '''
1* '''
r1 r
0.2 * 6
0.2
0.2 6
с.б
(5.6)
(5.7)
E
0,9
I* экв
9 А.
Х экв 0,1
Базистік тоқты табамыз:
Iб
Sб
3 *U б
Үшфазалық қысқа тұйықталу тоғы:
4000
3 *10.5
(5.8)
220 А.
(5.9)
I k( 3) I * * I б 9 * 220 1980 А.
Екіфазалы қысқа тұйықталу тоғы:
(5.10)
I k( 2 ) 0.87 *1980 1723 А.
Соққы тоғы мынаған тең:
(5.11)
i уд 2 * I кз3 * к уд 1.4 *1980 *1.007 2820 А.
Қалған табылған қысқа тұйықталу тоқтарының мәндерін 5-кестеге түсіреміз.
Кесте 5. Қысқа тұйықталу тоқтарының мәндері
Қ.Т. нүктесі
К1
К2
К3
К4
К5
К6
К7
I k( 3) , кА
i y(3) , кА
I к( 2 ) , кА
1970
990
56,6
132
330
13,2
2820
1456
373,4
933
1723
861
115
287,1
11,5
6. Электр аппараттарын таңдау және тексеру
Негізінен к өбінесе теорияда электрлік аппараттарды та ңдау оларды ң
нормалық ж әне апатты қ режимдерде сенімділік ж ұмысымен қамтамасыз
етеді.
Электрлік станцияларды ң ж әне қосал қы станцияларды ң бірнеше
тізбегі өзіне әрт үрлі электрлік аппараттар қосады.
Олардың барлы ғы тек ғана номиналды шарттарды емес ж әне апатты қ
жұмыс режимін қанағаттандыру қажет.
Электр станцияларды ң ж әне қосал қы станцияларды ң бірінші тізбекті
электр аппараттары келесі параметрлер бойынша та ңдалынады:
1) Номиналды кернеу
2) Номиналды ток
3) Қондыру түрі бойынша
4) Конструктивті орындалуына
5) Токтың және қуаттарды ң айырылуы ( ж ұмыс ж әне апатты қ токты ң
жұмысы үшін аппараттар)
Номиналды кернеулер ж әне аппараттарды ң тогы ж әне айыру тогы мен
қуаттары паспортты қ м әндері болып келеді;
Таңдау кезінде олар лектр қондыр ғыларды ң параметрлерінен кіші болмау
керек.
Аппараттарды та ңдау кезінде оларды алдымен қайда орналастыратынын
анықтау керек. Осы ған байланысты сырт қы ж әне ішкі қондыр ғыларды ң
аппараттары аны қталады.
Конструктивті жа ғынан аппараттарды та ңда ғанда ол конструктивті ж әне
экономикалы қ-техникалы қ к өрсеткіші жа ғынан электр техникалы қ
қондырғыларды ң м әндеріне с әйкес келу керек.
Конструктивті жағынан аппараттарды таңдағанда ол конструктивті және
экономикалық техникалық көрсеткіштері жағынан электртехникалық
қондырғылардың мәндеріне сәйкес келуі керек.
6.1. Кабельдер қимасын есептеу және таңдау
Сымдардың қимасын, кабельдер және шинасым таңдау келесі жолмен
анықталады.
1. Жүктемедегі ең үлкен жіберу тоғына байланысты;
2. Кернеу шығынына байланысты;
3. Экономикалық тоғына байланысты;
Сымдардың қимасын, кабельдер және шинасым жүктемедегі ең үлкен
жіберу тоғына байланысты таңдағанда қыздыру өткізгіштері келесі берілген
жіберілген температурасынан аспауы керек:
сымдар мен кабельдер үшін резеңкелік оқшаулағыш 55%;
кабельдер үшін қағаз оқшаулағыш 80%;
ашық сымдар және шиналар үшін 70%;
Электр қабылдағыштың номиналды жұмыс режимі МЕСТ-721-77
бойынша тораптардағы номиналды кернеуін қамтамасыз етеді. Тораптағы
кернеудің жоғарылауы немесе төмендеуі электр қондырғының жұмыс режимін
нашарлатады.
Асинхрондағы қозғалтқыштың қысқышындағы кернеудің жоғарылауы статор
орамасының қызуына және оқшаулағыштың желінуіне әкеліп соқтырады. Ал
төмендеген жағдайда қозғалтқыштың айналу моменті төмендейді, айналу
жиілігі төмендейді, электр жетектің жұмыс режимі нашарлайды, тұтыну тогы
жоғарылайды және оқшаулағышы қызады.
Дәнекерлеу электр қондырғыларында кернеудің төмендеуі дәнекерлеудің
сапасын төмендетеді. Шамдардағы төменделген кернеу жарық ағынын
төмендетеді және жарықтандыруды төмендетеді.
. Қосалқы станциядағы трансформатордың екінші орамасының МЕСТ-721-77
бойынша номиналды кернеуі +5 % жоғары тораптағы номиналды кернеуге
қарағанда. Сас алыстаған электрқабылдағыштың жіберу максималды төмендеу
кернеуі номиналды мәнге қарағанда - 5 % құрайды.
Электрқозғалтқыштардың барлығының орналасуы жарылыстан қауіпті
аймақта болғандықтантан, өткізгіштің қимасын жүктеменің есептік тоғы
бойынша келесідей анықтаймыз:
I РАСЧ ¿ 1,25∙
PHOM ∙10 3
=1,25∙ I
√ 3 ∙ U H ∙ cos φ H ∙ η H
Н
(6.1.1)
Мұнда: IНОМ – электрқозғалтқыштың номиналды тогы;
РНОМ – орнатылған қуат;
UH – тораптың номиналды қуаты;
cosφ - берілген электрқозғалтқыштың қуат коэффициенті;
- берілген электрқозғалтқыштың ПӘК-і
Жоғарыда көрсетілген формула бойынша М1-М2 қозғалтқыштары үшін
кабель таңдаймыз:
I РАСЧ =1.25∗31=39 А
Шыққан IРАСЧ нәтижесі бойынша А 3 ×4мм2 кабелін таңдаймыз, себебі
IРАСЧ = 39 А IДОП = 42 А
Жоғарыда айтылғандай, таңдалған кабель қимасын келтірілген әдістердің
біреуімен де тексеруге болады.
Рұқсат етілетін кернеу шығыны арқылы таңдалған кабель қимасын тексеру
мәні, торапқа жалғанған токқабылдағыштарының кернеу кемшіліктері рұқсат
етілетін шегінен аспау керек. Электрқабылдағыштар үшін кернеу шы ғыны ±5%
құрайды.
М1-М2 электрқозғалтқышы үшін таңдалып алынған А 3×4мм 2 кабелін
тексереміз.
Алдымен желідегі кернеу шығынын анықтаймыз:
∆U=
∆ U ∙U
100
∆U=
(6.1.2)
5 ∙ 380
=19 В
100
Мына көрсетілген формуламен кабельдің қимасын табамыз:
S=
P∙ l
U ∙γ ∙∆U
(6.1.3)
мұнда Р – қабылдағыштың номиналды қуаты, Вт;
l – жердің ұзындығы, м;
γ – кабельдің меншікті электрлік өткізгіштігі, мОм·мм2
S=
125000 ∙10
=3 мм
380 ∙57 ∙ 19
Кабельдің қимасын 2,5 мм2 деп аламыз, өйткені:
1) кабель қимасының ең жақын каталогтік мәні - ВВГнг;
2) жарылыстан қауіпті аймақтардағы күштік тораптарға кабель қимасын
ПУЭ бойынша 2,5 мм2 кем алуға болмайды.
Сондықтан кабель дұрыс таңдалды.
М1-М2 үшін кабель таңдаймыз:
I РАСЧ =1,25∙ 80=100 А
IРАСЧ нәтижесінде ВВГнг 4×2,5мм2кабелін таңдаймз, өйткені
IРАСЧ = 100 А IДОП = 125 А
М3-М8 электрқозғалтқышы үшін А3×25мм2
тексереміз.
Алдымен желідегі кернеу шығынын анықтаймыз:
∆U=
5 ∙ 380
=19 В
100
Желідегі кабельдің қимасын табамыз:
S=
320000 ∙24
=18 мм 2
380 ∙ 57 ∙19
кабелін таңдап оны
Кабельдің қимасын 2,5 мм2 деп аламыз, өйткені жарылыстан қауіпті
аймақтардағы күштік тораптарға кабель қимасын ПУЭ бойынша 2,5 мм2 төмен
алуға болмайды.
Сондықтан кабель дұрыс таңдалды.
М9-М10 үшін кабель таңдаймыз:
I РАСЧ =1,25∙ 200=250 А
Есептелген IРАСЧ нәтижесі бойынша А3×95мм2 кабелін таңдаймыз, өйткені
IРАСЧ = 250 А IДОП = 260 А
М9-М10 электрқозғалтқышы үшін
тексереміз.
Желідегі кабель қимасын табамыз:
∆U=
А3×95мм2
таңдалған
кабельді
5 ∙ 380
=19 В
100
Желідегі кабель қимасын табамыз:
S=
800000 ∙13
=24 мм 2
380 ∙ 57∙ 19
Кабельдің қимасын 24 мм2 деп аламыз, өйткені кабель қимасының ең жақын
каталогтік мәні.
Сондықтан кабель дұрыс таңдалды.
М11-М12 үшін кабель таңдаймыз, (26) формуламен
I РАСЧ =1,25∙ 44=55 А
IРАСЧ нәтижесінде А3×6мм2кабелін таңдаймыз, өйткені
IРАСЧ = 55А IДОП =55 А
М11-М12 электрқозғалтқышы үшін А3×6мм2
тексереміз.
Алдымен желідегі кернеу шығынын анықтаймыз:
∆U=
5 ∙ 380
=19 В
100
Желідегі кабель қимасын табамыз:
S=
22000∙ 14
=0.7 мм
380 ∙57 ∙ 19
таңдалған
кабельді
Кабельдің қимасын 2,5 мм2 деп аламыз, өйткені кабель қимасының ең жақын
каталогтік мәні.
Сондықтан кабель дұрыс таңдалды.
М13-М15 үшін кабель таңдаймыз:
I РАСЧ =1,25∙ 54.5=68 А
IРАСЧ нәтижесінде А3×10мм2кабелін таңдаймыз, өйткені
IРАСЧ = 68А IДОП =75 А
М13-М15 электрқозғалтқышы үшін А3×10мм2 таңдалған
тексереміз.
Алдымен желідегі кернеу шығынын анықтаймыз:
∆U=
кабельді
5 ∙ 380
=19 В
100
Желідегі кабель қимасын табамыз:
S=
30000∙ 19
=1.4 мм 2
380 ∙57 ∙ 19
Кабельдің
белгіленуі
Кабельдің қимасын 2,5 мм2 деп аламыз, өйткені кабель қимасының ең жақын
каталогтік мәні.
Кесте 6. Кабельдер журналы
К1
К2
К3
К4
К5
К6
К7
К8
К9
К10
К11
К12
К13
К14
Қозғ.
белгіленуі
М1
М2
М3
М4
М5
М6
М7
М8
М9
М10
М11
М12
М13
М14
Марка
Кабель
жоба бойынша
Желі мөлшері және қимасы
мм2
А
А
А
А
А
А
А
А
А
А
А
А
А
А
3×4
3×4
3×25
3×25
3×25
3×25
3×25
3×25
3×95
3×95
3×6
3×6
3×10
3×10
Ұзындығы , м
14
К15
М15
А
3×10
6.2 Автоматты ажыратқыштар
Автоматты ажыратқыштар (автоматтар) кабельді желістердегі қысқа
тұйықталудан және аса жүктелу тогынан тез және сенімді қорғаныс
қамсыздандырады. Сонымен қатар, бәле жағдайда қосылу немесе айырылу
кезінде басқару үшін қолданылады. Сондықтан автоматты ажыратқыштар өзіне
тән екі функция орындайды, қорғау және басқару.
Қорғаныс функциясы орындаулу үшін, автоматтар жылу немесе
электрмагниттік айырғыштарымен, немесе құрамдастырылған айырғыштармен
қондырылу керек. Жылу айырғыштары артық жүктелу тогынан қорғайды, ал
электрмагниттік айырғыштар қысқа тұйықталу тогынан қорғайды.
Автоматты ажыратқыштарды арнайы параметрлер бойынша шығару керек:
(6.2.1)
I НОМ . А ≥ I НОМ . Д
мұнда IНОМ.А – автоматты ажыратқыштың номиналды тогы;
IНОМ – электрқозғалтқыштың номиналды тоғы
I Т . Р ≥(1,1 ... 1,2) I НОМ . Д
(6.2.2)
мұнда IТ.Р – жылу айырғышының қосылу тоғы
I Э. Р ≥(1,2 ...1,4 )I ПУСК . Д
(6.2.3)
мұнда IЭ.Р – электрмагниттік айырғышының қосылу тоғы; IПУСК.Д
М1-М2 электрқозғалтқыштары үшін автоматты ажыратқыштарды
таңдаймыз:
1. Жылу ажыратқышының қосылу тоғын табамыз:
I Т . Р ≥ ( 1,1 ...1,2 ) I НОМ . Д =1,1∙ 31=34 А
2. Электрмагниттік ажыратқыш тоғын табамыз:
I Э. Р ≥ ( 1,2 ... 1,4 ) I ПУСК . Д =1,25 ∙7 ∙ 31=271 А
3. IT.P және IЭ.P мәндері бойынша А3710Б автоматты ажыратқышын таңдаймыз,
номиналды тоғы IНОМ.А = 160 А; жылу ажыратқышының номиналды тогы
IT.P
= 160 А; және электрмагниттік ажыратқышының қосылу тоғы IЭ.P = 280А
М3-М8 электрқозғалтқыштары үшін автоматты ажыратқыштарды таңдаймыз:
1. Жылу ажыратқышының қосылу тоғын табамыз:
I Т . Р ≥ ( 1,1 ...1,2 ) I НОМ . Д =1,1∙ 80=88 А
2. Электрмагниттік ажыратқыш тоғын табамыз:
I Э. Р ≥ ( 1,2 ... 1,4 ) I ПУСК . Д =1,25 ∙7 ∙ 80=700 А
3. IT.P және IЭ.P мәндері бойынша А3710Б автоматты ажыратқышын таңдаймыз,
номиналды тоғы IНОМ.А = 160 А; жылу ажыратқышының номиналды тогы
I T.P
= 100; және электрмагниттік ажыратқышының қосылу тогы IЭ.P = 700А
М9-М10 электрқозғалтқыштары үшін автоматты ажыратқыштарды таңдаймыз:
1. Жылу ажыратқышының қосылу тоғын табамыз:
I Т . Р ≥ ( 1,1 ...1,2 ) I НОМ . Д =1,1∙ 200=220 А
2. Электрмагниттік ажыратқыш тоғын табамыз:
I Э. Р ≥ ( 1,2 ... 1,4 ) I ПУСК . Д =1,25 ∙7 ∙ 200=1750 А
3. IT.P және IЭ.P мәндері бойынша А3720Б автоматты ажыратқышын таңдаймыз,
номиналды тоғы IНОМ.А = 250 А; жылу ажыратқышының номиналды тоғы
IT.P
= 220А; және электрмагниттік ажыратқышының қосылу тогы IЭ.P = 1750А
М11-М12 электрқозғалтқыштары
үшін автоматты ажыратқыштарды
таңдаймыз:
1. (32) формуласын қолданып жылу ажыратқышының қосылу тоғын табамыз:
I Т . Р ≥ ( 1,1 ...1,2 ) I НОМ . Д =1,1∙ 44=48.4 А
2. (33) формуласын қолданып электрмагниттік ажыратқыш тоғын табамыз:
I Э. Р ≥ ( 1,2 ... 1,4 ) I ПУСК . Д =1,25 ∙7 ∙ 44=385 А
3. IT.P және IЭ.P мәндері бойынша А 3710Б автоматты ажыратқышын таңдаймыз,
номиналды тоғы IНОМ.А = 160 А; жылу айырғышының номиналды тогы IT.P =
160А; және электрмагниттік айырғышының қосылу тогы IЭ.P = 1600А
М13-М15 электрқозғалтқыштары
үшін автоматты
таңдаймыз:
1. Жылу ажыратқышының қосылу тоғын табамыз:
ажыратқыштарды
I Т . Р ≥ ( 1,1 ...1,2 ) I НОМ . Д =1,1∙ 54,5=60 А
2. Электрмагниттік ажыратқыш тоғын табамыз:
I Э. Р ≥ ( 1,2 ... 1,4 ) I ПУСК . Д =1,25 ∙7 ∙ 54,5=478 А
РН,
кВт
М1-М2
М3-М8
М9-М10
М11-М12
М13-М15
125
320
800
IНОМ
А
200
54,5
Қолмен басқарылатын
дистанционды жетегі
Қозғалтқыш
тың
аталуы
Автоматты
ажыратқыштың маркасы
3. IT.P және IЭ.P мәндері бойынша А 3710Б автоматты ажыратқышын таңдаймыз,
номиналды тоғы IНОМ.А = 160 А; жылу айырғышының номиналды тогы IT.P =
160А; және электрмагниттік айырғышының қосылу тогы IЭ.P = 1600А
Таңдалған автоматты ажыратқыштардың көрсеткіштерін төмендегі кестеге
енгіземіз (кесте7).
Кесте 7.Автоматтардың параметрлері
А3710Б
А3710Б
А3720Б
А3710Б
А3710Б
+
+
+
+
+
Айырғыштардың
параметрлері
IТ.Р ,
А
IЭ.Р,
А
160
100
220
160
160
280
700
1750
1600
1600
6.3 Балқымалы сақтандырғыштар
Жарылыстан қауіпті В-1г аймағында, кернеуі 1 кВ тораптарда,
қабылдағыштар қосылған қоректенетін желілердің қорғанысын, жарылыстан
қауіпсіз аймақтардағыдай орындайды.
Электрқондырғыларын қысқа тұйықталудан және артық жүктелу тоғынан
қорғау үшін тағайындалған сақтандырғыштардың тармақталу қорғанысын 3
этапта табады.
1. Жарақтану коэффициенті арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 1 ≥ k ОТС ∙ I НОМ
(6.3.1)
мұнда kОТС – жарақтану коэффициенті;
IНОМ – электрқозғалтқыштың номиналды тоғы
2. Электрқозғалтқыштың (желдеткіш және сорғы) жеңіл қосқышын алып,
артық жүктелген коэффициент арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 2 ≥
I ПУСК
k ПЕР
(6.3.2)
мұнда IПУСК – электрқозғалтқыштың қосқыш тоғы;
kПЕР – аса жүктелу коэффициенті
3. 1 және 2 бөлімде мәндерді салыстырамыз, үлкенімен сақтандырғыштың
номиналды тоғын және балқымалы қондырғы тоғын таңдаймыз.
М1-М2 электрқозғалтқыштары үшін сақтандырғыш параметрлерін есептейміз:
Жарақтану коэффициенті арқылы балқымалы қондырғы тоғын
табамыз:
I ВС . НОМ 1 ≥ 1,1∙ 31=34 А
2. Электрқозғалтқыштың жеңіл қосқышын алып, артық
коэффициент арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 2 ≥
жүктелген
7 ∙ 31
=87 А
2,5
3. Үлкен тоғы бойынша ПН2 - 100100А сақтандырғышын таңдаймыз,
номиналды тоғы 100 А, балқымалы қондырғы тогы 100 А
М3-М8 электрқозғалтқыштары үшін сақтандырғыш параметрлерін есептейміз:
1. Жарақтану коэффициенті арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 1 ≥ 1,1∙ 80=88 А
2. Электрқозғалтқыштың жеңіл қосқышын алып, артық
коэффициент арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 2 ≥
жүктелген
7 ∙ 80
=224 А
2,5
3. Үлкен тоғы бойынша ПН2 - 250250А сақтандырғышын таңдаймыз,
номиналды тоғы 250 А, балқымалы қондырғы тоғы 250 А
М9-М10 электрқозғалтқыштары үшін сақтандырғыш параметрлерін есептейміз :
1. Жарақтану коэффициенті арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 1 ≥ 1,1∙ 200=220 А
2. Электрқозғалтқыштың (желдеткіш және сорғы) жеңіл қосқышын алып,
артық жүктелген коэффициент арқылы балқымалы қондырғы тогын табамыз
I ВС . НОМ 2 ≥
7 ∙ 200
=560 А
2,5
3. Үлкен тоғы бойынша НПН2 - 600600А сақтандырғышын таңдаймыз,
номиналды тоғы 600 А, балқымалы қондырғы тоғы600 А
М11-М12 электрқозғалтқыштары үшін сақтандырғыш параметрлерін
есептейміз:
1. жарақтану коэффициенті арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 1 ≥ 1,1∙ 44=48,4 А
2. Электрқозғалтқыштың жеңіл қосқышын алып, артық жүктелген
коэффициент арқылы балқымалы қондырғы тогын табамыз
I ВС . НОМ 2 ≥
7 ∙ 44
=123 А
2,5
3. Үлкен тоғы бойынша ПД4 - 125100А сақтандырғышын таңдаймыз,
номиналды тоғы 125 А, балқымалы қондырғы тоғы100 А
М13-М15 электрқозғалтқыштары үшін сақтандырғыш параметрлерін
есептейміз:
1. Жарақтану коэффициенті арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 1 ≥ 1,1∙ 54,5=60 А
2. Электрқозғалтқыштың
жеңіл қосқышын алып, артық жүктелген
коэффициент арқылы балқымалы қондырғы тоғын табамыз:
I ВС . НОМ 2 ≥
7 ∙ 54.5
=153 А
2,5
3. Үлкен тоғы бойынша ПН2 - 250200А сақтандырғышын таңдаймыз,
номиналды тоғы 250 А, балқымалы қондырғы тоғы200 А
Таңдалған сақтандырғыштар параметрлерін төмендегі кестеге енгіземіз.
Кесте 8. Сақтандырғыштардың параметрлері
Қозғалтқы
штың
аталуы
РН,
кВт
М1-М2
125
Сақтандырғыш
маркасы
IНОМ
А
Сақтандырғыш
параметрлері
IНОМ ,
А
ПН2
100
IВС,
А
100
М3-М8
М9-М10
М11-М12
М13-М15
320
800
200
54,5
ПН2
ПН2
ПД4
ПН2
250
600
125
250
250
600
100
200
6.4. Түйіспелер және магнитті қосқыштар
Түйіспе – ол дистанциялық әрекет аппараты, күштік электр тізбегі
жүктелген кезде жиі қосу және айыру үшін тағайындалған. Түйіспелерде
қорғаныс элементтері болмағандықтан, электр тізбегін қалыпсыз режимдерден
қорғамайды. Түйіспе электрмагнитті жүйеден тұрады, ол күштік тізбегіндегі
негізгі түйіспелерді, доғасөндіргіш қондырғыны, автоматика тізбегіне және
дабылқаққыш құрамына кіретін блок-түйіспелерді дистанциялық басқарады.
Түйіспелер айнымалы және тұрақты ток кезіндегі күштік тізбегінде кең
қолданылады. Айнымалы ток тізбегінде КТ сериялы үшполюсті түйіспелер,
номиналды тогы 63 ... 1000А, едәуір көп қолданылады. Түйіспелерде полюс
саны екі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz