Қарыз алу шартының мазмұны

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . .

1 Қарыз алу шартының түсінігі . . .

1. 1 Қарыз алу шартының ұғымы . . .

2 Заем шартының ұғымы . . .

2. 1 Заем шартының түсінігі және түрлері . . .

Қорытынды . . .

Пайдаланылған әдебиеттер . . .

Кіріспе

Қазiргi əлемде есеп айырысу қатынастарының маңызы өте үлкен болып табылады. Қолмақол ақшамен есеп айырысудың маңызы кəсiпкерлiк айналымда жəне коммерциялық емес заңды тұлғалар арасындағы есеп айырысуда тəжiрибе жүзiнде жоққа шығарылуда. Уақыт пен тəжiрибе қолмақол ақшасыз есеп айырысудың қолайлы екенiн көрсеттi. Қолмақол ақшасыз есеп айырысуды пайдалануға заңды тұлғалар қаражаттарының қозғалысын тiркеудiң, оларды пайдалануға салықтық бақылау жасаудың қазiргi тəсiлдерi негiзделедi. Бұл салада ақшалардың қолмақол емес айналымын реттеумен байланысты көп мөлшердегi императивтiк нормалардың да көзделгенiн атап өтуге болады. Несиелiк құқықтық қатынастар нарық қатысушыларында айналымға түсiретiн құжаттарға, ақшаларға, шикiзат мен материалдарға деген тұрақты қажеттiлiктiң болуымен байланысты туындайды. Екiншi жағынан, еркiн ақша капиталы бар (мысалы банктер) субъектiлер де оны пайдалы мақсатқа пайдалануға мүделi. Нарық қатысушыларының осындай қажеттiлiктерiн жүзеге асыру үшiн заем (өзге де несиелеу бойынша) қатынастарының нысаны қолданылады.

Осылайша, несиелiк құқықтық қатынастардың есеп айырысу құқықтық қатынастарынан өзiндiк ерекшелiктерi бар, олар, тектi белгiлермен анықталатын ақшаларды немесе заттарды, кейiнқайтару шартымен, беруден көрiнiс табады. Мұндай мiндеттемелердiң заңдық ерекшелiгi - жеке белгiлермен анықталатын заттарға қатысты туындайтындарға қарағанда, олар “түр жоғалмайды” қағидасын қолданумен заттың белгiсi бойынша құрастырылатындығында. Несиелеу əр аулан түрде жүргiзiлуi мүмкiн. Ол орын алып отырған құқықтық қарымқатынас аясында жүзеге асырылуы мүмкiн, мысалы, несие берушi борышқорға оның ақшалай немесе өзге мiндеттемесiн орындауды кейiнге қалдыру мүмкiндiгiн бергенде несиелеудiң мұндай тнысаны коммерциялық несие атауына ие болған. Кейбiр жағдайларда несие берушi борышқорға оның мiндеттемесiн орындауға қажет қаражатты алдын ала берiп қояды, мысалы тауарларды кейiннен оларды сатып алушыға беру мақсатымен сатып алу. Басқа жағдайларда несиелеуге осы үшiн арнайы бекiтiлетiн шарт түрi берiледi. Оларға заем шарты, соның iшiнде банкiлiк заем (несие) шарты, банкiлiк салым шарты. Сонымен, несиелiк құқықтық қатынастарды несие берушiнiң қайтарымды немесе уақытша негiзде қандай да бiр игiлiктi (ақша, тектiк белгiлермен анықталатын заттар, мiндеттеменi орындау мерзiмiн кейiнгеқалдыру) борышқорға берумен байланысты қатынастар ретiнде сипаттауға болады. Есеп айырысу құқықтық қатынастарына қарағанда, несиелiк қатынастар ақшалай да, натуралдызаттық та сипатқа ие болуы мүмкiн.

1 Қарыз алу шартының түсінігі

1. 1Қарыз алу шартының ұғымы

Ақылы шарттардың көбісі бойынша затты бергені, жұмысты атқарғаны қызмет көрсеткені үшін жауап ретінде екінші тараптың ақша төлеу жөніндегі міндеті туындайды. Көп жағдайда олар жоғарыда аталған мақсаттарға немесе несиелеу үшін жеке. заңды тұлғалармен берілетін ақша қаражаттарын ауыстырумен айналысатын банктер, арнайы коммерциялық ұйымдар аркылы жүзеге асырылады. кейбір жағдайларда несиелеумен тікелей банктер айналысады. Осы кезде бірқатар кұкыктық қатынастар туыңдайды, оларды жалпы түрде екі топқа бөлуге болады: 1) есеп айырысу құқыктық қатынастары: 2) несиелік құқықтық қатынастар. Олар өзара тығыз байланысты, сатып алу-сату, мүлікті жалға алу; мердігерлік. комиссия және т. б. шарттардан туындайтын басқа да ақша міндеттемелерін жүзеге асыру сияқты.

Егер есеп айырысу қатынастарын (міндеттемелерін) сыйпаттауға талпынатын болсақ, онда оларға заңды және жеке тұлғалардың банктік шоттары арқылы ақша қозғалысының процесіне себепші болатын және одарды осы шоттарға орналастыру (қаражаттарды сақтау) тәртібін реттейтін құқықтық қатынастар жататындығын атап өтуге болады. Қазіргі әлемде есеп айырысу қатынастарының маңызы өте үлкен болып табылады. Қолма-қол ақшамен есеп айырысудың маңызы кәсіпкерлік айналымда және коммерциялык емес заңды тұлгалар арасындағы есеп айырысуда тәжірибе жүзінде жокқа шығарылуда. Уакыт пен тәжірибе колма- кол ақшасыз есеп айырысудың колайлы екенін көрсетті. Қолма-кол акшасыз есеп айырысуды пайдалануға заңды тұлғалар қаражаттарының қозғалысын тіркеудің, оларды пайдалануға бақылау жасаудың казіргі тәсілдері негізделеді. Бұл салада ақшалардың қолма-қол емес айналымын реттеумен байланысты көп императивтік нормалардың да қөзделгенін атап өтуге болады. Несиелік құқыктық қатынастар нарыққа қатысушыларың айналымға түсіретін құжаттарға, ақшаларға, шикізат пен материалдарға деген тұрақты қажеттіліктің болуымен байланысты туындайды. Екінші жағынан. еркін ақша капиталы бар (мысалы банктер) субъектілер де оны пайдалы мақсатқа пайдалануға мүдделі. Нарық катысушыларының осындай қажеттіліктерін жүзеге асыру үшін заем (өзге де несиелеу бойынша) қатынастарының нысаны колданылады. Осылайша, несиелік құқықтық қатынастардың есеп айырысу құкыктық қатынастарынан өзіндік ерекшеліктері бар. олар, текті белгілермен анықталатын ақшаларды немесе заттарды, кейін қайтару шартымен. Беруден көрініс табады. Мұндай міндеттемелердің занды жауапкерекшелігі жеке белгілермен анықталатын заттарға қатысты туындайтындайды. Баса жағдайларда несиелеуге осы үшін арнайы бекітілетін шарт түрі беріледі. Оларға заем шарты. Соның ішінде банктік заем (несие) шарты, банктік салым шарты. Сонымен, несиелік құқықтық қатынастарды несие берушінің қайтарымды немесе уақытша негізде қандай да бір игілікті (ақша, тектік белгілермен анықталатын заттар, міндеттемені орындау мерзімін кейінге қалдыру) борышқорға берумен байланысты қатынастар реттейді деп сипаттауға болады. Есеп айырысу құқықтық қатынастарына қараганда. несиелік қатынастар ақшалай да, натуралды заттық та сипатқа ие болуы мүмкін.

Есеп айырысу несиелік қатынастарды реттеу ушін әкімшілік, қаржылық және басқа да құқық салаларының бірқатар заңды актілері қолданылады. Мысалы 30 наурыз 1995 ж. Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар "Қазақстан Республикасының Ұлттык Банкі туралы" Жарлығы қабылданған. 1 наурыз 2001 жылғы Қазақстан Республикасының "Банкілік қызмет мәселелері бойынша Қазакстан Республикасыньщ кейбір заңды актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу турады" Заңына сәйкес аталған заңды акт Қазакстан РеспубликасыныңҰлтгық банкі туралы" Заңы ретінде әрекет етуде. Есеп айырысу және несиелік қатынастарды кешенді түрде регтейтін нормативті акт ретінде. сондай-ак 28 маусым 1998 жылгы Қазақстан Республикасының "Төлемдер жэне ақша аударулары туралы Заңы әрекет етуде. Есеп айырысу несиелік қүқықтық қатынастарды реттейтін заңға сәйкес нормативтік актілері де бар. Оларға 5 желтоқан 1998 жылғы №266 "Қазақстан Республикасының аумағында чектерді қолдану" Ережелері; 21 сәуір 2000 жылы № 146 "Қазақстан Республикасында төлемдер мен аударуларды жүзеге 2000 жылғы "Қазақстан Республикасының аумағында төлем қүжаттарын пайдалану және қолма-қол ақшасыз төлемдер пен ақша аударуларын жүзеге асыру" Ережелері (оларға қазір біркатар өзгерістер мен толықтырулар енгізілген) . "Қазакстан Республикасы қаржы Министрлігінің 25 сәуір 2000 жылы № 195 бұйрығымен бекітілген мемлекеттік мекемелерде кассалық операцияларды жүргізу" Ережелері, "Қазақстан Республикасы Ұлттык банк басқармасының 25 сәуір 2000 жылғы № 178 қаулысымен бекітілген Қазакстан Республикасы банктерінің құжаттамалық аккредетивтермен операциялар жүргізу" Ережелері әрекет етуде. Көптеген шарттар бойынша мүлікті беру жұмыс орындағаны, қызмет көрсеткені үшін, қарсы жақ ақша төлемдерге міндеттенеді көп жағдайларда банк немесе арнайы коммерциялық ұйымдар арқылы жеке заңды тұлғаларға немесе ақша беруші банктер айналасады. Бұл жағдайда айырбастау құқықтық қайшылықтарда: 1) есептеу қаржылық; 2) кредиттік; қатынастар туғызады. Олар сату - сатып алу, мүліктік жалдау мердігерлік т. б құқықтық қатынастардың ауқымы кең, әрі тиімді деп есептелініп отыр.

Коммерциялық немесе - банк несиесі (ақша, заттай) несие есептесу қаржылық қайшылықтар да реттеу үшін әкімшілік, қаржылық өзгеде салалар

актілерін пайдалану керек. Мысалы: 1995 жылы 30. 03. “Қ. Р. ұлттық банкісі” туралы заң күші бар призидентің жарлығы. 2001 жылы 1. 03. “Банк қызметін

реттеуге байланысты Қ. Р. заң актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу”

туралы Қ. Р. заңы. Екі заңға да көптеген өзгерістер мен толықтырулар енгізілген жаңа А. К. -те несиелік және есептесу қаржылық қатынастарға көптеген өзгерістер енгізілген. Оған қосымша және 1998 жылы 29 маусымдағы ақшаны төлу және аудару туралы “заңға сәйкес вексель құнды қағаздары, төлем құжаты ретінде сақталады. Заңға негізделген ретінде 1998 жылы 5 желтоқсанда № 266 Ережеде чекті қолдану туралы айтылған. Осындай 2000 жылы банк операцияларының түрлері туралы 25 - қарашада қабылданған 128 - қаулысы бар.

2 Заем шартының ұғымы

2. 1 Заем шартының түсінігі және түрлері

Заем шарты бойынша бiр тарап (заем берушi) басқа тараптың (заемшының) меншiгiне (шаруашылық жүргiзуiне, оралымды басқаруына) ақша немесе тектiк белгiлермен айқындалған заттарды бередi (беруге мiндеттенедi), ал заемшы заем берушiге дəл осындай ақша сомасын немесе осы тектегi жəне сападағы заттардың тең мөлшерiнуақытында қайтаруға мiндеттенедi.

Заем шарты реалды шарт болып табылады, заңнамамен көзделген жағдайларда, ол консенсуалды болуы мүмкiн. Реалды заем шарты ақша немесе заттарды беру туралы келiсiмге қол жеткiзiлген сəттен бастап бекiтiлдi деп саналады (заңнамада мəндi жағдайдың не болып табылатындығы туралы арнайы жағдайлар жоқ, бiрақ, Азаматтық кодекс нормаларының мəнiсi бойынша, бəрiнен де бұрын оған оның пəнi туралы жағдай жатады) . Егер шарт тараптардың алдын ала келiсiмiне негiзделсе, онда ол консенсуалды болып табылады. Реалды заем шарты көп жағдайда бiр жақты болып табылады, өтйкенi заем берушi ақша немесе заттарды бергеннен кейiн мiндеттi тарап болып заемшы ғана табылады, ал заем берушiде оған талап қою құқығы ғана болады. ҚР Азаматтық одексiнiң 717бабының 2бөлiгiне сəйкес ақша мен заттарды бөлшектеп (бөлiпбөлiп) беру жүзеге асқанда да шарттың бiржақты сипаты сақталады. Заемшының ақша немесе заттардың белгiлi бiр мөлшерiн тиiстi мерзiмдерде қайтару мiндетiмен қатар заем берушiде ақша немесе заттарды одан əрi беру жөнiндегi мiндетi де болады. Осылайша, екi тарап бiрбiрiне қатысты талаптар қоя алатын болады, бiрақ олар қарамақарсы бағытталған сипатқа ие емес. Ақшаны (заттарды) бөлiпбөлiп берудегi заем шарты реалды шарт болып табылады, өйткенi, ол ақшаның (заттардың) бiрiншi бөлiгiн берген сəттен бастап жасалды деп есептеледi. Егер заңды актiлермен немесе шартпен өзгеше көзделмесе заем шарты ақылы болып табылады. Заем шартының ақылы екендiгi туралы жалпы ереже ҚР Азаматтық кодексiнiң 718бабының 1тармағында белгiленген. Бұрын егер сыйақыға деген құқық шартпен тiкелей

көзделмесе, азаматтар арасындағы заем шарты ақысыз деп қабылданатын. Азаматтық кодекстiң жаңа редакциясына сəйкес жалпы ереже бойынша ақысыз болып заттар берiлетiн заем шарты табылады (ҚР АКң 718бабының 2тармағы) . Мұндай шартта оның ақылығы ескерiлетiнi аз болғандай, сыйақының мөлшерi мен нысаны (заттай немесе ақшалай да ескертiлуге тиiс.

Заем шартының нысаны. Заем шарты ҚР Азаматтық кодексiнiң 151, 152шарты заемшының блигациясы, қол хаты немесе оған заем берушiнiң белгiлi бiр соманы немесе заттардың белгiлi бiр мөлшерiн бергендiгiн куəландыратын өзге де құжат болған жағдайда да тиiстi жазбаша нысанда жасалды деп есептеледi (ҚР АКң 716бабының 2т. ) . Мəселенi осылай шешу заемшының мiндетi күрделi құралымды сипатқа ие емес екендiгiнен жəне заемдық мiндеттемеге кез келген бiржақты ақшалай мiндеттеме айнала алатындығымен байланысты. Сонымен қатар заем жағдайлары туындаған сот талқылауы барысында одан əрi нақтылануға тиiс болады.

Заем шартының элементтерi . Заем шартының тараптары - заем берушi мен заемшы болып азаматтық құқықтың кез келген субъектiлерi шыға алады. Жеке тұлғалар əрекет қабiлеттiлiктiң тиiстi көлемiн иеленбеу себебiне байланысты заем шартының қатысушылары бола алмайды. Осы айтылған сөз құқық қабiлеттiлiгi арнайы сипатқа ие болатын заңды тұлғаларға да қатысты. Олар заем берушiлер болып тек олардың жарғысында көзделген жағдайларда не осы заңды тұлға мүлкiнiң меншiк иесiнiң нақты рұқсатымен ғана бола алады. Олар ақшаны өздерiнiң жарғылық қызметiн немесе оларға заңмен рұқсат етiлген кəсiпкерлiк қызметтi қаржыландыру үшiн қарызға ала алады. Бiрақ мемлекеттiк мекемелер үшiн елеулi шектеулер көзделген, шарт бағасын төлеу үшiн кейiнге қалдыру немесе бөлiпбөлiп төлеуден басқа олар заем қаражаттарын тарта алмайды (өйткенi олар тек қана бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылады) . Жоғарыда атап өтiлгенде бұл өз алдына дербес сатып алусату шартының, басқа шарттардың аясында жүзеге асырылады, ал шарт бойынша төлем жүргiзудi кейiнге қалдыру немесе бөлiпбөлiп төлеудi көздейтiн жағдайлардың өзi тиiстi шарттардың кəдiмгi жағдайларына жатады. Заңды тұлғалар мен азаматтарға кəсiпкерлiк қызмет ретiнде азаматтардан заем түрiнде ақша тартуға тыйым салынады (ҚР АКң 715б. 3т. ) .

Заем шартының түрлері. Жоғарыда аталған нысаналы заем шартынан басқа Азаматтық кодекспен оның банк заемы шарты және мемлекеттік заем шарты сияқты түрлері көрсетілген. Банк заем шарты бұрын банкілік ссуда (несиелік шарт) шарты деп аталатын. ҚР АК-сі бұл шартты дербес шарт түрі ретінде топтастыру талпынысынан бас тартты. Банкілік заемға жалпы заем шартына қатысты ережелерде, бірақ ҚР АК-ң 228-бабында көзделген ерекшеліктерді ескере отырып қолданылады. Банкілік несие шарты қазіргі таңда зор маңызға ие. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің 2001 жылға ақша несие саясатының негізгі бағыттарының мәтінінен туындайтындай ол жүргізіп отырған және нәтижесінде екінші деңгейлі банткермен жүзеге асатын несие саясаты экономиканың нақты секторын дамыту үшін жағдайлар қалыптастыруға бағытталған. Мәселен, банктердің қаржылық қорының қарқынды көтерілуіне байланысты олардың несиелік белсенділігі де артты .

Қазақстан Республикасының «Банктер және банк қызметі туралы» Заңы «ссудалық операция» тұжырымын сақтап қалған «ссудалық операция болып

банктің басқа тұлғаларға мерзімділік, қайтарымдылық және ақылық шарттарымен ақша беруі табылады» («Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» Заңның 34-бабының 1-т. ) . Ссудалық операциялар банктің директорлар кеңесімен немесе акционерлердің жалпы жиналысымен бекітілетін, оның ішкі несие саясаты туралы Ережелеріне сәйкес жүзеге асырылады. Мұндай құжат ішкі маңызға ие болатынына сол немесе өзге банкпен бекітілетін заем шартының мазмұнына да ықпал етеді және бұл жерде теңестіруші фактор болып бірінші кезекте неселеудің белгіленген орта нарықтық нормалары табылады. Банк заемы шарты бойынша заем беруші заемшыға қарызға ақша беруге міндеттенеді. Осылайша, кәдімгі заем шартына қарағанда, банк заем шарты консенсуалды болып табылады. Сонымен бірге, заем пәнін заемшының меншігіне, шаруашылық жүргізілуіне немесе оралымды басқаруына беру жүзеге асырылатын жағдайлар осы жағдайда да сақталады, яғни банк заемы шартының мазмұнында түпкілікті айырмашылық жоқ. Банк заемы шарты бойынша заем беруші ретінде заем беруге Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің лицензиясы бар банк немесе өзге де заңды тұлға бола алады. Басқа заңды және жеке тұлғалар тек кәдімгі заем шарттарын ғана жасай алады. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банк басқармасының 29 тамыз 1997 жылғы №314 қаулысымен бекітілген «Ломбардтар туралы» Ережеге сәйкес, ломбард - бұл Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің лицензиясы негізінде банкілік операциялар мен қызметтердің белгілі бір түрлерін жүзеге асыратын банк болып табылмайтын заңды тұлға. Олардың қатарында жеңіл сатылатын құнды қағаздар мен жылжымалы мүлікті кепілге алу арқылы қысқа мерзімді несиелер беру аталады;

- банк заемының пәні болып алдағы уақытта (банк заемының консенсуалды шарты) және тікелей шарт бекіту сәтінде беріле алатын ақша табылады.

- банк заемы шарты жазбаша нысанда жасалуға тиіс. Банк заемы шартының жазбаша нысанын сақтамау оның жарамсыздығына әкеп соғады;

- жалпы, сыйақы (мүдде) мен комиссия ставкалары, сондай-ақ банкілік қызмет көрсеткені үшін тарифтер банктердің өздерімен дербес белгіленеді. Заемды мемлекеттік банктер берген немесе ол мемлекеттің ақша қорларының

есебінен берілген жағдайда заем берудің тәртібі мен шарттары заң актілерімен және уәкілетті мемлекеттік органдардың актілерімен реттелуі мүмкін. Бұл жағдайда заем беру заем берушінің міндеті болып табылады, ал оның жасасқан шарты заңнамада немесе уәкілетті мемлекеттік органдардың актілерінде белгіленген міндетті ережелерге сәйкес болуға тиіс;

- банк заемы шарты бойынша заемшының міндеттемелері банктің ақшалай қарыз есебіне заттарды қабылдау жолымен тоқтатылуы мүмкін емес.

Банк заемының қайтарылу шарты заемшы міндеттемесін орындауды қамтамасыз етудің міндеттілік дәрежесі кәдімгі заем шарттарына қарағанда елеулі түрде артық екенін білдіреді. Банк міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз етудің айып төлеу кепіл, кепілдік, кепіл болушылық сияқты басқа да тиісті тәсілдерін таңдап, өз келісімін береді. Жоғары несие қабілеттілігі мен клиенттің сенімділігі жағдайында ғана банк несиені қамтамысз етусіз беру туралы шешім қабылдауға құқылы. Мұндай несие бланктік деп аталады («Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» Заңның 35-б) . Банк бір заемшыға, банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын банктер мен ұйымдардан осы заемшы алған заем қаражаттарының көлемін есептемегенде, оның активтерінің орташа жылдық құнынан асатын жалпы сомадағы банкілік несие беруге құқылы емес. Енді мемлекеттік заем шартын қарастырайық ҚР АК-ң 726-бабына сәйкес мемлекеттік заем шарты бойынша заемшы - мемлекет, ал заем беруші - азамат немесе заңды тұлға болады. ҚР Азаматтық кодексінен басқа бұл қатынастар сондай-ақ 2 тамыз 1999 жылғы Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік және мемлекетпен кепілдік берілген заем алу мен қарыз туралы» №464-1 заңымен реттеледі. Аталған заңның 2-бабында мемлекеттік толығырақ анықталған. Мемлекеттікке Қазақстан Республикасының Үкіметі

мен Ұлттық Банк жүзеге асыратын заем алу жатады. Бұл жағдайда заем алу субъектілері болып тиісінше Қазақстан Республикасы және Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі табылады. Сонымен қатар мемлекеттік заем

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.