Көлік кешенін муниципалды басқару

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

КІРІСПЕ

І Көлік саласын басқарудың теориялық негіздері

1. 1 Көлік түрлерінің ерекшеліктері және оның қоғамдық өндірісте алатын орны . . .

1. 2 Көлік инфрақұрылымын мемлекеттік басқарудың негізгі мақсаттары

1. 3 Аймақтық көлік жиынтығын мемлекеттік реттеу

ІІ Қазақстандағы муниципалдық көліктік басқару

2. 1Қазақстан Республикасының көлік және байланысы, басқарылуы

2. 2 Көлік саласының мемлекеттік саясаты.

2. 3. Көлік және коммуникация

ІІІ КӨЛІГІ ЖҮЙЕСІН БАСҚАРУДЫ ЖЕТІЛДІРУДІҢ БАҒЫТТАРЫ

3. 1 Жолаушы көлігінің дамуын мемлекеттiк басқаруды жетiлдiру және бәсекелестiк ортаны дамыту

3. 2 2015 жылға дейінгі көлік стратегиясы аясында Алматы қаласында жолаушы көлігін дамыту бағыттары

ҚОРЫТЫНДЫ

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

КІРІСПЕ

Тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы экономикалық тұрақты дамуды жүзеге асыруға байланысты экономиканың маңызды салаларының бірі - көлік саласын басымды бағыттардың бірі ретінде айқындағаны ақиқат. Мемлекет тарапынан «Казақстан 2030 жылға дейінгі дамуының Стратегиясы», «Қазақстан Республикасы 2003-2015 жылдарға дейінгі индустриалды-инновациялық дамуының мемлекеттік бағдарламасы», «Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі Көлік Стратегиясы», «Қазақстан Республикасының 2006-2012 жылдарға дейінгі теңіз көлігінің даму Бағдарламасы», секілді бағдарламалардың шеңберінде көлік саласына басты назар аударылғандығы, сонымен қатар Қазақстанның халықаралық еңбек бөлінісіндегі мүмкіндіктері мен экономиканың басымды салаларын дамытуға кластерлік принциптің орын алғандығы белгілі. Еліміздің кластерлік дамуына ықпалын тигізетін негізгі салалар қатарына көлік пен логистиканы таңдағанын ескерсек көлік саласының даму болашағы маңызды мәселе болып отыр.

Көлік саласы қоғамдық ұдайы даму өндірісін дамытуға маңызды ықпалын тигізетін сала болғандықтын көлік саласы әлеуетінің деңгейі жоғары болуы тиіс. Осы ретте көлік саласының құрамдас бөлігі болып табылатын теңіз көлік саласының транзиттік, ресурстық, өндірістік, еңбек әлеуеттері дәрежесінің еселеп дамуы маңызды. ТРАСЕКА және Оңтүстік-Солтүстік халқықаралық көлік дәліздерінің даму қарқынына байланысты Каспий аумағындағы отандық теңіз көлігінің тартымдылығы мен транзиттік мүмкіндіктері артып отыр. Сондықтан теңіз көлігінің бәсекелестігін көтеру мен әлеуетін дамыту жалпы жүк тасымалын халықаралық стандарттарға сәйкес өңдеу, тасымалдау жұмыстарын жоғары деңгейде жүргізу қызметімен жүзеге асырылады.

Демек, еліміздің теңіз көлік әлеуетін дамыту мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық тұрақтылығы мен аймақтың дамуына, сонымен қатар халықаралық көлік дәліздерінде таранзитті мүмкіндігі жоғары теңіз көлігінің қалыптасуы мен дамуына әсерін тигізеді.

Қазақстан Республикасы Президенті Н. Назарбаевтың 2006 жылғы «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында, Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» жолдауында көлік саласының дамуына байланысты: «Қазақстанның көлік-коммуникация кешенінің басты мақсаты еуразиялық көлік жүйесіне кірігу болып қала береді. Көлік-коммуникация кешенін дамыту Еуропа мен Азия ортасындағы аралық көпір болып отырған еліміздің геостратегиялық орналасуының артықшылықтарын пайдалануды толығымен қамтамасыз етуге тиіс. Жүктердің тез өткізілуін ұйымдастыру жөнінде тиімді рәсімдер енгізу үшін көршілермен арадағы нақтылы уағдаластықтарды дамыту қажет» делінген. Сонымен қатар теңіз көлік саласының әлеуетін арттыру мақсатында Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі Көлік стратегиясында келесідей жоспарланған: «Теңіз порттарының өндірістік қуаттарын кеңейту және жаңғырту жөніндегі жұмыстарды аяқтау; Каспий теңізінің қазақстандық бөлігінде жүктерді (порттарды) ауыстырып-тиеудің балама бекеттері инфрақұрылымын, олардың

қуаттарын жүктерді ауыстырып тиеудің болжамды өсуін қамтамасыз ететін және даму бағдарламаларын перспективалы іске асыруды ескеретін деңгейге дейін кезең-кезеңімен жеткізе отырып дамыту».

Мемлекет тарапынан әзірленген стратегиялық жоспарларды жүзеге асыру барысында қазіргі күні проблемалы мәселелердің орын алып отырғандығын ескеруіміз қажет. Бұл проблемаларға келесі факторлар әсерін тигізіп отыр; көлік қызметінің бәсекелестік қабілеттілігінің төмендігі; транспорттық дәліздердің техникалық жабдықтануы халықаралық стандарттарға сәйкес келмеуі; теңіз көлік инфрақұрылымында контейнерлі жүк тасымалдау мүмкіндігінің төмендігі; жүк тасымалдауда тартымды тариф режимінің жоқтығы; шекаралық аймақта жүк тасымалын рәсімдеу жұмыстарының күрделілігі; халықаралық теңіз көлік рыногында бәсекелес порттардың қызметі.

Аталған проблемалардың шешілу мүмкіндігін арттыруға әсерін тигізетін теңіз көлік әлеуетін дамытуға бағытталған ғылыми зерттеу жұмысының қажеттілігі туындап отыр. Сондықтан Қазақстанның теңіз көлік әлеуетін дамытуды теориялық зерттеу негізінде, оның даму әлеуетінің мүмкіндіктерін талдау және бағалау арқылы теңіз көлігі әлеуетін дамыту бағытын зерттеу өзекті мәселе болып отыр.

Курстық жұмыстың мақсаты - Қазақстанның теңіз көлік саласын дамытуға қажетті басымды бағыттарды анықтау және оның әлеуетін жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау.

Аталған мақсат келесі міндеттерді шешу арқылы жүзеге асырылады:

- экономикалық әлеуеттің маңызды құрамдас бөлігі - теңіз көлік әлеуетінің теориялық негіздерін зерттеу;

- көлік инфрақұрылымының көлік әлеуетіндегі орны мен ерекшеліктерін қарастыру;

Көлік пен оның құрамдас бөлігі болып табылатын теңіз көлік саласындағы отандық және шетелдік ғалым-экономистердің еңбектері құрайды. Сонымен қатар Қазақстан Республикасының заңдары мен экономиканы реформалау мәселелері бойынша нормативтік - құқықтық құжаттары, кезеңді баспасөз басылымдары оқылып пайдаланылған.

І Көлік саласын басқарудың теориялық негіздері

1. 1 Көлік түрлерінің ерекшеліктері және оның қоғамдық өндірісте алатын орны

Қазіргі қоғамның дамуында көлік - жалпыға арналған еңбек құралы, өндірістің жалпы шарттарының бірі болып табылады. Көлік мемлекеттер арасындағы еңбек құралдарын тасымалдай отырып, еңбек бөлінісінің нәтижесінде туындайтын байланыстарды жүзеге асырады. Тауарлар айырбасын жүзеге асыру негізінде көлік нарығы қалыптасады. Барлық халық шаруашылығынына салаларына тән көліктің жеке ерекшеліктері бар:

- көлік жаңа өнім өндірмейді, бірақ айналым аясындағы өндіріс үрдісінің жалғасы болып табылады;

- көлік өнімін жинақтап, қор жасау мүмкін емес;

- көлік өнімінің құрамында шикізат болмайды /1/.

Оның өзіндік құнындағы еңбекақының үлесі өнеркәсіптегіден екі есе жоғары. Өтелім, отын және электр қуаты үшін жұмсалатын қаражат көліктің барлық барлық пайдалану шығындарының жартысының жуығын құрайды. Көлік нарығында жаңа зат түріндегі тауар емес, көлік өнеркәсібінің өндіріс үрдісінің өзі жүзеге асырылады, сондықтан көлік жүйесі жұмысының тиімділігі мен сапасына қойылатын талаптар көлік қызметінің соңғы нәтижесі болып табылатын оның нарықтық өніміне ғана емес, сондай-ақ тікелей көліктің өзінің өндірістік үрдісіне де қойылады.

Қазіргі жағдайда көлік қатынастарының дамуы кез-келген мемлекеттің өндіргіш күштерінің өсуіне және оның сыртқы экономикалық қатынастарына байланысты. Статистикалық мәліметтер бойынша, әлемдік құрлықтың 1 км-не шаққанда, оның 8, 8 метрі темір жол желілерінің үлесіне, автомобиль жолдарының үлесіне 103 м. және ішкі су жолдарының үлесіне 0, 4 м. келеді /2/. Желілік көлік инфрақұрылымының жеке елдері, әлемнің континенттері мен аймақтары бойынша бөлінуі тым әр түрлі, оның себебі өнеркәсіптік даму және шикізат қорларын игеру деңгейінің әр түрлілігіне, географиялық орнының ерекшеліктеріне байланысты.

Құрамына темір жол, автомобиль, әуе, өткізгіш құбырлар, теңіз және өзен жолдарының қатынастары енетін экономика инфрақұрылымын қалыптастыратын салалардың бірі көлік кешені болып табылады.

Көлік кешені туралы толық мәлімет алу және бір сөзді әр түрлі түсінуге жол бермес үшін кең қолданылып жүрген "көліктік" терминдерге түсінік (анықтама) бере кетейік.

Көлік жүйесі - тасымалдау жұмыстарын атқаруда бірімен-бірі тығыз байланысты болатын әр түрлі көлік түрлерінің кешені. Көбінесе бұл термин жеке мемлекетке, аумаққа не ірі қалаға байланысты қолданылады. Қазіргі кезде көлік дегеніміз - халық шаруашылығының күрделі ірі кешені. Оның құрамында магистральды көліктің дербес салалары ғана емес, сонымен бірге қалалық және өндірістік көлік түрлері де бар. Әкімшілік-шаруашылықтың дербестігіне қарамастан, көліктің барлық түрлері біріне-бірі белгілі бір тәуелділікте болады, тасымалдау процесіне ғана емес, сонымен бірге шаруашылық жүргізудің ақырғы техникалық-экономикалық нәтижелеріне де әжептеуір ықпал етеді.

Көлік торабы - республиканың не жеке аумақтың қалалары мен ауылдарын байланыстыратын барлық жол қатынастарының жиынтығы /3/.

Жалпы пайдалану (магистральды) көлігі - қолданылып жүрген Заңдар мен нормативтік актілерге сәйкес, меншік тәуелділігіне, кім ұсынғанына қарамастан жүктер мен жолаушыларды тасымалдауға тиісті көлік /4/.

Оған темір жол көлігі, теңіз жолдары көлігі, өзен жолдары көлігі, автомобиль көлігі, әуе жолдары көлігі және құбыр көлігі жатады.

Жалпы пайдалану көлігі мемлекеттің көлік жүйесінің негізін қалайды. Көліктің осы түрі дербес "көлік өндірісі" болып саналады, себебі ол мемлекеттің тасымалдауға деген негізгі сұраныстарының қанағаттандырылуын қамтамасыз етеді.

Жалпы пайдалануға жатпайтын көлік - тек қана өз ведомствосының тасымалын атқаратын және басқа клиенттердің тасымал талабын орындауға міндетті емес, ведомстволық көлік. Өндірістік кәсіпорындардың ведомстволық көлігін көбінесе "өндірістік көлік" деп атайды /5/.

Қазақстанда осы көлік түрлерінің барлығы да қызмет көрсетеді. Тек республиканың географиялық орналасуына байланысты теңіз жолдары көлігі енді ғана құрылуда. Республикада "Ақтау" жөне "Баутино" теңіз порттары бар.

Қазақстанның 90-жылдардың басында жасаған нарықтық экономикаға деген таңдауы және басталған реформалар көлік жұмысының жағдайын және көлік қызметтеріне деген сұраныстың сипатын айтарлықтай өзгертті. Реформалар жүргізудің бірінші он жылдығында көлікте құрылымдық және институционалдық өзгерістер жүргізілді. Көліктің жаңа әлеуметтік-экономикалық жағдайларға жауап беретін құқықтық базасы құрылды. Мемлекеттік басқару мен шаруашылық қызметтің функциялары бөлінді, нарық жағдайларына барабар көлік қызметін мемлекеттік реттеу жүйесі құрылды. Көліктің кейбір түрлеріне жекешелендіру негізінен аяқталды.

Ұйымдастыру-құқықтық нысандардың құрылымы мен көлік кәсіпорындарының саны барлық сала бойынша жыл сайын өзгеріп отырады. Бұл бәсекелік принциптерімен және көлік қызметтеріне нақты сұраныспен реттелетін оңтайлы нарық қалыптасуының жалғасып отырғанын білдіреді. Көліктің жүйе құраушы рөлі айтарлықтай өсті және оны дамыту міндеттері мен әлеуметтік-экономикалық өзгерістер басымдықтары арасындағы өзара байланыс жақсарды. Көлік негізінен жолаушылар және жүк тасымалына деген өскелең сұранысты қанағаттандырды. 2001 жылдан бастап 2006 жылды қоса алған кезеңде көлік қызметтерінің өсуі: жылына орташа алғанда жолаушылар тасымалында 7, 8%-ды, жүк тасымалында 9, 5%-ды (орташа жыл сайынғы экономикалық өсу 10, 3% болғанда) құрады /6/.

Сонымен бірге, көліктің нарық жағдайына жалпы бейімделгеніне қарамастан, қазіргі уақытта көлік жүйесінің жай-күйін оңтайлы, ал оның даму деңгейін жеткілікті деуге болмайды.

Қазақстан Еуразияның ортасында құрлықтың ішкі бөлігінде өзінің географиялық орналасуына байланысты және еліміздің аумағы арқылы Трансазиялық және Транссібір даңғылы өтетіндігіне қарамастан, көршілердің көлік даңғылына тәуелді. Темір жолдар елімізді Ресей арқылы Еуропамен, Иран арқылы Парсы шығанағы, Қытай арқылы Тынық мұхит жағалауымен жалғастырады. Тынық мұхит жағалауынан Батыс Еуропаның шекараларына дейінгі трансазиялық маршруттың жалпы ұзындығы 1100 км, оның 4000 км Қытайдың аумағында және 1800 км. Қазақстанның аумағында орналасқан. Трансазиялық маршрут бойынша жүк тасымалдары 23-26 күндік жолды алады, ал арақашықтық Транссіб маршрутына қарағанда 2000-3000 км қысқа болып табылады. Осы орайда, соңғы жылдары Республиканың Батыс және Шығыс аймақтарын жалғастыратын ''ендік'' дәліздердің дамымағандығы жөніндегі мәселелер байқала бастады, сонымен қатар, жаңа даңғылды жолдарды салу қажеттіліктері жоспарланып, жүзеге асырылуда.

Әлемнің көптеген елдерінде темір жол көліктің басқа түрлері тарапынан бәсекелестікті сезінуде, ал бұл теңіз, құбыр және автомобиль қатынастары инфрақұрылымының дамығанын көрсетеді.

Темір жол транзиті мемлекет аралық және халықаралық тасымалдарды атқаруда Республиканың экономикалық өмірінде басты рөл алады және еліміздің еркін нарықтық экономикаға өтуіне ықпалын тигізеді. Темір жол көлігі Республиканың жекелеген аймақтарын ғана емес, сонымен қатар өндіріс түрлерін де сырқы экономикалық кеңістікке шығара отырып, Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық қатынасын дамытумен қоса, елдің әлемдік экономикаға интеграциялануына мүмкіндік береді.

1. 2 Көлік инфрақұрылымын мемлекеттік басқарудың негізгі мақсаттары

Кез келген елдің экономикалық даму процестерінде, мемлекет ең алдымен билік құрылымы ретінде орын алуы тиіс, ол нарықта шаруашылық субъектілерінің жүргізілу тәртібіне қатысты ережелер белгілейді және нарықтық субъектілердің қызмет ету жағдайына қатысты ынталандыру механизмі мен өзінің міндеттемелік жазбаша өкімінің көмегімен әсер етеді. Бүгінгі күні экономиканың мемлекеттік реттеу қажеттілігі туралы тезис аксиома болып табылады. Бұл ретте, мемлекеттік реттеу осы немесе өзге деңгейде болса да, қоғамның өмір сүру қызметінің барлық саласын қамтуы, экономиканың барлық саласына, сондай-ақ көлік жиынтығына да қаты-сты болуы тиіс. Колік қызметін мемлекеттік рет-теу қажеттілігін қамтитын бірқатар факторлар бар. Бұл факторлар әртүрлі әлеуметтік-экономикалық процестерге, қоршаған ортаға көліктің әсер етуіне, қоғамның қауіпсіздігіне байланысты. Көліктің негізгі операцияларын келесідей реттеу қажет:

- көлік коммуникациялары бойынша қозғалыс қауіпсіздігінің мүддесінде;

- қоршаған ортаға көліктің жағымсыз әсер етуін төмендету және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында;

- көлік жүйесінің кабілеттілігінде экономикалық қауіпсіздікті сақтау мүддесінде ішкі және сыртқы тасымалдауға елдің қажеттілігін қамтамасыз ету, елдің экономикалық біртұтастығын қолдау.

Сонымен қатар көлік төтенше жағдайларды жою кезінде орталық буын болып табылады және елдің қорғаныс қабілеттілігін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Кейбір жағдайларда көлік мекемелері нарықта монопольдік орын алады. Бұл көлік қызметтерін тұтынушылардың қызметіне монопольдік жағдайдың жағымсыз әсерін шектеу мақсатында, оның қызметін реттеу қажеттілігін тудырады. Көліктердің әртүрлерімен өзара алмасудың жоғары болуына байланысты, көлік нарығы бәсекелестік күресі тығыздығының жоғары болуымен ерекшеленеді. Көлік нарығында аралық бейне және ішкі бейне бәсекелестігінің үнемі өсуі әртүрлі субъектілердің өзара әрекеттесу және қызмет ету ережелерін сақтауға бақылау орнатуды меңзейді. Келік қызметінде қолданылатын инфрақұрылымды қалыптастыру, әдетте шығындардың жоғары болуымен байланысты. Бұл көлік инфрақұрылымы объектілерінің құрылысын салуды қаржыландыруда мемлекеттік қатысу қажеттілігін және жұмсалған мемлекеттік шығындарды тікелей немесе жанама өтелуі мақсатында, олардың қызмет етуін әрі қарай реттеуді көздейді. Көлік халықаралық өзара әрекеттесудің негізі болып табылады, мемлекеттік келісім қажеттілігін және олардың сақталуына әрі қарай бақылау орнатуды аддын ала айқындайды. Сонымен қатар, қазақстандық көлік мекемелерінде бәсекелестік қабілетінің жеткілікті деңгейде төмен болуы жағдайында, ішкі, сондай-ақ халықаралық көлік

нарығында отандық тасымалдаушылардың қүқы мен мүддесін қорғау қажетгілігі туындайды. Ұлттық экономиканың инфрақұрылымдық бөлігі бола отырып, көлік бірмезгілде оны дамыту тұғыры ретінде орын алады. Бұл, мемлекет тарапымен жағымды экономикалық, занды және ұйымдастырушылық шарттарды қалыптастыру қажеттілігі көлік жүйесінің дамуын алдын ала айқындайды. Қазақстан Республикасында, оның аймақтарының кең көлеміне байланысты, көлік шығындары өнімдердің басым бөлігінің соңғы құны айтарлықтай үлкен шаманы құрайды. Бұл көлік саласында құнсыздану процесін үдетуші болады. Осыған байланысты, экономикалық ахуалдың түрақсыздық шартында, көлік қызметтерінің тарифтерін реттеу қажет. Жоғарыда көрсетілген факторлар көлік жиынтығының мемлекеттік реттелуінің негізгі мақсаттарын айқындайды:

1. Көлік жиынтығы қызметінің экономикалық тұрақтылығын қамтамасыз ету:

- аймақаралық экономикалық байланыстардың орнығуына, жалпы нарықтың қалыптасуына және дамуына қолдау көрсету;

- аймақтық жөне мемлекеттік мақсатты бағдарламардың іске асырылуына қолдау көрсету;

- экономикалық, экологиялық және әлеуметтік тапсырмаларды шешуге қолдау көрсету.

2. Әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз ету:

- халықтың белгіленген топтарының әлеуметтік қорғалуын қамтамасыз ету;

- әлеуметтік маңызы бар тасымалдауларды орындау;

- көлікке қатысты тең құқықтан айыруды жою.

3. Шаруашылық қызметін үйлестіру:

- көлік қызметтері нарығының конъюктурасы, оны алдағы уақытта дамыту туралы деректер қорын өңдеу.

4. Бәсекелес ортаға қолдау көрсету:

- еркін бәсекелестіктің экономикалық және құқықтық шарттарын құру;

- көлік жиынтығы субъектілерінің экономикалық еркіндігін және олардың қызметінің нарықтық ынталандырылуын қамтамасыз ету;

- монополизммен күресу;

- қатаң бәсекелестіктің жағымсыз әсерін шектеу;

- кәсіпкерлік белсенділікті дамыту шаралары (қаржылық, салық) ;

5. Көлік жиынтығының мемлекеттік секторын басқару:

- мемлекеттік мекемелерді басқару;

- өзге де мемлекеттік меншікті басқару (құнды қағаздар, акция пакеттері, мемлекеттік несие қаражаттары) .

6. Көлік жиынтығының қауіпсіз қызметін қамтамасыз ету:

- автокөлік құралдарын пайдалануда қауіпсіздік ережелерін сақтауды қамтамасыз ету;

- қоршаған ортаны қорғау және табиғатты қолдану нормаларын сақтауды қамтамасыз ету.

7. Көлік жүйесінің сенімділігін қамтамасыз ету:

- көлік инфрақұрылымының және көлік құралдарының сенімділігін қамтамасыз ету;

- әртүрлі субъектілердің жұмысын тиімді басқаруды және үйлестіруді қамтамасыз ету.

Көлік жиынтығын мемлекеттік реттеудің осы көрсетілген мақсаттарына қол жеткізу нәтижесі, ұлттық экономиканың тиімділігін арттыру, яғни барынша жоғары мақсатты жүзеге асыруға ықпал етуі тиіс. Бұл ұйымдық құрылымдардың және реттеу әдістерінің жиынтығын ұғындырады, сондай-ақ келесі қызметтердің орындалуын қамтамасыз етеді:

- көліктің даму бағдарламаларын және статегияларын, қызмет жоспарларын және оларды іске асыру механизмдерін өндеуді қамту арқылы жоспарлау;

- көлік қызметін реттеу институттарын қалыптастыруды, міндеттер мен құзыреттілікті ұтымды бөлуді, реттеудің қоғамдық құрылымдарын (одақтар, ассоциациялар) құруға қолдау көрсетуді ұйымдастыру;

- көлік жиынтығын реттеу процесіне қатысушылардың синхрондық іс-әрекетін және өзара байланысын қамтамасыз етуді үйлестіру;

- жоспарланған даму көрсеткіштеріне шығуды қамтамасыз ету үшін реттеу жүйесі элементтерінің қызметін бақылау, есепке алу, бағалау және түзету.

Қолданыстағы нақтылықты, оны жүзеге асырудың барынша ұтымды тәсілін ескере отырып, анықтау және ұйымдық құрастыру моделін таңдау көлік жиынтығын реттеудің тиімді жүйесін құрудың маңызды кезеңі болып табылады. Әлемдік және ҚР іс жүзіндегі тәжірибесі көлік жиынтығын мемлекеттік реттеу жүйесіне қатысты үйым-дық қүрастыру моделі барынша жан-жақты екенін көрсетеді. Алайда, тандап алынған ұйымдық құрастыру моделіне қатысы жоқ, іс жүзінде, айтарлықтай барлық елдердің әртүрлі деңгейдегі мемлекеттік органдарының қарамағында мыналар орын алған:

- көлік жиынтығын дамытудың мақсатты бағдарламаларын және стратегияларын өңдеу, басымдылықты анықтау;

- көлік кызметтерінің халықаралық нарығында мемлекет мүдесін ұсыну;

- көлік инфрақұрылымын құру үшін мемлекеттік және жекеменшік секторының күштері мен қорларын үйлестіру;

- көлік жиынтығында жекеменшік инвестицияларын ынталандыру үшін жағдай жасау;

- көлік монополиясының тарифтерін реттеу және көлік қызметтеріне теңдей қол жеткізу жағдайын қамтамасыз ету;

- көлік мекемелерінің қызметтерін және көлік құралдарын пайдалану ережелерін қабылдау, олардың сақталуын бақылау;

- көлік жиынтығының мекемелері және ұйымдары үшін кадрлардың кәсіби дайындық жүйесін ұйымдастыруға қолдау көрсету.

1. 3 Аймақтық көлік жиынтығын мемлекеттік реттеу

Іс жүзінде экономиканы мемлекеттік реттеу мақсаттарын жүзеге асыру әртүрлі тәсілдердің (мақсатты іс-әрекеттердің әдістері, үлгілері және тәсілдері) көмегімен қамтамасыз етіледі. Тарихи даму тәжірибесі, экономиканы мемлекеттік реттеудің тәсілдерін қолдану аясы үнемі кеңейтіліп отырғанын растайды. Бұл негізгі екі себептермен шартталған:

1. Халықшаруашылығының жиынтығы тәрізді экономика құрылымының үнемі күрделенуімен және көлемінің өсуімен.

2. Ұлттық экономиканың дамуына әсер ететін, көптеген алдын алу процесі күрделі факторлардың әрекетіне біріңғай қарау және алдын ала шешімін табу қажеттілігімен.

Осыған байланысты келесі екі тапсырманы шешу қажет: біріншіден, ұлттық экономика салаларын өзіндік белгілеріне сәйкес реттелетін, әрекет

етуші тәсілдерді қолданудың барынша мәнді және сәтті комбинацияларын табу; екіншіден, экономика саласына тоғысқан, орын алуы мүмкін жағымсыз әсерлерді есепке алу. Экономика әдебиетінде экономиканы мемлекеттік реттеу тәсілдерінің жіктелуінің әртүрлі нұсқалары беріледі. Қолданыста барынша орын алған жіктелулер:

1. Субъектілердің басқару шешімдерін қабылдау үрдісінде мемлекеттің тікелей қатысу деңгейі бойынша тікелей әсер етуші тәсілдер және жанама әсер етуші тәсілдер болып бөлінеді.

2. Ұйымдық-институционалдық өлшем бойынша әкімшілік және экономикалық тәсілдер болып бөлінеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.