Кейбір киелі сандардың танымдық ерекшеліктері

Ғылыми жобамен айналысатын оқушылармен өткізіетін іс-шараның

жұмыс жоспары

Ғылыми зерттеуді жүргізудің мақсаты: қазіргі таңда қазақтың киелі сандарының қасиеті туралы мол түсінікті нақты жеткізу;

Киелі сандардың шығу тарихымен таныстыру;

Олардың пайдасын түсіндіру.

Ғылыми зерттеуді жүргізудің міндеті: балаларды, өзгелерді қазақтың киелі сандарының қыр-сырымен толықтай таныстыру.

Зерттеудің маңыздылығы: киелі сандардың атқаратын рөлін біліп, оны өмірде өз пайдаларына асыруды дәріптеу

Дарынды оқушымен жұмыс жүргізудің жоспары

Жоба жетекшісі

қазақ тілі мұғалімі

Б. О. Ибраева

Ғылыми жобамен айналысатын оқушылармен өткізіетін іс-шараның

жұмыс жоспары

Ғылыми зерттеуді жүргізудің мақсаты: қазақ халқының ертегілері туралы толық мәліметтер жинап, қазіргі кезде ертегінің бала тәрбиесіне беретін мол мұрағат екені туралы түсінік жинау;

Ертегілердің шығу тарихымен таныстыру;

Олардың пайдасын түсіндіру.

Ғылыми зерттеуді жүргізудің міндеті: балаларды, өзгелерді ертегілердің қыр-сырымен толықтай таныстыру.

Зерттеудің маңыздылығы: ертегілердің атқаратын рөлін біліп, оны өмірде өз пайдаларына асыруды дәріптеу

Дарынды оқушымен жұмыс жүргізудің жоспары

Жоба жетекшісі

қазақ тілі мұғалімі

Б. К. Бажаева

Сауалнама:

1. Қасиетті сандар туралы білесің бе?
а) иә ә) жоқ
2. Қасиетті сандар туралы кімнен естідің?
а) ата-анадан ә) мұғалімнен
б) аға-әпкелерден
3. Қасиетті сандар жайында мәлімет жинар ма едің ?
а) иә ә) жоқ
4. Қасиетті сандар астарында не жатқанын білесің бе?
а) иә ә) жоқ
5. Қандай қасиетті сандар білесің?

6. Қасиетті сандар қатысқан қандай шығармаларды білесің?
7. Қасиетті сандар атымен аталатын қазақтың қандай ұлттық ойынын білесің?

8. Сенің отбасыңда қандай сандар киелі болып саналады?

Тақырыбы: « КЕЙБІР КИЕЛІ САНДАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ ЕРЕКШЕЛІГІ»

МАЗМҰНЫ

Кіріспе
1. Киелі сандардың шығу тарихы туралы
1. 1 Киелі сандардың қасиеті
2. Киелі сандарының зерттелуі
2. 1 Зерттеуші ғалымдар
3. Сандар сөйлейді
3. 1 Зерттеу тұжырымы
4. Қорытынды
4. 1 Практикалық кезең
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша

Кіріспе
Ғылыми жобаның негізгі мақсаты:
1. Халық қазынасының тереңіне бойлап, қасиетті сандар жайында мағұлматтарды көпшілік қажеттілігіне жарату.
2. Қазақ халқының салт-санасы мен ата-бабасынан келе жатқан дәстүрін өз бойындағы ерекше қасиеттерін таланты мен дарындылығын, өзгелерден ерекше табиғи қабілеті арқылы биіктерден көрінгенін, қасиетті сандарға ерекше тәрбие көзі ретінде пайданағанын дәлелдеу. Осы сандардың қасиеттілігі неде екенін айқындай отырып, сан есімдер ретінде бір жүйеге келтіру.
Өзектілігі: Заман өзгергенмен халықтың сенімі, құпиялылыққа құштарлық сезімі өршімесе өшпейді. Бұл қоғамда болған, бола береді де. Ендеше халық ойын түсініп, ата-бабадан келе жатқан қасеитті сандарға үңіліп, құпиясын түсіне білу қашанда өзекті мәселенің бірі болып қалмақ.
Мақсатқа жету жолында алға қойылған міндеттер:
- киелі сандарды зерттеген еңбектерді оқып, талдау;
- зерттеуші ғалымдарды анықтау, салыстыру жұмыстарын жүргізу;
- жиналған материалдарды бір жүйеге келтіру;
- маңыздылығын анықтау.
Зерттеу жұмысының кезеңдері:
І - теориялық. Көтерілген мәселе төңірегіндегі әдебиеттермен танысу. Сайт, интернеттен қарау.
ІІ - практикалық. слайд дайындау, дерек сөздерін салыстыру.
ІІІ - бекіту. Алынған мәліметтерді жүйелеп, түзетулер енгізу, нәтижеге байланысты баяндама дайындау.
Зерттеу әдістері:
1. Тарихи - салыстырмалық талдау.
2. Бақылау әдісі (анкета)

Зерттеу жұмысының тәжірибелік құндылығы:
Жиналған материалдар жалпы білім беретін мектептер мен өзге ұлт өкілдері оқытатын мектептердің қазақ тілі мен әдебиеті, тарих пәндерінде аймақтық компонент ретінде оқуларына мүмкіндік береді. Қызығушылығын ояту мақсатында қызықты грамматика ретінде қолдануға болады.

1. Сандардың шығу тарихы.

Сандар ұғымы өте ерте заманда туған. Бұл ұғым ғасырлар бойы кеңейтіліп әрі жалпылана түскен. Қазақ халқы киеге үлкен мән берген. Табиғаттың кейбір апаттарын, отты, кейбір жануарлар мен құстарды, көшпелі тұрмысқа қажетті заттарды киелі деп қастерлеген. Сондай-ақ қазақ халқының өмірінде түрлі мәнге ерекше сипат бере отырып, жиі қолданылатын сандар тізбегі көп. «3, 7, 9, 40» т. б. сандар тізбегін қазақтың салт-дәстүрінен, ырымдардан, тыйым сөздерден, афоризмдерден, тұрақты сөз тіркестері мен мақал-мәтелдерден анық көре аламыз. Мысалы: Анаңды меккеге үш рет арқалап апарсаң барсаң да, қарызыңнан құтыла алмайсың, алтау ала болса, ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса, төбедегі келеді; жерден жеті қоян тапқандай қуанды т. б.
Ұлы ғалым Пифагор: «Әр сан өзіндік ерекшелікке ие» - деген екен. Ғалымдардың бұл тұжырымдарына сену-сенбеу әркімнің өз еркінде. Басқа ғалымдар мен дін қағидаларының да болжамдарға сай келе бермеуі мүмкін. Таныммен байланысты ескілікті наным-сенім түрлерінің тілдік көріністері, әсіресе сан атауларымен келген тұрақты сөз оралымдарында өте көп кездеседі. Байырғы кездерде халық әр алуан құбылысқа нәзік бақылау жасай келіп, олардың ортақ қасиеттері мен сипаттарын санмен түйіп, санамалап айтып отырған. Таным деп отырғанымыздың өзі - адамның ішкі ойлау жүйесі. «Киелі ұғымдар» наным-сенім негізінде пайда болған құбылыс. Сан атауы сәбидің ана құрсағында болу уақытымен байланысты ерекше қолданысқа ие болған.
Сандар адам баласының ертедегі өмірінде уақыт өлшемі, көлемдік өлшемі жағынан ерекше қызмет атқарған. Мысалы, о баста бес күндік апта, бертін келе жеті күндік апта болған. Сан есімдердің фразеологиялық бірлік жасаудағы деңгейі бірдей емес. Біріншіден, есептік сан есімдер жиі қолданылады. Екіншіден сан атауларының бәрі бірдей қолданылмайды. Атап айтсақ, ерекше мәнде қолданылатын «төрт», «жеті», «тоғыз», «қырық» сандары. Сан есімдердің ішінде кейбір сандар сандық мәнімен қатар, басқа мағынада қолданумен ерекшеленеді. Мұндай жағдай, әсіресе осы сандардың тұрақты тіркестерде, аңыз-әңгімелерде, жыр-дастандарда, салт-дәстүрлерде және басқа дүниетанымға байланысты қолданылғаны көзге анық түседі. Сонымен қатар бұл құбылыстың тарихы да ертеде жатқаны байқалады. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 сандарының қадір-қасиетін біле отырып, әрбір сан жайлы ой толғанысын тудыру, білімге құштарлықты оятады. Соңғы ширек ғасырда түркі халықтарының сан есімдері жөнінде бірталай еңбектер жазылып, диссертациялар қорғалды.

2. Киелі сандарының зерттелуі

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс