Ересектер тобында топсаяхаттарды ұйымдастыру
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Ересектер тобында топсаяхаттарды ұйымдастыру арқылы қоршаған орта жайлы білімдерін қалыптастыру
1.1Мектепке дейінгі мекемеде ересек топ балаларын қоршаған ортамен таныстыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.2Ересек топтарында топсаяхаттарды ұйымдастыру жолдары, түрлері ... ...10
2 Ересектер тобында топсаяхаттарды ұйымдастыру
2.1Ересек топ балаларына топсаяхаттар туралы түсінік беру және топсаяхатқа шығу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.2. Топсаяхат арқылы қоршаған орта туралы білімдерін қалыптастыруға арналған оқу іс.әрекетінің үлгі нұсқасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
2.3 Тәжірибелік.эксперимент жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Ересектер тобында топсаяхаттарды ұйымдастыру арқылы қоршаған орта жайлы білімдерін қалыптастыру
1.1Мектепке дейінгі мекемеде ересек топ балаларын қоршаған ортамен таныстыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.2Ересек топтарында топсаяхаттарды ұйымдастыру жолдары, түрлері ... ...10
2 Ересектер тобында топсаяхаттарды ұйымдастыру
2.1Ересек топ балаларына топсаяхаттар туралы түсінік беру және топсаяхатқа шығу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.2. Топсаяхат арқылы қоршаған орта туралы білімдерін қалыптастыруға арналған оқу іс.әрекетінің үлгі нұсқасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
2.3 Тәжірибелік.эксперимент жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі: Адам өмірі табиғат аясында өтетіндіктен, ол табиғаттың тылсым тынысын, ішкі сырын білуді ғасырлар бойы арман еткен. Тіпті айналадағы ортаның, табиғаттың сұлу да әсем көріністері жас нәрестені де қызықтыратыны, таңдандыратыны бекер ме? Баланың мұндай қызығушылығын байқап, жеткіншектің туған табиғат әлемінін саналуан сырларын ұғынуына, тереңдеп түсінуіне ерте заманнын өзінде-ақ ұлағатты тәлімгерлер зер сала көңіл бөлген.
Табиғат әлемі таңғажайып және керемет. Дегенмен, барлығы бұл сұлулықты, аспан, су, жапырақ түстерінің алуандығын көре білмейді. Табиғат балаға күнделікті әсер етеді. Бірақ балалар көп нәрсені байқай бермейді, үстірт қабылдайды. Табиғат сұлулығы рұхани қайырымдылыққа тәрбиелеуде үлкен рөл атқарады, яғни, балаларды мейірімділікке, адамгершілікке, жақын адамдарға қамқор бола білуге көмектеседі. Балалар үшін табиғат – бұл әр түрлі табиғат құбылыстарды танудың және сөздік қорын байыту көзі. Бұл – балалардың сөйлеу және ойлау қабілетінің дамуына ең қолайлы және пайдалы фактор. Табиғат баланың тұлғалық қалыптасуына зор ықпал етеді.
Балаларды табиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу барысында оларды сұлулықты көріп қана қоймай, сол сұлулық жолында еңбектене білуге үйретудің маңызы зор.
Мектеп жасына дейінгі балаларды қоршаған ортамен таныстыру әдіс- темесі жеке ғылым. Мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту мен тәрбиелеуде табиғатпен таныстырудың үрдісі, формалары, әдіс-тәсілдері. Әдістеменің педагогикалық пәндер мен, дидактикамен, психологиямен, тәрбие теориясымен, мектеп жасы на дейінгі педагогикамен байланысы.
Балаларды оқыту мен тәрбиелеуге байланысты алыс және жақын шетел дердің алдыңғы қатарлы ойшыл дарының кағидаларын, педагогикалық, психологиялық зерттеулер нәтижелерін пайдалану.
Я.А.Коменский балалардың жан-жақты дамуында қоршаған дүниемен таныстырудың маңызы.
Ж.Ж.Руссо балалар бойындағы қасиеттердің еркін дамуында табиғат зандылықтарымен сәйкестендіре отырып мүмкіндік жасаудың кұндылығы жайында. Сенсорлық мәдениетін дамытудағы қоршаған дүниемен таныстырудың мәні туралы.
Зерттеудің өзектілігі: Адам өмірі табиғат аясында өтетіндіктен, ол табиғаттың тылсым тынысын, ішкі сырын білуді ғасырлар бойы арман еткен. Тіпті айналадағы ортаның, табиғаттың сұлу да әсем көріністері жас нәрестені де қызықтыратыны, таңдандыратыны бекер ме? Баланың мұндай қызығушылығын байқап, жеткіншектің туған табиғат әлемінін саналуан сырларын ұғынуына, тереңдеп түсінуіне ерте заманнын өзінде-ақ ұлағатты тәлімгерлер зер сала көңіл бөлген.
Табиғат әлемі таңғажайып және керемет. Дегенмен, барлығы бұл сұлулықты, аспан, су, жапырақ түстерінің алуандығын көре білмейді. Табиғат балаға күнделікті әсер етеді. Бірақ балалар көп нәрсені байқай бермейді, үстірт қабылдайды. Табиғат сұлулығы рұхани қайырымдылыққа тәрбиелеуде үлкен рөл атқарады, яғни, балаларды мейірімділікке, адамгершілікке, жақын адамдарға қамқор бола білуге көмектеседі. Балалар үшін табиғат – бұл әр түрлі табиғат құбылыстарды танудың және сөздік қорын байыту көзі. Бұл – балалардың сөйлеу және ойлау қабілетінің дамуына ең қолайлы және пайдалы фактор. Табиғат баланың тұлғалық қалыптасуына зор ықпал етеді.
Балаларды табиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу барысында оларды сұлулықты көріп қана қоймай, сол сұлулық жолында еңбектене білуге үйретудің маңызы зор.
Мектеп жасына дейінгі балаларды қоршаған ортамен таныстыру әдіс- темесі жеке ғылым. Мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту мен тәрбиелеуде табиғатпен таныстырудың үрдісі, формалары, әдіс-тәсілдері. Әдістеменің педагогикалық пәндер мен, дидактикамен, психологиямен, тәрбие теориясымен, мектеп жасы на дейінгі педагогикамен байланысы.
Балаларды оқыту мен тәрбиелеуге байланысты алыс және жақын шетел дердің алдыңғы қатарлы ойшыл дарының кағидаларын, педагогикалық, психологиялық зерттеулер нәтижелерін пайдалану.
Я.А.Коменский балалардың жан-жақты дамуында қоршаған дүниемен таныстырудың маңызы.
Ж.Ж.Руссо балалар бойындағы қасиеттердің еркін дамуында табиғат зандылықтарымен сәйкестендіре отырып мүмкіндік жасаудың кұндылығы жайында. Сенсорлық мәдениетін дамытудағы қоршаған дүниемен таныстырудың мәні туралы.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1. Керімбаева Р. Табиғат. Бала. Тәрбие.\\ Отбасы және балабақша. – 1997. № 1 – 3. 50 – 52б.
2. Қалықбаева З. Табиғат – тал бесігің. \\ Отбасы және балалақша. – 1995. № 6. 30б.
3. Алтынсарин Ы. Таңдамалы педагогикалық мұралары. А. 1991 ж.
4. Қоқанбаева Р. И. Экологиялық тәрбие беру. \\ Отбасы және балабақша. – 2006. № 5. 20 – 22б.
5. Ыдырысова Ж. Табиғатқа ынтызарлық сезімді ояту. \\ Отбасы және балабақша. – 1997. № 4 - 6. 70 – 71б.
6. Қонақбаева Р. Д. Балаларды эстетикалық тәрбиеге баулу. \\ Отбасы және балабақша. – 2008. № 2. 29 – 30б.
7. Қамақов Ә.Жеткіншектердің көркемдік талғамын қалыптастыру. \\ Отбасы және балабақша. – 1997. № 1 – 3. 53 – 54б.
8. Жұмабекова Ф. И. Көркемдік тәрбиені ұйымдастыру ерекшеліктері. \\ Бақшадағы көркемдік тәрбие.
9. Құдашева Д. Т. Баланың жан – дүниесін әсемдікке баулу. \\ Отбасы және балабақша. – 2007. № 3. 15 – 16б.
10. Манкеш А. Е.Экологиялық тәрбие негізінде баланың рухани жан дүниесін да мыту. \\ Білім беру және менеджмент. – 2007. № 2. 117 – 119б.
11. Хамитқызы Ғ. Балабақшадағы экокологиялық тәрбие жұмысы.\\ Отбасы және балабақша. – 1996. № 3 – 4. 34 – 37б.
12. Ерженбайқызы А. Балабақшадағы экологиялық тәрбие арналары. \\ Отбасы және балабақша. – 1996. № 11 – 12. 52 – 57б.
13. Шалғынбаева Қ. Экологиялық
1. Керімбаева Р. Табиғат. Бала. Тәрбие.\\ Отбасы және балабақша. – 1997. № 1 – 3. 50 – 52б.
2. Қалықбаева З. Табиғат – тал бесігің. \\ Отбасы және балалақша. – 1995. № 6. 30б.
3. Алтынсарин Ы. Таңдамалы педагогикалық мұралары. А. 1991 ж.
4. Қоқанбаева Р. И. Экологиялық тәрбие беру. \\ Отбасы және балабақша. – 2006. № 5. 20 – 22б.
5. Ыдырысова Ж. Табиғатқа ынтызарлық сезімді ояту. \\ Отбасы және балабақша. – 1997. № 4 - 6. 70 – 71б.
6. Қонақбаева Р. Д. Балаларды эстетикалық тәрбиеге баулу. \\ Отбасы және балабақша. – 2008. № 2. 29 – 30б.
7. Қамақов Ә.Жеткіншектердің көркемдік талғамын қалыптастыру. \\ Отбасы және балабақша. – 1997. № 1 – 3. 53 – 54б.
8. Жұмабекова Ф. И. Көркемдік тәрбиені ұйымдастыру ерекшеліктері. \\ Бақшадағы көркемдік тәрбие.
9. Құдашева Д. Т. Баланың жан – дүниесін әсемдікке баулу. \\ Отбасы және балабақша. – 2007. № 3. 15 – 16б.
10. Манкеш А. Е.Экологиялық тәрбие негізінде баланың рухани жан дүниесін да мыту. \\ Білім беру және менеджмент. – 2007. № 2. 117 – 119б.
11. Хамитқызы Ғ. Балабақшадағы экокологиялық тәрбие жұмысы.\\ Отбасы және балабақша. – 1996. № 3 – 4. 34 – 37б.
12. Ерженбайқызы А. Балабақшадағы экологиялық тәрбие арналары. \\ Отбасы және балабақша. – 1996. № 11 – 12. 52 – 57б.
13. Шалғынбаева Қ. Экологиялық
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 Ересектер тобында топсаяхаттарды ұйымдастыру арқылы қоршаған орта жайлы білімдерін қалыптастыру
1.1Мектепке дейінгі мекемеде ересек топ балаларын қоршаған ортамен таныстыру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.2Ересек топтарында топсаяхаттарды ұйымдастыру жолдары, түрлері ... ...10
2 Ересектер тобында топсаяхаттарды ұйымдастыру
2.1Ересек топ балаларына топсаяхаттар туралы түсінік беру және топсаяхатқа шығу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
2.2. Топсаяхат арқылы қоршаған орта туралы білімдерін қалыптастыруға арналған оқу іс-әрекетінің үлгі нұсқасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
2.3 Тәжірибелік-эксперимент жұмыстары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі: Адам өмірі табиғат аясында өтетіндіктен, ол табиғаттың тылсым тынысын, ішкі сырын білуді ғасырлар бойы арман еткен. Тіпті айналадағы ортаның, табиғаттың сұлу да әсем көріністері жас нәрестені де қызықтыратыны, таңдандыратыны бекер ме? Баланың мұндай қызығушылығын байқап, жеткіншектің туған табиғат әлемінін саналуан сырларын ұғынуына, тереңдеп түсінуіне ерте заманнын өзінде-ақ ұлағатты тәлімгерлер зер сала көңіл бөлген.
Табиғат әлемі таңғажайып және керемет. Дегенмен, барлығы бұл сұлулықты, аспан, су, жапырақ түстерінің алуандығын көре білмейді. Табиғат балаға күнделікті әсер етеді. Бірақ балалар көп нәрсені байқай бермейді, үстірт қабылдайды. Табиғат сұлулығы рұхани қайырымдылыққа тәрбиелеуде үлкен рөл атқарады, яғни, балаларды мейірімділікке, адамгершілікке, жақын адамдарға қамқор бола білуге көмектеседі. Балалар үшін табиғат - бұл әр түрлі табиғат құбылыстарды танудың және сөздік қорын байыту көзі. Бұл - балалардың сөйлеу және ойлау қабілетінің дамуына ең қолайлы және пайдалы фактор. Табиғат баланың тұлғалық қалыптасуына зор ықпал етеді.
Балаларды табиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу барысында оларды сұлулықты көріп қана қоймай, сол сұлулық жолында еңбектене білуге үйретудің маңызы зор.
Мектеп жасына дейінгі балаларды қоршаған ортамен таныстыру әдіс- темесі жеке ғылым. Мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту мен тәрбиелеуде табиғатпен таныстырудың үрдісі, формалары, әдіс-тәсілдері. Әдістеменің педагогикалық пәндер мен, дидактикамен, психологиямен, тәрбие теориясымен, мектеп жасы на дейінгі педагогикамен байланысы.
Балаларды оқыту мен тәрбиелеуге байланысты алыс және жақын шетел дердің алдыңғы қатарлы ойшыл дарының кағидаларын, педагогикалық, психологиялық зерттеулер нәтижелерін пайдалану.
Я.А.Коменский балалардың жан-жақты дамуында қоршаған дүниемен таныстырудың маңызы.
Ж.Ж.Руссо балалар бойындағы қасиеттердің еркін дамуында табиғат зандылықтарымен сәйкестендіре отырып мүмкіндік жасаудың кұндылығы жайында. Сенсорлық мәдениетін дамытудағы қоршаған дүниемен таныстырудың мәні туралы.
Балалардың ақыл-ойын дамытудағы И.Г.Песталоцидің көзқарасы. Адам танымының негізгі фундаменті-табиғатты бақылап қабылдау.
А.Я.Герд- жаратылыстану пәндерін оқытудың әдістемесін негіздеуші, табиғатқа өздігімен бақылау жүргізудің әдіс-тәсілдері, лабораториялық жұмыстар жүргізу, табиғатқа шығатын топсаяхаттың маңызы туралы.
К.Д.Ушинский балаларға білім берудегі табиғатты пайдаланудың маңызы туралы. Қоршаған дүниеге қызығушылығын, сүйіспеншілігін тәрбиелеу. К.Д.Ушинскийдің қоршаған дүние заттарымен танысу, көру барысында баланын отаншылдық, байқағыштық дағдыларын дамытып, оларға табиғат туралы жүйелі ой қалыптастыру жайындағы қағидалары.
В.А.Сухомлинский- табиғатпен қарым-қатынастың балалардың дамуына тигізетін әсері жайында.
А.В. Запорожец, Н.НЛоддьякова, Н.Ф. Виноградова табиғат обьектілері мен құбылыстарының арасындағы байланыс туралы білімді меңгерудің баланың ақыл-ойының дамуындағы маңызы туралы. Қазақтың педагогтары мен психологтарының балалар тәрбиесін дегі қосқан үлесі.
Мектеп жасына дейінгі балалардың табиғат туралы ұғымдары мен түсініктерін қалыптастыру. қоршаған ортамен таныстыру арқылы баланың ақыл-ойын дамыту жолдары. Қоршаған ортамен таныстыруда сезім мүшелерінің сол арқылы ортаны сезімдік қабылдануының маңызы. Қоршаған орта заттары мен денелерінің сезім мүшелеріне тікелей әсер етуі. Бүкіл сезім мүшелерінің: есту, көру, иіс, тері-бірлікте әрекет етуінін қоршаған дүниені сезінудегі мүмкіндігі.
Табиғаттың ғажайып құбылыстарымен таныстыру, олардың мән-мәнісін ұғындыру арқылы жас жеткіншектерді жан-жақты тәрбиелеуге, нақтырақ айтқанда баланың қабылдауын, зейінін, ойын, тілін дамытуға болады. Сонау ерте замандардан бермен қарай талай-талай ғұламалар, ойшыл педагогтар табиғатты тәрбие құралы деп қарағаны, осы тарапта қыруар енбектер қалдырғаны осының айғағы. Шығыстың екінші ұстазы атанған Әл - Фараби, Ш. Уалиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаевтың мұралары, А. Байтұрсынов, Ж. Аймауытов, М. Жұмабаев еңбектері ересен қазына. Қазақстан атырабында тұңғыш балабақшалардың ашылуына атсалысқан Нәзипа Құлжанованың мақалалары мен талаптары да назар аударарлық. Арғы - бергі ұлы педагогтардың қай - қайсысы болмасын ақыл - ойдың, тілдің дамуындағы табиғаттың алатын орнын айрықша бағалаған. Солардың бәрі ұрпақ тәрбиесі дейтін ұлы мұратты жүзеге асыруда бізге жол сілтейді, демейді.
Ал егер республикада мектеп жасына дейінгі балаларға табиғат жайында ұғым беру мәселесін нақтылай сөз етсек, бізде бұл мәселе әлі де болса түбегейлі зерттеле қоймағанын, жете дәйектелмегенін мойындауымызға тура келеді.
Дегенмен жекелеген ғалымдардың білім беру, тәрбиелеу мәселелеріне арналған еңбектерінде баланы дамыту жолдары, табиғаттың оқу - тәрбие үрдісіндегі орны мен қазақ халқының психологиясына ғана тән қасиет -табиғатты құдірет көзі деп қараған халық педагогикасының тарихына арналған ғылыми зерттеу жұмыстары жоқ емес. Айталық, қазіргі педагогика саласында мектеп жасына дейінгі балалар мен бастауыш класс оқушыларына еліміздің ғажайып табиғаты арқылы тәлім - тәрбие беру мәселелерімен педагог тәлімгер Қазына Аймағамбетова нысаналы да пәрменді шұғылданып жүр. Ғалымның бастауыш сынып балаларына тірі табиғат жайында ұғым беру мәселесіне арналған ғылыми еңбегі осы тұрғыда зерттеу жұмысымен шұғылданушы ізденушілер, аспиранттар үшін сындарлы дүние. Өйткені бұл еңбек республика көлемінде бастауыш сынып балаларына табиғат жайында түсінік беру мақсатын діттеген, жергілікті табиғат ерекшелігіне сай ана тілінде жазылған тұңғыш зерттеу жұмысы. Сондай-ақ тәлімгердің алты жасар және төменгі класс балаларына арналған Айналадағы дүниемен таныстыру, Табиғаттануды оқыту және бала тәрбиесі және басқа еңбектерінде сәбиді айналадағы дүниемен таныстыру, балаларға өзін қоршаған табиғат туралы алғашқы ғылыми ұғым беру мәселелері жүйелі қарастырылады. Әдіскердің ұсынысы табиғатпен таныстыруды бағдарлама талабына сай жоспарлап, оны ашық аспан аясында бақылау, сабақ, серуен, саяхат, табиғаттағы еңбек барысында жүзеге асыруды, түрлі әдіс - тәсілдерді, әсіресе көрнекіліктерге негіздей отырып жүргізуді ұсынады. Білікті ұстаз -ғалымның қай еңбегінде болмасын балаларды табиғатпен таныстыру үрдісінің негізгі әдісі ретінде объектіні тікелей бақылауға мән беріледі. Осы мақсатпен ғалымның педагогтарға нақтылы көмек көрсететін өте - маңызды сабақ, серуен, саяхат, ойын, еңбек жұмыстарының үлгі жоспарлары мен бағдарламалары негізінде, көп іздену қорытындысынан туған Жылдың төрт мезгілі (1981 ж.) диафильмі құнды құрал.
Алпысыншы жылдардан кейінгі кезде, балабақшаларда балаларды табиғатпен таныстырудың негізгі құралдарының бірі Жыл он екі ай кітабы болды. Жыл он екі ай кітабы 1965 жылдан бермен қарай жарық көріп келе жатқан әдеби күнтізбек. Жинақтағы әңгіме, өлең, ертегі, жұмбақ, жаңылтпаш Қыс, көктем, жаз, қыс, күз атты бөлімдерге топтастырылған. Талай жылдардан бері жарық көріп келе жатқан бұл әдеби күнтізбекте өсімдіктер мен жануарлар дүниесі жайында түсінік қазақ балаларының ақыл-ойын, тілін дамыту мақсатында сәби қызығарлықтай етіп, кестелі тілмен жазылған. Оның құндылығы соншалық, бүгінгі күнге дейін мектеп жасына дейінгі балалар мен төменгі сынып оқушыларының сүйсіне тыңдап, қызықтап оқитын кітабының бірі екендігін тәжірибе көрсетіп отыр.
Республика көлемінде мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамыту мәселелерімен шұғылданушы педагог - ғалым Бәшен Баймұратованың еңбектерінде табиғат тәрбие құралы ретінде орын алады.Тәлімгердің балабақшадағы тәрбие бағдарламасына сай қазақ балалар әдебиетінің озық туындылары Біздің кітап (1 -- 11) деген атпен херстоматиялық құрал болып, біріншісі 1974 жылы, екіншісі 1976 жылы, кейін өңделіп 1984 жылы жарыққа шықты. Біздің кітапқа енген көркем шығармалардың көлемі шағын, тілі жеңіл, сәбидің түсінігіне лайық.
Біздің кітапқа, Күз, Жаңбыр жауғанда, Көктемгі түн, Жазды күні т. б. балалардың жыл мезгілі жайында алған білімдерін бекіту мақсатында қолдану тиімді, қазақ жазушыларының бір топ өлең - тақпақтары енген.
Сондай - ақ ғалымның Балалар әдебиетінін хрестоматиясы (1978 ж) атты еңбегі балалардың табиғат, қоғам құбылыстары жайындағы түсініктерін әрі карай кеңейтіп, тереңдетуді көздеген. Кітапқа халық ауыз әдебиеті нұсқалары, табиғат құбылыстары мен жыл мезгілдерінің ауысуына байланысты ауа - райының өзгеруін шебер суреттеген, Абай өлеңдерінен бастап қазіргі авторларды да қамтыған бірқатар шығармалар берілген. Балабақша тәрбиешісіне арналған Өзіміз оқып үйренеміз, Суретті қазақ тілі атты кітаптарында балаларға табиғат жайында түсінік беретін сабақ жоспарлары, ойын, жұмбақ-тақпақ, әңгіме үлгілері берілген.
Балабақша, мектеп сахнасына арналған Ә. Табылдиев, А. Меңжановалардың Әр қашан күн сөнбесін (1977), Әдеби музыкалық кеш ұйымдастыру тәжірибесінен (1967) атты еңбектерінде балаларға табиғат құбылыстары, өсімдік - жануарларға арналған өлең - тақпақ , жұмбақтар берілген.
Жас бала өмірінің образы табиғат аясында (серуен, саяхат, еңбек негізінде) өтеді. Бала табиғатпен еріксіз тілдесіп, оның сырларын ұғынады. Ол бала үшін зор таным, дүниетанудың тұңғыш баспалдағы деп қарайды тәлімгер. Баланың тілін ұстартып, ақыл-ойын, адамгершілік талғамын дамытуда әсіресе жұмбақтарды пайдаланудың мәні ерекше. Жұмбақ - ой гимнастикасы дейді педагог.
Шакура Майғаранованың Алты жастағы оқушыларды ұзартылған күн тобында тәрбиелеу методикасы (1988 ж.) кітабында тәрбиешілер мен ата-аналарға кеңестер, балаларды табиғатпен таныстыру жоспарлары, ойын, еңбек, әңгіме үлгілері берілген. Мысалы Тиын мен кірпі, Кемпірқосақ, Жауын, Араның ұясы, т. б. Тіл дамыту, еңбек, ән, бейнелеу өнері сабақтары ашық аспан аясында, табиғатпен таныстыру сабағымен тығыз байланыста болуы керек. Алты жастағы баланы табиғат сырымен (жұпар иісі аңқыған гүл, жасыл желек жамылған ағаш, қалықтап ұшкан құс) таныстыру арқылы олардың бойында туған жерінің табиғатына деген сүйіспеншілік сезімін оятады. Табиғаттың сан алуан сырларын түсіндіру арқылы бала сұлулықты көріп-біліп оған қуанады, адамгершілік, мейірбандылық сезімдері қалыпасады. Сондықтан да табиғат құбылыстарына бақылауды жүйелі түрде серуен, саяхат, сабақ кезінде жиі ұйымдастырып тұру қажет.
1964 жылы Ресей бағдарламасының негізінде, республика көлемінде тұңғыш рет балабақша бағдарламасы қазақ тілінде жарық көрді, бағдарлама қосымша өзгерістер мен жаңалықтар да енгізілді. Мысалы: Балаларды айналамен және табиғатпен таныстыру бөлімінде жергілікті табиғат ерекшелігіне сай, республика көлемінде өсетін өімдіктер мен мекендейтін жануарлар, жыл мезгілдерінің ауысуына байланысты адамдар еңбегі мен өмір тіршілігінің өзгеріп отыруының енгізілгенін баяндайды.
Сезім арқылы қабылдау- нақты дүниенің бала санасына тікелей әсерінен туындайды. Осы арқылы баланың ойы мен тілін қабылдаудың есте сақтауға тигізетін әсері. Табиғат жайындағы білім негізінде баланың іс-әрекетінің, біліктілігінің дамуы.
Табиғат жайында берілетін білім мазмұнын іріктеу принципі. Балаларға берілетін білімнің нақтылығы. Жыл мезгілдері, өсімдіктер мен жануарлар туралы білімнің нақты ғылыми деректерге негізделуі.
Қоршаған ортаның экологиялық мәселелері. Экологиялық көзқарас және экологиялық білім тірі организмдердің қалыпты жағдайда тіршілік етуі үшін табиғатты сақтау мен қорғаудың керектігін сезінудің негізі. Табиғат пен адам арасындағы қатынас түріне байланысты жер бетіндегі тіршіліктің сақталу жағдайы айқындалады. Адам, қоғам, табиғат арасындағы ғылыми негіздегі, ізгілікті бағыттағы қатынас.
Мектеп жасына дейінгі балаларға экологиялық тәрбие берудің мазмұны, мақсаты. Экологиялық тәрбие-мақсатты бағытталған педагогикалық үрдіс. Экологиялық мәдениет, экологиялық сана мектеп жасына дейінгі балаларға экологиялық тәрбие берудің нәтижесі. Экологиялық білім мазмұнын іріктеу мына принциптерге негізделеді: берілетін білімнің ғылымилығы, жас ерекшеліктеріне сәйкестігі, түсініктілігі, жүйелілігі, бірізділігі және тәрбиелік, дамыту шылық мүмкіндігі.
Зерттеудің пәні. Ересек балалардың экологиялық тәрбиесін қалыптастыру.
Зерттеудің объектісі: Мектеп жасына дейінгі мекеменің тәрбие үрдісі.
Зерттеудің мақсаты: қоғамдық өмірде қоршаған ортамен және құбылыстармен таныстыру негізінде балалардың әлеуметтік дағдыларын дамыту. Баланың ұжымда, қоғамда, мектепке бейімделуі ойдағыдай әлеуметтенуі үшін қажетті тұлғаның қасиетін қалыптастыру.
Зерттеудің міндеттері:
- қоршаған орта заттарына, адам қолымен жасалған заттарға қамқорлықпен қарау жөнінде қарапайым білім жүйесін қалыптастыру;
- қоршаған ортаның ақиқат құбылыстарына қызығушылық білдіруге тәрбиелеу, әлеуметтік байланыстарды жасауға, қазіргі өзгермелі дүниеге бірдей бейімделуге үйрету;
- заттық әлеммен және қоршаған әлеуметтік құбылыстармен байланысты адамгершілік қағидаларын, түсініктерін, өзін-өзі ұстау мәдени дағдыларын қалыптастыру.
Зерттеудің болжамы: Табиғаттың ғажайып құбылыстарымен таныстыру, олардың мән-мәнісін ұғындыру арқылы жас жеткіншектерді жан-жақты тәрбиелеуге, нақтырақ айтқанда баланың қабылдауын, зейінін, ойын, тілін дамытуға болады.
Зерттеудің жетекші идеясы. Мектепалды даярлауда арнайы ұйымдастырылған педагогикалық дамытушы ортаны ғылыми-әдістемелік негізде құру, балалардың танымдық, іс-әрекеттік, қарым-қатынас белсенділіктерінің қалыптасуына негіз бола алады.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері. Мектепалды даярлауда балалардың жеке тұлға ретінде қалыптасуы мен дамуындағы философиялық таным теориясы, тұтас педагогикалық үдерістегі тұлғаның қалыптасу теориясы, белсенділікті қалыптастырудағы ізгіліктік, іс-әрекет, тұлғалық тұрғылар туралы философиялық қағидалар, дамытушы ортаны білім беру үдерісінде ұйымдастырудың психологиялық, педагогикалық тұжырымдамалары.
Зерттеудің әдістері. Зерттеу мәселесі бойынша ғылыми-әдістемелік әдебиеттерге, білім стандартына, оқу бағдарламаларға теориялық талдау, мұрағат деректерді зерделеу, талдау, жинақтау, қорыту және жүйелеу; балабақша тәжірибесінен жинақталған материалдарға салыстырмалы талдау жасау, іріктеу, тұжырымдау, сауалнама жүргізу, эксперимент нәтижелерін өңдеу.
Зерттеудің көздері. Зерттеу мәселесі бойынша педагогикалық, психологиялық еңбектер, Қазақстан Республикасының білім туралы заңы, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік Алғашқы қадам, Зерек бала, Біз мектепке барамыз бағдарламалары, Отбасы және балабақша журналы, мектеп жасына дейінгі оқу-тәрбие үрдісіндегі педагог-тәрбиешілердің озық тәжірибелері, диссертанттардың педагогикалық және зерттеушілік тәжірибесі.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы.
-мектепалды даярлауда дамыту ортасын жобалау үлгісі жасалып, тәжірибеге енгізілді;
-мектепалды даярлауда балалардың белсенді іс-әрекетін дамытушы орта арқылы ұйымдастырудың жоспары жасалып, тәжірибеге енгізілді;
-зерттеу нәтижелерін мектепалды даярлауда қосымша пайдалануға болады.
Зерттеудің базасы. Тәжірибелік-эксперименттік жұмыс Тараз қаласының №9 балабақшасының ересектер тобы балаларымен жүргізілді.
Курстық жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, тәжірибелік эксперименттен, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Топсаяхаттарды ұйымдастыру жолдары
1.1 Топсаяхаттарды ұйымдастыру жолдары, түрлері
Топсеруенге дайындық ұйымдастыру
1.Дайындық жасау .(Балалар толық хабарданр болуы керек, қажетті жолазық т.б. айтылуы керек).
2.Алдын ала обьектіні анықтау. Өтеген батыр кенті бойынша - экологиялық соқпақ еске алынады, таныстырылады.)
3.Әртүрлі әдістер қолдану.
4.Жоспарын жасау, дайындау.
Топсеруеннің 10 ережесі
1. Топсеруен тәрбие жұмысының бір бөлігі.
2. 2.Топсеруеннің мақсаты болуы.
3. 3. Жазғы демалыс Балдәурен лагерінің жұмыс жоспарына сай жүргізу
4. 4.Барлық бала қамтылуы керек, оларда төсбелгісі болсын.
5. 5.Топсеруенге баратын жер экологиялық соқпақ көрсетіліп, таныстырылғаны дұрыс.
6. 6.Топсеруен уақыты- қай уақыттан, қай уақытқа дейін екендігі айтылуы керек.
7. 7.Топқа бөлу, топ басшысы болуы керек.
8. 8.Ждол дәрігері болу жөн.
9. 9.Ата- ана хабардан борлғаны дұрыс.
10. 10.Тағам 1 тәулікке арналған болуы керек.
Топсеруеннің қауіпсіздік ережесі:
1.Балаларға ағаштан, биіктен секірме- деп ескерту.
2.Бірден көрген нәрсесіне тарпа бас салмау керектігін балаларға айту.Топ жетекшісінің нұсқауын күту.
3.Өз тобындағы балардың жүзін, атын бала білуі керектігі айтылсын.
Топсаяхат түрлері
Тірі табиғат аясындағы топсаяхат. Тәрбиеші тірі табиғат мүйісіндегі жұмысты ұйымдастыра отырып, балалардың білімін байытады және кеңейтеді, олардың осімдіктер мен жануарларды күтуге қажетті практикалық іскерлігі мен дағдыларын қалыптастырады. Бұлар жоғарғы топтарда және одан кейінгі өмір тәжірибесінде кәдеге асады.
Тірі табиғат мүйісі үшін арнаулы жай болмаған жағдайда ең қажетті бөлме өсімдіктерін (агава, алоэ, аспагарус, бальзамин, бегония-рекс, глоксиния, кактустар, тасжарғыш,кливия, пеларгония, традесканция, фукция т. б.) тікелей сынып бөлмесінде арнаулы тіректерге орналастыруға болады. Бұл өсімдіктерден олардың негізгі бөліктерін, көбею жолдарын, қоршаған ортаға бейімделулерін көрсетуге балаларды жер шарының әр тараптарының өсімдік әлемі өкілдерімен таныстыруға болады.
Табиғат байлытарын қорғау және оны тиімді пайдалану жөнінде алға қойылған маңызды міндеттердің бірі ғылыми тұрғыда негізделген ұсыныстарды жасау үшін табиғи экологиялық жүйені қосымша түрде терең оқып, білу болып табылады.
Балалардың сезімі мен сенімін дамытып, оларды парасаттылыққа тәрбиелеуге экологиялық тұрғыда тәрбиелеудің маңызы зор. Балалардың мейірімділік, қайырымдылық, аяушылық, мүсіркеушілік және басқа гуманистік ерекшеліктерін дамыту бағытында табиғатпен сырласуы жеткіліксіздеу болса, олар парасаттылың тәрбие алуда белгілі бір мөлшерде қысым жасау мен шектеушілікке душар болады. Табиғат, кеңес жазушысы С.Залыгиннің сөзінен айтқанда, адамның "ар-ұят санаспауына табиғатты үнемі ана ретінде еске алып отыруына" көмектеседі".
Балаларды табиғатпен тікелей және әрекет үстінде таныстыру. Көрнекілік арқылы балаларды табиғаттың айқын, нақты нысандарымен таныстыру. Көрнекіліктің баланың ақыл ойының дамытудағы алға қойған мақсатқа жетудегі маңызы: сұрақтар беру, байқап зерттеу, салыстыру, ұқсастықтарын, айырмашылықтарын табу, түр- түсін анықтау.
Топсаяхатқа шығу уарқылы балалар бақылаыу жүргізеді. Жекеше және топпен бірге бақылау, дүркін- дүркін бақылау, ұзақ уақыт бақылау. Өсімдіктер, жануарлар тіршілігін олардың өсуі, дамуы. Қысқа мерзімді бақылау.Өсімдіктер мен жануарлардың көптүрлілігін, өлі табиғат обьектілерінің түр түсін, қасиетін, басты белгілерін сапасын танып білуде- қысқа мерзімнің маңызы.
Бақылау жүргізу жолдары. Бақылау обьектілерін қорытындылау. Бақылаудың мақсаты мен міндеттері. Бақылаудың жүйелілігі. Бақылау барысында және нәтижесінде алған білімдерін қорытындылау. Әртүрлі топтпрға бақылауды ұйымдастыру, жүргізу.
1.2 Топсаяхаттарды туралы түсінік және топсаяхатқа шығу
Дүниетануды оқытуда топсаяхаттардың маңызы зор. Саяхаттар, балалар мен жасөспірімдер, сонымен қатар теменгі және орта мектеп жасындағылар туристік саяхаттарға қатысқан уақыттары ұйымдастырылады. Осындай серуендер олардың денсаулығын сауықтыру, түсініктерін жақсарту және тәрбиелік мақсатында өткізіледі. Естиярлар тобындағы балаларға арналған туристік серуендерінің узақтығы 1-1,5 сағ. аспауы керек, ересектер тобындығы балалар үшін 3 сағ. дейінгі көлемде. Серуендеуге шығар алдында оған қатысушыларға арнайы тапсырыс беріледі: демалатын жерлерді жайғастыру, табиғат көріністеріне кеңіл аудару, жайғасқан жерлерін анықтау
Топсаяхат оқушылардың зерттейтін обьектілері мен құбылыстарын табиғи немесе қолдан тудырған жағдайда тікелей қабылдауына негізделеді.
Топсаяхат - сабақ түрі, мұнде балалар табиғатпен шынайы түрде танысады. Топсаяхаты кезінде балалардың таза ауада болуы, далада хош иісті, көз тартар әдемі гүлдер арасында қыдыру - терең ой, ширақ қозғалыс, көтеріңкі көңіл күй тудырып, оларды жан-жақты үйлесімді етіп тәрбиелеуге ықпал етеді.
Топсаяхаты кезінде балаларға ауа-райын, маусымдық өзгерістерді, өсімдіктердің өсуін байқатады, табиғат материалдарын пайдалана отырып түрлі ойындар ұйымдастырылады. Балалар табиғат заттарының қасиеттерімен (су-сұйық, мұз-әйнек тәрізді) танысады.
Топсаяхаттарының танымдық және тәрбиелік үлкен мәні бар. Олар оқушылардың білімдерін кеңейтеді. Балалар табиғат обьектілерін табиғи ортада көреді, барлық обьектілердің және құбылыстардың бір-бірімен байланыстылығын анықтайды. Топсаяхат кезінде тек түсіндіріліп немесе зерттеп қою ғана емес, олардың әсемдік образды сөздер, теңеулер салыстырулар арқылы ұғымын кеңейту керек.
Балалардың ойлау тұтастығын яғни, табиғатты қорғау көзқарасын дамыту үшін жыл мезгіліне сай жүйелі, мақсат міндеті айқындалған экологиялық тәрбие жұмысын оқу жылының өн бойында жүргізіліп отырады. Экологиялық тәрбие берудің басты мақсаты бала бойында азаматтық борыш, ғылыми білім, көзқарас пен сенім жүйесін орнықтыру болып табылады. Бұл қоршаған ортамен қарым-қатынаста тәртіптілік, ұқыптылық ережелерін орындау, табиғатты аялап, оған қамқорлық таныту қабілетін дамытуға негізделген. Экологиялық тәрбие жұмысын осындай міндеттерді атқарта отырып, жүзеге асырады.
Мысалы:
* Балаларды өсімдіктер мен жануарларды күтіп-бағуға балу,
Олардың бойында қабілет пен икемділікті орнықтыру;
* Табиғаттың сан-алуан сырлары мен байлықтары жөнінде
эстетикалық және ұлтжандылық сезімдерін дамыту;
* Табиғатта барлық нәрсенің бір-бірімен өзара байланысты
Болатынын түсіндіру және осы байланысты күнделікті өмірде
Ескеру қажеттігін үйреніп отыру.
Топсеруенге шығу
Топсеруенге шығу үшін негізгі нәрсе-дайындық, оның жүйелі өтуі, қызықты болуы.Қызықты, дұрыс ұйымдастырылған топсеруен жеке тұлғаның дамуына үлкен ықпал етеді:
-Ақыл-ой тәрбиесінің дамуына (алған білімдерәін, табиғаттан да алуға, яғни үйрену)
-Еңбек тәрбиесі (орманда отырып демалатын орынды қалыпқа келтіру кезінде, өзіне қажетті заттарды алып жүру ,еңбекқор болуға)
Эстетикалық тәрбие ( табиғаттың сұлулығын бағалай білуге т.б)
-Этикалық тәрбие (қоршаған ортаны қорғау, аялауға, сүюге т.б)
-Дене тәрбиесі шаршандыққа қимыл-қозғалысының дамуына т.б)
-Салауатты өөмір сүруге ( аурудың алдын алуға,, табиғат аясында шынығуға т.б)
-Топсеруен ұыймдастырылған , ұжымдық түрде болғаны жөн. Балалардың ықпалы мен қызығушылығы болғаны дұрыс.Олар, яғни балалар өздері топсеруенге бараыйқшщы! Дегні, өте дұрыс.
Сұлулықты, аспан, су, жапырақ түстерінің алуандығын көре білмейді. Табиғат балаға күнделікті әсер етеді. Бірақ балалар көп нәрсені байқай бермейді, үстірт қабылдайды. Табиғат сұлулығы рұхани қайырымдылыққа тәрбиелеуде үлкен рөл атқарады, яғни, балаларды мейірімділікке, адамгершілікке, жақын адамдарға қамқор бола білуге көмектеседі. Балар үшін табиғат - бұл әр түрлі табиғат құбылыстарды танудың және сөздік қорын байыту көзі. Бұл - балалардың сөйлеу және ойлау қабілетінің дамуына ең қолайлы және пайдалы фактор. Табиғат баланың тұлғалық қалыптасуына зор ықпал етеді. Баланың қандай болып өсуі - бізге, ерексектерге байланысты. Балалар үйі балаларының экологиялық тәрбиесі алуан түрлі ықпал ету құралдарының көмегі арқылы іске асырылады:
1. саяхат;
2. мұражайларға бару;
3. мақсаттық серуендеу;
4. телебағдарламалар, бейнефильмдер;
5. табиғат туралы көркем әдебиеттер;
6. суреттерді, фотосуреттерді, иллюстрацияларды тамашалау;
7. музыка тыңдау;
8. дидактикалық ойындар, мақалдар, мәтелдер;
9. "Экознайка" қалалық жарысына қатысу.
Ересек және даярлық жастағы балалар "тірі" және "өлі" табиғат деген түсініктермен таныс. Экологиялық тәрбиелеу бойынша балалармен жұмыста экологиялық қауіпсіздікке көп көңіл бөлінеді. Педагогтармен "Балаларымыздың қауіпсіздігі мен денсаулығы"тақырыбында педагогикалық кеңес жүргізілді. Педагогикалық кеңеске даярлық тобының педагогтары бізді қоршаған ортада балалардың қауіпсіздігін сақтау бойынша сабақтар жүргізді. Әрбір топта әр түрлі жағдайларды модельдеу үшін құралдар дайындалып ресімделген болатын. Балалар экологиялық ертегілерді, тақпақтарды, әңгімелерді, жұмбақтарды тыңдауды, өз ойларымен бөлісуді жақсы көреді. Балалармен сабақ баланы бізді қоршаған ортаның жағдайы әрбір адамға байланысты екендігін сендіруге көмектеседі. [3]
Мектепке дейінгі жастағы балаларға адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынасты анықтайтын экологиялық тәрбие беруге байланысты мектепке дейінгі тәрбие мекемелердің алдында негізінен мына төмендегі міндеттер тұр. Атап айтқанда:
-педагогикалық мамандардың экологиялық тәрбие беру жөнінде білім деңгейін көтеру;
-балаларды айналамен таныстырудың бағдарламасын олардың ата-аналарына насихаттау;
-әртүрлі жастағы балалар топтарындағы оқу-тәрбиелік жұмыстар;
Қоршаған ортаны аялауға деген адамның саналы көзқарасын қалыптастыру оның бала кезінен ерте басталуы тиіс.
Баланың дүниеге келгеннен кейінгі алғашқы 7 жылы оны тәрбиелеу мен оқытудағы ең басты кезең болғандықтан оны ескерусіз өткізіп алуға болмайды. Баланың болашағы сол кезеңде алған тәрбиесіне өте байланысты. Олай болса, адамзаттың рухани және материалдық жағдайы осы кезеңде алған тәрбие негіздеріне тәуелді.
Сұлулыққа тәрбиелемей тұрып жақсы ниеттегі, адамгершілігі бар, шығармашылықпен жұмыс істейтін адамды қалыптастыру мүмкін емес. Сұлулық бала бойында қуаныш сияқты ең жақсы сезімдерді тудыра отырып, баланың белсенді түрде шығармашылықпен жұмыс істеуі мен денсаулығына оң ықпалын тигізеді. Бірақ бала мұның бәрін сезіну үшін сұлулықты өз көзімен көріп, оны қабылдай білуі керек.
Балалар тәрбие арқылы, ересектердің өнегесі арқылы дүниені таниды, көруді, сезінуді, тыңдауды үйренеді... Тәрбиелеуші жақсы өнегені беруге неғұрлым қабілетті болсақ, балада соғырлым көбірек үйренеді.
Баланың өміріндегі алғашқы қабылдаған қуанышты сәттер оның болашақтағы өміріне жағымды бағыт бере отырып, өмір бойы есінде қалады.
Жаңа ғасырда табиғатсыз баланы тәрбиелеуді көз алдымызға елестете аламыз. Сондықтан да балабақшамыздағы тәрбие ісінің негізгі міндеттерінің бірі - Балаларды айналамен таныстыра отырып, оларға экологиялық тәрбие беру болып табылады. Баланы өз туған өлкесінің табиғатын сүюге, оны аялай білуге, оны қорғауға қызығушылығын арттырып, жауапкершілігін күшейтуге, табиғатпен бірге өмір сүретінін сезінуге үйрету мақсат.
Балалармен жұмыс істеу барысында сабақ өтілетін бөлме ғана емес, сонымен қатар мекеме ораласқан ғимарат та әсем болуы керек. Егер балалар сұлулықты өмірден өз көздерімен көре отырып, оның өмірімен байланысын сезіне білсе, онда олар сұлулықтың бар екеніне сенеді.
Балаларды табиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу барысында оларды сұлулықты көріп қана қоймай, сол сұлулық жолында еңбектене білуге үйретудің маңызы зор.
Біз табиғи факторлар - су, ауа, күнді қолдана отырып экологиялык тәрбие меселелерін шешеміз.
Балаларды өсімдіктер және жануарлар әлемімен таныстыру арқылы, оларды күтіп-баптаудың жолдарын үйрете отырып, оларды аялай білуге тәрбиеленміз. Балалар тірі және өлі табиғат арасында, тірі организм мен олардың өмір сүру ортасындағы байланыстарды орнатуды үйренеді.
Бала дүниеге келгеннен бастап табиғатпен байланыста болады.
Табиғат - баланың ақыл-ойының балалық деңгейден нақты түсініктер бойынша қалыптасқан жоғары деңгейге жеткізетін қор болып табылады. Ол әртүрлі табиғи құбылыстарды жете түсінуді өз ойын жеткізе білу өнерін бірге дамытады.
Табиғатты танып, білу - мектепке дейінгі жастағы баланың бойында табиғатпен эстетикалық қарым-қатынас жасаудың базасын құрайтын экологиялық тәрбиені бере отырып, сонымен бірге оны қорғай, аялай білуге үйретеді.
Мектепке дейінгі жастағы балаға экологиялық мәдениеттің алғашқы түсініктерін қалыптастыру үшін:
1.Мектепке дейінгі мекемелерде балаларға экологиялық тәрбие берудің алғы шарттарын құру;
2. Балалардың экологиялық сауығуының дамуы үшін атқарылатын жұмыстарға көгалдандырылған зоналар құру және ұйымдастыру;
З.Тірі объектілерді күтіп-баптауға қолайлы ортаны іс жүзінде құру үшін іс-шаралар ұйымдастыру;
4.Сабақта көркем құралдарды, әдістемелік және материалдық құралдарды, ойындарды, ойыншықтарды, түрлі ертегілер кейіпкерлерін жүйелі түрде қолдану;
5.Педагог мамандардың білім деңгейі мен олардың біліктілігін арттыру. Тәрбиеші - педагогикалық үрдістің ең басты тұлғасы және экологиялык тәрбие берудегі шешуші фактор болып табылады. Ол экологиялык ақпараттар және арнайы материалдармен кең көлемде таныс болуы тиіс, сонымен қатар балаларды тәрбиелеу тәсілдерін қолдана білуі керек. [4. 20]
Бала жүрегіне табиғаттың әсері өте зор, сол себептен де ол тәрбиелеу мен дамыту әрекетінде кеңінен пайдаланылады. Дегенмен, табиғат өздігінен бала бойына қажетті жеке тұлғалық сапаларды қалыптастыра алмайды, оған міндетті түрде ересектер тарапынан басшылық жасау қажет. Балалардың табиғатқа қызығушылығы оның құбылыстары арасындағы өзара байланыс пен олардың пайдасын жете түсінгенде ғана арта бастайды.
Мектеп жасына дейінгі ересек топ балаларының табиғатқа қарым-қатынасын бақылау барысында біздің байқағанымыз: табиғат құбылыстарының барлығы тең дәрежеде балаларды қызықтыра алмайды. Мысалы: табиғаттың кейбір құбылыстары, өзінің қабылдауға жеңілдігіне қарамастан, балалардың сәндік ою-өрнектерін жасау әрекетіндегі еңбектерінде мүлдем көрініс таппады деуге болады. Сондай-ақ солар шеңбері, жұлдыздар, найзағай, толқын, ай т.б. бейнелеуге де жете көңіл бөлмегені байқалды. Табиғаттың нақ осы құбылыстары мен обьектілері қазақ халқының күнтізбесінің негізіне жатады, ал жұлдызды аспан сырын жете ұғыну көшпелі өмір тіршілігі үшін аса кажет болды.
Қиырсыз кең байтақ далада үнемі көшіп-қонып өмір сүру адамдардан кеңістікті жақсы бағдарлай білуді және жұлдыздар көмегімен құдықтар мен қоныс жайылымдар жолдарын дәл таба білуді талап етті. Көптеген көшпенділер негізгі аспан жұлдыздарын білумен қатар, ауа-райын да алдын-ала болжай алды. Бұл маусымдық жұмыстармен дұрыс жоспарлауға көп септігін тигізді. Айдың тууы мен аяқталуына орай күндізгі уакыт аспанда күннің орналасуына қарай бағдарланды.
Бұдан шығар қорытынды - біздің ата-бабаларымызды өмірдің өзі табиғатты, оның құбылыстарын жетік танып білуге тәуелді етсе, ал балалардың табиғат заттары мен құбылыстарын сәндік бейнелеу әрекетінде пайдалана алмауы тәрбиешілер жұмысының кемшілігінің көрінісі болып табылады. Сол себепті ересектер тобы балаларының жас ерекшелігін есепке ала отырып, қазақтың халыктық сәндік-қолданбалы өнерімен таныстыру барысында өлі табиғатқа қызығушылығын қалыптастыру қажет. Халықтық өнердің ою-өрнектік негізі мектеп жасына дейінгі балалардың қабылдауына және шығармашылық іс-әрекетінде бейнелеуіне ыңғайлы да лайықты.
Қазіргі уакытта Қазақстан Республикасының ' 'Мектепке дейінгі тәрбие тұжырымдамасында" және жаңа бағдарламаларға сәйкес ересек топ балаларының алдына іскерлік-дағдыларды одан әрі жетілдіре түсу, оны халықтық сәндік ою-өрнекті бейнелеу әрекетіне пайдалану, сәндік-қолданбалы өнермен таныстыру, оның негізінде табиғатпен тығыз қарым-қатынасқа тәрбиелеу міндеттері қойылып отыр.
Балалармен жүргізілетін негізгі жұмыстарды төмендегіше топтауға болады:
- балаларды сәндік - қолданбалы өнермен таныстыруда берілетін табиғат заттары мен құбылыстары элементтерінің алуан түрлілігін анықтау арқылы ұйымдастыру;
- өлі табиғат заттары мен құбылыстарының мәні, сондай-ақ олардың адам өміріндегі маңызы жайлы бала түсінігін қалыптастыру;
-мектеп жасына дейінгі балаларды ұлттық әшекей элементтерімен таныстырудың бірізді жүйесін жасау;
-сәндік әшекейлерді жасау әрекетінде - практикалық іскерлік пен дағдыларды қалыптастыру.
Балаларды табиғат құбылыстарымен және оны сәндік әшекейлер жасау әрекетінде бейнелеу ісі тиімді әдіс-тәсілдерді пайдалану жолдары арқылы жүзеге асады. Оның ішінде белгілі бір түсінікті бала санасына бейнелі жеткізетін көркем сөздің алар маңызы ерекше. Бұл орайда, баланың қабылдауына қызғылықты да жеңіл тиетіні - жұмбак.
Тақпақ, мақал-мәтел, жұмбақ, жаңылтпаштарды тиімді пайдалану жаңа білімді игеру үрдісін жеңілдете түседі.
Табиғатқа қызығушылықты қалыптастыру және оны сәндік әшекейлеу әрекетінде пайдалана білудің шешуші міндеттері мыналар:
- балалардың табиғат құбылыстарының өзара байланысын пайымдай білуі және себеп-салдарын анықтауы;
- әртүрлі әдіс-тәсілдер және әрекет түрлерін пайдалану арқылы мектеп жасына дейінгі балалардың табиғатты танып-білуге ұдайы қызығушылығын қалыптастыру;
-тәрбиешілердің жаратылыстану ғылымдарының негіздерін және оны лайықты түрде бала санасына жеткізу әдістемесін білуі.
Балалардың табиғатқа қызығушылығын тәрбиелеуде оның обьектілерімен және құбылыстарымен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 Ересектер тобында топсаяхаттарды ұйымдастыру арқылы қоршаған орта жайлы білімдерін қалыптастыру
1.1Мектепке дейінгі мекемеде ересек топ балаларын қоршаған ортамен таныстыру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.2Ересек топтарында топсаяхаттарды ұйымдастыру жолдары, түрлері ... ...10
2 Ересектер тобында топсаяхаттарды ұйымдастыру
2.1Ересек топ балаларына топсаяхаттар туралы түсінік беру және топсаяхатқа шығу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
2.2. Топсаяхат арқылы қоршаған орта туралы білімдерін қалыптастыруға арналған оқу іс-әрекетінің үлгі нұсқасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
2.3 Тәжірибелік-эксперимент жұмыстары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі: Адам өмірі табиғат аясында өтетіндіктен, ол табиғаттың тылсым тынысын, ішкі сырын білуді ғасырлар бойы арман еткен. Тіпті айналадағы ортаның, табиғаттың сұлу да әсем көріністері жас нәрестені де қызықтыратыны, таңдандыратыны бекер ме? Баланың мұндай қызығушылығын байқап, жеткіншектің туған табиғат әлемінін саналуан сырларын ұғынуына, тереңдеп түсінуіне ерте заманнын өзінде-ақ ұлағатты тәлімгерлер зер сала көңіл бөлген.
Табиғат әлемі таңғажайып және керемет. Дегенмен, барлығы бұл сұлулықты, аспан, су, жапырақ түстерінің алуандығын көре білмейді. Табиғат балаға күнделікті әсер етеді. Бірақ балалар көп нәрсені байқай бермейді, үстірт қабылдайды. Табиғат сұлулығы рұхани қайырымдылыққа тәрбиелеуде үлкен рөл атқарады, яғни, балаларды мейірімділікке, адамгершілікке, жақын адамдарға қамқор бола білуге көмектеседі. Балалар үшін табиғат - бұл әр түрлі табиғат құбылыстарды танудың және сөздік қорын байыту көзі. Бұл - балалардың сөйлеу және ойлау қабілетінің дамуына ең қолайлы және пайдалы фактор. Табиғат баланың тұлғалық қалыптасуына зор ықпал етеді.
Балаларды табиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу барысында оларды сұлулықты көріп қана қоймай, сол сұлулық жолында еңбектене білуге үйретудің маңызы зор.
Мектеп жасына дейінгі балаларды қоршаған ортамен таныстыру әдіс- темесі жеке ғылым. Мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту мен тәрбиелеуде табиғатпен таныстырудың үрдісі, формалары, әдіс-тәсілдері. Әдістеменің педагогикалық пәндер мен, дидактикамен, психологиямен, тәрбие теориясымен, мектеп жасы на дейінгі педагогикамен байланысы.
Балаларды оқыту мен тәрбиелеуге байланысты алыс және жақын шетел дердің алдыңғы қатарлы ойшыл дарының кағидаларын, педагогикалық, психологиялық зерттеулер нәтижелерін пайдалану.
Я.А.Коменский балалардың жан-жақты дамуында қоршаған дүниемен таныстырудың маңызы.
Ж.Ж.Руссо балалар бойындағы қасиеттердің еркін дамуында табиғат зандылықтарымен сәйкестендіре отырып мүмкіндік жасаудың кұндылығы жайында. Сенсорлық мәдениетін дамытудағы қоршаған дүниемен таныстырудың мәні туралы.
Балалардың ақыл-ойын дамытудағы И.Г.Песталоцидің көзқарасы. Адам танымының негізгі фундаменті-табиғатты бақылап қабылдау.
А.Я.Герд- жаратылыстану пәндерін оқытудың әдістемесін негіздеуші, табиғатқа өздігімен бақылау жүргізудің әдіс-тәсілдері, лабораториялық жұмыстар жүргізу, табиғатқа шығатын топсаяхаттың маңызы туралы.
К.Д.Ушинский балаларға білім берудегі табиғатты пайдаланудың маңызы туралы. Қоршаған дүниеге қызығушылығын, сүйіспеншілігін тәрбиелеу. К.Д.Ушинскийдің қоршаған дүние заттарымен танысу, көру барысында баланын отаншылдық, байқағыштық дағдыларын дамытып, оларға табиғат туралы жүйелі ой қалыптастыру жайындағы қағидалары.
В.А.Сухомлинский- табиғатпен қарым-қатынастың балалардың дамуына тигізетін әсері жайында.
А.В. Запорожец, Н.НЛоддьякова, Н.Ф. Виноградова табиғат обьектілері мен құбылыстарының арасындағы байланыс туралы білімді меңгерудің баланың ақыл-ойының дамуындағы маңызы туралы. Қазақтың педагогтары мен психологтарының балалар тәрбиесін дегі қосқан үлесі.
Мектеп жасына дейінгі балалардың табиғат туралы ұғымдары мен түсініктерін қалыптастыру. қоршаған ортамен таныстыру арқылы баланың ақыл-ойын дамыту жолдары. Қоршаған ортамен таныстыруда сезім мүшелерінің сол арқылы ортаны сезімдік қабылдануының маңызы. Қоршаған орта заттары мен денелерінің сезім мүшелеріне тікелей әсер етуі. Бүкіл сезім мүшелерінің: есту, көру, иіс, тері-бірлікте әрекет етуінін қоршаған дүниені сезінудегі мүмкіндігі.
Табиғаттың ғажайып құбылыстарымен таныстыру, олардың мән-мәнісін ұғындыру арқылы жас жеткіншектерді жан-жақты тәрбиелеуге, нақтырақ айтқанда баланың қабылдауын, зейінін, ойын, тілін дамытуға болады. Сонау ерте замандардан бермен қарай талай-талай ғұламалар, ойшыл педагогтар табиғатты тәрбие құралы деп қарағаны, осы тарапта қыруар енбектер қалдырғаны осының айғағы. Шығыстың екінші ұстазы атанған Әл - Фараби, Ш. Уалиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаевтың мұралары, А. Байтұрсынов, Ж. Аймауытов, М. Жұмабаев еңбектері ересен қазына. Қазақстан атырабында тұңғыш балабақшалардың ашылуына атсалысқан Нәзипа Құлжанованың мақалалары мен талаптары да назар аударарлық. Арғы - бергі ұлы педагогтардың қай - қайсысы болмасын ақыл - ойдың, тілдің дамуындағы табиғаттың алатын орнын айрықша бағалаған. Солардың бәрі ұрпақ тәрбиесі дейтін ұлы мұратты жүзеге асыруда бізге жол сілтейді, демейді.
Ал егер республикада мектеп жасына дейінгі балаларға табиғат жайында ұғым беру мәселесін нақтылай сөз етсек, бізде бұл мәселе әлі де болса түбегейлі зерттеле қоймағанын, жете дәйектелмегенін мойындауымызға тура келеді.
Дегенмен жекелеген ғалымдардың білім беру, тәрбиелеу мәселелеріне арналған еңбектерінде баланы дамыту жолдары, табиғаттың оқу - тәрбие үрдісіндегі орны мен қазақ халқының психологиясына ғана тән қасиет -табиғатты құдірет көзі деп қараған халық педагогикасының тарихына арналған ғылыми зерттеу жұмыстары жоқ емес. Айталық, қазіргі педагогика саласында мектеп жасына дейінгі балалар мен бастауыш класс оқушыларына еліміздің ғажайып табиғаты арқылы тәлім - тәрбие беру мәселелерімен педагог тәлімгер Қазына Аймағамбетова нысаналы да пәрменді шұғылданып жүр. Ғалымның бастауыш сынып балаларына тірі табиғат жайында ұғым беру мәселесіне арналған ғылыми еңбегі осы тұрғыда зерттеу жұмысымен шұғылданушы ізденушілер, аспиранттар үшін сындарлы дүние. Өйткені бұл еңбек республика көлемінде бастауыш сынып балаларына табиғат жайында түсінік беру мақсатын діттеген, жергілікті табиғат ерекшелігіне сай ана тілінде жазылған тұңғыш зерттеу жұмысы. Сондай-ақ тәлімгердің алты жасар және төменгі класс балаларына арналған Айналадағы дүниемен таныстыру, Табиғаттануды оқыту және бала тәрбиесі және басқа еңбектерінде сәбиді айналадағы дүниемен таныстыру, балаларға өзін қоршаған табиғат туралы алғашқы ғылыми ұғым беру мәселелері жүйелі қарастырылады. Әдіскердің ұсынысы табиғатпен таныстыруды бағдарлама талабына сай жоспарлап, оны ашық аспан аясында бақылау, сабақ, серуен, саяхат, табиғаттағы еңбек барысында жүзеге асыруды, түрлі әдіс - тәсілдерді, әсіресе көрнекіліктерге негіздей отырып жүргізуді ұсынады. Білікті ұстаз -ғалымның қай еңбегінде болмасын балаларды табиғатпен таныстыру үрдісінің негізгі әдісі ретінде объектіні тікелей бақылауға мән беріледі. Осы мақсатпен ғалымның педагогтарға нақтылы көмек көрсететін өте - маңызды сабақ, серуен, саяхат, ойын, еңбек жұмыстарының үлгі жоспарлары мен бағдарламалары негізінде, көп іздену қорытындысынан туған Жылдың төрт мезгілі (1981 ж.) диафильмі құнды құрал.
Алпысыншы жылдардан кейінгі кезде, балабақшаларда балаларды табиғатпен таныстырудың негізгі құралдарының бірі Жыл он екі ай кітабы болды. Жыл он екі ай кітабы 1965 жылдан бермен қарай жарық көріп келе жатқан әдеби күнтізбек. Жинақтағы әңгіме, өлең, ертегі, жұмбақ, жаңылтпаш Қыс, көктем, жаз, қыс, күз атты бөлімдерге топтастырылған. Талай жылдардан бері жарық көріп келе жатқан бұл әдеби күнтізбекте өсімдіктер мен жануарлар дүниесі жайында түсінік қазақ балаларының ақыл-ойын, тілін дамыту мақсатында сәби қызығарлықтай етіп, кестелі тілмен жазылған. Оның құндылығы соншалық, бүгінгі күнге дейін мектеп жасына дейінгі балалар мен төменгі сынып оқушыларының сүйсіне тыңдап, қызықтап оқитын кітабының бірі екендігін тәжірибе көрсетіп отыр.
Республика көлемінде мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамыту мәселелерімен шұғылданушы педагог - ғалым Бәшен Баймұратованың еңбектерінде табиғат тәрбие құралы ретінде орын алады.Тәлімгердің балабақшадағы тәрбие бағдарламасына сай қазақ балалар әдебиетінің озық туындылары Біздің кітап (1 -- 11) деген атпен херстоматиялық құрал болып, біріншісі 1974 жылы, екіншісі 1976 жылы, кейін өңделіп 1984 жылы жарыққа шықты. Біздің кітапқа енген көркем шығармалардың көлемі шағын, тілі жеңіл, сәбидің түсінігіне лайық.
Біздің кітапқа, Күз, Жаңбыр жауғанда, Көктемгі түн, Жазды күні т. б. балалардың жыл мезгілі жайында алған білімдерін бекіту мақсатында қолдану тиімді, қазақ жазушыларының бір топ өлең - тақпақтары енген.
Сондай - ақ ғалымның Балалар әдебиетінін хрестоматиясы (1978 ж) атты еңбегі балалардың табиғат, қоғам құбылыстары жайындағы түсініктерін әрі карай кеңейтіп, тереңдетуді көздеген. Кітапқа халық ауыз әдебиеті нұсқалары, табиғат құбылыстары мен жыл мезгілдерінің ауысуына байланысты ауа - райының өзгеруін шебер суреттеген, Абай өлеңдерінен бастап қазіргі авторларды да қамтыған бірқатар шығармалар берілген. Балабақша тәрбиешісіне арналған Өзіміз оқып үйренеміз, Суретті қазақ тілі атты кітаптарында балаларға табиғат жайында түсінік беретін сабақ жоспарлары, ойын, жұмбақ-тақпақ, әңгіме үлгілері берілген.
Балабақша, мектеп сахнасына арналған Ә. Табылдиев, А. Меңжановалардың Әр қашан күн сөнбесін (1977), Әдеби музыкалық кеш ұйымдастыру тәжірибесінен (1967) атты еңбектерінде балаларға табиғат құбылыстары, өсімдік - жануарларға арналған өлең - тақпақ , жұмбақтар берілген.
Жас бала өмірінің образы табиғат аясында (серуен, саяхат, еңбек негізінде) өтеді. Бала табиғатпен еріксіз тілдесіп, оның сырларын ұғынады. Ол бала үшін зор таным, дүниетанудың тұңғыш баспалдағы деп қарайды тәлімгер. Баланың тілін ұстартып, ақыл-ойын, адамгершілік талғамын дамытуда әсіресе жұмбақтарды пайдаланудың мәні ерекше. Жұмбақ - ой гимнастикасы дейді педагог.
Шакура Майғаранованың Алты жастағы оқушыларды ұзартылған күн тобында тәрбиелеу методикасы (1988 ж.) кітабында тәрбиешілер мен ата-аналарға кеңестер, балаларды табиғатпен таныстыру жоспарлары, ойын, еңбек, әңгіме үлгілері берілген. Мысалы Тиын мен кірпі, Кемпірқосақ, Жауын, Араның ұясы, т. б. Тіл дамыту, еңбек, ән, бейнелеу өнері сабақтары ашық аспан аясында, табиғатпен таныстыру сабағымен тығыз байланыста болуы керек. Алты жастағы баланы табиғат сырымен (жұпар иісі аңқыған гүл, жасыл желек жамылған ағаш, қалықтап ұшкан құс) таныстыру арқылы олардың бойында туған жерінің табиғатына деген сүйіспеншілік сезімін оятады. Табиғаттың сан алуан сырларын түсіндіру арқылы бала сұлулықты көріп-біліп оған қуанады, адамгершілік, мейірбандылық сезімдері қалыпасады. Сондықтан да табиғат құбылыстарына бақылауды жүйелі түрде серуен, саяхат, сабақ кезінде жиі ұйымдастырып тұру қажет.
1964 жылы Ресей бағдарламасының негізінде, республика көлемінде тұңғыш рет балабақша бағдарламасы қазақ тілінде жарық көрді, бағдарлама қосымша өзгерістер мен жаңалықтар да енгізілді. Мысалы: Балаларды айналамен және табиғатпен таныстыру бөлімінде жергілікті табиғат ерекшелігіне сай, республика көлемінде өсетін өімдіктер мен мекендейтін жануарлар, жыл мезгілдерінің ауысуына байланысты адамдар еңбегі мен өмір тіршілігінің өзгеріп отыруының енгізілгенін баяндайды.
Сезім арқылы қабылдау- нақты дүниенің бала санасына тікелей әсерінен туындайды. Осы арқылы баланың ойы мен тілін қабылдаудың есте сақтауға тигізетін әсері. Табиғат жайындағы білім негізінде баланың іс-әрекетінің, біліктілігінің дамуы.
Табиғат жайында берілетін білім мазмұнын іріктеу принципі. Балаларға берілетін білімнің нақтылығы. Жыл мезгілдері, өсімдіктер мен жануарлар туралы білімнің нақты ғылыми деректерге негізделуі.
Қоршаған ортаның экологиялық мәселелері. Экологиялық көзқарас және экологиялық білім тірі организмдердің қалыпты жағдайда тіршілік етуі үшін табиғатты сақтау мен қорғаудың керектігін сезінудің негізі. Табиғат пен адам арасындағы қатынас түріне байланысты жер бетіндегі тіршіліктің сақталу жағдайы айқындалады. Адам, қоғам, табиғат арасындағы ғылыми негіздегі, ізгілікті бағыттағы қатынас.
Мектеп жасына дейінгі балаларға экологиялық тәрбие берудің мазмұны, мақсаты. Экологиялық тәрбие-мақсатты бағытталған педагогикалық үрдіс. Экологиялық мәдениет, экологиялық сана мектеп жасына дейінгі балаларға экологиялық тәрбие берудің нәтижесі. Экологиялық білім мазмұнын іріктеу мына принциптерге негізделеді: берілетін білімнің ғылымилығы, жас ерекшеліктеріне сәйкестігі, түсініктілігі, жүйелілігі, бірізділігі және тәрбиелік, дамыту шылық мүмкіндігі.
Зерттеудің пәні. Ересек балалардың экологиялық тәрбиесін қалыптастыру.
Зерттеудің объектісі: Мектеп жасына дейінгі мекеменің тәрбие үрдісі.
Зерттеудің мақсаты: қоғамдық өмірде қоршаған ортамен және құбылыстармен таныстыру негізінде балалардың әлеуметтік дағдыларын дамыту. Баланың ұжымда, қоғамда, мектепке бейімделуі ойдағыдай әлеуметтенуі үшін қажетті тұлғаның қасиетін қалыптастыру.
Зерттеудің міндеттері:
- қоршаған орта заттарына, адам қолымен жасалған заттарға қамқорлықпен қарау жөнінде қарапайым білім жүйесін қалыптастыру;
- қоршаған ортаның ақиқат құбылыстарына қызығушылық білдіруге тәрбиелеу, әлеуметтік байланыстарды жасауға, қазіргі өзгермелі дүниеге бірдей бейімделуге үйрету;
- заттық әлеммен және қоршаған әлеуметтік құбылыстармен байланысты адамгершілік қағидаларын, түсініктерін, өзін-өзі ұстау мәдени дағдыларын қалыптастыру.
Зерттеудің болжамы: Табиғаттың ғажайып құбылыстарымен таныстыру, олардың мән-мәнісін ұғындыру арқылы жас жеткіншектерді жан-жақты тәрбиелеуге, нақтырақ айтқанда баланың қабылдауын, зейінін, ойын, тілін дамытуға болады.
Зерттеудің жетекші идеясы. Мектепалды даярлауда арнайы ұйымдастырылған педагогикалық дамытушы ортаны ғылыми-әдістемелік негізде құру, балалардың танымдық, іс-әрекеттік, қарым-қатынас белсенділіктерінің қалыптасуына негіз бола алады.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері. Мектепалды даярлауда балалардың жеке тұлға ретінде қалыптасуы мен дамуындағы философиялық таным теориясы, тұтас педагогикалық үдерістегі тұлғаның қалыптасу теориясы, белсенділікті қалыптастырудағы ізгіліктік, іс-әрекет, тұлғалық тұрғылар туралы философиялық қағидалар, дамытушы ортаны білім беру үдерісінде ұйымдастырудың психологиялық, педагогикалық тұжырымдамалары.
Зерттеудің әдістері. Зерттеу мәселесі бойынша ғылыми-әдістемелік әдебиеттерге, білім стандартына, оқу бағдарламаларға теориялық талдау, мұрағат деректерді зерделеу, талдау, жинақтау, қорыту және жүйелеу; балабақша тәжірибесінен жинақталған материалдарға салыстырмалы талдау жасау, іріктеу, тұжырымдау, сауалнама жүргізу, эксперимент нәтижелерін өңдеу.
Зерттеудің көздері. Зерттеу мәселесі бойынша педагогикалық, психологиялық еңбектер, Қазақстан Республикасының білім туралы заңы, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік Алғашқы қадам, Зерек бала, Біз мектепке барамыз бағдарламалары, Отбасы және балабақша журналы, мектеп жасына дейінгі оқу-тәрбие үрдісіндегі педагог-тәрбиешілердің озық тәжірибелері, диссертанттардың педагогикалық және зерттеушілік тәжірибесі.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы.
-мектепалды даярлауда дамыту ортасын жобалау үлгісі жасалып, тәжірибеге енгізілді;
-мектепалды даярлауда балалардың белсенді іс-әрекетін дамытушы орта арқылы ұйымдастырудың жоспары жасалып, тәжірибеге енгізілді;
-зерттеу нәтижелерін мектепалды даярлауда қосымша пайдалануға болады.
Зерттеудің базасы. Тәжірибелік-эксперименттік жұмыс Тараз қаласының №9 балабақшасының ересектер тобы балаларымен жүргізілді.
Курстық жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, тәжірибелік эксперименттен, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Топсаяхаттарды ұйымдастыру жолдары
1.1 Топсаяхаттарды ұйымдастыру жолдары, түрлері
Топсеруенге дайындық ұйымдастыру
1.Дайындық жасау .(Балалар толық хабарданр болуы керек, қажетті жолазық т.б. айтылуы керек).
2.Алдын ала обьектіні анықтау. Өтеген батыр кенті бойынша - экологиялық соқпақ еске алынады, таныстырылады.)
3.Әртүрлі әдістер қолдану.
4.Жоспарын жасау, дайындау.
Топсеруеннің 10 ережесі
1. Топсеруен тәрбие жұмысының бір бөлігі.
2. 2.Топсеруеннің мақсаты болуы.
3. 3. Жазғы демалыс Балдәурен лагерінің жұмыс жоспарына сай жүргізу
4. 4.Барлық бала қамтылуы керек, оларда төсбелгісі болсын.
5. 5.Топсеруенге баратын жер экологиялық соқпақ көрсетіліп, таныстырылғаны дұрыс.
6. 6.Топсеруен уақыты- қай уақыттан, қай уақытқа дейін екендігі айтылуы керек.
7. 7.Топқа бөлу, топ басшысы болуы керек.
8. 8.Ждол дәрігері болу жөн.
9. 9.Ата- ана хабардан борлғаны дұрыс.
10. 10.Тағам 1 тәулікке арналған болуы керек.
Топсеруеннің қауіпсіздік ережесі:
1.Балаларға ағаштан, биіктен секірме- деп ескерту.
2.Бірден көрген нәрсесіне тарпа бас салмау керектігін балаларға айту.Топ жетекшісінің нұсқауын күту.
3.Өз тобындағы балардың жүзін, атын бала білуі керектігі айтылсын.
Топсаяхат түрлері
Тірі табиғат аясындағы топсаяхат. Тәрбиеші тірі табиғат мүйісіндегі жұмысты ұйымдастыра отырып, балалардың білімін байытады және кеңейтеді, олардың осімдіктер мен жануарларды күтуге қажетті практикалық іскерлігі мен дағдыларын қалыптастырады. Бұлар жоғарғы топтарда және одан кейінгі өмір тәжірибесінде кәдеге асады.
Тірі табиғат мүйісі үшін арнаулы жай болмаған жағдайда ең қажетті бөлме өсімдіктерін (агава, алоэ, аспагарус, бальзамин, бегония-рекс, глоксиния, кактустар, тасжарғыш,кливия, пеларгония, традесканция, фукция т. б.) тікелей сынып бөлмесінде арнаулы тіректерге орналастыруға болады. Бұл өсімдіктерден олардың негізгі бөліктерін, көбею жолдарын, қоршаған ортаға бейімделулерін көрсетуге балаларды жер шарының әр тараптарының өсімдік әлемі өкілдерімен таныстыруға болады.
Табиғат байлытарын қорғау және оны тиімді пайдалану жөнінде алға қойылған маңызды міндеттердің бірі ғылыми тұрғыда негізделген ұсыныстарды жасау үшін табиғи экологиялық жүйені қосымша түрде терең оқып, білу болып табылады.
Балалардың сезімі мен сенімін дамытып, оларды парасаттылыққа тәрбиелеуге экологиялық тұрғыда тәрбиелеудің маңызы зор. Балалардың мейірімділік, қайырымдылық, аяушылық, мүсіркеушілік және басқа гуманистік ерекшеліктерін дамыту бағытында табиғатпен сырласуы жеткіліксіздеу болса, олар парасаттылың тәрбие алуда белгілі бір мөлшерде қысым жасау мен шектеушілікке душар болады. Табиғат, кеңес жазушысы С.Залыгиннің сөзінен айтқанда, адамның "ар-ұят санаспауына табиғатты үнемі ана ретінде еске алып отыруына" көмектеседі".
Балаларды табиғатпен тікелей және әрекет үстінде таныстыру. Көрнекілік арқылы балаларды табиғаттың айқын, нақты нысандарымен таныстыру. Көрнекіліктің баланың ақыл ойының дамытудағы алға қойған мақсатқа жетудегі маңызы: сұрақтар беру, байқап зерттеу, салыстыру, ұқсастықтарын, айырмашылықтарын табу, түр- түсін анықтау.
Топсаяхатқа шығу уарқылы балалар бақылаыу жүргізеді. Жекеше және топпен бірге бақылау, дүркін- дүркін бақылау, ұзақ уақыт бақылау. Өсімдіктер, жануарлар тіршілігін олардың өсуі, дамуы. Қысқа мерзімді бақылау.Өсімдіктер мен жануарлардың көптүрлілігін, өлі табиғат обьектілерінің түр түсін, қасиетін, басты белгілерін сапасын танып білуде- қысқа мерзімнің маңызы.
Бақылау жүргізу жолдары. Бақылау обьектілерін қорытындылау. Бақылаудың мақсаты мен міндеттері. Бақылаудың жүйелілігі. Бақылау барысында және нәтижесінде алған білімдерін қорытындылау. Әртүрлі топтпрға бақылауды ұйымдастыру, жүргізу.
1.2 Топсаяхаттарды туралы түсінік және топсаяхатқа шығу
Дүниетануды оқытуда топсаяхаттардың маңызы зор. Саяхаттар, балалар мен жасөспірімдер, сонымен қатар теменгі және орта мектеп жасындағылар туристік саяхаттарға қатысқан уақыттары ұйымдастырылады. Осындай серуендер олардың денсаулығын сауықтыру, түсініктерін жақсарту және тәрбиелік мақсатында өткізіледі. Естиярлар тобындағы балаларға арналған туристік серуендерінің узақтығы 1-1,5 сағ. аспауы керек, ересектер тобындығы балалар үшін 3 сағ. дейінгі көлемде. Серуендеуге шығар алдында оған қатысушыларға арнайы тапсырыс беріледі: демалатын жерлерді жайғастыру, табиғат көріністеріне кеңіл аудару, жайғасқан жерлерін анықтау
Топсаяхат оқушылардың зерттейтін обьектілері мен құбылыстарын табиғи немесе қолдан тудырған жағдайда тікелей қабылдауына негізделеді.
Топсаяхат - сабақ түрі, мұнде балалар табиғатпен шынайы түрде танысады. Топсаяхаты кезінде балалардың таза ауада болуы, далада хош иісті, көз тартар әдемі гүлдер арасында қыдыру - терең ой, ширақ қозғалыс, көтеріңкі көңіл күй тудырып, оларды жан-жақты үйлесімді етіп тәрбиелеуге ықпал етеді.
Топсаяхаты кезінде балаларға ауа-райын, маусымдық өзгерістерді, өсімдіктердің өсуін байқатады, табиғат материалдарын пайдалана отырып түрлі ойындар ұйымдастырылады. Балалар табиғат заттарының қасиеттерімен (су-сұйық, мұз-әйнек тәрізді) танысады.
Топсаяхаттарының танымдық және тәрбиелік үлкен мәні бар. Олар оқушылардың білімдерін кеңейтеді. Балалар табиғат обьектілерін табиғи ортада көреді, барлық обьектілердің және құбылыстардың бір-бірімен байланыстылығын анықтайды. Топсаяхат кезінде тек түсіндіріліп немесе зерттеп қою ғана емес, олардың әсемдік образды сөздер, теңеулер салыстырулар арқылы ұғымын кеңейту керек.
Балалардың ойлау тұтастығын яғни, табиғатты қорғау көзқарасын дамыту үшін жыл мезгіліне сай жүйелі, мақсат міндеті айқындалған экологиялық тәрбие жұмысын оқу жылының өн бойында жүргізіліп отырады. Экологиялық тәрбие берудің басты мақсаты бала бойында азаматтық борыш, ғылыми білім, көзқарас пен сенім жүйесін орнықтыру болып табылады. Бұл қоршаған ортамен қарым-қатынаста тәртіптілік, ұқыптылық ережелерін орындау, табиғатты аялап, оған қамқорлық таныту қабілетін дамытуға негізделген. Экологиялық тәрбие жұмысын осындай міндеттерді атқарта отырып, жүзеге асырады.
Мысалы:
* Балаларды өсімдіктер мен жануарларды күтіп-бағуға балу,
Олардың бойында қабілет пен икемділікті орнықтыру;
* Табиғаттың сан-алуан сырлары мен байлықтары жөнінде
эстетикалық және ұлтжандылық сезімдерін дамыту;
* Табиғатта барлық нәрсенің бір-бірімен өзара байланысты
Болатынын түсіндіру және осы байланысты күнделікті өмірде
Ескеру қажеттігін үйреніп отыру.
Топсеруенге шығу
Топсеруенге шығу үшін негізгі нәрсе-дайындық, оның жүйелі өтуі, қызықты болуы.Қызықты, дұрыс ұйымдастырылған топсеруен жеке тұлғаның дамуына үлкен ықпал етеді:
-Ақыл-ой тәрбиесінің дамуына (алған білімдерәін, табиғаттан да алуға, яғни үйрену)
-Еңбек тәрбиесі (орманда отырып демалатын орынды қалыпқа келтіру кезінде, өзіне қажетті заттарды алып жүру ,еңбекқор болуға)
Эстетикалық тәрбие ( табиғаттың сұлулығын бағалай білуге т.б)
-Этикалық тәрбие (қоршаған ортаны қорғау, аялауға, сүюге т.б)
-Дене тәрбиесі шаршандыққа қимыл-қозғалысының дамуына т.б)
-Салауатты өөмір сүруге ( аурудың алдын алуға,, табиғат аясында шынығуға т.б)
-Топсеруен ұыймдастырылған , ұжымдық түрде болғаны жөн. Балалардың ықпалы мен қызығушылығы болғаны дұрыс.Олар, яғни балалар өздері топсеруенге бараыйқшщы! Дегні, өте дұрыс.
Сұлулықты, аспан, су, жапырақ түстерінің алуандығын көре білмейді. Табиғат балаға күнделікті әсер етеді. Бірақ балалар көп нәрсені байқай бермейді, үстірт қабылдайды. Табиғат сұлулығы рұхани қайырымдылыққа тәрбиелеуде үлкен рөл атқарады, яғни, балаларды мейірімділікке, адамгершілікке, жақын адамдарға қамқор бола білуге көмектеседі. Балар үшін табиғат - бұл әр түрлі табиғат құбылыстарды танудың және сөздік қорын байыту көзі. Бұл - балалардың сөйлеу және ойлау қабілетінің дамуына ең қолайлы және пайдалы фактор. Табиғат баланың тұлғалық қалыптасуына зор ықпал етеді. Баланың қандай болып өсуі - бізге, ерексектерге байланысты. Балалар үйі балаларының экологиялық тәрбиесі алуан түрлі ықпал ету құралдарының көмегі арқылы іске асырылады:
1. саяхат;
2. мұражайларға бару;
3. мақсаттық серуендеу;
4. телебағдарламалар, бейнефильмдер;
5. табиғат туралы көркем әдебиеттер;
6. суреттерді, фотосуреттерді, иллюстрацияларды тамашалау;
7. музыка тыңдау;
8. дидактикалық ойындар, мақалдар, мәтелдер;
9. "Экознайка" қалалық жарысына қатысу.
Ересек және даярлық жастағы балалар "тірі" және "өлі" табиғат деген түсініктермен таныс. Экологиялық тәрбиелеу бойынша балалармен жұмыста экологиялық қауіпсіздікке көп көңіл бөлінеді. Педагогтармен "Балаларымыздың қауіпсіздігі мен денсаулығы"тақырыбында педагогикалық кеңес жүргізілді. Педагогикалық кеңеске даярлық тобының педагогтары бізді қоршаған ортада балалардың қауіпсіздігін сақтау бойынша сабақтар жүргізді. Әрбір топта әр түрлі жағдайларды модельдеу үшін құралдар дайындалып ресімделген болатын. Балалар экологиялық ертегілерді, тақпақтарды, әңгімелерді, жұмбақтарды тыңдауды, өз ойларымен бөлісуді жақсы көреді. Балалармен сабақ баланы бізді қоршаған ортаның жағдайы әрбір адамға байланысты екендігін сендіруге көмектеседі. [3]
Мектепке дейінгі жастағы балаларға адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынасты анықтайтын экологиялық тәрбие беруге байланысты мектепке дейінгі тәрбие мекемелердің алдында негізінен мына төмендегі міндеттер тұр. Атап айтқанда:
-педагогикалық мамандардың экологиялық тәрбие беру жөнінде білім деңгейін көтеру;
-балаларды айналамен таныстырудың бағдарламасын олардың ата-аналарына насихаттау;
-әртүрлі жастағы балалар топтарындағы оқу-тәрбиелік жұмыстар;
Қоршаған ортаны аялауға деген адамның саналы көзқарасын қалыптастыру оның бала кезінен ерте басталуы тиіс.
Баланың дүниеге келгеннен кейінгі алғашқы 7 жылы оны тәрбиелеу мен оқытудағы ең басты кезең болғандықтан оны ескерусіз өткізіп алуға болмайды. Баланың болашағы сол кезеңде алған тәрбиесіне өте байланысты. Олай болса, адамзаттың рухани және материалдық жағдайы осы кезеңде алған тәрбие негіздеріне тәуелді.
Сұлулыққа тәрбиелемей тұрып жақсы ниеттегі, адамгершілігі бар, шығармашылықпен жұмыс істейтін адамды қалыптастыру мүмкін емес. Сұлулық бала бойында қуаныш сияқты ең жақсы сезімдерді тудыра отырып, баланың белсенді түрде шығармашылықпен жұмыс істеуі мен денсаулығына оң ықпалын тигізеді. Бірақ бала мұның бәрін сезіну үшін сұлулықты өз көзімен көріп, оны қабылдай білуі керек.
Балалар тәрбие арқылы, ересектердің өнегесі арқылы дүниені таниды, көруді, сезінуді, тыңдауды үйренеді... Тәрбиелеуші жақсы өнегені беруге неғұрлым қабілетті болсақ, балада соғырлым көбірек үйренеді.
Баланың өміріндегі алғашқы қабылдаған қуанышты сәттер оның болашақтағы өміріне жағымды бағыт бере отырып, өмір бойы есінде қалады.
Жаңа ғасырда табиғатсыз баланы тәрбиелеуді көз алдымызға елестете аламыз. Сондықтан да балабақшамыздағы тәрбие ісінің негізгі міндеттерінің бірі - Балаларды айналамен таныстыра отырып, оларға экологиялық тәрбие беру болып табылады. Баланы өз туған өлкесінің табиғатын сүюге, оны аялай білуге, оны қорғауға қызығушылығын арттырып, жауапкершілігін күшейтуге, табиғатпен бірге өмір сүретінін сезінуге үйрету мақсат.
Балалармен жұмыс істеу барысында сабақ өтілетін бөлме ғана емес, сонымен қатар мекеме ораласқан ғимарат та әсем болуы керек. Егер балалар сұлулықты өмірден өз көздерімен көре отырып, оның өмірімен байланысын сезіне білсе, онда олар сұлулықтың бар екеніне сенеді.
Балаларды табиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу барысында оларды сұлулықты көріп қана қоймай, сол сұлулық жолында еңбектене білуге үйретудің маңызы зор.
Біз табиғи факторлар - су, ауа, күнді қолдана отырып экологиялык тәрбие меселелерін шешеміз.
Балаларды өсімдіктер және жануарлар әлемімен таныстыру арқылы, оларды күтіп-баптаудың жолдарын үйрете отырып, оларды аялай білуге тәрбиеленміз. Балалар тірі және өлі табиғат арасында, тірі организм мен олардың өмір сүру ортасындағы байланыстарды орнатуды үйренеді.
Бала дүниеге келгеннен бастап табиғатпен байланыста болады.
Табиғат - баланың ақыл-ойының балалық деңгейден нақты түсініктер бойынша қалыптасқан жоғары деңгейге жеткізетін қор болып табылады. Ол әртүрлі табиғи құбылыстарды жете түсінуді өз ойын жеткізе білу өнерін бірге дамытады.
Табиғатты танып, білу - мектепке дейінгі жастағы баланың бойында табиғатпен эстетикалық қарым-қатынас жасаудың базасын құрайтын экологиялық тәрбиені бере отырып, сонымен бірге оны қорғай, аялай білуге үйретеді.
Мектепке дейінгі жастағы балаға экологиялық мәдениеттің алғашқы түсініктерін қалыптастыру үшін:
1.Мектепке дейінгі мекемелерде балаларға экологиялық тәрбие берудің алғы шарттарын құру;
2. Балалардың экологиялық сауығуының дамуы үшін атқарылатын жұмыстарға көгалдандырылған зоналар құру және ұйымдастыру;
З.Тірі объектілерді күтіп-баптауға қолайлы ортаны іс жүзінде құру үшін іс-шаралар ұйымдастыру;
4.Сабақта көркем құралдарды, әдістемелік және материалдық құралдарды, ойындарды, ойыншықтарды, түрлі ертегілер кейіпкерлерін жүйелі түрде қолдану;
5.Педагог мамандардың білім деңгейі мен олардың біліктілігін арттыру. Тәрбиеші - педагогикалық үрдістің ең басты тұлғасы және экологиялык тәрбие берудегі шешуші фактор болып табылады. Ол экологиялык ақпараттар және арнайы материалдармен кең көлемде таныс болуы тиіс, сонымен қатар балаларды тәрбиелеу тәсілдерін қолдана білуі керек. [4. 20]
Бала жүрегіне табиғаттың әсері өте зор, сол себептен де ол тәрбиелеу мен дамыту әрекетінде кеңінен пайдаланылады. Дегенмен, табиғат өздігінен бала бойына қажетті жеке тұлғалық сапаларды қалыптастыра алмайды, оған міндетті түрде ересектер тарапынан басшылық жасау қажет. Балалардың табиғатқа қызығушылығы оның құбылыстары арасындағы өзара байланыс пен олардың пайдасын жете түсінгенде ғана арта бастайды.
Мектеп жасына дейінгі ересек топ балаларының табиғатқа қарым-қатынасын бақылау барысында біздің байқағанымыз: табиғат құбылыстарының барлығы тең дәрежеде балаларды қызықтыра алмайды. Мысалы: табиғаттың кейбір құбылыстары, өзінің қабылдауға жеңілдігіне қарамастан, балалардың сәндік ою-өрнектерін жасау әрекетіндегі еңбектерінде мүлдем көрініс таппады деуге болады. Сондай-ақ солар шеңбері, жұлдыздар, найзағай, толқын, ай т.б. бейнелеуге де жете көңіл бөлмегені байқалды. Табиғаттың нақ осы құбылыстары мен обьектілері қазақ халқының күнтізбесінің негізіне жатады, ал жұлдызды аспан сырын жете ұғыну көшпелі өмір тіршілігі үшін аса кажет болды.
Қиырсыз кең байтақ далада үнемі көшіп-қонып өмір сүру адамдардан кеңістікті жақсы бағдарлай білуді және жұлдыздар көмегімен құдықтар мен қоныс жайылымдар жолдарын дәл таба білуді талап етті. Көптеген көшпенділер негізгі аспан жұлдыздарын білумен қатар, ауа-райын да алдын-ала болжай алды. Бұл маусымдық жұмыстармен дұрыс жоспарлауға көп септігін тигізді. Айдың тууы мен аяқталуына орай күндізгі уакыт аспанда күннің орналасуына қарай бағдарланды.
Бұдан шығар қорытынды - біздің ата-бабаларымызды өмірдің өзі табиғатты, оның құбылыстарын жетік танып білуге тәуелді етсе, ал балалардың табиғат заттары мен құбылыстарын сәндік бейнелеу әрекетінде пайдалана алмауы тәрбиешілер жұмысының кемшілігінің көрінісі болып табылады. Сол себепті ересектер тобы балаларының жас ерекшелігін есепке ала отырып, қазақтың халыктық сәндік-қолданбалы өнерімен таныстыру барысында өлі табиғатқа қызығушылығын қалыптастыру қажет. Халықтық өнердің ою-өрнектік негізі мектеп жасына дейінгі балалардың қабылдауына және шығармашылық іс-әрекетінде бейнелеуіне ыңғайлы да лайықты.
Қазіргі уакытта Қазақстан Республикасының ' 'Мектепке дейінгі тәрбие тұжырымдамасында" және жаңа бағдарламаларға сәйкес ересек топ балаларының алдына іскерлік-дағдыларды одан әрі жетілдіре түсу, оны халықтық сәндік ою-өрнекті бейнелеу әрекетіне пайдалану, сәндік-қолданбалы өнермен таныстыру, оның негізінде табиғатпен тығыз қарым-қатынасқа тәрбиелеу міндеттері қойылып отыр.
Балалармен жүргізілетін негізгі жұмыстарды төмендегіше топтауға болады:
- балаларды сәндік - қолданбалы өнермен таныстыруда берілетін табиғат заттары мен құбылыстары элементтерінің алуан түрлілігін анықтау арқылы ұйымдастыру;
- өлі табиғат заттары мен құбылыстарының мәні, сондай-ақ олардың адам өміріндегі маңызы жайлы бала түсінігін қалыптастыру;
-мектеп жасына дейінгі балаларды ұлттық әшекей элементтерімен таныстырудың бірізді жүйесін жасау;
-сәндік әшекейлерді жасау әрекетінде - практикалық іскерлік пен дағдыларды қалыптастыру.
Балаларды табиғат құбылыстарымен және оны сәндік әшекейлер жасау әрекетінде бейнелеу ісі тиімді әдіс-тәсілдерді пайдалану жолдары арқылы жүзеге асады. Оның ішінде белгілі бір түсінікті бала санасына бейнелі жеткізетін көркем сөздің алар маңызы ерекше. Бұл орайда, баланың қабылдауына қызғылықты да жеңіл тиетіні - жұмбак.
Тақпақ, мақал-мәтел, жұмбақ, жаңылтпаштарды тиімді пайдалану жаңа білімді игеру үрдісін жеңілдете түседі.
Табиғатқа қызығушылықты қалыптастыру және оны сәндік әшекейлеу әрекетінде пайдалана білудің шешуші міндеттері мыналар:
- балалардың табиғат құбылыстарының өзара байланысын пайымдай білуі және себеп-салдарын анықтауы;
- әртүрлі әдіс-тәсілдер және әрекет түрлерін пайдалану арқылы мектеп жасына дейінгі балалардың табиғатты танып-білуге ұдайы қызығушылығын қалыптастыру;
-тәрбиешілердің жаратылыстану ғылымдарының негіздерін және оны лайықты түрде бала санасына жеткізу әдістемесін білуі.
Балалардың табиғатқа қызығушылығын тәрбиелеуде оның обьектілерімен және құбылыстарымен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz