Өнеркәсіптік кешендердің дамуын мемелекеттік реттеу негіздері
Жоғарыда айтылғандай, экономикалық өсудің материалдық – эаттық факторларын тиімді пайдалану – оны қамтамасыз етуде негізгі рөл атқарады. Бірақ, ол факторларды тиімді пайдалану ең алдымен өнеркәсіп өндірісін ұйымдасьыру және оның материалдық – техникалық базасының қалптасқан жағдайына байланысты. өйткені өнеркәсіп салаларында жалпы ұлттық өнімнің жартысына жуығы құрылады. Сонымен бірге, өнеркәсіптің материалдық өндіріс саласы ретіндегі басыңқы рөлі – оның халық шарушылығының басқа салаларын индустрияландырудың шешуші факторы екендігіне де байланысты.
Қазіргі кезде Қазақстан дамуында қандай ерекшеліктер бар?
Біріншіден, ол өз дамуында бұрынғы кезде қалыптасқан шикізаттық бағыттан арыла алмауы. Республика экономикасы өңдеуші салалардың нашар дамығандағынан көп жағдайларда ұтылып отыр. Сол себептен, республика өнеркәсібі сыртқы және ішкі нарықтарға бәсекелестікті көтере алатын өнім түрлерін ұсына алмайды. Соның салдарына, осы уақытқа дейін өнеркәсіп салаларының А және В топтарының арасында қалптасқан үйлесімдік ( диспропорция) сқталып келеді.
Екіншіден, республика өнеркісібінің негізгі қорларның (станоктар, жабдықтар, технологиялық желілер) моральді және физикалық тозу коэффициенті (0,4 – тен 0,7 – ге дейін) өте жоғары. Сол себептен, өнеркәсіп өнімдерінің үлкен білігің сапасы өте төмен, нарық қатынастарының дамуына байланысты ол өнімдер басқа елдердің өнеркәсіп өнімдерімен бәсекеге түсе алмайды.
Үшіншіден, индустриалды еңбекті ұйымдастыруда жіберілген қателіктер, оның қолайсыздығы мен жағымсыздығына байланысты өнеркәсіптік еңбектің мәртебесі төмендеуде.
Жоғарыда айтылған кемшіліктерге, республиканың өнеркәсіп кәсіпорандарына жете ойланылмай жүргізілген жекшелендіру шараларының жағымсыз жақтарын да қосуға болады.
Қазіргі кезде Қазақстан дамуында қандай ерекшеліктер бар?
Біріншіден, ол өз дамуында бұрынғы кезде қалыптасқан шикізаттық бағыттан арыла алмауы. Республика экономикасы өңдеуші салалардың нашар дамығандағынан көп жағдайларда ұтылып отыр. Сол себептен, республика өнеркәсібі сыртқы және ішкі нарықтарға бәсекелестікті көтере алатын өнім түрлерін ұсына алмайды. Соның салдарына, осы уақытқа дейін өнеркәсіп салаларының А және В топтарының арасында қалптасқан үйлесімдік ( диспропорция) сқталып келеді.
Екіншіден, республика өнеркісібінің негізгі қорларның (станоктар, жабдықтар, технологиялық желілер) моральді және физикалық тозу коэффициенті (0,4 – тен 0,7 – ге дейін) өте жоғары. Сол себептен, өнеркәсіп өнімдерінің үлкен білігің сапасы өте төмен, нарық қатынастарының дамуына байланысты ол өнімдер басқа елдердің өнеркәсіп өнімдерімен бәсекеге түсе алмайды.
Үшіншіден, индустриалды еңбекті ұйымдастыруда жіберілген қателіктер, оның қолайсыздығы мен жағымсыздығына байланысты өнеркәсіптік еңбектің мәртебесі төмендеуде.
Жоғарыда айтылған кемшіліктерге, республиканың өнеркәсіп кәсіпорандарына жете ойланылмай жүргізілген жекшелендіру шараларының жағымсыз жақтарын да қосуға болады.
