Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі.
Кіріспе 3
1 Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі 5
1.1 «Әділет» ЖШС . нің сипаттамасы 5
1.2 «Әділет» ЖШС . нің еңбекақы төлеу бойынша есеп саясаты 12
2 Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі 22
2.1 Еңбекақы ұғымы, түрлері мен нысандары 20
2.2 Еңбекақы есебі, құжаттық рәсімделуі және есептелуі 30
Қорытынды 36
Қолданылған әдебиеттер тізімі 38
Қосымша А . міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушылардың тізімдерін салық органына ұсыну туралы
хабарлама
Қосымша Ә . жеке еңбек келісім шарты
1 Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі 5
1.1 «Әділет» ЖШС . нің сипаттамасы 5
1.2 «Әділет» ЖШС . нің еңбекақы төлеу бойынша есеп саясаты 12
2 Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі 22
2.1 Еңбекақы ұғымы, түрлері мен нысандары 20
2.2 Еңбекақы есебі, құжаттық рәсімделуі және есептелуі 30
Қорытынды 36
Қолданылған әдебиеттер тізімі 38
Қосымша А . міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушылардың тізімдерін салық органына ұсыну туралы
хабарлама
Қосымша Ә . жеке еңбек келісім шарты
Осы курстық жұмыстың тақырыбы: Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі.
Казіргі жағдайда халықтың жұмысбастылығы, жұмыссыздық, халықтың және еңбек ресурстарының ұдайы өсу процессі, демографиялық жағдай, еңбек ресурстарын басқару мәселелері елдің экономикасы үшін ең басты мәселелердің бірі болып саналады.
Еңбекақы – бұл еңбек өлшемі мен тұтыну өлшеміне бақылау жасауды жүзеге асыруға көмектесетін маңызды экономикалық құрал. Шаруашылық субъект жұмысының түпкілікті нәтижелерін ескергенде, оның жеке үлесімен анықталады және салықтармен реттелінеді. Еңбекақы тұтынушы кірісінің үлкен бөлігін құрайды, сондықтан да сұраныстың мөлшеріне, тауардың бағасына елеулі әсер етеді. Еңбекақының номиналды және шынайы түрлері болады.
Шаруашылық қызметінің процесінде жұмысқа қабылдау және жұмыстан шығару нәтижесінде қызметкерлердің саны өзгереді, жұмыс кезінде ауысулар жүргізіледі. Адам құрамының есебін кадрлар бөлімі жүргізіледі. Ол жалпы кәсіпорын бойынша, оның құрылымдық бөлімшелері бойынша кызметкерлердің саны туралы және осы санның өзгерісінің себептері туралы: жынысы, жасы, санаты, лауазымы, мамандығы, жұмыс стажы, білімі және басқа белгілері бойынша кызметкерлер құрамы туралы деректер алуды қамтамасыз етеді.
Мемлекет міндеттерін орындау барысында қызметкерлерге кепілдеме және өтемақылық төлемдер, сондай-ақ жұмыс берушінің нұсқауымен медициналық тексеруден өту, біліктілікті арттыру және қайта дайындықтан өту. Қызметкерлерді өзі қызмет ететін ұйымдармен бірге басқа орындағы жұмысқа ауыстыру барысындағы тәртіп пен шығын өтемақсының мөлшері келісіммен анықталады. Толық материалдық жауапкершілік туралы жазба келісім шартты жұмыс берушінің он сегіз жасқа толған, оған өндіріс процесінде тапсырылған құндылықтарды қолданумен тасымалдаумен, сақтаумен, сатумен, өңдеумен тікелей байланысты жұмыс істейтін және қызмет ететін жұмысшымен бекітуі мүмкін.
Халықтың тұрмыс деңгейін арттыру, өнімді жұмыспен қамтуға жәрдемдесу мемлекеттің әлеуметтік экономикалық саясатының маңызды бағыттары болып қалып отыр. Елдегі нарықтық қатынастардың дамуы барысында халықтың жұмыспен қамтылуына байланысты сұрақтардың барлығы бүгінгі күннің өзекті мәселесі болып табылады.
2010 жылы еліміздің экономикасы әлі де күрделі жағдайда болатынын ескеріп, бюджет саласы қызметкерлерінің жалақысын шілденің 1‑інен бастап көтеру ұсынылып отыр. Мемлекет басшысының ең басты тапсырмасы – ол әрбір азаматқа деген қамқорлықты қамтамасыз ету. Жалақыны, зейнетақыны, жәрдемақыны көтеру, бюджет
Казіргі жағдайда халықтың жұмысбастылығы, жұмыссыздық, халықтың және еңбек ресурстарының ұдайы өсу процессі, демографиялық жағдай, еңбек ресурстарын басқару мәселелері елдің экономикасы үшін ең басты мәселелердің бірі болып саналады.
Еңбекақы – бұл еңбек өлшемі мен тұтыну өлшеміне бақылау жасауды жүзеге асыруға көмектесетін маңызды экономикалық құрал. Шаруашылық субъект жұмысының түпкілікті нәтижелерін ескергенде, оның жеке үлесімен анықталады және салықтармен реттелінеді. Еңбекақы тұтынушы кірісінің үлкен бөлігін құрайды, сондықтан да сұраныстың мөлшеріне, тауардың бағасына елеулі әсер етеді. Еңбекақының номиналды және шынайы түрлері болады.
Шаруашылық қызметінің процесінде жұмысқа қабылдау және жұмыстан шығару нәтижесінде қызметкерлердің саны өзгереді, жұмыс кезінде ауысулар жүргізіледі. Адам құрамының есебін кадрлар бөлімі жүргізіледі. Ол жалпы кәсіпорын бойынша, оның құрылымдық бөлімшелері бойынша кызметкерлердің саны туралы және осы санның өзгерісінің себептері туралы: жынысы, жасы, санаты, лауазымы, мамандығы, жұмыс стажы, білімі және басқа белгілері бойынша кызметкерлер құрамы туралы деректер алуды қамтамасыз етеді.
Мемлекет міндеттерін орындау барысында қызметкерлерге кепілдеме және өтемақылық төлемдер, сондай-ақ жұмыс берушінің нұсқауымен медициналық тексеруден өту, біліктілікті арттыру және қайта дайындықтан өту. Қызметкерлерді өзі қызмет ететін ұйымдармен бірге басқа орындағы жұмысқа ауыстыру барысындағы тәртіп пен шығын өтемақсының мөлшері келісіммен анықталады. Толық материалдық жауапкершілік туралы жазба келісім шартты жұмыс берушінің он сегіз жасқа толған, оған өндіріс процесінде тапсырылған құндылықтарды қолданумен тасымалдаумен, сақтаумен, сатумен, өңдеумен тікелей байланысты жұмыс істейтін және қызмет ететін жұмысшымен бекітуі мүмкін.
Халықтың тұрмыс деңгейін арттыру, өнімді жұмыспен қамтуға жәрдемдесу мемлекеттің әлеуметтік экономикалық саясатының маңызды бағыттары болып қалып отыр. Елдегі нарықтық қатынастардың дамуы барысында халықтың жұмыспен қамтылуына байланысты сұрақтардың барлығы бүгінгі күннің өзекті мәселесі болып табылады.
2010 жылы еліміздің экономикасы әлі де күрделі жағдайда болатынын ескеріп, бюджет саласы қызметкерлерінің жалақысын шілденің 1‑інен бастап көтеру ұсынылып отыр. Мемлекет басшысының ең басты тапсырмасы – ол әрбір азаматқа деген қамқорлықты қамтамасыз ету. Жалақыны, зейнетақыны, жәрдемақыны көтеру, бюджет
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1 «Бухгалтерлік есеп» Р.С. Әбдішүкіров, Алматы 2006
2 «Бухгалтерлік есеп» В.Л. Назарова, Алматы 2005
3 «Кәсіпорын экономикасы» А.Қ. Мейірбеков, Қ.Ә. Әлімбетов Алматы, экономика 2003
4 «Кәсіпорын экономикасы» Г.Ө. Жолдасбаева Алматы , экономика 2005.
5 «Бухгалтерлік есеп негіздері» А. Ныйқанбаева, Л. Куанышева Астана 2008
6 «Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері» К.К. Кеулімжаев, Н.А. Құдайбергенов, Алматы 2006
7 «Еңбек рыногы» Жұмабаева С.К. экономикасы, 2003
8 «Еңбек нарығы және жұмыссыздарды әлеуметтік қорғау» А.К. Ермекбаев Экономика сериясы 2006
9 «Қаржылық есеп» Н. Әжібаева, Алматы 2006
10 «Еңбек нарығының экономикасы». Жұмамбаев С.К., Aлматы 2003
11 «Бухгалтерлік есеп» Б.С. Мырзалиев Алматы 2008
12 «Экономикалық теория» С. Әкімбеков Оқу құралы. Астана 2002
13 «Кәсіпорын қаржысы» А.С. Баймұхаметова, У.А Жанандаров Алматы - 2003
14 «Қазақ энциклопедиясы»,10 том
15 «Қаржы-экономика сөздігі» Алматы 2002
16 «Бухгалтерлік есеп теориясы» Эбдішүкіров Р.С. Алматы 2008
17 «Кәсіпорын экономикасы» Алматы 2005
18 «Бухгалтерлік есеп» А.Қ. Мейірбеков Астана 2003
19 «Бухгалтерлік есеп» Қ.Ә. Әлімбетов Астана 2003
20 «Экономика» Г.Ө. Жолдасбаева Алматы 2003
21 «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп» В.К.Радостовец, Т.Ғ. Ғабдуллин Алматы 2007
22 «Қаржылық есеп», Қ.К.Кеулімжаев, З А.Ә. Жантаева Алматы 2006
23 Аудиторлық іс қызмет туралы: Қазақстан Республикасының 1998 ж. 20 қарашадағы Заңы (15.02.2003 ж. жағдай бойынша өзгерістер мен толықтырулар). Алматы: Юрист, 2003. 14 б.
24 Бухгалтерлік есеп стандарттары, әдістемелік ұсыныстар, шоттардың типтік жоспары: құжаттар жинағы. Алматы: Раритет, 2004. 320 б.
25 Қазақстан аудиттің халықаралық стандарттары.Алматы: Раритет, 2004.
26 «Бухгалтерлік есеп теориясы және тәжірибесі»Мырзалиев Б.С., Сәтмурзаев А.А., Алматы 2008
27 « Бухгалтерлік есеп» Баймуханова С.Б., Алматы 2005
1 «Бухгалтерлік есеп» Р.С. Әбдішүкіров, Алматы 2006
2 «Бухгалтерлік есеп» В.Л. Назарова, Алматы 2005
3 «Кәсіпорын экономикасы» А.Қ. Мейірбеков, Қ.Ә. Әлімбетов Алматы, экономика 2003
4 «Кәсіпорын экономикасы» Г.Ө. Жолдасбаева Алматы , экономика 2005.
5 «Бухгалтерлік есеп негіздері» А. Ныйқанбаева, Л. Куанышева Астана 2008
6 «Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері» К.К. Кеулімжаев, Н.А. Құдайбергенов, Алматы 2006
7 «Еңбек рыногы» Жұмабаева С.К. экономикасы, 2003
8 «Еңбек нарығы және жұмыссыздарды әлеуметтік қорғау» А.К. Ермекбаев Экономика сериясы 2006
9 «Қаржылық есеп» Н. Әжібаева, Алматы 2006
10 «Еңбек нарығының экономикасы». Жұмамбаев С.К., Aлматы 2003
11 «Бухгалтерлік есеп» Б.С. Мырзалиев Алматы 2008
12 «Экономикалық теория» С. Әкімбеков Оқу құралы. Астана 2002
13 «Кәсіпорын қаржысы» А.С. Баймұхаметова, У.А Жанандаров Алматы - 2003
14 «Қазақ энциклопедиясы»,10 том
15 «Қаржы-экономика сөздігі» Алматы 2002
16 «Бухгалтерлік есеп теориясы» Эбдішүкіров Р.С. Алматы 2008
17 «Кәсіпорын экономикасы» Алматы 2005
18 «Бухгалтерлік есеп» А.Қ. Мейірбеков Астана 2003
19 «Бухгалтерлік есеп» Қ.Ә. Әлімбетов Астана 2003
20 «Экономика» Г.Ө. Жолдасбаева Алматы 2003
21 «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп» В.К.Радостовец, Т.Ғ. Ғабдуллин Алматы 2007
22 «Қаржылық есеп», Қ.К.Кеулімжаев, З А.Ә. Жантаева Алматы 2006
23 Аудиторлық іс қызмет туралы: Қазақстан Республикасының 1998 ж. 20 қарашадағы Заңы (15.02.2003 ж. жағдай бойынша өзгерістер мен толықтырулар). Алматы: Юрист, 2003. 14 б.
24 Бухгалтерлік есеп стандарттары, әдістемелік ұсыныстар, шоттардың типтік жоспары: құжаттар жинағы. Алматы: Раритет, 2004. 320 б.
25 Қазақстан аудиттің халықаралық стандарттары.Алматы: Раритет, 2004.
26 «Бухгалтерлік есеп теориясы және тәжірибесі»Мырзалиев Б.С., Сәтмурзаев А.А., Алматы 2008
27 « Бухгалтерлік есеп» Баймуханова С.Б., Алматы 2005
Мазмұны
Кіріспе 3
1 Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі 5
0.1 Әділет ЖШС - нің сипаттамасы 5
0.2 Әділет ЖШС - нің еңбекақы төлеу бойынша есеп саясаты 12
1 Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі 22
2.1 Еңбекақы ұғымы, түрлері мен нысандары 20
2.2 Еңбекақы есебі, құжаттық рәсімделуі және есептелуі 30
Қорытынды 36
Қолданылған әдебиеттер тізімі 38
Қосымша А - міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушылардың тізімдерін салық органына ұсыну туралы
хабарлама
Қосымша Ә - жеке еңбек келісім шарты
Кіріспе
Осы курстық жұмыстың тақырыбы: Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі.
Казіргі жағдайда халықтың жұмысбастылығы, жұмыссыздық, халықтың және еңбек ресурстарының ұдайы өсу процессі, демографиялық жағдай, еңбек ресурстарын басқару мәселелері елдің экономикасы үшін ең басты мәселелердің бірі болып саналады.
Еңбекақы - бұл еңбек өлшемі мен тұтыну өлшеміне бақылау жасауды жүзеге асыруға көмектесетін маңызды экономикалық құрал. Шаруашылық субъект жұмысының түпкілікті нәтижелерін ескергенде, оның жеке үлесімен анықталады және салықтармен реттелінеді. Еңбекақы тұтынушы кірісінің үлкен бөлігін құрайды, сондықтан да сұраныстың мөлшеріне, тауардың бағасына елеулі әсер етеді. Еңбекақының номиналды және шынайы түрлері болады.
Шаруашылық қызметінің процесінде жұмысқа қабылдау және жұмыстан шығару нәтижесінде қызметкерлердің саны өзгереді, жұмыс кезінде ауысулар жүргізіледі. Адам құрамының есебін кадрлар бөлімі жүргізіледі. Ол жалпы кәсіпорын бойынша, оның құрылымдық бөлімшелері бойынша кызметкерлердің саны туралы және осы санның өзгерісінің себептері туралы: жынысы, жасы, санаты, лауазымы, мамандығы, жұмыс стажы, білімі және басқа белгілері бойынша кызметкерлер құрамы туралы деректер алуды қамтамасыз етеді.
Мемлекет міндеттерін орындау барысында қызметкерлерге кепілдеме және өтемақылық төлемдер, сондай-ақ жұмыс берушінің нұсқауымен медициналық тексеруден өту, біліктілікті арттыру және қайта дайындықтан өту. Қызметкерлерді өзі қызмет ететін ұйымдармен бірге басқа орындағы жұмысқа ауыстыру барысындағы тәртіп пен шығын өтемақсының мөлшері келісіммен анықталады. Толық материалдық жауапкершілік туралы жазба келісім шартты жұмыс берушінің он сегіз жасқа толған, оған өндіріс процесінде тапсырылған құндылықтарды қолданумен тасымалдаумен, сақтаумен, сатумен, өңдеумен тікелей байланысты жұмыс істейтін және қызмет ететін жұмысшымен бекітуі мүмкін.
Халықтың тұрмыс деңгейін арттыру, өнімді жұмыспен қамтуға жәрдемдесу мемлекеттің әлеуметтік экономикалық саясатының маңызды бағыттары болып қалып отыр. Елдегі нарықтық қатынастардың дамуы барысында халықтың жұмыспен қамтылуына байланысты сұрақтардың барлығы бүгінгі күннің өзекті мәселесі болып табылады.
2010 жылы еліміздің экономикасы әлі де күрделі жағдайда болатынын ескеріп, бюджет саласы қызметкерлерінің жалақысын шілденің 1‑інен бастап көтеру ұсынылып отыр. Мемлекет басшысының ең басты тапсырмасы - ол әрбір азаматқа деген қамқорлықты қамтамасыз ету. Жалақыны, зейнетақыны, жәрдемақыны көтеру, бюджет қызметкерлеріне сауықтыру төлемдерін енгізу - осының айқын дәлелі. Бүгінде барлық өңірлердің басты міндеті ретінде педагогтар еңбегінің маңыздылығын, әлеуметтік мәртебесін көтеру, рухани және тұрмыстық мәселелерін шешу ісі кешенді түрде қолға алынып келеді.
Шынайы жалақы - алған ақшаға сатып алуға өмірлік игіліктер мен қызметтердің жиыны. Еңбекақы өнімнің өзіндік құнының негізгі элементтерінің бірі болып табылады, сондықтан да жалақының есебінің дұрыс ұйымдастырылуы еңбек өнімділігінің артуына, өнімнің өзіндік құнының өзгеруіне және еңбеккерлердің өмір деңгейінің жақсаруына себепші болады.
Қызметкерлермен есеп айырысу есебінің негізгі міндеттері:
- еңбектің саны мен сапасы, шығарылм нормасының орындалуына, жұмыс уақыты мен жалақы қорының пайдалануына бақылау жасау;
- субъектінің әрбір қызметкеріне еңбек ақыны дер кезінде және уақытылы есептеу;
- еңбек ақыдан дер кезінде және дұрыс ұстап қалу;
- белгіленген мерзімдерде қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысуды жүргізу;
- есептелген жалақыны өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына дер кезінде және дұрыс енгізу;
- өндірістік процеске басшылық жасау операцияларына қажетті еңбек пен еңбек ақы туралы деректерді алу;
- еңбек және еңбек ақы бойынша статистикалық есептемені жасау.
Осы курстық жұмыстың объектісі - жұмыссыздыққа қарсы атқарылатын шаралар.
Осы жұмыстың мақсаты - қазіргі кезде болып жатқан еңбекақы жағдайын зерттеу, еңбекақының жалпы қоғам өміріне әсерлерін, оның есебін реттеу үшін жасалынатын әрекеттерді анықтау болып табылады.
Бірінші бөлімде, еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі қарастырылады.
Екінші бөлімде, еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі, қосымша еңбекақы зерттеліп, негізгі мәселелері қарастырылады.
1 Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі
1.1 Әділет ЖШС - нің сипаттамасы
Әділет ЖШС-ң экономикалық сипаттамасы және оның қаржылық жұмысы мен есебінің ұйымдастырылуы. Кәсіпорынның қызметтік стратегиялық мақсаты - қызмет көрсетулер мен тұрақты тұтынушылар мүдделерін барынша қанағаттану.
Кәсіпорынның есеп саясаты кәсіпорын басшысының бұйрығымен күнтізбелік жыл басталғанға дейін ресімделуге тиіс. Жыл ішінде есеп саясатында өзгерістер болмайды. Республиканың Заңнамалар мен бухгалтерлік есепті реттеудің нормативті реттеуінде өзгерістер болған жағдайда, меншік иелері ауысып немесе қайта құрылғанда есеп саясатына өзгерістер енгізілуі мүмкін. Оларды есепті жыл басталғанға дейін басшының бұйрығымен ресімделуі және кейінгі жылдың 1 қаңтарына дейін қолданылады.
Әділет ЖШС-ң өзінің есеп жұмысын Қазақстан Республикасы президентінің заң күші "Бухгалтерлік есеп туралы" жарлығына сәйкес жүргізіледі. Оның өзінің есеп шоты бар. Оған Темірбанк қызмет етеді. Сонымен бірге негізгі нормативтік құжаттар ретінде бухгалтерлік есеп стандарты және оларға методикалық нұсқаулар, сонымен қоса кәсіпорынның жұмыс шоттары жасалған негізгі шоттар жоспары пайдаланылады.
Әділет ЖШС үшін басты қызмет тұтынушысы болып Энергетика және минералды ресурстар Министрлігінің атынан Қазақстан Республикасы табылады. Осы ұстанымды жүзеге асыру мақсатында Әділет ЖШС тұтынушымен үнемі қарым-қатынаста болып, нарық сараптамасын жүргізіп отырады. Берілген ұстанымды жүзеге асыру арқылы ағымдағы талаптарды орындап қана қоймай, озық жұмыс жасауға, яғни тапсырыс берушінің болашақ талап-тілектерін болжауға мүмкіндік береді.
Кәсіпорында журналды - ордерлі форма қолданылады. Кәсіпорында журналды - ордерлі формаға жазу алғашқы құжаттар, есеп регистрлерінен түсіріледі.
Кәсіпорының бухгалтерлік есебінің негізгі міндеттері болып:
- Субъектіні, тағыда басқа қызығушы тұлғаларды кәсіпорынның шаруалық қызметі туралы толық ақпараттармен қамтамасыз ету;
- Субъектілердің шаруашылық қызметтерін Қазақстан Республикасы заңдылықтарына сай жүргізілуін бақылау үшін мемелкеттік органдарды қажетті ақпараттармен қамтамасыз ету;
- Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп - есептеу, үздіксіздік, түсініктілік, маңыздылық, шындық, тәуелсіздік, жан - жақтылық, толықтылық, салыстырылымдылық, кезектілік ұстамдарына негіздделе отырып жүзеге асырылады. Бухгалтерлік есептің қызметін ұйымдастыру өткізетін
шаруашылық операцияларға ішкі және алдын - ала бақылауды бас бухгалтердің міндетіне алудан басталады.
Кәсіпорынның қаржы жұмысынң негізгі бөлімдері мыналар:
- қаржылық жоспарлау. Бұл жерде қаржылық жоспардың баланстық жоспары, кіріс пен шығыс жоспары ақша қозғалысы жоспары сияқты құжаттары жасақталады.
- жабдықтаушылармен есеп айырысу. Бұл жерде жабдықтаушылармен келісім шарт жасалып, олармен есеп айырысуды жүргізу барысындағы қажетті құжаттар толтырылады.
- қаржы органдарымен есептесу. Бұл жерде бюджеттен есеп айырысу бойынша, сақтандыру операциялары бойынша мәмілемелер жүргізіліп, құжаттар толтырылады.
- айналым қаражаттары. Бұл жерде айналым қаражатын пайдалану тиімділігі мен айналымдылығын үдейтуді көтеру бойынша шаралар жасақталып жүргізіледі.
- несиелендіру. Мұнда несиені алу және қайтаруға байланысты есептеулер жүргізіліп, құжаттар толтырылады.
- кассалық операциялар. Кәсіпорындағы қаржы жұмысының дұрыс ұйымдастырылуына оның қаржылық жағдайына байланысты болады.
Кәсіпорынның таңдаған бухгалтерлік есептегі шаруашылық іс- әрекетінің ағымдағы топтастырылуы мен жалпылама қызметін жүргізу кәсіпорынның есеп саласында көрнуі керек.
Кәсіпорынды барлық уақытта әр түрлі көздерден келіп түсетін капиталдар жиынтығы ретінде қарастыруға болады. Оларға: инвесторлардан, кредиторлардан келіп түскен ақша қаражаттары, сондай-ақ фирма әрекеттері негізінде алынған кірістер жатады. Бұл қаражаттар түрлі мақсаттарда қолданылады: негізгі құралдарды алу, тауарлық запастарды құру, дебиторлық қарыздарды қалыптастыру және де өзгелер.
Кәсіпорынды барлық уақытта әр түрлі көздерден келіп түсетін капиталдар жиынтығы ретінде қарастыруға болады. Оларға: инвесторлардан, кредиторлардан келіп түскен ақша қаражаттары, сондай-ақ фирма әрекеттері негізінде алынған кірістер жатады. Бұл қаражаттар түрлі мақсаттарда қолданылады: негізгі құралдарды алу, тауарлық запастарды құру, дебиторлық қарыздарды қалыптастыру және де өзгелер.
Есеп саясатын қалыптастыру - бухгалтерлік есепті жүргізудің белгілі бір тәсілін нақты бір шаруашылық жағдайында пайдаланудың тәртібін белгілеу.
Есеп саясаты мынадай қағидаларды қамтиды: есептеу - қоғамның кірістері мен шығыстары олардың келіп түсуіне немесе туындауына қарай танылады және бухгалтерлік есепте көрсетіледі.
Есеп беруге қойылатын негізгі талаптар: кәсіпорын қызметінің нәтижесін анық және объективті көрсету, барлық көрсеткіштерді бір-бірімен қатаң үйлестіру, бухгалтерлік есеп пен жедел-статистикалық есеп берудің үйлесімділігін сақтау, әдістемелік және басқа да ережелерді сақтау
болып табылады.
Бухгалтерлік есептің халықаралық стандарттары - БЕХС (IAS) және оған Интерпретациялар, сонымен қоса бухгалтерлік есепті реттеу бойынша уәкілетті орган әзірлеген ҚЕХС-ны қолдану бойынша әдістемелік нұсқаулықтардың негізінде әзірленген. Қоғамның Есеп саясатының қағидалары барлық оның құрылымдық бөлімшелеріне және олардың еншілес ұйымдарына қатысты. Бұл есеп саясаты Қоғамның есебіне және есептілігіне 2008 жылдың 1 қаңтардан бастап қолданылады.
Бухгалтерлік есеп жүйесінің жалпы ұстамдарын кәсіпорынның есеп
саясатында іске асырған кезде мыналарды есепке алады:
- кәсіпорынның мүліктік жағдайы;
- кәсіпорын қызметінің үздіксіздігі;
- есеп саясатын жүргізген кезде шаруашылық операциясын көрсетудің қабылданған әдісінің мүлік бағасының және міндеттемелердің есепті жыл ішінде өзгермеуі.
Есеп саясатының басты тапсырмасы - шаруашылық қызметін жоғары деңгейін көрсету, бұл әрекетті тиімді реттеу мақсаты үшін шаруашылық жөніндегі толық объективті ақпартты қалыптастыру.
Қандай да болмасын кәсіпорында өнім шығарудың артуы, соның есебінен олардың экономикасының дамуы еңбекақының дұрыс жолға қойылуына тікелей байланысты. Тауарды сатудан түскен қаржылар тауар өңдірушілердің еңбектерінің сандық және сапалық бағалығының және жеке табыстарының негізгі көздері жоғары өлшеміне айналады. Кесте 1 - де кәсіпорында жұмыс істейтін жұмысшылардың еңбек ақысын есептеу корреспонденциясы көрсетілген.
Кесте 1 - Еңбекақы есептеу операциялары бойынша шоттар корреспонденциясы
Мазмұны
Шоттар корреспонденциясы
Дебет
Кредит
Жұмыскерлерге еңбекақы төлеу
7210
1010
Жұмыскерлердің еңбекақыдан ұсталынатын алимент, ерікті сақтандыру және т.б.
3350
3390
Еңбекақыдан жеке табыс салыға ұсталынды
3350
3120
Еңбекақыдан зейнетақы жарналары ұсталынды
3350
3220
Еңбекақының шоттарға еңгізілетін және кассадан төленетін ақша
3350
1010
Еңбекақыдан орындау қағазы, есепті сома және басқа сомалардан ұсталымдар
3350
3390
Еңбекақыдан залалды өтеу, жұмыске қарыз алушыдан ұсталған сома
3350
1250
Жұмыс беруші еңбеккерлердің жалақысынан әрекет етіп тұрған заңға сәйкес әртүрлі ұсталымдар жасайды.Осы күнгі қолданылып жүрген ережелерге сәйкес жұмысшы-қызметкерлердің еңбекақысынан тек заңмен белгіленген ұсталымдарды ұстап қалуға болады. Жұмысшы-қызметкерлердің еңбекақысынан бухгалтерия арқылы ұстауға болатын ұсталымдар:
- жинақталатын зейнетақы қорына аударылатын сома -- 10%
- жеке табыс салығы (ЖТС) - (еңбекақы - зейнетақы қорына аударылатын сома - белгіленген заңға сәйкес минималды еңбекақы төлемі (2010 ж. 15999 тг) )*10100
- заң, сот органдарының үкім қағаздары бойынша ұсталымдар (алимент және айыппұл және тағы басқалар).
- әртүрлі жарналар.
- дербестік сақтандыру шарттарына сәйкес қызметкердің жазбаша өтініші бойынша жеке басын, жанұя мүшелерін, мүлкін және тағы басқаларын сақтандыруға байланысты жарна аудару.
- еңбекақы есебінен алдын ала берілген төлемдер, аванстар.
- банкіден алынатын несиелер үшін ұсталымдар.
- шаруашылық субъектісіне келтірген зияндары үшін өтемақылар.
- қызметкердің жазбаша өтініші бойынша өзі жұмыс істейін субъекті қарамағындағы, яғни меншігіндегі үйде тұрғаны үшін төленетін төлемдер және балабақшаға балалары үшін төлемдер.
Әділет ЖШС-ң демалысқа шыққанда төленетін және уақытша жұмысқа жарамсыз күндерінің төленетін еңбек төлемі. Жұмыскерлер кәсіпорынның жоспары бойынша және Еңбек туралы кодексі бойынша 12 ай күнтізбелі жыл бойынша демалысқа өтініш бойынша жіберіледі. Демалыс уақытының жалақысы демалыс уақытына 3 күн қалғанда беріледі. Еңбек туралы кодекс бойынша демалыс уақытының нормасы 24 күннен кем болмайтын уақытқа беріледі. Жыл сайынғы еңбек демалысына рұқсат ететін еңбек стажына мыналар кіреді:
- жыл ішіндегі істелінген нақты 12 айдың жалақысы;
- заңсыз жұмыстан босатудағы еріксіз жұмысқа келмеу уақыты;
- уақытша еңбекке қабілетсіздігі қағазда расталған, емдеудегі кеткен уақыт.
Жұмыскер 24 күнге демалысқа жіберіледі. 12 айдың жалақысы есептеледі, яғни 458 000 тг, нақты 12 айда жұмыс істеген күні 224 күн. Бір күндік жалақысы 2044,64 тг, содан 2044,64 * 24 күн = 49 071,36 тг.
Жұмысқа жарамсыз күндері уақытша еңбекке жарамсыздығы бойынша әлеуметтік жәрдемақы, ол жалпы ауруларға байланысты уақытша еңбекке жарамсыз жағдайында тағайындалады және төленеді. Жарамсыз күндерінің еңбекақысын есептеу үшін 1 айлық жалақысын есепке аламыз.Уақытша еңбекке жарамсыздығы бойынша жәрдемақыны емдеу мекемесі берген уақытша еңбекке жарамсыздығын растайтын парақша, егер бұл құжат болмаса оның нұсқауының көшірмесі негізінде есептелінеді. Жұмысқа жарамсыз күндері Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан төленеді. Сондықтан кәсіпорынның бухгалтериясы мемлекеттік қорға ауру парағының көшірмесін жібереді.
Кәсіпорын әр ай сайын мемлекеттік әлеуметтік қорға жұмыскерлердің есептелінген жалақысынан 4% мөлшерінде есептелінеді, синтетикалық есебі 3210 пассив шотында жұмыскер 1-ші сәуірінде 10-шы сәуірге дейін жұмысқа жарамсыз болғаны үшін және оған қоса 1 күн демалысы бар. Жұмыскерлердің 12 айға есептелінген еңбекақысы - 368 000 тг, нақты істелінген жұмыс күні - 298 күн. 1 күндік еңбекақысы = 368 000 тг 298 күн = 1234,9 тг. Жұмысқа жарамсыз күндер саны 9, онда төлемі = 1234,9*9=11114,1 тг. Оның корреспонденциясы төмендегі кесте 2 - де көрсетілген.
Кесте 2 - Әлеуметтік сақтандыру міндеттемесі бойынша корреспонденция.
Дебет
Кредит
Сома
3210
3350
11114,1
Жарамсыз күндерінің еңбекақысын есептеу үшін 1 айлық жалақысын есепке аламыз.
Әділет ЖШС-ң қаржылық қызметінің алдындағы тұрған басты тапсырмалары болып төмендегілер табылады:
- кірісті өсірумен рентабельділікті көтерудің жолдарын іздестіру;
-кәсіпорын органдарымен кредиторлардың алдындағы міндеттемелерді толық және уақытында орындау.
- қаржыландыру, несиелендіру мақсатында алынған қаражаттарды мақсатты пайдалану.
- айналым қаражатын тиімді пайдалануды қамтамасыз ету.
2005 жылы Әділет ЖШС қызмет нарығындағы жағдайды, сондай-ақ мемлекеттің жергілікті өндірушілердің қызметі мен тауарларының сапасын жақсарту саласындағы бағытты сараптап, ИСО 9001:2000 стандартының талаптарына сәйкес сапа менеджмент жүйесінің өңдеу және енгізуге шешім қабылдады. Тұтынушының күткен талаптарын қанағаттандыру және жүйенің қызметін үнемі жақсарту мақсатында компания қызметінің қиындығын және қызметкерлердің құзыреттілігін негізге ала отырып, Әділет ЖШС ұжымы Сапа Менеджменті Жүйесін барлық процестерін анықтады.
Әділет ЖШС-ң іскерлік қызметінің және Сапа Менеджменті Жүйесінің сәттілігіне бірден бір жол болып табылады. Бас директор бизнес - процестерін кайтадан жобалау салдарынан қызметкерлердің міндеттері мен өкілеттіктерін нәтижелі түрде бөліп беру арқылы, сондай-ақ негіз болатын құжаттарды өңдеу және процестерді енгізуге өз үлесін қосумен Сапа Менеджменті Жүйесін енгізу процесінде басшылық етеді және атсалысады.
Деректерге сүйене отырып шешім қабылдау әдістемесі. Берілген ұстаным бойынша басшылық анық деректерді жалған немесе күдікті деректерден ажырата білу шеберлігін жобалайды. Бұл әдістеменің негізі - процес жөнінде мәлімет алу үшін жүргізілетін өлшемдер, сонымен қатар
бірте-бірте білімге айналатын ақпарат жинақтау. Жеткізушілермен өзара тиімді қарым-қатынас. Бұл ұстаным жеткізушілермен шағын шығынмен үлкен мөлшерде сапалы қызмет алуға, сонымен қатар екі жақтың сұранысын қанағаттандыруға көзделген жаңа қарым-қатынас жасауға бағытталған.Қызметкерлерді жұмысқа жұмылдыру. Әділет ЖШС-ң бас директоры міндеттер мен өкілеттіктерді бөліп беру арқылы кәсіпорын қызметкерлерін Сапа Менеджменті Жүйесін элементтерін өңдеу және жүзеге асыру жұмыстарына жұмылдырады. Мұндай әдістеме адамдарда жауапкершілік және Серіктестікті басқаруда қатыстылық сезімін туғызады.
Еңбекақы төлеу жүйесі, өнім сапасын бақылау, есепті компьютерлендіру деңгейі және басқа ерекшеліктерді қолдану барысындағы өндірістің ұйымдастыру мен сипатына қарай есеп бастапқы құжаттардың, бағдарлық құжат, өнімділік туралы рапорты және т.б. әр түрлі есептік әдістері мен формалары қолданылады.Есепті оңайлату мақсатында көп күндік бастапқы құжаттар, аптаға арналған жүктелімдер, декада(он күндік), бір ай, жұмыс кезеңі қолданылуы мүмкін.
Қызметіміздің стратегиялық мақсаты - қызмет көрсетулер мен тұрақты тұтынушылар мүдделерін барынша қанағаттануы арқылы Қазақстан Республикасында темір жол жылжымалы құрамды жөндеу бойынша сапалы қызмет көрсетулердің вагондар операторлары мен жеткізушілер арасында жетекші көзқарасты нығайту мен сақтауы Богатырь Транс ЖШС қызметтерге тұрақты сұранысты және орнықты пайданы қамтиды.
Көрсетілген мақсаттарға жету:
- сапа саласында компания мен бөлімшелер белгіленген мақсаттардың өткізілімдігін, процесстердің нәтижелігін талдау арқылы сапа менеджмент жүйесін тұрақты жақсарту мен осы Саясаттың мақсаттарына сапа менеджмент жүйесінің жарамдылығымен;
- сапаның халықаралық стандарттарына сәйкес көрсетілетін қызметтердің ұйымдастыру мен техникалық деңгейін жетілдірумен;
- компаниямен басқару стратегиялық, операциялық, бюджеттік, қаржы қазіргі жүйелер мен тәуекел-менеджмент дамуымен;
- компанияның табысты қызметінде тұтынушылар, жеткізушілер, акция иесілер және қоғамның түгелінде барлық мүдделі тараптар қанағаттануымен қамтамасыз етіледі.
Қызметіміздің негізі - қызметкерлеріміздің өмірі мен денсаулығының қорғауын қамтамасыз ету, олардың әл-ауқаттарын арттыру; барлық бизнес серіктестерімізге құрмет көрсету ; тұтынушылар және жеткізушілер қатынастарында ашықтық, оларға тең құқылық және өзара пайдалық серіктестік талаптарын жасау.
Басшылық көрсетілген қағидаттарға жетуге ниеттенген, осыған кәсіпорынның барлық қызметкерлерін шақырады. Басшылық ISO 9001 талаптарына сай болу, сапа менеджмент жүйесінің нәтижелігін арттыру және көрсетілген қызметтер сапасының үздіксіз жақсартуына талап ететін қаржы және материалдық қорларын бөлу, қажетті ұйымдастыру талаптарын құруға міндеттенеді.
Біздің Саясатымызды жүзеге асыратын негізгі қағидаттар:
- кепілдік сапасы қызметінен бизнес сапасының түгел жоғарылауына көшу.
- сапаны сақтай, жылжымалы құрамға жасалатын жөндеудің өзіндік құнын төмендету.
- қызметкерлердің құзыреттілік деңгейін көтеру мақсатымен жүйелі оқу өткізу.
- әлуетті тәуекелдерді азайту және нәтижелерді арттыруға көзделген ұжым ұйымдастыру.
- үдерістердің нәтижелігін қамтамасыз етуге қызмет көрсетудің барлық циклы бойынша қызметкерлердің жауапкершілігі мен өкілеттіктерін бөлу.
- өнегелік пен материалдық жағдай жасау арқылы жоғары өнімді мен сапалық еңбек қызметкерлер уәждемесі.
- анықталатын сәйкессіздіктерді ескертуге ғана емес түзетуге де көшу.
- компанияның әрбір қызметкерінің ойлау мен іс-әрекеті арқылы тұтынушылардың талаптары мен сұраныстарын барынша қанағаттандырудың есебі.
Есеп саясаты мынадай қағидаларды қамтиды: есептеу - қоғамның кірістері мен шығыстары олардың келіп түсуіне немесе туындауына қарай танылады және бухгалтерлік есепте көрсетіледі.
Әділет ЖШС осы ұстанымдарды мына жолдар арқылы жүзеге асыруды жоспарлайды:
- ISO 14001; 18001 талаптарына сәйкес экологиялық менеджмент жүйесін енгізу;
- қоршаған ортаны қорғау қарекетіне Әділет ЖШС Бас Директорынан бастап қатардағы жұмысшыға дейін жұмылдыру;
- Әділет ЖШС-ң қызметкерлерінің экологиялық сауаттылығын жетілдіру;
Қоршаған орта мәселелерін шешу маңыздылығын, олардың кәсіпорынның басты қызметімен біртұтастығын, Әділет ЖШС жұмысының экономикалық аспектілерімен өзара байланысын зерделей отырып, қоршаған ортаны қорғау саласындағы негізгі ұстанымдар мыналар:
- кез келген өндірістік қызметінің қоршаған ортаға потенциалды қаупі;
- Әділет ЖШС - ң қызметінің қоршаған ортаға жағымсыз ықпалын ескертуге бағытталған шаралар мен әрекеттердің артықшылығы;
- экологиялық менеджмент жүйесінде қызмет нәтижелерін дәйекті жетілдіру ұстанымы.
- қоршаған ортаны қорғау органымен қатар жалпы елге Әділет ЖШС қоршаған ортаны қорғау қарекетінің ашықтығы;
- Әділет ЖШС қызметінің экологилық аспектілеріне қойылатын қоршаған ортаны қорғау және басқа талаптарын ұстану.
1.2 Әділет ЖШС - нің еңбекақы төлеу бойынша есеп саясаты
Бухгалтерлік есептің барлық жүйесі келесі принциптерден тұрады: құжаттау, инвентар жүргізу, шоттардың топтастырылуы, екі жақты жазу, баланс және есептілік.
Бухгалтерлік есептің жүру жолы: алғашқы құжаттардың барлығы ведомстволардағы операциялардан, журнал ордерлер, тіркемелер және т.б. арқылы жиналады.
Бұл үшін бухгалтерлік есепті ұйымдастыру және жүргізу мақсатында бухгалтірлік қызметшілердің міндеттері бөлінген. Бас бухгалтерлердің міндеттеріне жалпы бухгалтерлік қызметтерді ұйымдастыру қаржылық және статистикалық есептемелерді құру, регистлердегі жазуларды салыстыра отыра аванстық есеп берулерді тексеру, бас кітапты жүргізу, салықтардың бюджетке уақытылы төлеуін бақылау және қаржылық қызметке талдау жасау кіреді.
Бас бухгалтердің орынбасарының міндеттері: бухгалтерлік операцияларды нормативтік құжаттар мен шоттар корреспонденциясына сәйкес уақытында және дұрыс берілуін тексеру. Бухгалтерлік есеп шоттары бойынша ведомостілерді топтастыру, синтетикалық шоттар бойынша айналым ведомостісін, бухгалтерлік баланс жасау тиісті есеп регистрлері бойынша негізгі құралдардың, материалдық емес активтердің есебін жүргізу қызметтері болып табылады.
Материалдық стол бухгалтері келесідей қызметті атқарады: Орталық қойма шоттарын өңдеу, жабдықтаушылармен есеп айырысу есептерін дебеторлар және кредиторлар мен есеп айырысу есептерін жүргізу., дебеторлық және кредиторлық міндеттемелердің талдауын жүргізу. Өндірістік стол бухгалтерінің қызметіне келесілер кіреді: өндірістік және көмекші цехтардың есебін жасау өнім өндірісіне шығындар есебін жүргізу, есеп регистрлеріне сәйкес өнімнің өзіндік құнын қалыптастыру. Есеп айырысу столының бухгалтері еңбекақы есебін, сатып алушы және жабдықтаушылармен есеп айырысу операцияларын жүзеге асырады.
Кассир кассаға нақты ақшаны қабылдау, беру, есеп айырысу шотына нақты ақшаны аудару, кіріс және шығыс құжатарын толтыру, касса кітабын және есебін жүргізумен айналысады.
Есеп жүйесіндегі жазулар жұмыс жоспарының шоттар классификациясымен сәйкес келуі және бас кітапта көрсетіледі.
Кесте 3 - Жобаға дейінгі еңбек пен еңбекақының жалпы сметасы
Көрсеткіштер
Жобаның берілгендері
Барлық саны, адам
соның ішінде:
жұмысшылар
қызметкерлер(басшылар,мамандар)
9
7
2
Жылдық еңбек ақы қорының барлығы, теңге
соның ішінде:
- жұмысшылар
- қызметкерлер
6 926 574,08
6 926 574,08
3 000 000
Кесте 4 - Жобадан кейінгі еңбек пен еңбекақының жалпы сметасы
Көрсеткіштер
Жобаның берілгендері
Барлық саны, адам
соның ішінде:
жұмысшылар
қызметкерлер(басшылар,мамандар)
8
6
2
Жылдық еңбек ақы қорының барлығы, теңге
соның ішінде:
- жұмысшылар
- қызметкерлер
6 435 752,32
3 435 752,32
3 000 000
Әділет ЖШС-нің құрамындағы қызметкерлердің құрамы алдын ала қарастырылған жоба берілгендері бойынша бекітілген еңбек пен еңбекақының жалпы сметасы құрылады. Бұл сметада жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбекақысына жұмсалатын қаржылардың жалпы мөлшері мен жұмысшылар мен қызметкерлердің саны көрсетіледі. Қызметкерлермен есеп айырысу есебінің негізгі міндеттері:
- еңбектің саны мен сапасы, шығарылм нормасының орындалуына, жұмыс уақыты мен жалақы қорының пайдалануына бақылау жасау;
- субъектінің әрбір қызметкеріне еңбек ақыны дер кезінде және уақытылы есептеу;
- еңбек ақыдан дер кезінде және дұрыс ұстап қалу;
- белгіленген мерзімдерде қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысуды жүргізу;
- есептелген жалақыны өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына дер кезінде және дұрыс енгізу;
- өндірістік процеске басшылық жасау операцияларына қажетті еңбек пен еңбек ақы туралы деректерді алу;
- еңбек және еңбек ақы бойынша статистикалық есептемені жасау;
Қызметкерлердің еңбек ақысы бойынша есептеледі:
- егер жұмыскер сол айдығы жұмыс күндерінде толыұтай жұмыс істесе, онда еңбек ақының мөлшері қызметақы мөлшеріне сәйкес келеді:
- егер жұмыскер сол айдағы жұмыс күндерінде толықтай жұмыс істемесе, онда жалақы нықты жұмыспен өтелген уақытқа қарай есептеп шығарылады.
ҚР еңбек заңдарына сәйкес жұмысшылар мен қызметкерлердің мынадай жұмыспен өтелмеген уақыттары төленеді:
- мемлекеттік және қоғамдық міндеттемелерді орындау уақыты;
- жасөспірімдердің жеңілдік сағаттарын төлеу;
- нәрестені тамақтандыруға араналған қосымша үзілістерді төлеу;
- кезекті және оқу демалыстарының уақытын төлеу;
- пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақы;
- жұмыстан босаған кездегі шығу жердемақысы.
Жалақының нысаны мен жүйесі жалақының шамасы, еңбектің саны мен сапасы арасындағы байланысты белгілейді және өз еңбегінің қортындысына байланысты жалақынын белгілі тәртібін есептейді.
Осы кесте 5-те басқару персоналының Әділет ЖШС - нің тіркелген қызметкерлердің кестесі берілген. Осында қызметкерлердің саны. Еңбекақысы және жылдық табысы көрсетілген. Келтірілген сандар бойынша осы қызметкерлердің еңбектері негізгі басқарушылық аппаратының, яғни бөлім бастығы мен оның орынбарының жалпы жалақы деңгейінің мөлшерін көруге болады.
Кесте 5 - Басқару персоналының саны мен еңбекақы қорын есептеу
№
Қызмет пен категорияның аталауы
Штаттың саны
Айлық еңбекақы, теңге
Премия (сыйақы) (20%), теңге
Айлық
Жылдық еңбекақы қоры, теңге
1
Бөлім бастығы
1
120 000
24 000
144000
1 728 000
2
Орынбасары
1
90 000
16 000
106000
1 272 000
Жалпы
2
210 000
40 000
250000
3 000 000
Еңбекақы күрделі еңбекті жақсы ынталандыру үшін, кәсіпорындарда жауапкершіліктің деңгейі, орындалатын жұмыстың күрделілігі, қызметкердің біліктілігі және еңбекақының деңгейі арасындағы тікелей байланыстарды орнатқан.
Әділет ЖШС-ғы үздіксіз жетілдіру адамнан, оның жеке қасиеттерін, білімін, біліктілігін және шеберлігін жетілдіруден басталады. Үздіксіз жетілдірудің ең маңызды аспекті - бұл қызметкерлерді оқыту болып табылады. Әділет ЖШС-да адам факторына үлкен көңіл бөлініп, ол ең маңызды болып саналады.
Жұмыспен өтелмеген уақыт орташа еңбек ақы бойынша төленеді. ҚР Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігінің 5.09.97 ж. №3 және ҚР Қаржы министрлігінің 16.09.97 ж. №178340 бұйрықтарымен бекітілген Ұйымдардың қызметкерлеріне орташа еңбек ақыны есептеудің тәртібі туралы Нұсқаулыққа сәйкес ұйымдардың қызметкерлеріне орташа еңбек ақы есептеу үшін төлемдердің алдындағы 12 күнтізбелік ай есепткі кезең болып табылады (1 жылдан кем уақыт жасаған қызметкерлер үшін орташа жалақы нақты жұмыспен өтелген уақыт үшін белгіленеді).
Кәсіпорын бухгалтериясы тек еңбекақыны, жәрдемақыны және басқа да әр түрлі төлемдерді есептеп қана қоймайды, сондай-ақ еңбекақыдан ұстауды және шегеруді жүзеге асырады.
Заңға сәйкес қызметкерлердің еңбекақысынан төмендегі ұстауларды жүзеге асырады:
- жеке табыс салығы - еңбекақының салық объектісін иемденген мемлекеттік салық;
- жинақтау шы зейнетақы қорына аударымдар;
- бұрын берілген аванс бойынша берешекті жабу, сондай-ақ дұрыс есеп айырыспаудың салдарынан болатын қызметкерлерге артық төленген соманы қайтару;
- субъектінің қызметкерге келтіретін материалдық залалдың орнын толтыру;
- бірқатар айыппұл түрлерін өндіріп алу;
- атқару құжаты бойынша - кәмелет жасына толмаған балалар немесе еңбекке жарамсыз ата-аналар үшін алимент өндіріп алу;
- кредитке сатылған тауар үшін;
- өнім ақауы үшін.
Еңбек ақыдан ұстап қалу тек заңда көзделген жағдайларда жүргізіледі. Әрбір жалақы төлемі кезінде барлық ұстап қалулардың жалпы мөлшері еңбек ақының 50% - нен аса алмайды. Жеке табыс салығын ұстау 2001 жылдың 12-ші маусымындағы №210-ІІ ҚР Салықтар және бджетке міндетті басқа төлемдер туралы кодексінің негізінде жүргізіледі. Оның объектісіне
жылдық жиынтық табыс пен қарастырылған шегерулер арасындағы айырмашылық ретінде есептелген салық табысы жатады. Еңбекті төлеу түрінде алынған табысқа жеке тұлғаны жалдау бойынша жұмыстан түсетін табыс жатады. Соған ескерілмеген қосымша шығындар мен залалдар, сатушылардың сататын тауарлары мен қызмтетіне нарықтық бағаның өзгеруі, міндетті төлемдердің ескерілмеген қосымша жүктелінген алымдар мен пайлар мен т.б. шығындар жатады. Әділет ЖШС-ң жалпы шығындарды есептеу кезіндегі ескерілетін шығындар төмендегі кесте 6-да көрсетілген. Жобаны іске асыру барысында пайда болатын шығындарды ескеріп, оларды алдын ала жоспарлау негізінде басқа да шығындар жатыр.
Кесте 6 - Өзіндік құн және өнім
№
Шығын аты
Жобаға дейінгі
Жобадан кейінгі
Өзгеруі
1.
Құрылғылар шығыны
819 468
661 674
-157 794
2.
Электроэнергия
205 859,84
154 394,88
-51 464,9
3.
Жұмысшы еңбекақы қоры
6 926 574,08
6 435 752,32
-490 821,76
4.
Әлеуметтік сақтандыруға аударым
761 923,14
707 932,75
-53 990,39
5.
Амортизациялық бөлінулер
201 286,8
161 639,4
-39 647,4
6.
Басқа да шығындар
205 065,568
163 213,776
-41 851,7
Барлығы
9 120 177,4
8 284 607,13
-835 570,2
Сонымен Қазақстанның қазіргі жағдайында, еңбекақыны реттеудің және жоспарлаудың сұрақтарын шешуде мына есептерге көңіл аударылуы қажет:
кәсіпорынның нарықтық қызметінің және оның пайдалылығының
нәтижесі;
кәсіпорынның кадрлыық саясатының есебі;
мамандыққа байланысты қызметкерлердің арасындағы, облыстар,
аймақтар арасындағы жұмыссыздықтың деңгейі;
кәсіподақтардың бәсекелестердің және мемлекеттердің әсерлері;
байланыс саласындағы кәсіпорындардың саясаттары және т.б.
Қазіргі жағдайларда бухгалтерлік есепті реттеу тек негізгі нормативті ұйғарыммен ғана атқарылады. Есеп жүргізудің жалпы ережелері орталықтанып, белгіленеді; оларды нақтылау мен орындау тетігі әрбір кәсіпорында жасалады және есеп саясатында көрсетіледі. Осылайша бүгінде Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есебінің дамуына кейбір кедергілер кездесіп отырған жоқ.
Ал жоба орындалу барысында қызметкерлердің санның төзгеруі, яғни әр түрлі себептеріне байланысты жұмыс орнын ауыстыру мен сол жұмыс орнына жаңадан келген қызметкерлерді орналастыру осы төмендегі кесте 7 - де көрсетілген.
Кесте 7 - Жобадан алдыңғы және жобадан кейінгі жұмысшылар саны мен жылдық еңбекақы қорының өзгеруі.
Көрсеткіштер
Жобаға дейінгі
Жобадан кейінгі
Ауытқуы
Барлық саны, адам
соның ішінде:
- жұмысшылар
- қызметкерлер
9
7
2
8
6
2
-1
-1
0
Барлық саны, адам
соның ішінде:
- жұмысшылар
- қызметкерлер
6 926 574,08
3 926 574,08
1 000 000
6 435 752,32
3 435 752,32
3 000 000
-490 821,76
-490 821,76
Орташа айлық еңбекақы, теңге
соның ішінде;
- жұмысшылар
- қызметкерлер
64 134,94
46 744,92
125000
67 039,08
47 718,78
125000
+2904,14
+973,860
Еңбекақы төлеудің оңтайлы ұйымдастырылуының мақсаты кәсіпорынның шаруашылық қызметінің нәтижесіндегі қызметкердің еңбектік салымы мен еңбекақы төлеу шамасының арасындағы сәйкестілікті қамтамассыз етудегі сәйкестікті бекіту.
Үздіксіздік - яғни объектілер үздіксіз әрекет ететін, болашақта да жұмыс жасайтын болып саналады. Оның таратылуына немесе қызмет көлемін едәуір қысқартуға ешқандай ниеті де, мұқтаждығы да жоқ деп болжамдалады.
Түсініктілік принципі - қаржы есептемелеріндегі барлық ақпараттар пайдаланушыларға түсінікті болуға тиіс.
Маңыздылық. Пайдаланушылар негізделген басқару шешімдерін қабылдауы және кәсіпорынның шаруашылық қызметін бағалауы үшін
қаржылық ақпараттар маңызды болуы керек.
Кесте 8 - Қызметкердің нақты еңбекақысы. Қызметі: Бас инженер, аты - жөні, әкесінің аты: Шаяхметов Ринат Дасайұлы
№
Ай
Еңбек ақы
Міндетті аударымдар сомасы
Нақты
Ж
Ф
Жоспар
Факт
Зейнетақы қоры
ЖТС
Басқа да аудару
Нақты
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
1
01.01.
45000
20
16
36000
34285,71
3428,57
3085,71
-
27771,43
2
01.02.
45000
20
20
45000
45000
4500
4050
-
36450
3
01.03.
45000
21
19
40714,286
45000
4500
4050
-
36450
4
01.04.
45000
22
18
36818,182
34772,73
3477,27
3129,55
-
28165,91
5
01.05.
45000
19
19
45000
45000
4500
4050
-
36450
6
01.06.
45000
22
22
45000
45000
4500
4050
-
36450
7
01.07.
45000
22
22
45000
45000
4500
4050
-
36450
8
01.08.
45000
21
21
45000
45000
4500
4050
-
36450
9
01.09.
45000
22
22
45000
45000
4500
4050
-
36450
10
01.10.
45000
20
20
45000
45000
4500
4050
-
36450
11
01.11.
45000
22
22
45000
45000
4500
4050
-
36450
12
01.12.
45000
21
21
45000
45000
4500
4050
-
36450
Барлығы
252
242
518532,47
519058,4
51905,84
46715,26
-
420437,34
Кәсіпорында еңбекақыны төлеуді оңтайлы ұйымдастыру қызметкерлердің қызметін және еңбектің нәтижелерін ынталандыруға, өнімнің рентабельділігін және пайдалылығын, дайын өнім және еңбек нарығының бәсекеге қаблеттілігін қамтуға мүмкіндік береді.
Жыл сайын штаттағы қызметкерлерге кезекті демалыс уақыты беріледі. Біріншісі - жұмысының 11 айлық мерзімі өтуі бойынша, одан кейінгілеріне - кәсіпорынның әкімшілігімен бекітілген және кәсіподақ камитетімен (егер кәсіпорын кәсіподаққа кіретін болса) келісілген график бойынша берілді. Демалыстың минималды ұзақтығы 24 жұмыс күніне (1992 жылдың 1 қаңтарынан бастап) тең болады.
Кәсіпорында 200 адам жұмыс істейді делік, оның 150-уі жұмысшы, 50-уі қызметкер. Кәсіпорынның қырықтай еңбеккері кесімді
белгіленген айлықпен жұмыс істеген, өйткені олардың,; атқаратын міндеттемесі мен машықтығы (квалификациясы) соған сәйкес келген:
он адам (маман) - 9-шы разрядпен;
он бес адам (маман) - 11-ші разрядпен;
бес адам (маман) - 14-ші разрядпен;
бес адам (маман) - 16-шы разрядпен;
үш адам (маман) -- 19-шы разрядпен;
екі адам (маман) -- 21-ші разрядпен жұмыс істеген.
Айлык жалақысын есептеу үшін әр түрлі разрядтар бойынша мына формуланы пайдаланады:
Айлық Үйымның Іразрядқа Тарифтік коэффициенттің
жалақысы = белгіленген х 1 разрядқа қатынасы мөлшерлемесі
1-ші разрядтың мөлшерлемесінің үжымдық келісім-шартта 15000 теңге мөлшерінде бекіткен. Кәсіпорынныңс жұмыс тәртібі бойынша аптаның бес күнін жұмыс күні етіп белгілеген (ағымдағы айда 21 күн жұмыс күні болған). Кәсіпорынның 14-ші разряды бар маманы ағымдағы айда 18-ақ күн жұмыс істеген.
Ағымдағы айдағы еңбеккерлердің еңбекақысын есептеп көрейік:
9-шы разрядтағы мамандардың еңбекақысы= 15000x1,78x10-267000 теңге;
11-ші разрядтағы мамандардың еңбекақысы= 15000x2,05x15=461250 теңге;
14-ші разрядтағы мамандардың еңбекақысы = 15000x2,55x2=76500 теңге;
14 разряды бар үш маман, ағымдағы айда толық жұмыс істемеген, сондықтан оларға нақты істеген күні үшін еңбекақы есептелген =(15000x2,55)21х18хЗ=98357 теңге;
16-шы разрядтағы мамандардың еңбекақысы = 15000x2,95x5=221250 теңге;
19-шы разрядтағы мамандардың еңбекақысы ' =15000x3,67x3=165150 теңге;
21-шы разрядтағы мамандардың еңбекақысы = 15000x4,24x2=127200 теңге;
Мерзімді еңбекақы нысаны кезінде, еңбеккерлерге есептелген еңбекақысының жиыны =1416707 теңге.
Сату бөлімінің он жұмыскеріне келесі еңбекақы белгіленген: 100 тауар бірлігіне 1000 теңгеден және одан әрі сатылатын 100 тауар бірлігіне 200 теңгеден төленетін бес жұмыскері 230 тауар бірлігін, үш қызметкері 190 тауар бірлігін және екі жұмыскері 160 тауар бірлігін сатқан.
Енді біз осы ағымдағы айда тауарды сатумен айналысқан еңбеккерлердің еңбекақысын есептейміз:
230 тауар бірлігін сатқан еңбеккерлердің еңбекақысы =( 1000+(230-100)х200)х5= 135000 теңге; 190 тауар бірлігін сатқан еңбеккерлердің ееңбекақысы=( 1000+( 190-100)х200)хЗ=57000 теңге; ібОтауар бірлігін сатқан еңбеккерлердің еңбекақысы=(1000+(160-100)х200х2=26 000 теңге;
Тауар сатумен айналысқан еңбеккерлердің еңбекақысының жиыны -- 218000 теңге.
Тікелей кесімді төлемаңысының күйесі. Негізгі өндіріс цехында жұмыс істейтін еңбеккерлерге (100 адам) тікелей кесімді төлемақысы бойынша әрбір әзірленген 100 өнім бірлігіне 850 теңгеден еңбекақы есептелген. Әзірленген өнім бірлігінің есебі әрбір еңбеккер бойынша жеке жүргізілген және солардың әрқайсысына жеке еңбекақы есептелген. Ағымдағы айда еңбеккерлер 300000 өнім бірлігін әзірлеген, олардың жалпы еңбекақысы: 300000100x850=2550000 теңге құраған. Сонымен, негізгі өндіріс цехында жұмыс істейтін еңбеккерлердің еңбекақысының жиынтығы - 2550000 теңге құраған.
Демалыс ақша сомаларын есептеу үшін кімге демалыс берілетіндігі, қай күннен және уақыттың ұзақтығы қандай екендігі көрсетілген бұйрық негіз болады.
Қазақстан Республикасының Кәсіпорындар мен кәсіпкерлік қызмет туралы заңы негізінде қызмет ететін кәсіпорындар, мекемелер мен ұйымдар қызметкерлерінің жыл сайынғы демалысының төлемі демалысқа шығудан алдын екі соңғы айдағы еңбекақыдан жасалады.
Демалысты орнын толтырумен ауыстыруға тиым салынады. Егер есепті кезеңде немесе кәсіпорында тарифтік деңгей немесе еңбекақы мөлшерлемесі арттырылса, онда қызметкерлердің еңбекақысы арттыру коэффициентіне түзетіледі. Егер тарифтік мөлшерлеме немесе еңбекақы мөлшерін арттыру нақты бір қызметкерде болса, онда түзету жасалмайды.
Қалай болған жағдайда, есепті кезеңде жұмыс уақытын толық атқарған қызметкердің демалысқа берілетін жалақысы ҚР заңдарымен белгіленген минималды еңбекақыдн кем болмауы керек.
Демалыстың ұзақтығы күнтізбелік күндерде саналады, сондаықтан бірінші күндік орташа еңбекақыны есептеу кезінде есепті кезеңдегі еңбекақының сомасы сол кезеңдегі күнтізбелік күндердің ҚР
Күмәнсіз және риясыз ұсынба. Қаржылық есептеме оны пайдаланушылардың қаржы жағдайы, қаржы шаруашылық қызметінің нәтижесі, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы күмәнсіз және риясыз көзқарас туғызуы керек.
Мәнділік. Ақпарат мәнді болуға тиіс. Егер біз қаржылық есептемеде қандай да бір мәліметтерді жіберіп алсақ немесе дұрыс ұсынбасақ, онда бұл ақпараттарды пайдаланушылардың экономикалық шешіміне әсер етуі мүмкін.
Растық. Ақпаратта қателік немесе жалғандық жоқ юолса, ол рас болып табылады және оған пайдаланушылар сене алады.
Бейтараптық. Қаржылық ақпарат тәуелсіз болуға тиіс.
Сақтық., яғни активтер мен кірістер артық бағаланбас үшін, ал міндеттеме немесе шығын белгісіздік жағдайында кем бағаланбас үшін шешім қабылдаған кезде қауіпсіздік жағдайын сақтау, абайлау.
Толассыздық. Растықты қамтамасыз ету үшін есепті кезеңдегі ақпарат толығымен аяқталмаған болуы тиіс.
Салыстырмалылық. Қаржылық ақпарат бұрынғы есеп кезеңдердегі ақпаратпен салыстырмалы болуға тиіс.
Дәйектілік. Субъекті таңдап алған есеп саясаты мен әдістері, объектілер бір есепті кезеңнен келесі есептік кезеңге дәйекті түрде қолдануы керек. Егер біз бір есеп саясатын таңдап алып, келесі жылы басқа есеп саясатын таңдайтын болсақ, онда мұндай жағдайда түсіндірме жазулар болуға тиіс, біз оларды негіздеуге тиіспіз.
2 Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі
2.1 Еңбекақы ұғымы, түрлері мен нысандары
Еңбекақы - бұл экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың, атап айтқанда жалдану бойынша жұмыс істейтін адамдар табысының едәуір бөлігінің басты нысаны болып табылады. Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне сәйкес еңбекақы - ол еңбегі үшін оның күрделiлiгiне, санына, сапасына байланысты төленетiн сыйақы (табысы).
Еңбекақы бұл жұмыскеге оның еңбегі үшін сапасына, санына және шығарған қажетті өнім көлеміне сәйкес берілетің төлем. Қалыпты жағдайда еңбекақы қажетті өнімнің құнына тең және оның ақшалай түрі болып табылады .
Бухгалтерлік есепте еңбек ақы төлеудің 2 нысаны бар:
Мерзімдік нысан кезінде еңбек ақы төлеу жұмыспен өтелген уақыттағы тарифтік ставкалар немесе қызметақылар бойынша жүргізіледі. Еңбек ақы төлеудің мерзімдік нысаны мынадай жағдайларда қолданылады:
oo жұмысшы өнім шығарудың артуаны тікелей әсер ете алмайды;
oo кесімді бағалауға қажетті шығарылымның көрсеткіштері толық емес;
oo жұмыс уақытын пайдалануға қатаң бақылау ұйымдастырылған, нақты жұмыспен өтеген уақытына қатаң есеп жүргізіледі;
oo жұмысшыларды дұрыс тарифтендірген кезде, яғни жұмысшының біліктілігі орындалатын жұмыстың разрядына сәйкес келу;
oo қызметкерлерге еңбекақы төлеу үшін;
Мерзімді еңбек ақы жай және мерзімді - сыйақылар болып бөлінеді.
Жай мерзімдік еңбек ақы тек жұмыспен өтелген уақытпен және қызметкерлердің тарифтік ставкасымен немесе қызметақысымен анықталады. Практикада осы табыстарды есептеудің 3 түрлі әдісі қолданылады:
oo сағаттық;
oo күндік ақы;
oo айлық ақы;
Марзімдік - сыйақылық еңбек ақы кезінде тек нақты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 3
1 Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі 5
0.1 Әділет ЖШС - нің сипаттамасы 5
0.2 Әділет ЖШС - нің еңбекақы төлеу бойынша есеп саясаты 12
1 Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі 22
2.1 Еңбекақы ұғымы, түрлері мен нысандары 20
2.2 Еңбекақы есебі, құжаттық рәсімделуі және есептелуі 30
Қорытынды 36
Қолданылған әдебиеттер тізімі 38
Қосымша А - міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушылардың тізімдерін салық органына ұсыну туралы
хабарлама
Қосымша Ә - жеке еңбек келісім шарты
Кіріспе
Осы курстық жұмыстың тақырыбы: Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі.
Казіргі жағдайда халықтың жұмысбастылығы, жұмыссыздық, халықтың және еңбек ресурстарының ұдайы өсу процессі, демографиялық жағдай, еңбек ресурстарын басқару мәселелері елдің экономикасы үшін ең басты мәселелердің бірі болып саналады.
Еңбекақы - бұл еңбек өлшемі мен тұтыну өлшеміне бақылау жасауды жүзеге асыруға көмектесетін маңызды экономикалық құрал. Шаруашылық субъект жұмысының түпкілікті нәтижелерін ескергенде, оның жеке үлесімен анықталады және салықтармен реттелінеді. Еңбекақы тұтынушы кірісінің үлкен бөлігін құрайды, сондықтан да сұраныстың мөлшеріне, тауардың бағасына елеулі әсер етеді. Еңбекақының номиналды және шынайы түрлері болады.
Шаруашылық қызметінің процесінде жұмысқа қабылдау және жұмыстан шығару нәтижесінде қызметкерлердің саны өзгереді, жұмыс кезінде ауысулар жүргізіледі. Адам құрамының есебін кадрлар бөлімі жүргізіледі. Ол жалпы кәсіпорын бойынша, оның құрылымдық бөлімшелері бойынша кызметкерлердің саны туралы және осы санның өзгерісінің себептері туралы: жынысы, жасы, санаты, лауазымы, мамандығы, жұмыс стажы, білімі және басқа белгілері бойынша кызметкерлер құрамы туралы деректер алуды қамтамасыз етеді.
Мемлекет міндеттерін орындау барысында қызметкерлерге кепілдеме және өтемақылық төлемдер, сондай-ақ жұмыс берушінің нұсқауымен медициналық тексеруден өту, біліктілікті арттыру және қайта дайындықтан өту. Қызметкерлерді өзі қызмет ететін ұйымдармен бірге басқа орындағы жұмысқа ауыстыру барысындағы тәртіп пен шығын өтемақсының мөлшері келісіммен анықталады. Толық материалдық жауапкершілік туралы жазба келісім шартты жұмыс берушінің он сегіз жасқа толған, оған өндіріс процесінде тапсырылған құндылықтарды қолданумен тасымалдаумен, сақтаумен, сатумен, өңдеумен тікелей байланысты жұмыс істейтін және қызмет ететін жұмысшымен бекітуі мүмкін.
Халықтың тұрмыс деңгейін арттыру, өнімді жұмыспен қамтуға жәрдемдесу мемлекеттің әлеуметтік экономикалық саясатының маңызды бағыттары болып қалып отыр. Елдегі нарықтық қатынастардың дамуы барысында халықтың жұмыспен қамтылуына байланысты сұрақтардың барлығы бүгінгі күннің өзекті мәселесі болып табылады.
2010 жылы еліміздің экономикасы әлі де күрделі жағдайда болатынын ескеріп, бюджет саласы қызметкерлерінің жалақысын шілденің 1‑інен бастап көтеру ұсынылып отыр. Мемлекет басшысының ең басты тапсырмасы - ол әрбір азаматқа деген қамқорлықты қамтамасыз ету. Жалақыны, зейнетақыны, жәрдемақыны көтеру, бюджет қызметкерлеріне сауықтыру төлемдерін енгізу - осының айқын дәлелі. Бүгінде барлық өңірлердің басты міндеті ретінде педагогтар еңбегінің маңыздылығын, әлеуметтік мәртебесін көтеру, рухани және тұрмыстық мәселелерін шешу ісі кешенді түрде қолға алынып келеді.
Шынайы жалақы - алған ақшаға сатып алуға өмірлік игіліктер мен қызметтердің жиыны. Еңбекақы өнімнің өзіндік құнының негізгі элементтерінің бірі болып табылады, сондықтан да жалақының есебінің дұрыс ұйымдастырылуы еңбек өнімділігінің артуына, өнімнің өзіндік құнының өзгеруіне және еңбеккерлердің өмір деңгейінің жақсаруына себепші болады.
Қызметкерлермен есеп айырысу есебінің негізгі міндеттері:
- еңбектің саны мен сапасы, шығарылм нормасының орындалуына, жұмыс уақыты мен жалақы қорының пайдалануына бақылау жасау;
- субъектінің әрбір қызметкеріне еңбек ақыны дер кезінде және уақытылы есептеу;
- еңбек ақыдан дер кезінде және дұрыс ұстап қалу;
- белгіленген мерзімдерде қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысуды жүргізу;
- есептелген жалақыны өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына дер кезінде және дұрыс енгізу;
- өндірістік процеске басшылық жасау операцияларына қажетті еңбек пен еңбек ақы туралы деректерді алу;
- еңбек және еңбек ақы бойынша статистикалық есептемені жасау.
Осы курстық жұмыстың объектісі - жұмыссыздыққа қарсы атқарылатын шаралар.
Осы жұмыстың мақсаты - қазіргі кезде болып жатқан еңбекақы жағдайын зерттеу, еңбекақының жалпы қоғам өміріне әсерлерін, оның есебін реттеу үшін жасалынатын әрекеттерді анықтау болып табылады.
Бірінші бөлімде, еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі қарастырылады.
Екінші бөлімде, еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі, қосымша еңбекақы зерттеліп, негізгі мәселелері қарастырылады.
1 Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі
1.1 Әділет ЖШС - нің сипаттамасы
Әділет ЖШС-ң экономикалық сипаттамасы және оның қаржылық жұмысы мен есебінің ұйымдастырылуы. Кәсіпорынның қызметтік стратегиялық мақсаты - қызмет көрсетулер мен тұрақты тұтынушылар мүдделерін барынша қанағаттану.
Кәсіпорынның есеп саясаты кәсіпорын басшысының бұйрығымен күнтізбелік жыл басталғанға дейін ресімделуге тиіс. Жыл ішінде есеп саясатында өзгерістер болмайды. Республиканың Заңнамалар мен бухгалтерлік есепті реттеудің нормативті реттеуінде өзгерістер болған жағдайда, меншік иелері ауысып немесе қайта құрылғанда есеп саясатына өзгерістер енгізілуі мүмкін. Оларды есепті жыл басталғанға дейін басшының бұйрығымен ресімделуі және кейінгі жылдың 1 қаңтарына дейін қолданылады.
Әділет ЖШС-ң өзінің есеп жұмысын Қазақстан Республикасы президентінің заң күші "Бухгалтерлік есеп туралы" жарлығына сәйкес жүргізіледі. Оның өзінің есеп шоты бар. Оған Темірбанк қызмет етеді. Сонымен бірге негізгі нормативтік құжаттар ретінде бухгалтерлік есеп стандарты және оларға методикалық нұсқаулар, сонымен қоса кәсіпорынның жұмыс шоттары жасалған негізгі шоттар жоспары пайдаланылады.
Әділет ЖШС үшін басты қызмет тұтынушысы болып Энергетика және минералды ресурстар Министрлігінің атынан Қазақстан Республикасы табылады. Осы ұстанымды жүзеге асыру мақсатында Әділет ЖШС тұтынушымен үнемі қарым-қатынаста болып, нарық сараптамасын жүргізіп отырады. Берілген ұстанымды жүзеге асыру арқылы ағымдағы талаптарды орындап қана қоймай, озық жұмыс жасауға, яғни тапсырыс берушінің болашақ талап-тілектерін болжауға мүмкіндік береді.
Кәсіпорында журналды - ордерлі форма қолданылады. Кәсіпорында журналды - ордерлі формаға жазу алғашқы құжаттар, есеп регистрлерінен түсіріледі.
Кәсіпорының бухгалтерлік есебінің негізгі міндеттері болып:
- Субъектіні, тағыда басқа қызығушы тұлғаларды кәсіпорынның шаруалық қызметі туралы толық ақпараттармен қамтамасыз ету;
- Субъектілердің шаруашылық қызметтерін Қазақстан Республикасы заңдылықтарына сай жүргізілуін бақылау үшін мемелкеттік органдарды қажетті ақпараттармен қамтамасыз ету;
- Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп - есептеу, үздіксіздік, түсініктілік, маңыздылық, шындық, тәуелсіздік, жан - жақтылық, толықтылық, салыстырылымдылық, кезектілік ұстамдарына негіздделе отырып жүзеге асырылады. Бухгалтерлік есептің қызметін ұйымдастыру өткізетін
шаруашылық операцияларға ішкі және алдын - ала бақылауды бас бухгалтердің міндетіне алудан басталады.
Кәсіпорынның қаржы жұмысынң негізгі бөлімдері мыналар:
- қаржылық жоспарлау. Бұл жерде қаржылық жоспардың баланстық жоспары, кіріс пен шығыс жоспары ақша қозғалысы жоспары сияқты құжаттары жасақталады.
- жабдықтаушылармен есеп айырысу. Бұл жерде жабдықтаушылармен келісім шарт жасалып, олармен есеп айырысуды жүргізу барысындағы қажетті құжаттар толтырылады.
- қаржы органдарымен есептесу. Бұл жерде бюджеттен есеп айырысу бойынша, сақтандыру операциялары бойынша мәмілемелер жүргізіліп, құжаттар толтырылады.
- айналым қаражаттары. Бұл жерде айналым қаражатын пайдалану тиімділігі мен айналымдылығын үдейтуді көтеру бойынша шаралар жасақталып жүргізіледі.
- несиелендіру. Мұнда несиені алу және қайтаруға байланысты есептеулер жүргізіліп, құжаттар толтырылады.
- кассалық операциялар. Кәсіпорындағы қаржы жұмысының дұрыс ұйымдастырылуына оның қаржылық жағдайына байланысты болады.
Кәсіпорынның таңдаған бухгалтерлік есептегі шаруашылық іс- әрекетінің ағымдағы топтастырылуы мен жалпылама қызметін жүргізу кәсіпорынның есеп саласында көрнуі керек.
Кәсіпорынды барлық уақытта әр түрлі көздерден келіп түсетін капиталдар жиынтығы ретінде қарастыруға болады. Оларға: инвесторлардан, кредиторлардан келіп түскен ақша қаражаттары, сондай-ақ фирма әрекеттері негізінде алынған кірістер жатады. Бұл қаражаттар түрлі мақсаттарда қолданылады: негізгі құралдарды алу, тауарлық запастарды құру, дебиторлық қарыздарды қалыптастыру және де өзгелер.
Кәсіпорынды барлық уақытта әр түрлі көздерден келіп түсетін капиталдар жиынтығы ретінде қарастыруға болады. Оларға: инвесторлардан, кредиторлардан келіп түскен ақша қаражаттары, сондай-ақ фирма әрекеттері негізінде алынған кірістер жатады. Бұл қаражаттар түрлі мақсаттарда қолданылады: негізгі құралдарды алу, тауарлық запастарды құру, дебиторлық қарыздарды қалыптастыру және де өзгелер.
Есеп саясатын қалыптастыру - бухгалтерлік есепті жүргізудің белгілі бір тәсілін нақты бір шаруашылық жағдайында пайдаланудың тәртібін белгілеу.
Есеп саясаты мынадай қағидаларды қамтиды: есептеу - қоғамның кірістері мен шығыстары олардың келіп түсуіне немесе туындауына қарай танылады және бухгалтерлік есепте көрсетіледі.
Есеп беруге қойылатын негізгі талаптар: кәсіпорын қызметінің нәтижесін анық және объективті көрсету, барлық көрсеткіштерді бір-бірімен қатаң үйлестіру, бухгалтерлік есеп пен жедел-статистикалық есеп берудің үйлесімділігін сақтау, әдістемелік және басқа да ережелерді сақтау
болып табылады.
Бухгалтерлік есептің халықаралық стандарттары - БЕХС (IAS) және оған Интерпретациялар, сонымен қоса бухгалтерлік есепті реттеу бойынша уәкілетті орган әзірлеген ҚЕХС-ны қолдану бойынша әдістемелік нұсқаулықтардың негізінде әзірленген. Қоғамның Есеп саясатының қағидалары барлық оның құрылымдық бөлімшелеріне және олардың еншілес ұйымдарына қатысты. Бұл есеп саясаты Қоғамның есебіне және есептілігіне 2008 жылдың 1 қаңтардан бастап қолданылады.
Бухгалтерлік есеп жүйесінің жалпы ұстамдарын кәсіпорынның есеп
саясатында іске асырған кезде мыналарды есепке алады:
- кәсіпорынның мүліктік жағдайы;
- кәсіпорын қызметінің үздіксіздігі;
- есеп саясатын жүргізген кезде шаруашылық операциясын көрсетудің қабылданған әдісінің мүлік бағасының және міндеттемелердің есепті жыл ішінде өзгермеуі.
Есеп саясатының басты тапсырмасы - шаруашылық қызметін жоғары деңгейін көрсету, бұл әрекетті тиімді реттеу мақсаты үшін шаруашылық жөніндегі толық объективті ақпартты қалыптастыру.
Қандай да болмасын кәсіпорында өнім шығарудың артуы, соның есебінен олардың экономикасының дамуы еңбекақының дұрыс жолға қойылуына тікелей байланысты. Тауарды сатудан түскен қаржылар тауар өңдірушілердің еңбектерінің сандық және сапалық бағалығының және жеке табыстарының негізгі көздері жоғары өлшеміне айналады. Кесте 1 - де кәсіпорында жұмыс істейтін жұмысшылардың еңбек ақысын есептеу корреспонденциясы көрсетілген.
Кесте 1 - Еңбекақы есептеу операциялары бойынша шоттар корреспонденциясы
Мазмұны
Шоттар корреспонденциясы
Дебет
Кредит
Жұмыскерлерге еңбекақы төлеу
7210
1010
Жұмыскерлердің еңбекақыдан ұсталынатын алимент, ерікті сақтандыру және т.б.
3350
3390
Еңбекақыдан жеке табыс салыға ұсталынды
3350
3120
Еңбекақыдан зейнетақы жарналары ұсталынды
3350
3220
Еңбекақының шоттарға еңгізілетін және кассадан төленетін ақша
3350
1010
Еңбекақыдан орындау қағазы, есепті сома және басқа сомалардан ұсталымдар
3350
3390
Еңбекақыдан залалды өтеу, жұмыске қарыз алушыдан ұсталған сома
3350
1250
Жұмыс беруші еңбеккерлердің жалақысынан әрекет етіп тұрған заңға сәйкес әртүрлі ұсталымдар жасайды.Осы күнгі қолданылып жүрген ережелерге сәйкес жұмысшы-қызметкерлердің еңбекақысынан тек заңмен белгіленген ұсталымдарды ұстап қалуға болады. Жұмысшы-қызметкерлердің еңбекақысынан бухгалтерия арқылы ұстауға болатын ұсталымдар:
- жинақталатын зейнетақы қорына аударылатын сома -- 10%
- жеке табыс салығы (ЖТС) - (еңбекақы - зейнетақы қорына аударылатын сома - белгіленген заңға сәйкес минималды еңбекақы төлемі (2010 ж. 15999 тг) )*10100
- заң, сот органдарының үкім қағаздары бойынша ұсталымдар (алимент және айыппұл және тағы басқалар).
- әртүрлі жарналар.
- дербестік сақтандыру шарттарына сәйкес қызметкердің жазбаша өтініші бойынша жеке басын, жанұя мүшелерін, мүлкін және тағы басқаларын сақтандыруға байланысты жарна аудару.
- еңбекақы есебінен алдын ала берілген төлемдер, аванстар.
- банкіден алынатын несиелер үшін ұсталымдар.
- шаруашылық субъектісіне келтірген зияндары үшін өтемақылар.
- қызметкердің жазбаша өтініші бойынша өзі жұмыс істейін субъекті қарамағындағы, яғни меншігіндегі үйде тұрғаны үшін төленетін төлемдер және балабақшаға балалары үшін төлемдер.
Әділет ЖШС-ң демалысқа шыққанда төленетін және уақытша жұмысқа жарамсыз күндерінің төленетін еңбек төлемі. Жұмыскерлер кәсіпорынның жоспары бойынша және Еңбек туралы кодексі бойынша 12 ай күнтізбелі жыл бойынша демалысқа өтініш бойынша жіберіледі. Демалыс уақытының жалақысы демалыс уақытына 3 күн қалғанда беріледі. Еңбек туралы кодекс бойынша демалыс уақытының нормасы 24 күннен кем болмайтын уақытқа беріледі. Жыл сайынғы еңбек демалысына рұқсат ететін еңбек стажына мыналар кіреді:
- жыл ішіндегі істелінген нақты 12 айдың жалақысы;
- заңсыз жұмыстан босатудағы еріксіз жұмысқа келмеу уақыты;
- уақытша еңбекке қабілетсіздігі қағазда расталған, емдеудегі кеткен уақыт.
Жұмыскер 24 күнге демалысқа жіберіледі. 12 айдың жалақысы есептеледі, яғни 458 000 тг, нақты 12 айда жұмыс істеген күні 224 күн. Бір күндік жалақысы 2044,64 тг, содан 2044,64 * 24 күн = 49 071,36 тг.
Жұмысқа жарамсыз күндері уақытша еңбекке жарамсыздығы бойынша әлеуметтік жәрдемақы, ол жалпы ауруларға байланысты уақытша еңбекке жарамсыз жағдайында тағайындалады және төленеді. Жарамсыз күндерінің еңбекақысын есептеу үшін 1 айлық жалақысын есепке аламыз.Уақытша еңбекке жарамсыздығы бойынша жәрдемақыны емдеу мекемесі берген уақытша еңбекке жарамсыздығын растайтын парақша, егер бұл құжат болмаса оның нұсқауының көшірмесі негізінде есептелінеді. Жұмысқа жарамсыз күндері Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан төленеді. Сондықтан кәсіпорынның бухгалтериясы мемлекеттік қорға ауру парағының көшірмесін жібереді.
Кәсіпорын әр ай сайын мемлекеттік әлеуметтік қорға жұмыскерлердің есептелінген жалақысынан 4% мөлшерінде есептелінеді, синтетикалық есебі 3210 пассив шотында жұмыскер 1-ші сәуірінде 10-шы сәуірге дейін жұмысқа жарамсыз болғаны үшін және оған қоса 1 күн демалысы бар. Жұмыскерлердің 12 айға есептелінген еңбекақысы - 368 000 тг, нақты істелінген жұмыс күні - 298 күн. 1 күндік еңбекақысы = 368 000 тг 298 күн = 1234,9 тг. Жұмысқа жарамсыз күндер саны 9, онда төлемі = 1234,9*9=11114,1 тг. Оның корреспонденциясы төмендегі кесте 2 - де көрсетілген.
Кесте 2 - Әлеуметтік сақтандыру міндеттемесі бойынша корреспонденция.
Дебет
Кредит
Сома
3210
3350
11114,1
Жарамсыз күндерінің еңбекақысын есептеу үшін 1 айлық жалақысын есепке аламыз.
Әділет ЖШС-ң қаржылық қызметінің алдындағы тұрған басты тапсырмалары болып төмендегілер табылады:
- кірісті өсірумен рентабельділікті көтерудің жолдарын іздестіру;
-кәсіпорын органдарымен кредиторлардың алдындағы міндеттемелерді толық және уақытында орындау.
- қаржыландыру, несиелендіру мақсатында алынған қаражаттарды мақсатты пайдалану.
- айналым қаражатын тиімді пайдалануды қамтамасыз ету.
2005 жылы Әділет ЖШС қызмет нарығындағы жағдайды, сондай-ақ мемлекеттің жергілікті өндірушілердің қызметі мен тауарларының сапасын жақсарту саласындағы бағытты сараптап, ИСО 9001:2000 стандартының талаптарына сәйкес сапа менеджмент жүйесінің өңдеу және енгізуге шешім қабылдады. Тұтынушының күткен талаптарын қанағаттандыру және жүйенің қызметін үнемі жақсарту мақсатында компания қызметінің қиындығын және қызметкерлердің құзыреттілігін негізге ала отырып, Әділет ЖШС ұжымы Сапа Менеджменті Жүйесін барлық процестерін анықтады.
Әділет ЖШС-ң іскерлік қызметінің және Сапа Менеджменті Жүйесінің сәттілігіне бірден бір жол болып табылады. Бас директор бизнес - процестерін кайтадан жобалау салдарынан қызметкерлердің міндеттері мен өкілеттіктерін нәтижелі түрде бөліп беру арқылы, сондай-ақ негіз болатын құжаттарды өңдеу және процестерді енгізуге өз үлесін қосумен Сапа Менеджменті Жүйесін енгізу процесінде басшылық етеді және атсалысады.
Деректерге сүйене отырып шешім қабылдау әдістемесі. Берілген ұстаным бойынша басшылық анық деректерді жалған немесе күдікті деректерден ажырата білу шеберлігін жобалайды. Бұл әдістеменің негізі - процес жөнінде мәлімет алу үшін жүргізілетін өлшемдер, сонымен қатар
бірте-бірте білімге айналатын ақпарат жинақтау. Жеткізушілермен өзара тиімді қарым-қатынас. Бұл ұстаным жеткізушілермен шағын шығынмен үлкен мөлшерде сапалы қызмет алуға, сонымен қатар екі жақтың сұранысын қанағаттандыруға көзделген жаңа қарым-қатынас жасауға бағытталған.Қызметкерлерді жұмысқа жұмылдыру. Әділет ЖШС-ң бас директоры міндеттер мен өкілеттіктерді бөліп беру арқылы кәсіпорын қызметкерлерін Сапа Менеджменті Жүйесін элементтерін өңдеу және жүзеге асыру жұмыстарына жұмылдырады. Мұндай әдістеме адамдарда жауапкершілік және Серіктестікті басқаруда қатыстылық сезімін туғызады.
Еңбекақы төлеу жүйесі, өнім сапасын бақылау, есепті компьютерлендіру деңгейі және басқа ерекшеліктерді қолдану барысындағы өндірістің ұйымдастыру мен сипатына қарай есеп бастапқы құжаттардың, бағдарлық құжат, өнімділік туралы рапорты және т.б. әр түрлі есептік әдістері мен формалары қолданылады.Есепті оңайлату мақсатында көп күндік бастапқы құжаттар, аптаға арналған жүктелімдер, декада(он күндік), бір ай, жұмыс кезеңі қолданылуы мүмкін.
Қызметіміздің стратегиялық мақсаты - қызмет көрсетулер мен тұрақты тұтынушылар мүдделерін барынша қанағаттануы арқылы Қазақстан Республикасында темір жол жылжымалы құрамды жөндеу бойынша сапалы қызмет көрсетулердің вагондар операторлары мен жеткізушілер арасында жетекші көзқарасты нығайту мен сақтауы Богатырь Транс ЖШС қызметтерге тұрақты сұранысты және орнықты пайданы қамтиды.
Көрсетілген мақсаттарға жету:
- сапа саласында компания мен бөлімшелер белгіленген мақсаттардың өткізілімдігін, процесстердің нәтижелігін талдау арқылы сапа менеджмент жүйесін тұрақты жақсарту мен осы Саясаттың мақсаттарына сапа менеджмент жүйесінің жарамдылығымен;
- сапаның халықаралық стандарттарына сәйкес көрсетілетін қызметтердің ұйымдастыру мен техникалық деңгейін жетілдірумен;
- компаниямен басқару стратегиялық, операциялық, бюджеттік, қаржы қазіргі жүйелер мен тәуекел-менеджмент дамуымен;
- компанияның табысты қызметінде тұтынушылар, жеткізушілер, акция иесілер және қоғамның түгелінде барлық мүдделі тараптар қанағаттануымен қамтамасыз етіледі.
Қызметіміздің негізі - қызметкерлеріміздің өмірі мен денсаулығының қорғауын қамтамасыз ету, олардың әл-ауқаттарын арттыру; барлық бизнес серіктестерімізге құрмет көрсету ; тұтынушылар және жеткізушілер қатынастарында ашықтық, оларға тең құқылық және өзара пайдалық серіктестік талаптарын жасау.
Басшылық көрсетілген қағидаттарға жетуге ниеттенген, осыған кәсіпорынның барлық қызметкерлерін шақырады. Басшылық ISO 9001 талаптарына сай болу, сапа менеджмент жүйесінің нәтижелігін арттыру және көрсетілген қызметтер сапасының үздіксіз жақсартуына талап ететін қаржы және материалдық қорларын бөлу, қажетті ұйымдастыру талаптарын құруға міндеттенеді.
Біздің Саясатымызды жүзеге асыратын негізгі қағидаттар:
- кепілдік сапасы қызметінен бизнес сапасының түгел жоғарылауына көшу.
- сапаны сақтай, жылжымалы құрамға жасалатын жөндеудің өзіндік құнын төмендету.
- қызметкерлердің құзыреттілік деңгейін көтеру мақсатымен жүйелі оқу өткізу.
- әлуетті тәуекелдерді азайту және нәтижелерді арттыруға көзделген ұжым ұйымдастыру.
- үдерістердің нәтижелігін қамтамасыз етуге қызмет көрсетудің барлық циклы бойынша қызметкерлердің жауапкершілігі мен өкілеттіктерін бөлу.
- өнегелік пен материалдық жағдай жасау арқылы жоғары өнімді мен сапалық еңбек қызметкерлер уәждемесі.
- анықталатын сәйкессіздіктерді ескертуге ғана емес түзетуге де көшу.
- компанияның әрбір қызметкерінің ойлау мен іс-әрекеті арқылы тұтынушылардың талаптары мен сұраныстарын барынша қанағаттандырудың есебі.
Есеп саясаты мынадай қағидаларды қамтиды: есептеу - қоғамның кірістері мен шығыстары олардың келіп түсуіне немесе туындауына қарай танылады және бухгалтерлік есепте көрсетіледі.
Әділет ЖШС осы ұстанымдарды мына жолдар арқылы жүзеге асыруды жоспарлайды:
- ISO 14001; 18001 талаптарына сәйкес экологиялық менеджмент жүйесін енгізу;
- қоршаған ортаны қорғау қарекетіне Әділет ЖШС Бас Директорынан бастап қатардағы жұмысшыға дейін жұмылдыру;
- Әділет ЖШС-ң қызметкерлерінің экологиялық сауаттылығын жетілдіру;
Қоршаған орта мәселелерін шешу маңыздылығын, олардың кәсіпорынның басты қызметімен біртұтастығын, Әділет ЖШС жұмысының экономикалық аспектілерімен өзара байланысын зерделей отырып, қоршаған ортаны қорғау саласындағы негізгі ұстанымдар мыналар:
- кез келген өндірістік қызметінің қоршаған ортаға потенциалды қаупі;
- Әділет ЖШС - ң қызметінің қоршаған ортаға жағымсыз ықпалын ескертуге бағытталған шаралар мен әрекеттердің артықшылығы;
- экологиялық менеджмент жүйесінде қызмет нәтижелерін дәйекті жетілдіру ұстанымы.
- қоршаған ортаны қорғау органымен қатар жалпы елге Әділет ЖШС қоршаған ортаны қорғау қарекетінің ашықтығы;
- Әділет ЖШС қызметінің экологилық аспектілеріне қойылатын қоршаған ортаны қорғау және басқа талаптарын ұстану.
1.2 Әділет ЖШС - нің еңбекақы төлеу бойынша есеп саясаты
Бухгалтерлік есептің барлық жүйесі келесі принциптерден тұрады: құжаттау, инвентар жүргізу, шоттардың топтастырылуы, екі жақты жазу, баланс және есептілік.
Бухгалтерлік есептің жүру жолы: алғашқы құжаттардың барлығы ведомстволардағы операциялардан, журнал ордерлер, тіркемелер және т.б. арқылы жиналады.
Бұл үшін бухгалтерлік есепті ұйымдастыру және жүргізу мақсатында бухгалтірлік қызметшілердің міндеттері бөлінген. Бас бухгалтерлердің міндеттеріне жалпы бухгалтерлік қызметтерді ұйымдастыру қаржылық және статистикалық есептемелерді құру, регистлердегі жазуларды салыстыра отыра аванстық есеп берулерді тексеру, бас кітапты жүргізу, салықтардың бюджетке уақытылы төлеуін бақылау және қаржылық қызметке талдау жасау кіреді.
Бас бухгалтердің орынбасарының міндеттері: бухгалтерлік операцияларды нормативтік құжаттар мен шоттар корреспонденциясына сәйкес уақытында және дұрыс берілуін тексеру. Бухгалтерлік есеп шоттары бойынша ведомостілерді топтастыру, синтетикалық шоттар бойынша айналым ведомостісін, бухгалтерлік баланс жасау тиісті есеп регистрлері бойынша негізгі құралдардың, материалдық емес активтердің есебін жүргізу қызметтері болып табылады.
Материалдық стол бухгалтері келесідей қызметті атқарады: Орталық қойма шоттарын өңдеу, жабдықтаушылармен есеп айырысу есептерін дебеторлар және кредиторлар мен есеп айырысу есептерін жүргізу., дебеторлық және кредиторлық міндеттемелердің талдауын жүргізу. Өндірістік стол бухгалтерінің қызметіне келесілер кіреді: өндірістік және көмекші цехтардың есебін жасау өнім өндірісіне шығындар есебін жүргізу, есеп регистрлеріне сәйкес өнімнің өзіндік құнын қалыптастыру. Есеп айырысу столының бухгалтері еңбекақы есебін, сатып алушы және жабдықтаушылармен есеп айырысу операцияларын жүзеге асырады.
Кассир кассаға нақты ақшаны қабылдау, беру, есеп айырысу шотына нақты ақшаны аудару, кіріс және шығыс құжатарын толтыру, касса кітабын және есебін жүргізумен айналысады.
Есеп жүйесіндегі жазулар жұмыс жоспарының шоттар классификациясымен сәйкес келуі және бас кітапта көрсетіледі.
Кесте 3 - Жобаға дейінгі еңбек пен еңбекақының жалпы сметасы
Көрсеткіштер
Жобаның берілгендері
Барлық саны, адам
соның ішінде:
жұмысшылар
қызметкерлер(басшылар,мамандар)
9
7
2
Жылдық еңбек ақы қорының барлығы, теңге
соның ішінде:
- жұмысшылар
- қызметкерлер
6 926 574,08
6 926 574,08
3 000 000
Кесте 4 - Жобадан кейінгі еңбек пен еңбекақының жалпы сметасы
Көрсеткіштер
Жобаның берілгендері
Барлық саны, адам
соның ішінде:
жұмысшылар
қызметкерлер(басшылар,мамандар)
8
6
2
Жылдық еңбек ақы қорының барлығы, теңге
соның ішінде:
- жұмысшылар
- қызметкерлер
6 435 752,32
3 435 752,32
3 000 000
Әділет ЖШС-нің құрамындағы қызметкерлердің құрамы алдын ала қарастырылған жоба берілгендері бойынша бекітілген еңбек пен еңбекақының жалпы сметасы құрылады. Бұл сметада жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбекақысына жұмсалатын қаржылардың жалпы мөлшері мен жұмысшылар мен қызметкерлердің саны көрсетіледі. Қызметкерлермен есеп айырысу есебінің негізгі міндеттері:
- еңбектің саны мен сапасы, шығарылм нормасының орындалуына, жұмыс уақыты мен жалақы қорының пайдалануына бақылау жасау;
- субъектінің әрбір қызметкеріне еңбек ақыны дер кезінде және уақытылы есептеу;
- еңбек ақыдан дер кезінде және дұрыс ұстап қалу;
- белгіленген мерзімдерде қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысуды жүргізу;
- есептелген жалақыны өнімнің, жұмыстың, қызметтің өзіндік құнына дер кезінде және дұрыс енгізу;
- өндірістік процеске басшылық жасау операцияларына қажетті еңбек пен еңбек ақы туралы деректерді алу;
- еңбек және еңбек ақы бойынша статистикалық есептемені жасау;
Қызметкерлердің еңбек ақысы бойынша есептеледі:
- егер жұмыскер сол айдығы жұмыс күндерінде толыұтай жұмыс істесе, онда еңбек ақының мөлшері қызметақы мөлшеріне сәйкес келеді:
- егер жұмыскер сол айдағы жұмыс күндерінде толықтай жұмыс істемесе, онда жалақы нықты жұмыспен өтелген уақытқа қарай есептеп шығарылады.
ҚР еңбек заңдарына сәйкес жұмысшылар мен қызметкерлердің мынадай жұмыспен өтелмеген уақыттары төленеді:
- мемлекеттік және қоғамдық міндеттемелерді орындау уақыты;
- жасөспірімдердің жеңілдік сағаттарын төлеу;
- нәрестені тамақтандыруға араналған қосымша үзілістерді төлеу;
- кезекті және оқу демалыстарының уақытын төлеу;
- пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақы;
- жұмыстан босаған кездегі шығу жердемақысы.
Жалақының нысаны мен жүйесі жалақының шамасы, еңбектің саны мен сапасы арасындағы байланысты белгілейді және өз еңбегінің қортындысына байланысты жалақынын белгілі тәртібін есептейді.
Осы кесте 5-те басқару персоналының Әділет ЖШС - нің тіркелген қызметкерлердің кестесі берілген. Осында қызметкерлердің саны. Еңбекақысы және жылдық табысы көрсетілген. Келтірілген сандар бойынша осы қызметкерлердің еңбектері негізгі басқарушылық аппаратының, яғни бөлім бастығы мен оның орынбарының жалпы жалақы деңгейінің мөлшерін көруге болады.
Кесте 5 - Басқару персоналының саны мен еңбекақы қорын есептеу
№
Қызмет пен категорияның аталауы
Штаттың саны
Айлық еңбекақы, теңге
Премия (сыйақы) (20%), теңге
Айлық
Жылдық еңбекақы қоры, теңге
1
Бөлім бастығы
1
120 000
24 000
144000
1 728 000
2
Орынбасары
1
90 000
16 000
106000
1 272 000
Жалпы
2
210 000
40 000
250000
3 000 000
Еңбекақы күрделі еңбекті жақсы ынталандыру үшін, кәсіпорындарда жауапкершіліктің деңгейі, орындалатын жұмыстың күрделілігі, қызметкердің біліктілігі және еңбекақының деңгейі арасындағы тікелей байланыстарды орнатқан.
Әділет ЖШС-ғы үздіксіз жетілдіру адамнан, оның жеке қасиеттерін, білімін, біліктілігін және шеберлігін жетілдіруден басталады. Үздіксіз жетілдірудің ең маңызды аспекті - бұл қызметкерлерді оқыту болып табылады. Әділет ЖШС-да адам факторына үлкен көңіл бөлініп, ол ең маңызды болып саналады.
Жұмыспен өтелмеген уақыт орташа еңбек ақы бойынша төленеді. ҚР Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігінің 5.09.97 ж. №3 және ҚР Қаржы министрлігінің 16.09.97 ж. №178340 бұйрықтарымен бекітілген Ұйымдардың қызметкерлеріне орташа еңбек ақыны есептеудің тәртібі туралы Нұсқаулыққа сәйкес ұйымдардың қызметкерлеріне орташа еңбек ақы есептеу үшін төлемдердің алдындағы 12 күнтізбелік ай есепткі кезең болып табылады (1 жылдан кем уақыт жасаған қызметкерлер үшін орташа жалақы нақты жұмыспен өтелген уақыт үшін белгіленеді).
Кәсіпорын бухгалтериясы тек еңбекақыны, жәрдемақыны және басқа да әр түрлі төлемдерді есептеп қана қоймайды, сондай-ақ еңбекақыдан ұстауды және шегеруді жүзеге асырады.
Заңға сәйкес қызметкерлердің еңбекақысынан төмендегі ұстауларды жүзеге асырады:
- жеке табыс салығы - еңбекақының салық объектісін иемденген мемлекеттік салық;
- жинақтау шы зейнетақы қорына аударымдар;
- бұрын берілген аванс бойынша берешекті жабу, сондай-ақ дұрыс есеп айырыспаудың салдарынан болатын қызметкерлерге артық төленген соманы қайтару;
- субъектінің қызметкерге келтіретін материалдық залалдың орнын толтыру;
- бірқатар айыппұл түрлерін өндіріп алу;
- атқару құжаты бойынша - кәмелет жасына толмаған балалар немесе еңбекке жарамсыз ата-аналар үшін алимент өндіріп алу;
- кредитке сатылған тауар үшін;
- өнім ақауы үшін.
Еңбек ақыдан ұстап қалу тек заңда көзделген жағдайларда жүргізіледі. Әрбір жалақы төлемі кезінде барлық ұстап қалулардың жалпы мөлшері еңбек ақының 50% - нен аса алмайды. Жеке табыс салығын ұстау 2001 жылдың 12-ші маусымындағы №210-ІІ ҚР Салықтар және бджетке міндетті басқа төлемдер туралы кодексінің негізінде жүргізіледі. Оның объектісіне
жылдық жиынтық табыс пен қарастырылған шегерулер арасындағы айырмашылық ретінде есептелген салық табысы жатады. Еңбекті төлеу түрінде алынған табысқа жеке тұлғаны жалдау бойынша жұмыстан түсетін табыс жатады. Соған ескерілмеген қосымша шығындар мен залалдар, сатушылардың сататын тауарлары мен қызмтетіне нарықтық бағаның өзгеруі, міндетті төлемдердің ескерілмеген қосымша жүктелінген алымдар мен пайлар мен т.б. шығындар жатады. Әділет ЖШС-ң жалпы шығындарды есептеу кезіндегі ескерілетін шығындар төмендегі кесте 6-да көрсетілген. Жобаны іске асыру барысында пайда болатын шығындарды ескеріп, оларды алдын ала жоспарлау негізінде басқа да шығындар жатыр.
Кесте 6 - Өзіндік құн және өнім
№
Шығын аты
Жобаға дейінгі
Жобадан кейінгі
Өзгеруі
1.
Құрылғылар шығыны
819 468
661 674
-157 794
2.
Электроэнергия
205 859,84
154 394,88
-51 464,9
3.
Жұмысшы еңбекақы қоры
6 926 574,08
6 435 752,32
-490 821,76
4.
Әлеуметтік сақтандыруға аударым
761 923,14
707 932,75
-53 990,39
5.
Амортизациялық бөлінулер
201 286,8
161 639,4
-39 647,4
6.
Басқа да шығындар
205 065,568
163 213,776
-41 851,7
Барлығы
9 120 177,4
8 284 607,13
-835 570,2
Сонымен Қазақстанның қазіргі жағдайында, еңбекақыны реттеудің және жоспарлаудың сұрақтарын шешуде мына есептерге көңіл аударылуы қажет:
кәсіпорынның нарықтық қызметінің және оның пайдалылығының
нәтижесі;
кәсіпорынның кадрлыық саясатының есебі;
мамандыққа байланысты қызметкерлердің арасындағы, облыстар,
аймақтар арасындағы жұмыссыздықтың деңгейі;
кәсіподақтардың бәсекелестердің және мемлекеттердің әсерлері;
байланыс саласындағы кәсіпорындардың саясаттары және т.б.
Қазіргі жағдайларда бухгалтерлік есепті реттеу тек негізгі нормативті ұйғарыммен ғана атқарылады. Есеп жүргізудің жалпы ережелері орталықтанып, белгіленеді; оларды нақтылау мен орындау тетігі әрбір кәсіпорында жасалады және есеп саясатында көрсетіледі. Осылайша бүгінде Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есебінің дамуына кейбір кедергілер кездесіп отырған жоқ.
Ал жоба орындалу барысында қызметкерлердің санның төзгеруі, яғни әр түрлі себептеріне байланысты жұмыс орнын ауыстыру мен сол жұмыс орнына жаңадан келген қызметкерлерді орналастыру осы төмендегі кесте 7 - де көрсетілген.
Кесте 7 - Жобадан алдыңғы және жобадан кейінгі жұмысшылар саны мен жылдық еңбекақы қорының өзгеруі.
Көрсеткіштер
Жобаға дейінгі
Жобадан кейінгі
Ауытқуы
Барлық саны, адам
соның ішінде:
- жұмысшылар
- қызметкерлер
9
7
2
8
6
2
-1
-1
0
Барлық саны, адам
соның ішінде:
- жұмысшылар
- қызметкерлер
6 926 574,08
3 926 574,08
1 000 000
6 435 752,32
3 435 752,32
3 000 000
-490 821,76
-490 821,76
Орташа айлық еңбекақы, теңге
соның ішінде;
- жұмысшылар
- қызметкерлер
64 134,94
46 744,92
125000
67 039,08
47 718,78
125000
+2904,14
+973,860
Еңбекақы төлеудің оңтайлы ұйымдастырылуының мақсаты кәсіпорынның шаруашылық қызметінің нәтижесіндегі қызметкердің еңбектік салымы мен еңбекақы төлеу шамасының арасындағы сәйкестілікті қамтамассыз етудегі сәйкестікті бекіту.
Үздіксіздік - яғни объектілер үздіксіз әрекет ететін, болашақта да жұмыс жасайтын болып саналады. Оның таратылуына немесе қызмет көлемін едәуір қысқартуға ешқандай ниеті де, мұқтаждығы да жоқ деп болжамдалады.
Түсініктілік принципі - қаржы есептемелеріндегі барлық ақпараттар пайдаланушыларға түсінікті болуға тиіс.
Маңыздылық. Пайдаланушылар негізделген басқару шешімдерін қабылдауы және кәсіпорынның шаруашылық қызметін бағалауы үшін
қаржылық ақпараттар маңызды болуы керек.
Кесте 8 - Қызметкердің нақты еңбекақысы. Қызметі: Бас инженер, аты - жөні, әкесінің аты: Шаяхметов Ринат Дасайұлы
№
Ай
Еңбек ақы
Міндетті аударымдар сомасы
Нақты
Ж
Ф
Жоспар
Факт
Зейнетақы қоры
ЖТС
Басқа да аудару
Нақты
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
1
01.01.
45000
20
16
36000
34285,71
3428,57
3085,71
-
27771,43
2
01.02.
45000
20
20
45000
45000
4500
4050
-
36450
3
01.03.
45000
21
19
40714,286
45000
4500
4050
-
36450
4
01.04.
45000
22
18
36818,182
34772,73
3477,27
3129,55
-
28165,91
5
01.05.
45000
19
19
45000
45000
4500
4050
-
36450
6
01.06.
45000
22
22
45000
45000
4500
4050
-
36450
7
01.07.
45000
22
22
45000
45000
4500
4050
-
36450
8
01.08.
45000
21
21
45000
45000
4500
4050
-
36450
9
01.09.
45000
22
22
45000
45000
4500
4050
-
36450
10
01.10.
45000
20
20
45000
45000
4500
4050
-
36450
11
01.11.
45000
22
22
45000
45000
4500
4050
-
36450
12
01.12.
45000
21
21
45000
45000
4500
4050
-
36450
Барлығы
252
242
518532,47
519058,4
51905,84
46715,26
-
420437,34
Кәсіпорында еңбекақыны төлеуді оңтайлы ұйымдастыру қызметкерлердің қызметін және еңбектің нәтижелерін ынталандыруға, өнімнің рентабельділігін және пайдалылығын, дайын өнім және еңбек нарығының бәсекеге қаблеттілігін қамтуға мүмкіндік береді.
Жыл сайын штаттағы қызметкерлерге кезекті демалыс уақыты беріледі. Біріншісі - жұмысының 11 айлық мерзімі өтуі бойынша, одан кейінгілеріне - кәсіпорынның әкімшілігімен бекітілген және кәсіподақ камитетімен (егер кәсіпорын кәсіподаққа кіретін болса) келісілген график бойынша берілді. Демалыстың минималды ұзақтығы 24 жұмыс күніне (1992 жылдың 1 қаңтарынан бастап) тең болады.
Кәсіпорында 200 адам жұмыс істейді делік, оның 150-уі жұмысшы, 50-уі қызметкер. Кәсіпорынның қырықтай еңбеккері кесімді
белгіленген айлықпен жұмыс істеген, өйткені олардың,; атқаратын міндеттемесі мен машықтығы (квалификациясы) соған сәйкес келген:
он адам (маман) - 9-шы разрядпен;
он бес адам (маман) - 11-ші разрядпен;
бес адам (маман) - 14-ші разрядпен;
бес адам (маман) - 16-шы разрядпен;
үш адам (маман) -- 19-шы разрядпен;
екі адам (маман) -- 21-ші разрядпен жұмыс істеген.
Айлык жалақысын есептеу үшін әр түрлі разрядтар бойынша мына формуланы пайдаланады:
Айлық Үйымның Іразрядқа Тарифтік коэффициенттің
жалақысы = белгіленген х 1 разрядқа қатынасы мөлшерлемесі
1-ші разрядтың мөлшерлемесінің үжымдық келісім-шартта 15000 теңге мөлшерінде бекіткен. Кәсіпорынныңс жұмыс тәртібі бойынша аптаның бес күнін жұмыс күні етіп белгілеген (ағымдағы айда 21 күн жұмыс күні болған). Кәсіпорынның 14-ші разряды бар маманы ағымдағы айда 18-ақ күн жұмыс істеген.
Ағымдағы айдағы еңбеккерлердің еңбекақысын есептеп көрейік:
9-шы разрядтағы мамандардың еңбекақысы= 15000x1,78x10-267000 теңге;
11-ші разрядтағы мамандардың еңбекақысы= 15000x2,05x15=461250 теңге;
14-ші разрядтағы мамандардың еңбекақысы = 15000x2,55x2=76500 теңге;
14 разряды бар үш маман, ағымдағы айда толық жұмыс істемеген, сондықтан оларға нақты істеген күні үшін еңбекақы есептелген =(15000x2,55)21х18хЗ=98357 теңге;
16-шы разрядтағы мамандардың еңбекақысы = 15000x2,95x5=221250 теңге;
19-шы разрядтағы мамандардың еңбекақысы ' =15000x3,67x3=165150 теңге;
21-шы разрядтағы мамандардың еңбекақысы = 15000x4,24x2=127200 теңге;
Мерзімді еңбекақы нысаны кезінде, еңбеккерлерге есептелген еңбекақысының жиыны =1416707 теңге.
Сату бөлімінің он жұмыскеріне келесі еңбекақы белгіленген: 100 тауар бірлігіне 1000 теңгеден және одан әрі сатылатын 100 тауар бірлігіне 200 теңгеден төленетін бес жұмыскері 230 тауар бірлігін, үш қызметкері 190 тауар бірлігін және екі жұмыскері 160 тауар бірлігін сатқан.
Енді біз осы ағымдағы айда тауарды сатумен айналысқан еңбеккерлердің еңбекақысын есептейміз:
230 тауар бірлігін сатқан еңбеккерлердің еңбекақысы =( 1000+(230-100)х200)х5= 135000 теңге; 190 тауар бірлігін сатқан еңбеккерлердің ееңбекақысы=( 1000+( 190-100)х200)хЗ=57000 теңге; ібОтауар бірлігін сатқан еңбеккерлердің еңбекақысы=(1000+(160-100)х200х2=26 000 теңге;
Тауар сатумен айналысқан еңбеккерлердің еңбекақысының жиыны -- 218000 теңге.
Тікелей кесімді төлемаңысының күйесі. Негізгі өндіріс цехында жұмыс істейтін еңбеккерлерге (100 адам) тікелей кесімді төлемақысы бойынша әрбір әзірленген 100 өнім бірлігіне 850 теңгеден еңбекақы есептелген. Әзірленген өнім бірлігінің есебі әрбір еңбеккер бойынша жеке жүргізілген және солардың әрқайсысына жеке еңбекақы есептелген. Ағымдағы айда еңбеккерлер 300000 өнім бірлігін әзірлеген, олардың жалпы еңбекақысы: 300000100x850=2550000 теңге құраған. Сонымен, негізгі өндіріс цехында жұмыс істейтін еңбеккерлердің еңбекақысының жиынтығы - 2550000 теңге құраған.
Демалыс ақша сомаларын есептеу үшін кімге демалыс берілетіндігі, қай күннен және уақыттың ұзақтығы қандай екендігі көрсетілген бұйрық негіз болады.
Қазақстан Республикасының Кәсіпорындар мен кәсіпкерлік қызмет туралы заңы негізінде қызмет ететін кәсіпорындар, мекемелер мен ұйымдар қызметкерлерінің жыл сайынғы демалысының төлемі демалысқа шығудан алдын екі соңғы айдағы еңбекақыдан жасалады.
Демалысты орнын толтырумен ауыстыруға тиым салынады. Егер есепті кезеңде немесе кәсіпорында тарифтік деңгей немесе еңбекақы мөлшерлемесі арттырылса, онда қызметкерлердің еңбекақысы арттыру коэффициентіне түзетіледі. Егер тарифтік мөлшерлеме немесе еңбекақы мөлшерін арттыру нақты бір қызметкерде болса, онда түзету жасалмайды.
Қалай болған жағдайда, есепті кезеңде жұмыс уақытын толық атқарған қызметкердің демалысқа берілетін жалақысы ҚР заңдарымен белгіленген минималды еңбекақыдн кем болмауы керек.
Демалыстың ұзақтығы күнтізбелік күндерде саналады, сондаықтан бірінші күндік орташа еңбекақыны есептеу кезінде есепті кезеңдегі еңбекақының сомасы сол кезеңдегі күнтізбелік күндердің ҚР
Күмәнсіз және риясыз ұсынба. Қаржылық есептеме оны пайдаланушылардың қаржы жағдайы, қаржы шаруашылық қызметінің нәтижесі, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы күмәнсіз және риясыз көзқарас туғызуы керек.
Мәнділік. Ақпарат мәнді болуға тиіс. Егер біз қаржылық есептемеде қандай да бір мәліметтерді жіберіп алсақ немесе дұрыс ұсынбасақ, онда бұл ақпараттарды пайдаланушылардың экономикалық шешіміне әсер етуі мүмкін.
Растық. Ақпаратта қателік немесе жалғандық жоқ юолса, ол рас болып табылады және оған пайдаланушылар сене алады.
Бейтараптық. Қаржылық ақпарат тәуелсіз болуға тиіс.
Сақтық., яғни активтер мен кірістер артық бағаланбас үшін, ал міндеттеме немесе шығын белгісіздік жағдайында кем бағаланбас үшін шешім қабылдаған кезде қауіпсіздік жағдайын сақтау, абайлау.
Толассыздық. Растықты қамтамасыз ету үшін есепті кезеңдегі ақпарат толығымен аяқталмаған болуы тиіс.
Салыстырмалылық. Қаржылық ақпарат бұрынғы есеп кезеңдердегі ақпаратпен салыстырмалы болуға тиіс.
Дәйектілік. Субъекті таңдап алған есеп саясаты мен әдістері, объектілер бір есепті кезеңнен келесі есептік кезеңге дәйекті түрде қолдануы керек. Егер біз бір есеп саясатын таңдап алып, келесі жылы басқа есеп саясатын таңдайтын болсақ, онда мұндай жағдайда түсіндірме жазулар болуға тиіс, біз оларды негіздеуге тиіспіз.
2 Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлермен есеп айырысу есебі
2.1 Еңбекақы ұғымы, түрлері мен нысандары
Еңбекақы - бұл экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың, атап айтқанда жалдану бойынша жұмыс істейтін адамдар табысының едәуір бөлігінің басты нысаны болып табылады. Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне сәйкес еңбекақы - ол еңбегі үшін оның күрделiлiгiне, санына, сапасына байланысты төленетiн сыйақы (табысы).
Еңбекақы бұл жұмыскеге оның еңбегі үшін сапасына, санына және шығарған қажетті өнім көлеміне сәйкес берілетің төлем. Қалыпты жағдайда еңбекақы қажетті өнімнің құнына тең және оның ақшалай түрі болып табылады .
Бухгалтерлік есепте еңбек ақы төлеудің 2 нысаны бар:
Мерзімдік нысан кезінде еңбек ақы төлеу жұмыспен өтелген уақыттағы тарифтік ставкалар немесе қызметақылар бойынша жүргізіледі. Еңбек ақы төлеудің мерзімдік нысаны мынадай жағдайларда қолданылады:
oo жұмысшы өнім шығарудың артуаны тікелей әсер ете алмайды;
oo кесімді бағалауға қажетті шығарылымның көрсеткіштері толық емес;
oo жұмыс уақытын пайдалануға қатаң бақылау ұйымдастырылған, нақты жұмыспен өтеген уақытына қатаң есеп жүргізіледі;
oo жұмысшыларды дұрыс тарифтендірген кезде, яғни жұмысшының біліктілігі орындалатын жұмыстың разрядына сәйкес келу;
oo қызметкерлерге еңбекақы төлеу үшін;
Мерзімді еңбек ақы жай және мерзімді - сыйақылар болып бөлінеді.
Жай мерзімдік еңбек ақы тек жұмыспен өтелген уақытпен және қызметкерлердің тарифтік ставкасымен немесе қызметақысымен анықталады. Практикада осы табыстарды есептеудің 3 түрлі әдісі қолданылады:
oo сағаттық;
oo күндік ақы;
oo айлық ақы;
Марзімдік - сыйақылық еңбек ақы кезінде тек нақты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz