Салааралық байланс және халықаралық сауда моделі

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ. Модельдеу. Өндірістік және экономикалық үрдістерді модельдеу
1 ЖАЛПЫ БӨЛІМ
1.1. Салааралық баланс пен халықаралық сауданың моделі
1.2. Салааралық баланстың сызбасы
1.3. Байланыстырушы және экономикалық салалар
1.4. Математикалық модельдің салааралық балансы
1.5. Еңбектің салааралық балансы
2 АРНАЙЫ БӨЛІМ
2.1 Есептің қойылымы
2.2 ДЭЕМ де алгоритмді жүзеге асыру
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Модель дегеніміз объектінің (жүйенің) белгілі бір өзара байланыстары бар және оның қызметі мен дамуын сипаттайтын элементтер комплексінің шартты бейнесі. Модель үрдістің мағынасын жинақты түрде сипаттауға көмектеседі. Құрылған модельден зерттелетін үрдістердің мазмұнын көруге болады. "Модель" дегенде, әдетте, біздің ойымызға адам арнайы жасамақшы болған белгілі бір шынайы нәрсенің немесе жүйенің, құрылғының, шығарманың, сипаттаманың кішірейтілген үлгісі келеді.
Модельмен эксперимент жасау арзанға түседі әрі ыңғайлы. Қазір оларды жасауға компьютер қолданылады. Компьютерді пайдаланып ғалымдар күрделі ақпараттық модельдер жасайды.
Экономикалық-математикалық модель (үлгі) жасау. Экономикалық-математикалық модельдер жүйе жағдайын болашақты жоспарлау мен болжауға пайдаланады. Мұндай жағдайда модель оның негізінде қойылған белгілі бір алғы шарттарға сәйкес экономикалық үрдістердің ағымын көрсетеді. Жоспарлау мен болжау модельдерінде алғышарттарды дұрыс таңдау ерекше маңызды роль атқарады. Модель есептің шарты дұрыс қойылған кезде ғана нақты жүйелердің құрылысы мен функциясын дұрыс сипатайды.
Экономикалық жүйені белгілі бір үлгіге түсіру өте күрделі де қиыи міндет. Экономикалық жүйенін жекелеген элементтерін жан-жақты талдап, экономикалық зандарды топшылап, оларға түрлі ат қоюға болады. Бірақ казіргі таңда бұл ғылымға жеткіліксіз, экономикалық теорияны практикада пайдалану үшін экономикалық-математикалық модельдер қажет, оларды пайдалану арқылы ғана экономиканың жағдайын түсінесің, оган «диагаоз» қойып емдеу әдістерін анықтай аласың, белгілі мерзімнен кейін экономикада не болатынын қабылдаған шешімдерінің әлеуметтік-экономикалық нәтижесі қандай екенін дәлелдеп айтуға мүмкіндік туады. Экономикаиы математикалық модельдеу өте киын іс
Экономикалық жүйелердің сипаттаулы моделі есептерді математика-лық формула түрінде көрсетеді және жүйе жағдайы мен оның элементтерінің байланысын тереңірек ұғып үйренуге қолданылады.
Оптималды модельдерде экономикалық есептің мағынасы математикалық формула түрінде жазылады және ең тиімді шешімі табылатын шарт функция түрінде көрсетіледі. Бұл модельдер белгілі бір алғашқы мәліметтер бойынша есеп шартын қанағыттандыратын көптеген шешімдер және оптималдықтың критерийіне сәйкес тиімді шешім алуға мүмкіндік береді. Мұндай модельдерге өндірістік программаны оптималдау, кесіп-пішуді оптималдау, қоспа компоненттерін оптималдау, кәсіпорынды орналастыруды оптималдау, көлік есептерінің модельдері жатады.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Таха Х. Введение и исследование операций .Т. 1,2. М. Мир. 2002г .;
2. Экономика математические методы и прикладные модели. Под редакции Федосеева В.В. М. ЮНИТИ. 2003г.;
3. Оспанов С.С. Экономико- математические методы. Алматы. 2006г.;
4. Сабитова Х.К. . Экономико- математические методы. . Алматы. 2003г.;
5. Шелобаев С.И. Математические методы и модели в экономике , финансах , бизнесе М. ЮНИТИ. 2000г.;
6. Сабитова Х.К. . Экономико- математические методы. . Алматы. 2003г.;
7. Устенова О.Ж. Моделирование производственных и экономических процессов.Алматы. ОАТЭК. 2004г.;
8. Нусупбеков С.И. Устенова О.Ж. Математические методы моделирования экономических систем. Алматы.ЭВЕРО.2002г.;
9. Орлова И.В., Половников В.А. Экономико-математические методы и модели: компьютерное моделирование.Москва. Вузовский вестник.2007г
10. Житников С.А. Биржанова З.Н. Аширбекова Б.М. Экономико- математические методы и модели : Учебное пособие . Караганда , издательствоКЭУ,1998г.;
11. Замков О.О. Толстопятенко А.В. Черемных Ю.Н. Математические методы и модели в экономике. М. ДИС,1997г.;
12. Калинина В.Н. Панкин В.Ф. Математическая статистика.М:1998г.;
13. Колемаев В.А. Математическая экономика.М.1998г.;
14. Кремер Н.Ш. Путко Б.А. Тришин И.М. Фридман М.Н Исследование операций в экономике . Учебное пособие.М: Банки и биржи,ЮНИТИ,1997г.;
15. Кузнецов Ю.Н. Кузубов В.И. Волощенко А.Б. Математическое программирование. М:Высшая школа, 1998г.;
16. Макконел В.Н Брю Л. Экономикс.М.1992г.;
17. Малыхин В.И. Математические моделирование экономики. М: 1998г.;
18. Мельник М.М. Экономико- математические методы в планировании и управлении материально-техническим снабежением.М: Высшая школа.1990г.;
19. Статистическое моделирование и прогнозирование.(Под ред. А.Г.Гранберга) М.: Финансы и статистика. 1990г.;
20. Статистическое моделирование и прогнозирование.(Под ред. А.Г.Гранберга)М.: Финансы и статистика. 1990г.;
21. Цхай С.М. Задачи календарного планирования на сети сложной структуры. Новосибирск. Издательство НГУ. 1991г.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ
4
1 ЖАЛПЫ БӨЛІМ

1.1. Салааралық баланс пен халықаралық сауданың моделі
5
1.2. Салааралық баланстың сызбасы
10
1.3. Байланыстырушы және экономикалық салалар
12
1.4. Математикалық модельдің салааралық балансы
14
1.5. Еңбектің салааралық балансы
17
2 АРНАЙЫ БӨЛІМ

2.1 Есептің қойылымы
20
2.2ДЭЕМ де алгоритмді жүзеге асыру
20
ҚОРЫТЫНДЫ
23
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
24

КІРІСПЕ

Модель дегеніміз объектінің (жүйенің) белгілі бір өзара байланыстары бар және оның қызметі мен дамуын сипаттайтын элементтер комплексінің шартты бейнесі. Модель үрдістің мағынасын жинақты түрде сипаттауға көмектеседі. Құрылған модельден зерттелетін үрдістердің мазмұнын көруге болады. "Модель" дегенде, әдетте, біздің ойымызға адам арнайы жасамақшы болған белгілі бір шынайы нәрсенің немесе жүйенің, құрылғының, шығарманың, сипаттаманың кішірейтілген үлгісі келеді.
Модельмен эксперимент жасау арзанға түседі әрі ыңғайлы. Қазір оларды жасауға компьютер қолданылады. Компьютерді пайдаланып ғалымдар күрделі ақпараттық модельдер жасайды.
Экономикалық-математикалық модель (үлгі) жасау. Экономикалық-математикалық модельдер жүйе жағдайын болашақты жоспарлау мен болжауға пайдаланады. Мұндай жағдайда модель оның негізінде қойылған белгілі бір алғы шарттарға сәйкес экономикалық үрдістердің ағымын көрсетеді. Жоспарлау мен болжау модельдерінде алғышарттарды дұрыс таңдау ерекше маңызды роль атқарады. Модель есептің шарты дұрыс қойылған кезде ғана нақты жүйелердің құрылысы мен функциясын дұрыс сипатайды.
Экономикалық жүйені белгілі бір үлгіге түсіру өте күрделі де қиыи міндет. Экономикалық жүйенін жекелеген элементтерін жан-жақты талдап, экономикалық зандарды топшылап, оларға түрлі ат қоюға болады. Бірақ казіргі таңда бұл ғылымға жеткіліксіз, экономикалық теорияны практикада пайдалану үшін экономикалық-математикалық модельдер қажет, оларды пайдалану арқылы ғана экономиканың жағдайын түсінесің, оган диагаоз қойып емдеу әдістерін анықтай аласың, белгілі мерзімнен кейін экономикада не болатынын қабылдаған шешімдерінің әлеуметтік-экономикалық нәтижесі қандай екенін дәлелдеп айтуға мүмкіндік туады. Экономикаиы математикалық модельдеу өте киын іс
Экономикалық жүйелердің сипаттаулы моделі есептерді математика-лық формула түрінде көрсетеді және жүйе жағдайы мен оның элементтерінің байланысын тереңірек ұғып үйренуге қолданылады.
Оптималды модельдерде экономикалық есептің мағынасы математикалық формула түрінде жазылады және ең тиімді шешімі табылатын шарт функция түрінде көрсетіледі. Бұл модельдер белгілі бір алғашқы мәліметтер бойынша есеп шартын қанағыттандыратын көптеген шешімдер және оптималдықтың критерийіне сәйкес тиімді шешім алуға мүмкіндік береді. Мұндай модельдерге өндірістік программаны оптималдау, кесіп-пішуді оптималдау, қоспа компоненттерін оптималдау, кәсіпорынды орналастыруды оптималдау, көлік есептерінің модельдері жатады.

1 ЖАЛПЫ БӨЛІМ

1.1 Салааралық баланс пен халықаралық сауданың моделі

Баланстық модельдер түсімнің бастауларын қандай да бір қолдану бағыттарының игіліктерімен салыстырады. Мысалы, егер қандай да бір кезеңдегі дәнді баланс туралы айтсақ, дәннің әр түрлі бастаулардан (егіс, резервтер, импорт) түсімінің оның әр түрлі бағыттағы (тұрғындардың жабдықтары, мал шаруашылығы, бос қорлардың толықтырылуы, экспорт) шығынымен салыстырылуы ескеріледі. Қаржы қорларының пайда болу көздері мен олардың жұмсалу бағыттарын көрсететін мемлекеттік бюджет те баланс болып есептеледі. Егер шығындар кірістен асып түссе, тапшылық болып есептеліп, оны жоюдың жолдары көрсетілу керек, ал егер кіріс шығыннан асып түсетін болса, қорларды толтыруға қолданылатын бюджет профициті болады.
Елдің экономикасының анализі үшін жалпы, өнімді бөлу мен өндірістің салааралық балансы құрайды. Халық шаруашылығы n саланың жиынтығын көрсетеді. Баланста көрсетілген саланың мөлшері талдап көрсету деңгейіне тәуелді әр түрлі болуы мүмкін, мысалы тек үш саланы қарауға болады: өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, құрылыс. Шынайы экономикалық зерттеу-лерде сала мөлшері бірнеше жүздікті құрай алады.
Баланстық әдіс оны математикалық формада көрсетіп, экономикалық зерттеулердің негізінде орындаған В.В. Леонтьевтің жұмыстарында қарқын-ды дамыды. Заманауи салааралық баланс моделінің авторы (ағылшын тілдес елдерде ол input-output analysis деп аталады) В.В. Леонтьев (1906-1999). Ол 1925-1928 жылдары Санкт-Петербург университетінің қоғамдық ғылым факультетін бітіріп, Берлинде өмір сүрді. Кейіннен АҚШ-на көшіп кетеді. Леонтьевтің The Structure of American Economy (Америка экономикасының құрылымы) атты кітабы 1941 жылы жарық көрді.
1973 жылы Леонтьев экономикадан шығындар - шығарылым әдісін жетілдіру және оны маңызды экономикалық мәселелерді шешуде қолдану шығармасы үшін Альфред Нобель атындағы сыйақыны иеленді.
Леонтьевтің ұсынуы бойынша шығындар - шығарылым алгебралық теориясы, параметрлері өндірілетін өнім шығындарының коэффициенті болатын, сызықтық теңдеулер жүйесіне енгізілді. Леонтьев экономика сектораралық қатынастарды айқындайтын коэффициенттер (ағымдағы материалдық шығынның коэффициенттері) жеткілікті төзімді және оларды болжауға болатындықтан статистика бойынша бағаланатынын көрсетті, аса маңызды коэффициенттердің пайда болуын, бірінші кезекте міндетті түрде бақыланатын өзгерістерді маңызды деп тапты. Өлшемдердің қатысты қарапайымдылығы шығындар - шығарылым әдісінің үлкен аналитикалық және прогностикалық мүмкіндіктерін анықтады.
В.В. Леонтьев өз жұмыстарының бірінде АҚШ экономикасын 8 салалық моделімен зерттеді. Мысал үшін осы 8 саланы көрсетейік:
1. Азық-түлік пен дәрі-дәрмектер;
2. Маталар, киім, жиһаз;
3. Көлік және құрылғылар;
4. Көлік құрал-жабдықтары және тұрмыстық техника;
5. Құрылыс;
6. Металдар;
7. Энергия;
8. Химиялық өнімдер.
Әрбір сала өз өнімін өндіре отырып, өндірісте өзге саланың өнімдерін қолданады. өз кезегінде, берілген сала өндірген өнім алдағы өндіріс процесінде қолдану үшін басқа салаларға және өндірмейтін немесе соңғы қолданысқа түседі.
Саларалық баланс моделінің (басқа атауы - Леонтьев моделі немесе шығындар - шығарылым моделі) аса қарапайым нұсқасын қарастырайық.
Салааралық баланс есептік және жоспарлы болып бөлінеді. Мұндай баланстар мемлекет, аймақ және өндіріс үшін құрылады. Есептік салааралық баланс мемлекеттік жылдық есеп беру кезеңінде өнімнің шығарылу құрылымы мен қолданылуын көрсетеді. Жоспарлы салааралық баланс валдық ішкі өнім өндірісін жоспарлауда қолданылады. Кеңестік дәуірде мұндай жоспар мемлекеттік жоспарда пайдаланылған және директивті болып есептелген. Жапония, Франция, т.б. сияқты кейбір нарықтық экономикадағы мемлекеттерде мұндай жоспар жасалынады, бірақ индикативті болып есептеледі, яғни маңызды емес, қоғамдық көзқараспен мақсатталған экономикалық нысан.
Эффективті функционалданған экономика жеке сала арасында өзіндік балансты бағдарлайды. Мұндайда әрбір сала екіжақты қызмет атқарады: бір жағынан кейбір өнімнің өндірушісі, екінші жағынан - басқа сала өндірген өнімнің тұтынушысы.
Шығындар - шығарылым анализінің алгебралық теориясы, параметр-лері өндірілетін өнім шығындарының коэффицинеті болатын, сызықтық теңдеулер жүйесіне енгізілді.
Халық шаруашылығының барлық өндірістік секторы n таза салаға бөлінген дейік. Таза сала - бұл шартты түсініктеме - халық шаруашылығының кейбір бөлігі (мысалы, энергетика, машина құрастыру, ауыл шаруашылығы және т.б.). Төмендегі белгілеулерді енгіземіз:
xij - j-інші салада шығындалатын і-інші саладағы өнім мөлшері
хі - і өнімнің валдық шығарылымы деп аталатын берілген уақыт аралығындағы і-інші саладағы өнімнің көлемі
уі - і саласындағы өндірісітен тыс ортада қолданылатын өнімнің көлемі, соңғы қолданылғандардың көлемі
Zj - еңбекақы, таза кіріс пен амортизацияны қосқандағы, j-інші саладағы шартты түрдегі таза өнім
Барлық берілген көлемнің өлшем бірліктері табиғи (кубометр, тонна, дана және т.б.) және бағалы болуы мүмкін. Осыған байланысты табиғи және бағалы салааралық баланстар ажыратылады. Біз бағалы балансты қарастырамыз.
1-інші кестеде бағалы салааралық баланстың принципті сызбасы көрсетілген.
Біріншіден, баланс сызбасын баған бойынша қарай отырып, кез келген қолданыстағы саланың материалдық шығындарының қорытындысы және оның таза өнімі осы саладағы валдық өнімге тең деп нақты шешім қабылдауға болады. Қорыта келе сәйкесінше былай жазуға болады:

Xj=i=1nxij+Zj, j=1,n (1)

(1) арақатынасы материалдық шеңбердің барлық саласының өнімінің құнының құрамын қайтарушы n теңдеуден тұратын жүйені қамтиды.
Екіншіден, салааралық баланс сызбасына әрбір өндіруші сала үшін жол бойынша қарай отырып, сол немесе өзге саланың жалпы өнімі қолданушы саланың және айтылмыш саланың ақырғы өнімінің материалдық шығынының сомасына оның өнімінің тең екенін көруге болады:

Xi=j=1nxij+Yi, i=1,n (2)

(2) формуласы тұтыну бағытындағы материалдық өндіріс саласының өнімдерін тарату теңдеуі деп аталатын n теңдеуден тұратын жүйені суреттейді.
1-кесте
Өндіретін сала
Қолданыстағы салалар
Соңғы өнім
Валдық өнім

1
2
...
n

1
2
...
n
x11
x21
...
xn1
x12
x22
...
xn2
...
...
...
...
x1n
x2n
...
xnn
Y1
Y2
...
Yn
X1
X2
...
Xn
Таза өнім
Z1
Z2
...
Zn
i=1nYi=j=1nZj

Валдық өнім
X1
X2
...
Xn

i=1nXi=j=1nXj

Кестенің баланстық характері мынаны білдіреді:
i=1nYi=j=1nZj,
i=1nXi=j=1nXj

Салааралық баланстың экономика-математикалық моделінің негізін A=(aij) тікелей шығындар коэффициентінің матрицасы құрайды. аijтікелей шығындардың коэффициенті і-ыншы саладағы өнімнің қанша көлемі (егер тек тікелей шығындарды есептегенде) j-інші саладағы өнімнің өндіріс бірлігіне қажеттігін көрсетеді:

aij=xijXj, i, j =1, n (3)

Леонтьев моделін ары қарай қарастыру үшін екі маңызды тұжырым жасаймыз.
Бірінші, өндірістің құрылған технологиясын өзгеріссіз деп есептейміз. Мұндай жағдайда, A=(aij) матрицасы тұрақты.
Екінші бар технологияның линиядағысының сипатының постулат-тауында құралады, яғни j-інші саладағы Xj өнімнің кез келген көлемінің шығарылымы үшін і саладағы өнімнің aijXij мөлшерін жұмсау қажет, яғни материалдық шығындар өнімнің көлеміне пропорционал:

xij=aijXj (4)

(4)формуланы (2) баланстық арақатынасқа қойып, мынаны аламыз:

Xi=j=1naijXj+Yi5

немесе матрицалық формада:

X = AX + Y (6)

Бұл моделдің көмегімен жоспарлы есептің үш түрін орындауға болады:
oo әрбір саланың (Хі) валдық өнімінің моделіне көлем бере отырып, әрбір саланың (Үі) соңғы өнімінің көлемін анықтауға болады:

Y = (E - A)X(7)

oo барлық саланың соңғы өнімінің көлемін бере отырып (Хі), әрбір саланың валдық өнімінің көлемін анықтауға болады (Үі):

X = (E - A)-1 Y (8)

oo саланың қатары үшін және соңғы өнімнің көлемдерін барлық қалған салалар үшін валдық өнімнің көлемін бере отырып, бірінші саланың соңғы өнімінің мөлшерін және екіншісінің валдық өнімінің көлемін анықтауға болады.
(7) және (8) формулаларда Е - n-інші қатардағы бірлік матрица, ал (Е - А)-1 матрицасы (Е - А) матрицасына кері матрица. Егер (Е - А) матрицасын нөлге тең емес деп алсақ, онда бұған кері матрица анықталады. Бұл кері матрицаны B = (E - A)-1 арқылы белгілейміз, онда матрицалық формадағы (8) теңдеулер жүйесін мына түрде жазуға болады:

X AX (9)

В матрицасының элементтері толық шығынның коэффициенттері деп аталады. Олар і-інші саланың өнімінің бірлігін соңғы қолданыс шеңберіне шығару үшін j-інші сала өнімінің қаншасын өндіруге болатынын көрсетеді.
Егер өнімділік шарты орындалса, жоспарлы есептерді Леонтьев моделі бойынша өткізуге болады.
Егер теріс емес Х = 0 векторы бар болса, онда теріс емес А матрицасын өнімді деп атаймыз:

X AX (10)

(10) шарт соңғы өнімнің Ү 0 оң векторының салааралық баланс моделі үшін бар екенін білдіреді.
А тікелей шығын коэффициентінің матрицасы өнімді (нәтижелі)болу үшін төмендегі шарттардың бірінің орындалуы жеткілікті және қажетті:
1) (Е - А) матрицасы теріс емес қайтарымды, яғни оған кері (Е - А)-1 = 0 матрицасы бар;
2) Е + А + А2 + а3 + ... =k=0infinityAk матрицалық қатарының қосын-дысы (Е - А)-1 кері матрицасына тең;
3) А матрицасының λ модуль бойынша меншікті мағынасы, яғни λE - A = 0 характеристикалық теңдеуінің шешімі бірліктен кем;
4) (Е - А) матрицасының барлық басты минорлары, яғни матрицаның анықтауыштары осы матрицаның алғашқы жолы мен бағанының элементтері, 1-ден n-ге дейінгі қатарлар оң.
А матрицасының қарапайымдау, бірақ өнімділіктің жеткілікті шарттары оның өлшемінің шектеулі көлемі болып табылады, яғни А матрицасының элементтерінің қосындысының көлеміне әрбір бағанда: егер А матрицасының мөлшері 1-ден кем болса, онда бұл матрица өнімді. Қайталаймыз, берілген шарт тек жеткілікті және А матрицасы оның мөлшері 1-ден көп болғанда өнімді бола алады.

1.2. Салааралық баланстың сызбасы

Салааралық баланста ұлттық экономика өнімдерді, жұмыстар мен қызмет көрсетулерді сатудан түскен қаржы ағымдарымен өзара байланысқан таза салалардың қатарымен беріліп отыр. Таза салалар - бір немесе бірнеше біртекті өнімдердің өндірісін білдіретін шартты салалар.
Таза салалардың, өндірістік емес сфера және сыртқы әлемнің арасындағы экономикалық байланыстар өнімдерді өндіруде және жұмыстар мен қызмет көрсетулерді бөлуде төрт квадрантқа ыдырайтын МОБ кестесінің көмегімен құн тұрғысында беріледі. Өндірістің және өнімнің таратылуының салааралық балансының сызбасы 1 кестеде келтірілген. Әрбір сала баланста өндіруші ретінде де, қолданушы ретінде де көрінеді.
1 кесте. Салааралық баланстың сызбасы

Қолданылатын салалар
Соңғы өнім
Валдық өнім

1
2
...
n

Өндіруші салалар
1
2
.
.
.
n
x11
x21
.
.
.
xn1

x12
x22
.
.
.
xn2
...
...
.
I
.
...
x1n
x2n
.
.
.
xnn
Y1
Y2
.
II
.
Yn
X1
X2
.
.
.
Xn
Амортизация
c1
v1
m1
c2
v2
m2
...
III
...
cn
vn
mn
IV
Zi
Еңбекақы

Таза кіріс

Валдық өнім
X1
X2
...
Xn
Yi

Әртүрлі экономикалық мазмұнды иеленетін салааралық баланстың төрт бөлігін немесе квадрантын белгілейді.
І бірінші квадрант - салааралық байланыстың кестесі. xijшамасыj-іншісаланың өндірісіндегі материалдық шығындар ретінде қолданылатын і-інші саладағы өнімнің көлеміне тең. і-інші жолдағы элементтердің қосындысы j=1nxijөндірістік қолданысқа келіп түсетін і-іншісаладағы аралық өнімді көрсетеді.j-інші жолдағы элементтердің қосындысы і=1nxijj-інші саладағы материалдық шығындарды көрсетеді.
ІІ екінші квадрант - саланың соңғы өнімін қамтиды. Соңғы өнімде ағымдағы өндірістік қолданыстан тыс өнімнің бөлігі түсіндіріледі. Ол жеке және қоғамдық тұтынуда, бос қорлардың толтырылуында, қорда жинақтауда, шығындарды өтеуде қолданылады. Екінші квадрант ұлттық табыстың салалық құрылымын сипаттайды.
ІІІ үшінші квадрант - құнның құрамының тарапынан ұлттық табысты сипаттайды. Еңбек өтілінің және салалардың таза кірісінің қосындысы таза өнім немесе үстеме құн деп аталады. Амортизация мен үстеме құнның қосындысы Zj - ді білдіреді және шартты-таза өнім деп аталады.

Zj = cj + vj + mj , j=1, 2, ..., n

IV төртінші квадрант - үшінші квадрант жолы мен соңғы өнім бағаны-ның қиылысқан жерінде орналасқан. Оның толық сипатталуында ұлттық табыстың халықтың табыстарына соңғы үлесін көрсетеді, мекеме мен мемлекет тұтыну мен жинақтаудың қолдану бағыттарын көрсетеді.
Валдық өнім аралық және соңғы өнімнен тұрады. Кестені жол бойынша қосындылай отырып, төмендегі нәтижені аламыз:

x11+x12+...+x1j+...+x1n+Y1=X1x21+x2 2+...+x2j+...+x2n+Y2=X2 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...xi1+xi2+...+xij+...+xin+ Yi=Xi ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... xn1+xn2 +...+xnj+...+xnn+Yn=Xn (11)

Немесе қысқаша:

j=1nxij+Yi=Xi, i=1, n (12)

Бір жағынан, валдық өнім материалдық шығындар мен шартты-таза өнімді қамтиды, сондықтан, МОБ кестесінің бағандарын қосындылай отырып, мынаны аламыз:

i=1nxij+Zi=Xi, j=1, n (13)

(13) жүйедегі n теңдеуді көбейтеміз:

i=1nj=1nxij+i=1nYi=i=1nXi

Сонымен қатар, (13) жүйенің де n теңдеулерін көбейтеміз:

j=1ni=1nxij+j=1nZj=j=1nXj

Cоңғы екі теңдеудің оң жақтары бірдей, яғни, сол жақтары да бірдей деген сөз, бұдан:

i=1nYi=j=1nZj (14)

Яғни, халық шаруашылығының соңғы өнімінің қосындысы шартты-таза өнімнің қосындысына тең

1.3. Байланыстырушы және экономикалық салалар

Байланыстырушы салаларға табиғи монополиялар субъектілері тарифтерінің өзгеру ықпалын бағалау міндетін шешу үшін векторлы-матрицалық түрде жазылатын баға индексі ескеріле отырып МОБ теңдігі пайдаланылады:

p = ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.