Өнеркәсіптік кешендердің дамуын мемелекеттік реттеу негіздері.
Жоғарыда айтылғандай, экономикалық өсудің материалдық – эаттық
факторларын тиімді пайдалану – оны қамтамасыз етуде негізгі рөл атқарады.
Бірақ, ол факторларды тиімді пайдалану ең алдымен өнеркәсіп өндірісін
ұйымдасьыру және оның материалдық – техникалық базасының қалптасқан
жағдайына байланысты. өйткені өнеркәсіп салаларында жалпы ұлттық өнімнің
жартысына жуығы құрылады. Сонымен бірге, өнеркәсіптің материалдық өндіріс
саласы ретіндегі басыңқы рөлі – оның халық шарушылығының басқа салаларын
индустрияландырудың шешуші факторы екендігіне де байланысты.
Қазіргі кезде Қазақстан дамуында қандай ерекшеліктер бар?
Біріншіден, ол өз дамуында бұрынғы кезде қалыптасқан шикізаттық
бағыттан арыла алмауы. Республика экономикасы өңдеуші салалардың нашар
дамығандағынан көп жағдайларда ұтылып отыр. Сол себептен, республика
өнеркәсібі сыртқы және ішкі нарықтарға бәсекелестікті көтере алатын өнім
түрлерін ұсына алмайды. Соның салдарына, осы уақытқа дейін өнеркәсіп
салаларының А және В топтарының арасында қалптасқан үйлесімдік (
диспропорция) сқталып келеді.
Екіншіден, республика өнеркісібінің негізгі қорларның (станоктар,
жабдықтар, технологиялық желілер) моральді және физикалық тозу
коэффициенті (0,4 – тен 0,7 – ге дейін) өте жоғары. Сол себептен, өнеркәсіп
өнімдерінің үлкен білігің сапасы өте төмен, нарық қатынастарының дамуына
байланысты ол өнімдер басқа елдердің өнеркәсіп өнімдерімен бәсекеге түсе
алмайды.
Үшіншіден, индустриалды еңбекті ұйымдастыруда жіберілген қателіктер,
оның қолайсыздығы мен жағымсыздығына байланысты өнеркәсіптік еңбектің
мәртебесі төмендеуде.
Жоғарыда айтылған кемшіліктерге, республиканың өнеркәсіп
кәсіпорандарына жете ойланылмай жүргізілген жекшелендіру шараларының
жағымсыз жақтарын да қосуға болады.
Кезінде дағдарыстық жылодардың қиыншылықтарын бастан өткізген
алдыңғы қатарлы елдердің тәжірибесі өкіметтің дағдарыстық жағдайларда
белсенді түрде құрылымдық – инвестициялық, фискалдақ, монетарлық,
монополияға қарсы және баға саясаттарын жүргізу арқылы жалпы экономикалық
процестерді басқарудың өз қолына алатынын көрсетеді.
Өнеркәсіп орындарын мемлекет мешігінен алуды және жекешелендіруді
жасанда жеделдету мақсатында жүргізілген әкімшілік шаралар, күтілгендей,
бағалы және орны толмайтын табиғи – шикізат қорларын шетелге шығарудың
жаңа жолдарын ашты.
Егер, баяғы Одақ кезінде орталықтандырылған жоспар бойынша
Қазақстанның мұнайдың 70%, фосфориттер мен қара металдардың 45% - ға жуығы,
темір рудасының жартысынан жоғары бөлігі, синтетикалық каучуктың 90% және
түрлі- түсті металдардың 40% - ға жуығы сыртқа шығарылған болса, қазіргі
кезде республикаға тиімсіз көптеген бірлескен кәсіпорындардың әрекетіне
жекешелендірілген кәсіпорындардың“коммерциялық құпиясын” сақтауға
байланысты ол өнімдердің сыртқа шығарылған көлемдерін дұрыс анықтау қиын
болып отыр.
Қазіргі кезде Қазақстан республикасының өнеркәсібінің дамуында
қалыптасқан тенденцияларды толығырақ анықтау және түсіну үшін оның соңғы
он жылдағы дамуын сиптаттайтын негізгі көрсеткіштерге талдау жүргізейік.
Өнеркәсіптің ЖІӨ - дегі сыбағалық салмағы 1990 жылмен салыстырғанда 2000
жылы 20,5 пайыздан 31,9 пайызға дейін өсті.
Енді Қазақстан Республикасының өнеркісібінің дамуын сипаттайтын
негізгі көрсеткіштерге тоқталып кетейік (1-кесте).
1-кесте
Жалпы ішкі өнімнің құрылымы*
1990 1995 2005
ЖІӨ барлығы 100 100 100
Соның ішінді:
өнеркәсіп 20,5 23,5 31,9
Ауыл шаруашылығы 34 12,3 8,6
Құрылыс 12 6,5 5,2
Көлік және байланыс 9,4 10,7 11,9
қызметтер 24 47,0 42,1
Соңғы жылдары ЖІӨ - нің құрылымы арқылы қызмет түрлерінің үлесіне
жоғарылауына қарай өзгерді. Олардың сыбағалық салмағы 24 пайыздан (2000
жыл) дейін өскен. Керісінше, өнеркәсіптің үлесі өскеніне қарамстан ЖІӨ –
нің құрысымында өндірістік сектордың сыбағалық салмағы төмендеген. Мұндай
құбылыс нарықтық экономикасы дамыған елдрге тән.
Қазақстан өнеркәсібінің дамуы туралы толық мәлімет алу үшін жоғарыда
келтірілген кесте, әрине, жеткіліксіз, сондықтан, енді өнеркәсіп
өнімдерінің динамикасының өзгеруін зерттеп көрейік. Құндыө өлшемтегі
көрсеткіштер өтпелі экономиканың алғашқы жылодары ақша реформасы (15 қараша
1993 жыл) жүргізілгендіктен және инфляция жоғары днңгейде блоғандықтан
өндіріс динамикасын шынайы сипаттай алмайды, сол себептен натуралдық
өлшемдегі (нақты мәндегі) көрсеткіштерге тоқталғанды жөн көрдік. Және,
кесте көлемді болғандықтан 1990 және 2000 көрсеткіштерін алдық (2-кесте).
Нақты мәнде өнеркәсіптің өнімдернің негізгі түрлерін өндіру**
Өнім түрлері 1990 2000 2000 жыл
1990 жылға
пайызбен
1 2 3 4
Тас көмір, мың тонна 131443,0 72352,0 55,0
Мұнай, мың тонна 21675,9 30611,5 141,2
Табиғи газ (жалпы шығарылым),млн 7113,5 11499 161,7
текше м
Темір рудасы (тауаралық), мың тонна23845,7 16160,5 67,8
Мыс рудасы, мың тонна 38471,0 32703,1 85,0
Мотор отыны(бензин), мың тонна 3404 1254 36,8
Жанатын мазут, мың тонна 6034 2150 35,6
Цемент, мың тонна 8301 1169,9 14,0
Құрылыс кірпіші, млн шарты дана 2285 70 3,0
Шойын, мың тонна 5226,4 4010,3 76,7
Болат,(өз заутында дуплекс-процеске6753,5 4797,1 71,0
арналған болатсыз), мың тонна
Ферроқорытпа, барлығы, мың тонна 1328,6 1091,4 82,1
Аллюминий, өңделмеген: глинозем, 1052,0 1216,6 115,6
мың тонна
Мыс, тазартылған, тонна 364973 394723 108,1
Электр энергиясы, млн кВт. Сағ. 87379 51444 58,9
Жылу энегриясы, мың Гкал. 125969 61756 49,0
1 2 3 4
Шұжық өнімдері, тонна 154932 7839 5,0 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жоғарыда айтылғандай, экономикалық өсудің материалдық – эаттық
факторларын тиімді пайдалану – оны қамтамасыз етуде негізгі рөл атқарады.
Бірақ, ол факторларды тиімді пайдалану ең алдымен өнеркәсіп өндірісін
ұйымдасьыру және оның материалдық – техникалық базасының қалптасқан
жағдайына байланысты. өйткені өнеркәсіп салаларында жалпы ұлттық өнімнің
жартысына жуығы құрылады. Сонымен бірге, өнеркәсіптің материалдық өндіріс
саласы ретіндегі басыңқы рөлі – оның халық шарушылығының басқа салаларын
индустрияландырудың шешуші факторы екендігіне де байланысты.
Қазіргі кезде Қазақстан дамуында қандай ерекшеліктер бар?
Біріншіден, ол өз дамуында бұрынғы кезде қалыптасқан шикізаттық
бағыттан арыла алмауы. Республика экономикасы өңдеуші салалардың нашар
дамығандағынан көп жағдайларда ұтылып отыр. Сол себептен, республика
өнеркәсібі сыртқы және ішкі нарықтарға бәсекелестікті көтере алатын өнім
түрлерін ұсына алмайды. Соның салдарына, осы уақытқа дейін өнеркәсіп
салаларының А және В топтарының арасында қалптасқан үйлесімдік (
диспропорция) сқталып келеді.
Екіншіден, республика өнеркісібінің негізгі қорларның (станоктар,
жабдықтар, технологиялық желілер) моральді және физикалық тозу
коэффициенті (0,4 – тен 0,7 – ге дейін) өте жоғары. Сол себептен, өнеркәсіп
өнімдерінің үлкен білігің сапасы өте төмен, нарық қатынастарының дамуына
байланысты ол өнімдер басқа елдердің өнеркәсіп өнімдерімен бәсекеге түсе
алмайды.
Үшіншіден, индустриалды еңбекті ұйымдастыруда жіберілген қателіктер,
оның қолайсыздығы мен жағымсыздығына байланысты өнеркәсіптік еңбектің
мәртебесі төмендеуде.
Жоғарыда айтылған кемшіліктерге, республиканың өнеркәсіп
кәсіпорандарына жете ойланылмай жүргізілген жекшелендіру шараларының
жағымсыз жақтарын да қосуға болады.
Кезінде дағдарыстық жылодардың қиыншылықтарын бастан өткізген
алдыңғы қатарлы елдердің тәжірибесі өкіметтің дағдарыстық жағдайларда
белсенді түрде құрылымдық – инвестициялық, фискалдақ, монетарлық,
монополияға қарсы және баға саясаттарын жүргізу арқылы жалпы экономикалық
процестерді басқарудың өз қолына алатынын көрсетеді.
Өнеркәсіп орындарын мемлекет мешігінен алуды және жекешелендіруді
жасанда жеделдету мақсатында жүргізілген әкімшілік шаралар, күтілгендей,
бағалы және орны толмайтын табиғи – шикізат қорларын шетелге шығарудың
жаңа жолдарын ашты.
Егер, баяғы Одақ кезінде орталықтандырылған жоспар бойынша
Қазақстанның мұнайдың 70%, фосфориттер мен қара металдардың 45% - ға жуығы,
темір рудасының жартысынан жоғары бөлігі, синтетикалық каучуктың 90% және
түрлі- түсті металдардың 40% - ға жуығы сыртқа шығарылған болса, қазіргі
кезде республикаға тиімсіз көптеген бірлескен кәсіпорындардың әрекетіне
жекешелендірілген кәсіпорындардың“коммерциялық құпиясын” сақтауға
байланысты ол өнімдердің сыртқа шығарылған көлемдерін дұрыс анықтау қиын
болып отыр.
Қазіргі кезде Қазақстан республикасының өнеркәсібінің дамуында
қалыптасқан тенденцияларды толығырақ анықтау және түсіну үшін оның соңғы
он жылдағы дамуын сиптаттайтын негізгі көрсеткіштерге талдау жүргізейік.
Өнеркәсіптің ЖІӨ - дегі сыбағалық салмағы 1990 жылмен салыстырғанда 2000
жылы 20,5 пайыздан 31,9 пайызға дейін өсті.
Енді Қазақстан Республикасының өнеркісібінің дамуын сипаттайтын
негізгі көрсеткіштерге тоқталып кетейік (1-кесте).
1-кесте
Жалпы ішкі өнімнің құрылымы*
1990 1995 2005
ЖІӨ барлығы 100 100 100
Соның ішінді:
өнеркәсіп 20,5 23,5 31,9
Ауыл шаруашылығы 34 12,3 8,6
Құрылыс 12 6,5 5,2
Көлік және байланыс 9,4 10,7 11,9
қызметтер 24 47,0 42,1
Соңғы жылдары ЖІӨ - нің құрылымы арқылы қызмет түрлерінің үлесіне
жоғарылауына қарай өзгерді. Олардың сыбағалық салмағы 24 пайыздан (2000
жыл) дейін өскен. Керісінше, өнеркәсіптің үлесі өскеніне қарамстан ЖІӨ –
нің құрысымында өндірістік сектордың сыбағалық салмағы төмендеген. Мұндай
құбылыс нарықтық экономикасы дамыған елдрге тән.
Қазақстан өнеркәсібінің дамуы туралы толық мәлімет алу үшін жоғарыда
келтірілген кесте, әрине, жеткіліксіз, сондықтан, енді өнеркәсіп
өнімдерінің динамикасының өзгеруін зерттеп көрейік. Құндыө өлшемтегі
көрсеткіштер өтпелі экономиканың алғашқы жылодары ақша реформасы (15 қараша
1993 жыл) жүргізілгендіктен және инфляция жоғары днңгейде блоғандықтан
өндіріс динамикасын шынайы сипаттай алмайды, сол себептен натуралдық
өлшемдегі (нақты мәндегі) көрсеткіштерге тоқталғанды жөн көрдік. Және,
кесте көлемді болғандықтан 1990 және 2000 көрсеткіштерін алдық (2-кесте).
Нақты мәнде өнеркәсіптің өнімдернің негізгі түрлерін өндіру**
Өнім түрлері 1990 2000 2000 жыл
1990 жылға
пайызбен
1 2 3 4
Тас көмір, мың тонна 131443,0 72352,0 55,0
Мұнай, мың тонна 21675,9 30611,5 141,2
Табиғи газ (жалпы шығарылым),млн 7113,5 11499 161,7
текше м
Темір рудасы (тауаралық), мың тонна23845,7 16160,5 67,8
Мыс рудасы, мың тонна 38471,0 32703,1 85,0
Мотор отыны(бензин), мың тонна 3404 1254 36,8
Жанатын мазут, мың тонна 6034 2150 35,6
Цемент, мың тонна 8301 1169,9 14,0
Құрылыс кірпіші, млн шарты дана 2285 70 3,0
Шойын, мың тонна 5226,4 4010,3 76,7
Болат,(өз заутында дуплекс-процеске6753,5 4797,1 71,0
арналған болатсыз), мың тонна
Ферроқорытпа, барлығы, мың тонна 1328,6 1091,4 82,1
Аллюминий, өңделмеген: глинозем, 1052,0 1216,6 115,6
мың тонна
Мыс, тазартылған, тонна 364973 394723 108,1
Электр энергиясы, млн кВт. Сағ. 87379 51444 58,9
Жылу энегриясы, мың Гкал. 125969 61756 49,0
1 2 3 4
Шұжық өнімдері, тонна 154932 7839 5,0 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz