Өнеркәсіп. Өнеркәсіп түрлері

Кіріспе

Өнеркәсiп, көлiк, байланыс жерi және ауыл шаруашылығынан өзге мақсатқа арналған жер ұғымы және оның құрамы нысаналы мақсат үшiн азаматтар мен заңды тұлғаларға берiлген жер өнеркәсiп, көлiк, байланыс жерi және ауыл шаруашылығынан өзге мақсатқа арналған жер деп танылады.
Сондай-ақ, өнеркәсiп, көлiк, байланыс жерiн және ауыл шаруашылығынан өзге мақсатқа арналған жердi пайдалану ерекшелiктерi Қазақстан Республикасының арнайы заңдарымен реттеледі.
Өнеркәсiп жерiне өнеркәсiп объектiлерiн орналастыру мен пайдалану үшiн берiлген жер, оның iшiнде олардың санитарлық-қорғау және өзге де аймақтар жатады. Аталған мақсаттарға берiлетiн жер учаскелерiнiң мөлшерi белгiленген тәртiппен бекiтiлген нормаларға немесе жобалау-техникалық құжаттамаларға сәйкес айқындалады, ал жер учаскелерiн бөлiп беру оларды игеру кезектiлiгi ескерiле отырып жүргiзiледi.
Сонымен қатар, өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығы мақсатындағы емес жердi аймақтарға бөлу және пайдалану кезіндегi экологиялық талаптарда қарастырылып өткен, яғни бұл ҚР-ның Экологиялық кодексінде айқындалып көрсетілген.
Яғни осы талаптарды айта кетсек, өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығы мақсатындағы емес жерді аймақтарға бөлу кезінде экологиялық қауіпсіздік және жерді ұтымды пайдалану қамтамасыз етіледі және халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету және өнеркәсіп, көлік және өзге де объектілерді пайдалану үшін қажетті жағдайлар жасау мақсатында қоршаған ортаның жай-күйін жақсартуға ықпал ететін, аталған жерді пайдаланудың ерекше жағдайлары ескеріле отырып, аймақтар белгіленедi.
Оған қоса, өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығы емес мақсаттағы жерді басқа санаттағы жерге ауыстыру кезінде өз шегінде аймақтарды белгілеу мақсаттарына сай келмейтін қызмет түрлеріне шек қойылатын немесе тыйым салынатын аймақтар ескеріледі.
Өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығы мақсатындағы емес жерді басқа санаттағы жерге ауыстыру кезінде олардың химиялық заттармен жерлерді бағалаудың экологиялық критерийлерінде белгіленген деңгейлерден артық ластануы қосымша экологиялық критерий болып табылады.

Пайдаланған әдебиет

1. Ысқақ Б. Тіл дамытудың ғылыми негіздері. Алматы, 1997ж.
2. Тұрғынбаева Б.А. Дамыта оқыту технологиялары, Алматы, 2000ж.
6. Жанакенов Л.А Өнеркәсіп кешені. Алматы, 1987.
8. Занков Л.В. Избранные труды, Москва, 1990
9. Тәжібаев Т. жалпы психология, Алматы, 1998ж.
10. Металлургия анықтамасы №3,5, 2001ж.
11. Сарманов Е., Сапаров С. Оқытудың жаңа технологиялары, Шымкент, 2005ж.
12. Әліқұлов К.А. Қазақстанда нарықтық қатынастардың дамуы. // Жаршы.-2004-№2-60-62б.
13. Райханұлы Н. Экономиканың жарты жылдық қарқыны. //Ақиқат.-2004-№9-11-12б.

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе
3

1 Өнеркәсіп 4

2 Металлургия және қоршаған орта 4
3 Түсті металлургия өнеркәсібі 5
4 Қара металлургия өнеркәсібі
7

5 Химия өнеркәсібі 8

6 Металлургия және машина жасау өнеркәсібі 11

7 Машина жасау өнеркәсібі 13

8 Мұнайды қайта өңдеу өнеркәсібі 14

9 Отын-энергетикалық кешені 15
Пайдаланған әдебиет
17

Кіріспе

Өнеркәсiп, көлiк, байланыс жерi және ауыл шаруашылығынан өзге мақсатқа
арналған жер ұғымы және оның құрамы нысаналы мақсат үшiн азаматтар мен
заңды тұлғаларға берiлген жер өнеркәсiп, көлiк, байланыс жерi және ауыл
шаруашылығынан өзге мақсатқа арналған жер деп танылады.
Сондай-ақ, өнеркәсiп, көлiк, байланыс жерiн және ауыл шаруашылығынан
өзге мақсатқа арналған жердi пайдалану ерекшелiктерi Қазақстан
Республикасының арнайы заңдарымен реттеледі.
Өнеркәсiп жерiне өнеркәсiп объектiлерiн орналастыру мен пайдалану үшiн
берiлген жер, оның iшiнде олардың санитарлық-қорғау және өзге де аймақтар
жатады. Аталған мақсаттарға берiлетiн жер учаскелерiнiң мөлшерi белгiленген
тәртiппен бекiтiлген нормаларға немесе жобалау-техникалық құжаттамаларға
сәйкес айқындалады, ал жер учаскелерiн бөлiп беру оларды игеру кезектiлiгi
ескерiле отырып жүргiзiледi.
Сонымен қатар, өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл
шаруашылығы мақсатындағы емес жердi аймақтарға бөлу және пайдалану
кезіндегi экологиялық талаптарда қарастырылып өткен, яғни бұл ҚР-ның
Экологиялық кодексінде айқындалып көрсетілген.
Яғни осы талаптарды айта кетсек, өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс
және өзге де ауыл шаруашылығы мақсатындағы емес жерді аймақтарға бөлу
кезінде экологиялық қауіпсіздік және жерді ұтымды пайдалану қамтамасыз
етіледі және халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету және өнеркәсіп, көлік
және өзге де объектілерді пайдалану үшін қажетті жағдайлар жасау мақсатында
қоршаған ортаның жай-күйін жақсартуға ықпал ететін, аталған жерді
пайдаланудың ерекше жағдайлары ескеріле отырып, аймақтар белгіленедi.
Оған қоса, өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл
шаруашылығы емес мақсаттағы жерді басқа санаттағы жерге ауыстыру кезінде өз
шегінде аймақтарды белгілеу мақсаттарына сай келмейтін қызмет түрлеріне шек
қойылатын немесе тыйым салынатын аймақтар ескеріледі.
Өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығы
мақсатындағы емес жерді басқа санаттағы жерге ауыстыру кезінде олардың
химиялық заттармен жерлерді бағалаудың экологиялық критерийлерінде
белгіленген деңгейлерден артық ластануы қосымша экологиялық критерий болып
табылады.

1 Өнеркәсіп

Өнеркәсіп – ұлттық экономиканың шикізат, отын, энергия
өндірумен, ағаш өнімдерін дайындаумен, өнеркәсіп және ауыл шаруашылық
шикізатын өндіріс құрал-жабдығы мен тұтыну заттарына өңдеумен (қайта
өңдеумен) айналысатын кәсіпорындарды (зауыттарды, фабрикаларды, кеніштерді,
шахталарды, электр стансаларын, т.б.) біріктіретін аса маңызды саласы. Екі
үлкен топтан –
1) өндіруші өнеркәсіптен – мұнай, газ, көмір, шымтезек, тақтатас,
тұз, қара және түсті металл кентастарын, металлургия үшін кентасқа
жатпайтын құрылыс материалдарын өндіру, ағаш дайындау, энергетикалық
шикізат алу, т.б.;
2) өңдеуші өнеркәсіптен – қара және түсті металдар, қақтама,
машиналар мен жабдықтар, химиялық өнімдер, цемент және басқа құрылыс
материалдарын, ағаш өңдеу, жеңіл өнеркәсіп пен тамақ өнеркәсіпі өнімдерін
өндіру, өнеркәсіп бұйымдарын жөндеу, т.б. құралады.
Сондай-ақ ол өндіріс құрал-жабдығын өндіретін өнеркәсіп (“А” тобы)
пен тұтыну заттарын өндіретін өнеркәсіп (“Б” тобы) салаларына бөлінеді.
Өнімнің бір түрлері түгелдей “А” тобына жатады (станоктар, өнеркәсіптік
тракторлар, жабдықтар, қара және түсті металл кентастары, минералдық
тыңайтқыштар, т.б.), екінші бір түрлері түгелімен “Б” тобына (тігулі киім,
тоқыма бұйымдары, нан, нан-тоқаш өнімдері, тағамдық балық өнімдері, жиһаз,
тоңазытқыш, телевизор, т.б.) жатады. Көмір, электр энергиясы, кездеме, ұн,
ет және өндірістік мақсатта пайдаланылатын басқа да өнім түрлері олардың
нақты тұтынылуына қарай екі топтың арасында бөлініске түседі. “А” тобының
өнімдері еңбек құралдары мен еңбек заттарына бөлінеді. Өнеркәсіп
салаларының ағымдағы жағдайын талдау

Қазақстандық экономиканың дамуының ағымдағы жағдайын, сондайақ,
халықаралық сарапшылардың әлемдік экономиканың дамуына қатысты болжамдарын
ескере отырып, Қазақстан экономикасының өсімді қалпына келтіру кезеңі 2012
жылға қарай аяқталуы керек.. Әлемдік экономика жанданған сайын және
Қазақстанның экспорттық өніміне сыртқы сұраныс өскен сайын резервтік
қуаттарды іске қосу есебінен өнеркәсіптік өндірістің өсімі қалпына келе
бастайды. Осылайша, металлургия саласында және таукен өнеркәсібінің
ілеспелі салаларында белсенділік арта түседі.

2 Металлургия және қоршаған орта

Металлургия табиғат кешендерінің барлық құрамдас бөліктеріне әсерін
тигізеді. Тау-кен өнеркәсібі топырақ қабатын бұзып, тұтас ландшафттарды
жалмап кояды. Жер бетінде алып карьерлер мен жер астында ірі үңгірлер
пайда болуда. Олар басып қалу мен антропогендік жер сілкінісі қаупін
тудырады. Көп жерлерді қалдықтар: бос жыныстар мен байыту қалдықтары,
металлургиялық қождар (шлактар) алып жатыр.
Егер осы қалдықтарды тегістеп жайса, еліміздің аумағының қалыңдығы 2
мм болатын қабат жауып кетер еді! Бұзылған жерлерге көп шығынды қажет
ететін қалпына келтіру (рекультивация) шаралары қажет.
Металлургия зиянды заттардың көп мөлшерін атмосфераға шығарады.
Әсіресе, қалдық газдар (күкіртті жәнө т.б.) кұрамында металы бар тозаң және
басқа элементтер аса қауіпті. Сонымен, түсті металлургия - Қазақстан
өнеркәсібінің негізгі салаларының бірі. Өндірістің аяқталған циклі ауыр
металдар металлургиясында қалыптасқан, ал жеңіл түсті металдар арзан
энергия кездеріне таяу орналасады.

3 Түсті металлургия өнеркәсібі

Темірден басқа барлық металдарды кентастық шикізатты байытудан дайын
өнім алуға дейінгі өндіріс сатысын қамтитын кешен. Тусті Металлургия
Өнеркәсібі-нің негізін физик. және хим. қасиеттерімен ерекшеленетін
жеңіл(алюминий, магний, бариллий, литий, т.б.), ауыр (мыс, никель,
қорғасын, қалайы, мырыш, т.б.), баяу балқитын (вольфрам, молибден, ниобий,
тантал,хром, цирконий, т.б.), асыл немесе құнды ( алтын, күміс, платина
және платиналы металдар), шашыранды (галлий, индий, таллий), сирек
кездесетін(скандий, иттрий, лантан, лантаноидтар) және радиоактивті
(технеций, франций, радий, полоний, актиний, торий, протактиний, уран және
трансурандық элементтер), жер қыртысында орналасқан металдар құрайды.
Сондай-ақ Тусті Металлургия Өнеркәсібіне алмас, электрондар, кейбір хим.
қосылыстар (сирек кездесетін элементтердің тотықтары, күкірт қышқылы,
тыңайтқыштар, химикаттар, т.б.) өндірісі де кіреді. Азия құрлығының таулы
қыратты аймақтарында түсті металдардың, алмастың ірі кен орындары бар.
Қазіргі заманғы түсті металлургия өндірісі кен құрамынан 70-тен астам түсті
металдарды бөліп алады; өнім көлемі жылына 20 млн т-ны құрайды. Олардың
арасында өндірілуі жағынан жетекші орын алатыны — алюминий, ол түсті
металлургия өнімдерінің жартысына жуығын құрайды. Өнеркәсіптің көптеген
салаларында, құрылыста кеңінен қолданылатын ақ металды алудың технологиясы
күрделі, сондықтан өндірістің жеке сатылары әртүрлі елдерде, тіпті
аймақтарда орналасады. Алюминий өндірісінің алғашқы сатысы — боксит өндіру,
негізінен, Аустралия,Гвинея және Ямайка, Бразилияның бай кен орындарына
шоғырланған; екінші сатысы (алюминий оксидін алу) отын мен әктас мол
аудандарда орналасса, соңғы сатысы (электролиз арқылы металды бөліп алу)
арзан электр энергиясына бағдарланады. Осы себепті ірі алюминий балқыту
зауыттары Канада, Бразилия, Норвегиядағы қуатты су электрстансылары мен
Аустралиядағы жергілікті көмірмен жұмыс істейтін ЖЭС маңында орналасқан.
Сонымен алюминий өндірісін орналастырудағы басты фактор — арзан электр
энергиясының болуы. Алдыңғы қатарлы технологиямен жұмыс істейтін ең жаңа
алюминий кәсіпорындарының өзінде 1 т алюминий алу үшін 14 мың кВтсағ
электр энергиясы жұмсалады. Бастапқы энергия көздеріне бай АҚШ пен Ресейде
алюминий өндірісінің өркендеуі байқалса, энергия қымбатқа түсетін Жапония
мен Батыс Еуропа елдерінде, керісінше құлдырауда. Франциядағы зауыттар АЭС-
тер маңына шоғырланған. Мыс пен альюминий – электр техникасы мен кабель
өнеркәсібінің негізі металдары болып саналады. Альюминий, титан, магний
өндірісі дамып келеді. Бұл салалар энергияны көп қажет ететіндіктен,
зауыттар ірі электр энергиясы көздеріне жақын салынады Еңбектің таза және
қауіпсіз жағдайларын қамтамасыз ететін кәсіпорын басқармасының міндеттері
Халық шаруашылығының барлық салаларында барлық кәсіпорындар жоғары деңгейлі
жұмыс жасау үшін еңбектің қауіпсіздігін және салауатты жағдайлар туғызу
керек. Ал бұл — кәсіподақ жұмысы. Берілген бөлімді оқи отырып, еңбекті
қорғау туралы анық білім алуға
болады.
Біріншіден – бұл барлық мекеме мен ұйымдар, өндіріс орындары үшін
тағайындалатын құқықтық нормалар жүйесі, сондай-ақ жұмысшылар мен
қызметтегі адамдар үшін жарақаттану, кәсіби және жұмыспен байланысты
басқа да аурулардың алдын-алу ережелері мен талаптары.5
Екіншіден – бұл мұнайөңдейтін және мұнайхимиялық, химиялық
өнеркәсіпте еңбекті қорғауды бақылауын реттейтін және еңбек заңы бұзылуына
жауапкершілікті нормалар. Мемлекеттік бақылау органдар құрлымымен зерттеу
қажетті. Техникалық инспектор жұмысы формаларының бірі болып, еңбек
қауіпсіздігі стандарттар жүйесінің талаптары орындалуын тексеруі болып
табылады. Еңбек заңдарына сәйкес, еңбекті қорғау ережелерін бұзған
қызметтегі адамдар, материалдық, дисциплинарлық, әкімшілік және қылмысты
жауапкершілікке тартылады.Жарақаттану анализі әдістерін, олардың
артықшылықтары мен кемшіліктерін білу қажетті, сондай-ақ ақпаратты өңдеу
мен тіркеудің, жинаудың кәсіби аурулар мен жарақаттанудың қазіргі кездегі
әдістерін білген жөн.Бақытсыз жағдайлар мен апаттардың көп болуы адамдардың
бұрыс іс-әрекеттері және жөндеу жұмыстардың дұрыс ұйымдастырылмауы және
дайындық кезеңінің жүргізілмеуінен болады. Химиялық және мұнайхимиялық
кәсіпорындарда аппараттар мен құбырларды тазарту мен жөндеуге дайындау
процесі кезінде, сондай-ақ жарылғыш қауіпті шаңдарды өңдегенде, жанғыш
сұйықтарды сыққанда т.с.с., үрлеу үшін азот жиі қолданылады. Азотты
сипаттай отрып, оны инертті газ деп жиі айтады.Шет ел және өзіміздің
әдебиеттерде азоттың әсерінен адамдардың өлу жағдайлары көп кездеседі.
Сондықтан өндірістік жағдайларда осы бөлімде үлгілерді таңдау кезіндегі
қауіпсіздікпен, тыныс алу жолдарын қорғау әдістерін қолданумен байланысты,
сондай-ақ кәсіби уланумен байланысты мысалдар көрсетілген. Инженер — химик
— технолог химия өндірісінде жұмыс істегенде (эксплуатация, жобалау және
реконструкция кезінде) осындай жағдайлармен кездесуі мүмкін, оны осы
проблемаларды шешуге дайындау керек .Бұл бөлімдегі басты орынды қоймалар
құрылысы және материалдар мен заттарды қауіпсіз сақтау сұрақтары орын
алады. Оларға үлкен мән беру керек, өйткені өртке қарсы талаптарды бұзу
жарылыстар мен өрттерге әкеліп
соқтырады.

4 Қара металлургия өнеркәсібі

Өзінің негізгі өнімдерін екінші рет қайта өңдеудің аяқталған кезеңін
қамтамасыз ететін ғаламат сала және, сонымен бірге басқа салалар мен
өндірістердің қалдықтарын кәдеге жаратуға қабілетті болып табылады.
Қазақстан үшін қара металлургия – екінші дүние жүзілік соғысынан кейінгі
жылдары ғана пайда болған ауыр өнеркәсібінің салыстырмалы түрдегі жас сала.
Қазақстанда шойын, болат, бұйымдарды илемдеу және ферроқорытпа өндіріледі.
Болатты өндіру және тұтыну көлемі әрқашан мемлекеттің экономикалық
қуатының негізгі көрсеткіштерінің қатарына кіретін. Сондықтан, Қазақстан
Республикасы Үкіметімен елімізде импорттың орнын басатын және экспорттық
әлеуетін көтеретін, металлургиялық кешенінде жоғары тауарлық дайындықтағы
өнімді шығару өсімін қамтамасыз ететін, ғылымды қажетсінетін бәсекеге
қабылеттілігін құруға бағытталған бірқатар Бағдарламалар әзірленді.
Қазақстан Республикасының 1999-2003 жылдарға арналған тау-кен металлургия
кешенін дамытудың тұрақты жұмыс істеуін және стратегиялық басымдылығын
ғылыми-техникалық қамтамасыз ету Республикалық мақсатты ғылыми-техникалық
Бағдарламасымен шағын және орта өндірісін құру жолымен ғылыми әзірлемені
іске асыру және жоғары тауарлы дайындықтағы бәсекеге қабілетті өнімдерін
шығару бойынша технологияны меңгеру мақсаты қойылды.
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасында 2003-2005 жылдарға арналған
металургиялық кешеніндегі төртінші және бесінші өзгертіп жасау өндірісін
құруды қамтамасыз ететін ғылыми-техникалық Бағдарламасы әзірленген, мұны
іске асыру республиканың металлургиялық саласында жаңа технологияны
негіздеу мен әзірлеуге жағдай жасайды. Осындай өндірістерді ұйымдастыру
импорт бойынша шығынды бірқатар төмендетуге, жұмыс істеп тұрған өндірістік
қуаттылық базасында жаңа жұмыс орындарын құруға, осы өнімге ішкі
қажеттілігін қамтамасыз етуге жағдай жасайды.
Бағдарлама материалында қазіргі кездегі Қазақстан Республикасындағы
металлургиялық кешенінің өндірістік жағдайы былай сипатталады:
• елімізде қазіргі кездегі өндірісті дамыту үшін ғылымды қажетсінетін,
жоғары технологиялық, арнайы материалдар мен қорытпаларының
өнеркәсіптік өндірісі мүлдем жоқ;
• машина жасау, мұнай газ, таулы-металлургиялық, жеңіл, тамақ және
өнеркәсіптің басқа салалары, құрылыс индустриясы, ауыр машина жасау
және кеме жасау үшін темір қақтау және металл өнімдеріне талап
етілетін сұрыптау жүргізілмейді.
• ең озық технология негізіндегі – ұнтақты металлургия,
электрометаллургия, гальванотехника, жаңа литейлі мен химиялық
технологиялар және т.б. материалдар мен металл бұйымдарының
өнеркәсіптік өндірісі жоқ.
• балансы аяғына дейін есептелмеген, металлдардың екінші ресурстары
жеткіліксіз тиімді пайдаланылады, ал шетелге шығару бақылаусыз
жүргізіледі.
Мұндай мақсаттар сервистік-технологиялық экономикасының ұзақ мерзімді
жоспарына өту үшін шикізаттық бағытталуынан, жағдайларды дайындауынан
бастап өтуіне жағдай жасайтын, экономика саласын әртараптандыру жолымен
еліміздің тұрақты дамуына жетуге бағытталған Қазақстан Республикасы
Индустриалдық-инновациялы дамудың 2003-2015 жылдарға арналған
стратегиясында да қойылған.

5 Химия өнеркәсібі

Химия өнеркәсібі — ауыр өнеркәсіптің жетекші салаларының бірі, еңбек
заттарын (шикізаттар мен материалдарды) өңдеуге, негізінен химиялық
әдістерді баса қолданатын өндіріс салаларының кешені.

Химия және мұнай-химия өнеркәсібі

Іштей химия және мұнай-химия өнеркәсібі болып бөлінеді.
1. Химия өнеркәсібіне жататын салалар:
• кен-химия (фосфорит, апатит, калий тұзын өндіру және байыту, күкірт,
т.б.)
• негізгі химия (анорганикалық қышқылдар, минералдық тұздар, сілтілер,
жасанды тыңайтқыштар, хлор, аммиак өндірісі)
• жасанды және синтетикалық талшықтар, синтетикалық шайырлар және
пластмассалар, сыр-бояу өнеркәсібі (әк, литопон, сыр, эмаль,
нитроэмаль, т.б. өндіру)
• химиялық тездеткіштер (реактивтер) және ерекше таза заттар,
синтетикалық бояғыштар, фотохимия, тұрмыстық химия, химия-фармацевтика
2. Мұнай-химия өнеркәсібіне жататын салалар:
• синтетикалық каучук
• негізгі органикалық синтез өнімдерін өндіру
• резина-асбест өнеркәсібі жатады.

Химия өнеркәсібінің салалық құрылымы

Осыған орай химия өнеркәсібінің салалық құрылымы 4 топқа бөлінеді, олар:
• кен-химия өнеркәсібі (шикізат — фосфорит, ас және калий тұздарын,
күкірт, т.б. өндіру, байыту және оларды бастапқы өңдеу)
• негізгі химия өнеркәсібі (минералдық тыңайтқыштар, қышқылдар,
сілтілер, т.б. өндіру)
• полимерлік материалдар өнеркәсібі (синтетикалық шайырлар мен
пластмассалар, химиялық талшықтар, синтетикалық каучук, синтетикалық
бояғыштар өндіру);
• тұтыну қажеттерін қанағаттандыруға арналған өнім (фармацевтикалық дәрі-
дәрмек, жуғыш заттар, фотохимия, парфюмериялық-косметикалық тауарлар)
өндіру. Химия өнеркәсібінің құрамында барлығы 200-ден астам кішігірім
сала мен өндіріс бар, ал оның өнімдерінің түр-түрінің атауы 1 млн-ға
жетіп отыр.
Химия өнеркәсібі саласы дүние жүзінде тұңғыш рет Германияда 19 ғасырдың
аяғында дүниеге келді. 20 ғасырдың 50 — 70-жылдардың басы химия
өнеркәсібінің дәуірлеген “алтын ғасыры” болды. Бұл кезеңде мұнай-газ
шикізатын пайдаланушы өндірістің өркендеуімен байланысты осы сала әлемде
неғұрлым жоғары қарқынмен дамыды. Әлемнің өңдеуші өнеркәсібінде химияның
үлесі 20 ғасырдың 2-жартысында 8 — 9%-дан 12 — 15%-ға дейін өсті. Қазіргі
кезде химия өнеркәсібі әлемді негізгі 4 аймаққа бөліп тұр. Олар — АҚШ,
Батыс Еуропа, ТМД елдері, Жапония. Мұнда кенішті химия, минералдық
тыңайтқыштар, негізгі химия өнімдерін, әсіресе, органикалық синтез өндіру,
полимерлік материалдар шығару ерекше орын алады. 20 ғасырдың 90-жылдарының
ортасында химия өнеркәсібінің әлемде өндірілген химия өнімдерінің 20%-ы АҚШ-
тың үлесіне тиіп, экспорттық өнімнің 24%-ын құрады. Батыс Еуропаның барлық
елдері химия өнімінің 24%-ын, Жапония 15%-ын берді. Бірақ 90-жылдардың
аяғында АҚШ пен Жапонияда химия өнімін өндіру төмендеп, біріншілік Батыс
Еуропа елдеріне ауысты (Химия өнеркәсібінің 40%-ы). Қазіргі кезде Шығыс
және Оңтүстік-Шығыс Азия елдері синтетикалық және жартылай синтетикалық
бұйымдар өндіруге мамандануда. 21 ғасырдың бас кезінде химиялық шикізат
және негізгі химияның аса маңызды өнімдерін — күкірт қышқылын, минералдық
тыңайтқыштар өндіру іс жүзінде тұрақталды, ал синтетикалық каучук өндіру
қарқыны баяулады. Мұның себебі, өнім бірлігіне жұмсалатын көптеген
химикаттар шығынының азаюына байланысты технологиялық үдерістердің
жетілдірілуінде. Сонымен бірге қалған полимерлік материалдарды, ең алдымен
синтетикалық шайырлар, пластмассалар, химиялық талшықтар өндіру жедел
қарқынмен дамып отыр. Кеңес өкіметі химия өнеркәсібін жедел дамытуға
айрықша мән берді. 1 бесжылдық кезеңінде (1929 — 32) химия өнеркәсібінің
қазіргі салаларын (синтетикалық аммиак және оны азотты тыңайтқыштарға қайта
өңдеу, органикалық шала өнімдер, күрделі анилин бояғыштар, синтетикалық
каучук, пластмассалар, жасанды талшық, шина өнеркәсібін) дамытуға
материалдық-техникалық негіз жасалды. 30 — 40-жылдары қазіргі заманғы
қуатты химия өнеркәсібі пайда болды. Соғыстан кейінгі жылдары мұнай-газ
шикізатынан синтетикалық этил спиртін өндіру игерілді. Органикалық синтез
заттарын өндіруде мұнай-химиялық шикізатының үлес салмағы басым болды. КСРО
минералды тыңайтқыштар өндіру жөнінен әлемде 1-орынға, аммиак пен күкірт
қышқылын өндіру жөнінен 2-орынға (АҚШ-тан кейін) шықты. Қазақстанда химия
өнеркәсібі жеке сала ретінде алғашқы бесжылдықтар кезінде қалыптасты.
Кеңестік дәуірге дейінгі кезеңде Қазақстанда Шымкент дермене (сантонин)
зауыты (1883), сабын қайнататын, желім қайнататын ұсақ кәсіпорындар жұмыс
істеді. 1930 — 40 жылы Ақтөбе химиялық комбинат, “Аралсульфат” комбинат,
ірі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.