Бизнес-жоспар құрылымы мен көрсеткіштерін талдау туралы ақпарат
Кіріспе
1. Бизнес. жоспардың экономикалық теория негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1 Бизнес.жоспардың экономикалық мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2 Бизнес.жоспарды тиімді жасау жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2.Бизнес.жоспар құрылымы мен көрсеткіштерін талдау ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.1 Бизнес.жоспардың қаржы көрсеткіштерін есептеу
негізгі әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.2 Өнімді өткізу көлемі есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
2.3 Ақша түсімдері мен шығындарының балансы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
3. Бизнес.жоспарды жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
3.1 Кәсіпорында бизнес.жоспарды жетілдіру жолдары мен оны жүзеге асыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
3.2 Бизнес.жоспарларды шетелдік тәжірибеде қарастыру ... ... ... ... ... ... ... .30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...43
1. Бизнес. жоспардың экономикалық теория негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1 Бизнес.жоспардың экономикалық мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2 Бизнес.жоспарды тиімді жасау жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2.Бизнес.жоспар құрылымы мен көрсеткіштерін талдау ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.1 Бизнес.жоспардың қаржы көрсеткіштерін есептеу
негізгі әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.2 Өнімді өткізу көлемі есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
2.3 Ақша түсімдері мен шығындарының балансы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
3. Бизнес.жоспарды жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
3.1 Кәсіпорында бизнес.жоспарды жетілдіру жолдары мен оны жүзеге асыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
3.2 Бизнес.жоспарларды шетелдік тәжірибеде қарастыру ... ... ... ... ... ... ... .30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...43
Кіріспе
Нарықты экономикада бизнес-жоспар жаңадан кұрылып жаткан, сонымен қатар қызмет істеп жатқан кәсіпорындар мен кәсіпкерліктің барлық саласындағы жұмыс құралы болып табылады.
Кез келген бизнес үшін маңызды міндет: өндірістік шаруашылық қызметінің стратегиясы мен тактикасын жасау болып табылады.
Бизнес-жоспар кәсіпкерлік қызметтің өзекті мәселелерін шешуге көмектеседі.
Яғни олар:
1. Кәсіпорын қызметінің накты бағыттарын аныктауға, рыноктарды және осы рыноктардағы фирманың алатын орнын.
2. Кәсіпорынның ұзақ және қысқа мерзімді мақсаттарына анықтама беретін және оларға жетудің стратегиясы мен тактикасын аныктау.
3. Кәсіпорынның тұтынушыларға ұсынатын тауарлары мен кызметтерінің құрамын таңдап көрсеткіштерін аныктау, сонымен қатар өткізу, сауда және өндіріспен байланысты шығындарды бағалау.
4. Мақсатқа жету үшін еңбекке ынталандыру және кәсіпорын мамандарының сәйкестігін анықтау.
5. Нарықты зерттеумен байланысты маркетингтік шаралардың жарнамаларды, сатуды ынталандыру, бағаның калыптасуының құрамын анықтау.
6. Кәсіпорынның қаржы жағдайын анықтап оның қаржы материалдык ресурстарын қойылған мақсатқа жету үшін сәйкестігін аныктау.
7. Қиындыктарды алдын ала болжап олардың кәсіпорын қызметіне кедергі келтірмеуін қадағалау.
Кәсіпорын қызметін жоспарлау келесі жағдайларды белгілеуге мүмкіндік береді:
- кәсіпорыи келешегін түпкілікті зерттеуге мәжбүр;
Нарықты экономикада бизнес-жоспар жаңадан кұрылып жаткан, сонымен қатар қызмет істеп жатқан кәсіпорындар мен кәсіпкерліктің барлық саласындағы жұмыс құралы болып табылады.
Кез келген бизнес үшін маңызды міндет: өндірістік шаруашылық қызметінің стратегиясы мен тактикасын жасау болып табылады.
Бизнес-жоспар кәсіпкерлік қызметтің өзекті мәселелерін шешуге көмектеседі.
Яғни олар:
1. Кәсіпорын қызметінің накты бағыттарын аныктауға, рыноктарды және осы рыноктардағы фирманың алатын орнын.
2. Кәсіпорынның ұзақ және қысқа мерзімді мақсаттарына анықтама беретін және оларға жетудің стратегиясы мен тактикасын аныктау.
3. Кәсіпорынның тұтынушыларға ұсынатын тауарлары мен кызметтерінің құрамын таңдап көрсеткіштерін аныктау, сонымен қатар өткізу, сауда және өндіріспен байланысты шығындарды бағалау.
4. Мақсатқа жету үшін еңбекке ынталандыру және кәсіпорын мамандарының сәйкестігін анықтау.
5. Нарықты зерттеумен байланысты маркетингтік шаралардың жарнамаларды, сатуды ынталандыру, бағаның калыптасуының құрамын анықтау.
6. Кәсіпорынның қаржы жағдайын анықтап оның қаржы материалдык ресурстарын қойылған мақсатқа жету үшін сәйкестігін аныктау.
7. Қиындыктарды алдын ала болжап олардың кәсіпорын қызметіне кедергі келтірмеуін қадағалау.
Кәсіпорын қызметін жоспарлау келесі жағдайларды белгілеуге мүмкіндік береді:
- кәсіпорыи келешегін түпкілікті зерттеуге мәжбүр;
Қолданылған әдебиеттер
1) А.Д.Шермет, Р.С Сейфуллинү «Финансы предприятий» Москва. Инфром. 1997 г.
2) Артешенко В.Т. «Финансовый анализ» Москва 1997 г.
3) А.И. Ковалев «Анализ финансового состояний предприятия» Москва 1997 г.
4) В.К.Радостовец «Финансовый и управленический учет предприятий»
5) Крепина М.Н. «Финансовое состояние предприятия методы» 1997 г.
6) Бакаев А.С., Шнийдилан Л.З. «Учетная политика оценки предприятия» «Финансовая газета» 1992 №22.
7) Калдыбаев О., Темирбаев А. «Экономика предприятия» 1997 г.
8) Ионова А.Ф., Селезнева Н.Н. Финансовый анализ: учебник.─ М.: ТК Велби, Издательство Проспект, 2006.
9) Ковалев В.В. Финансовый анализ. Управление капиталом. Выбор инвестиций. Анализ отчетности.─ М.: Финансы и статистика, 2003.─ ;
10) Ковалев В.В. Финансовый анализ: методы и процедуры.─ М.: финансы и статистика, 2005.
11) Козлова Е.П., Галинина Е.Н. Финансовый анализ и аудит.─ М.: Финансы и статистика, 2004;
12) Қуатова, Дильмина Яхияқызы. Кәсіпорын экономикасы : практикум / Д. Я. Қуатова. - Алматы : Экономика, 2006 .
13) Лябушин Н.П. Анализ финансово-экономической деятельности предприятия.─ М.: Финансы и кредит, 2000, ;
14) Мейірбеков А.Қ. Әлімбетова Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы оқу құралы. –Алматы: Экономика, 2003, .
15) Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 2011 ж. «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз!» халқына жолдауы [1] // www.akorda.kz
1) А.Д.Шермет, Р.С Сейфуллинү «Финансы предприятий» Москва. Инфром. 1997 г.
2) Артешенко В.Т. «Финансовый анализ» Москва 1997 г.
3) А.И. Ковалев «Анализ финансового состояний предприятия» Москва 1997 г.
4) В.К.Радостовец «Финансовый и управленический учет предприятий»
5) Крепина М.Н. «Финансовое состояние предприятия методы» 1997 г.
6) Бакаев А.С., Шнийдилан Л.З. «Учетная политика оценки предприятия» «Финансовая газета» 1992 №22.
7) Калдыбаев О., Темирбаев А. «Экономика предприятия» 1997 г.
8) Ионова А.Ф., Селезнева Н.Н. Финансовый анализ: учебник.─ М.: ТК Велби, Издательство Проспект, 2006.
9) Ковалев В.В. Финансовый анализ. Управление капиталом. Выбор инвестиций. Анализ отчетности.─ М.: Финансы и статистика, 2003.─ ;
10) Ковалев В.В. Финансовый анализ: методы и процедуры.─ М.: финансы и статистика, 2005.
11) Козлова Е.П., Галинина Е.Н. Финансовый анализ и аудит.─ М.: Финансы и статистика, 2004;
12) Қуатова, Дильмина Яхияқызы. Кәсіпорын экономикасы : практикум / Д. Я. Қуатова. - Алматы : Экономика, 2006 .
13) Лябушин Н.П. Анализ финансово-экономической деятельности предприятия.─ М.: Финансы и кредит, 2000, ;
14) Мейірбеков А.Қ. Әлімбетова Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы оқу құралы. –Алматы: Экономика, 2003, .
15) Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 2011 ж. «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз!» халқына жолдауы [1] // www.akorda.kz
Мазмүны
Кіріспе
1. Бизнес- жоспардың экономикалық теория
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 5
1.1 Бизнес-жоспардың экономикалық
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2 Бизнес-жоспарды тиімді жасау
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2.Бизнес-жоспар құрылымы мен көрсеткіштерін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . .12
2.1 Бизнес-жоспардың қаржы көрсеткіштерін есептеу
негізгі
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 2
2.2 Өнімді өткізу көлемі
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .15
2.3 Ақша түсімдері мен шығындарының
балансы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
3. Бизнес-жоспарды жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
3.1 Кәсіпорында бизнес-жоспарды жетілдіру жолдары мен оны жүзеге
асыру ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
3.2 Бизнес-жоспарларды шетелдік тәжірибеде
қарастыру ... ... ... ... ... ... .. ...30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .43
Кіріспе
Нарықты экономикада бизнес-жоспар жаңадан кұрылып жаткан, сонымен
қатар қызмет істеп жатқан кәсіпорындар мен кәсіпкерліктің барлық
саласындағы жұмыс құралы болып табылады.
Кез келген бизнес үшін маңызды міндет: өндірістік шаруашылық
қызметінің стратегиясы мен тактикасын жасау болып табылады.
Бизнес-жоспар кәсіпкерлік қызметтің өзекті мәселелерін шешуге
көмектеседі.
Яғни олар:
1. Кәсіпорын қызметінің накты бағыттарын аныктауға, рыноктарды
және осы рыноктардағы фирманың алатын орнын.
2. Кәсіпорынның ұзақ және қысқа мерзімді мақсаттарына анықтама беретін
және оларға жетудің стратегиясы мен тактикасын аныктау.
3. Кәсіпорынның тұтынушыларға ұсынатын тауарлары мен кызметтерінің
құрамын таңдап көрсеткіштерін аныктау, сонымен қатар өткізу, сауда және
өндіріспен байланысты шығындарды бағалау.
4. Мақсатқа жету үшін еңбекке ынталандыру және кәсіпорын
мамандарының сәйкестігін анықтау.
5. Нарықты зерттеумен байланысты маркетингтік шаралардың
жарнамаларды, сатуды ынталандыру, бағаның калыптасуының құрамын анықтау.
6. Кәсіпорынның қаржы жағдайын анықтап оның қаржы материалдык
ресурстарын қойылған мақсатқа жету үшін сәйкестігін аныктау.
7. Қиындыктарды алдын ала болжап олардың кәсіпорын қызметіне кедергі
келтірмеуін қадағалау.
Кәсіпорын қызметін жоспарлау келесі жағдайларды белгілеуге мүмкіндік
береді:
- кәсіпорыи келешегін түпкілікті зерттеуге мәжбүр;
- қойылған мақсатқа жету үшін қолданып жатқан шараларды жүзеге
асыруға мүмкіндік береді;
- бақылау жүргізу үшін кәсіпорын көрсеткіштерін анықтайды;
- кәсіпорын басшыларын мақсатқа жету жолдарына накты
шешім қабылдауға мүмкіндік туғызады.
- нарықтық өзгерістерге кәсіпорынды дайындайды.
- кәсіпорынның барлық басшыларының міндеттері
жауапкершіліктерін анықтайды.
Негізінен бизнес жоспарлардың қажеттілігін келесілей мәселелерді шешу
кезінде пайда болады:
- қызмет ететін және қайта құрылған кәсіпорынды несие алу үшін
құжаттарды дайындау кезінде;
- мемлекеттік кәсіпорындарды жекешелендіру шешімін негіздеу үшін;
- болашақ кәсіпорын қызметін, барысын аныктау, жаңа кызметтің ашылуы
немесе коммерциялық қызметтің негізгі бағыттарын белгілеу үшін;
- коммерциялық операциялардың жаңа түрінің пайда болуы және
олардың бағыттары мен әдістерінің жаңарған кезде.;
- кейбір кәсіпорындардың бағалы қағаздарын шығару құрылымын құру
негізінде.
- сыртқы саудаға шығу үшін және шетел инвестицияларын тарту үшін.
1. Бизнес- жоспардың экономикалық теория негіздері
1.1 Бизнес-жоспардың экономикалық мәні
Бизнес-жоспар - бұл ресми құжат. Бірақ оны жазу үшін, көп сұрақтар
бойынша толық ақпарат жинау қажет. Бұл ақпарат көлемі, сіздің бизнеске
кіруіңіз және оның дамуымен өлшенеді. Сондықтан бизнес - жоспарлаудың
мақсатты түрде екі түрі болуы керек.
Бірінші түрі бизнес-жоспарлаудың - ресми түрде қағазға қысқаша сіздің
бизнесіңіздің өткені, бүгінгісі және болашағын мазмұндау болып табылады. Ол
тұрақты кәсіпкерлер, инвесторлар, менеджерлер және акционерлік фирмалар
үшін жалпы мақсатқа ие болу үшін қажет. Онда әдетте есептеудің үш нұсқасы
болады: оптимистті, пессимисті және нақты.
Бизнес-жоспардың екінші түрі кәсіпорынның бірінші тұлғасы, жоспарды
жүзеге асыру тобы мен консультанттар үшін күнделікті құжат болып табылады.
Онда материалдық жұмыстық ақпараты орналастырылады. Ол бизнес-жоспар
жұмысшысы атауын иемденіп және мыналарға мүмкіндік береді:
- бизнес-жоспардың ресми маңыздылығын түсінуге;
- жаңа жұмыс басталғанша сіздің әрекетіңіздің бағдарламасын құруға;
- пайда болуы мүмкін мәселелерді қарастыру және шешілу
нұсқаулықтарын қарастыруға, сонымен сіз болашақта оларды жеңе
аласыз;
- бизнестегі негізгі екі тәуекел түрін алдын ала танып, бағалауға:
ішкі, бақылау жүргізуге болатын (тұлға, материалдық қорлар) және
сыртқы (экономика, жаңа заң), яғни оны өзгерте алмаймыз;
- істі толық бақылау жүргізу, ішкі және сыртқы өзгерістерді
мониторинг негізінде ескере аласыз;
- бизнес-жоспарды ресми модернизациялауда анықтама ретінде қызмет
істейді.
Сонымен, жұмыстың бизнес-жоспары - бұл сіздің ойыңыздың іскерлік
аланыңыз немесе кең кеңістігіңіз, яғни оған кіргенде сіз ойластырылған
бизнес-жоспардың ресми ережелерін жүзеге асыра аласыз.
Бизнес-жоспардың жұмыстың құжаттамасының бір бөлігі ресми жоспарға
ұсыныс ретінде немесе жүзеге асыру топ мүшелері мен кәсіпкерлердің сұранысы
бойынша ұсыныстар ретінде қолданылуы мүмкін.
Бизнес-жоспар менеджменттің негізгі құралы болып табылады. Онда
кәсіпорын қызметінің мақсаты және оған жету жолдары анықталады. Бизнес
жоспарды жүзеге асырудың негізгі мақсаттары мыналар болып табылады:
- мемлекеттік меншік объектілерін приватизациялау;
- инвестициялық жобаларды жүзеге асыру;
- жеке коммерциялық операцияларды орындалуы;
- құнды қағаздардың эмиссиясы;
- фирманың қарқынды дамуын анықтау;
- тұрақсыз кәсіпорындар үшін қайта ұйымдастыру шараларын өткізу;
- қаржылық және уақытша экономикалық кризистен шығу.
Бизнес-жоспар - бұл нарықтың шаруашылық категориясы, ол еркін
кәсіпкерлік және бәсекелестік жағдайындағы кәсіпорынның табыстылығын
көтерудің тексерілген құралы болып табылады. Жақсы құрылған, негізделген
бизнес-жоспар коммерциялық істің көптеген қатысушыларына: меншік иелеріне,
кәсіпкерлерге, инвесторларға, банктерге, әкімшілік органдарға және басқа
құрылғыларға қажет.
Бизнес-жоспардың барлық қатысушыларына талдау мен бағалау үшін қажетті
ақпаратты береді.
Бизнес-жоспар кәсіпкерге фирмалық қызметпен байланысты мынадай негізгі
мәселелерді шешуге көмектеседі:
- фирманың нақты қызмет бағытын, нарықтың жоспары мен нарықтағы
орнын анықтауға;
- жобаны жүзеге асырудағы пайдалылықты анықтау үшін, сатылатын
тауардың өнімін өндіруге қажетті шығындарды бағалау, оларды
бағасымен салыстыруға;
- алға қойған мақсатқа жету талабымен фирманың кадрларын сәйкесінше
қойып және олардың еңбек етуі үшін барлық жағдай жасауға;
- фирманың материалдық және қаржылық жағдайын талдап, аталған
мақсатқа жету үшін материалдық және қаржылық ресурстардың
сәйкестілігін талдауға;
- бизнес-жоспарды орындауға кедергі болатын тәуекелдерді есептеп
және қиындықтарды қарастыру.
Бизнес - жоспар Сізге де, Сіздің бизнес бойынша потенциалды
серіктестеріңізге де, Сіздің өз ісіңізге арнап несие алуды көздеп отырған
банкіңізге де қажет.
Жоспарлау кəсіпкердің мүмкіндіктерін оңтайлы түрде жақсартуға, сонымен
қатар барлық түрдегі ресурстарды барынша тиімді түрде пайдалануға жəне қате
əрекеттердің алдын-алуға бағытталған.
Кез келген бизнес-жоспардың мүдделі оқырмандары болуы тиіс. Бизнес-
жоспардың кімге арналуына байланысты соның мазмұнын белгілейтін бірнеше
əртүрлі себептер бар:
- Өзіңізге арналған бизнес-жоспар. Бұл төмендегідей сауалдарға
жауап беретін өз-өзін бақылау болып табылады:
- Істі ашу үшін не қажет?
- Идея оны іске асыру үшін жеткілікті дəрежеде ақиқатқа сай ма?
- Несие алуға арналған бизнес-жоспар. Əдетте, банктер
кəсіпкерлерден несие беру (немесе бермеу) туралы шешім шығару
үшін бизнес-жоспарды талап етеді.
- Инвесторлардың қаражаттарын тартуға арналған бизнес-жоспар.
Инвесторлар ретінде жеке тұлғалар (соның ішінде достары немесе
туыстары) немесе заңды тұлғалар шығуы мүмкін. Оларға сіздің
бизнесіңізге ақша салымдаудың тиімді екендігін дəлелдеу үшін
бизнес-жоспар үлкен себін тигізуі мүмкін.
- Жергілікті немесе шетелдік серіктеспен біріккен кəсіпорын құруға
арналған бизнес-жоспар. Сауатты түрде жасалған бизнес-жоспар
əріптесіңізге сіздің ісіңіздің елеулі екендігіне сенім береді.
- Жаңа қызметкерлерді тартуға арналған бизнес-жоспар. Қазіргі кезде
өзге фирмалардың кəсіби шеберлерін оларға тіпті жоғары еңбекақы
беремін деп уəде берумен өзіңізге тартудың өзі қиынға түсуде.
Фирманың келешек қызметін сипаттау потенциалды қызметкерге
ұсынылып отырған жұмыстың келешектігі мен тұрақтылығы жайлы
ақпарат береді.
- Өзге компаниямен бірігуге арналған бизнес-жоспар. Ол мəміленің
тиімділігін: біріккен қызметтің жағымды жəне жағымсыз жақтарын
көруге ықпалын тигізеді.
Қазіргі таңдағы тәжірибеде бизнес-жоспар төрт функцияны орындайды. Бірінші,
бизнес-жоспарды орындаудағы оны қолдану мүмкіндігімен байланысты. Бұл
функция кәсіпорын құру кезінде, сондай-ақ жаңа қызмет бағытын жүзеге
асыруда маңызды болып табылады.
Екінші функциясы - жоспарлау. Бұл жаңа қызмет бағытының мүмкіндіктерін
бағалауға, фирманың ішкі дамуын бақылауға көмектеседі.
Үшінші функциясы - сауда, несие сияқты ақша құралдарын тартуға
көмектеседі. Қазіргі таңдағы жағдайында белгілі бір жобаны несиелік
ресурссыз жүзеге асыру мүмкін емес, бірақта несие алу оңай емес. Басты
себеп пайыз мөлшерлемесі мәселесі ғана емес, сондай-ақ несиенің
қайтарымсыздығының ұлғаюында. Мұндай жағдайда банктер бірнеше әдістер
қабылдайды, ал ақша құралдарының қайтуын қамтамасыз етеді, бұлардың ішінен
банктік кепілдікті талап ететінді, нақты кепілдікті және т.б. атап айтуға
болады, бірақ несиені ұсынудағы шешуші фактор бизнес-жоспардың қаншалықты
орындалғаны болып табылады.
Төртінші функция - компания жоспарын орындаудағы өзінің меншікті
капиталын немесе иелігіндегі технологияларды салғысы келетін тұрақты
құрылтайшыларды тартуға мүмкіндік береді. Капитал, ресурс немесе
технологияны ұсыну сұрағын шешу компанияның белгілі бір анықталған уақытқа
бизнес-жоспарының болуы арқылы ғана мүмкін.
Сонымен, ішкі фирмалық жоспарлау көлеміне байланысты емес кез келген
кәсіпорынның бөлінбейтін бөлігі болып табылады. Бизнес-жоспар бизнесті
бастау немесе кеңейтудегі мүмкіндіктерді талдауды біріктіреді және
компанияның менеджменті бұл жобаны қалай қолдану керектігі туралы нақты
бағдарламалар береді. Оның маңызы жоғары және ортақ кәсіпорынды құрудағы
іскер кәсіпкерлерді тартуда.
1.2 Бизнес-жоспарды тиімді жасау жолдары
Бизнес - жоспар бизнесті тиімді жоспарлау және басқару үшін дайындалып,
қызметінің тиімділігін анықтайтын кәсіпорынды басқарудың бірден-бір құралы
болып табылады. Бизнес-жоспар – бұл инвестициялық жобаның мақсаттары мен
міндеттері, оны жүзеге асыру тәсілдері мен кәсіпорынның техника-
экономикалық немесе жобаның жүзеге асқаннан кейінгі көрсеткіштері
көрсетілген жан-жақты құжат. Бизнес-жоспардың құрылымы және оның
дәйектелінуі ойластырылған істің бағытталуы мен көлеміне, яғни объектінің
ерекшелігі, компания қызметінің саласы, ұйымдастырылу жағдайы, көзделген
нарық өлшемі, бәсекелестердің болуы мен өсу перспективасына байланысты
анықталады. Кез-келген бизнес-жоспардың түрін – ішкі жоспарлау үшін де
(кәсіпорынның стратегиялы даму жоспары), әлеуетті инвесторлар мен
несиелеушілерден қаржыландыру көздерін тарту үшін де дайындауғаболады.
Бізге тапсырыс беру арқылы сіз белгілі бір инвесторлар үшін сапалы бизнес-
жоспарға қол жеткізе аласыз.
Табысқа жеткізер бизнес-жоспарлау үшін (техниалы-экономикалық негіздеме)
өте көп уақыт жұмсау, ақпараттың көп көлемін жинап, оны талдау, сондай-ақ
қаржы менеджерлерінің, талдаушылардың, бухгалтерлердің біліктілігі қажет.
Әр жобаны оның ерекшеліктерін ескере отырып, инвесторлар мен
несиелеушілердің, тапсырыс берушілердің нықты талаптарына сай етіп жасау
қажет, ал ондай талаптардың болмаған жағдайда Еуропа Даму және Қайта құру
Банкісінің, UNIDO сияқты мекемелердің ұсыныстарын ескереді. Бизнес-
жоспардың қаржылық бөлімі (техниалы-экономикалық негіздеме) қаржылық және
есеп берудің қазақстандық және немесе халықаралық үлгіге негізделіп
есептеледі.
Бизнес жоспар (техникалы-экономикалық негіздеме) дайындаудағы қызметтер:
- бизнес-жоспарға қойылатын талаптарды анықтау, жасау, талдау және
келістіру;
- кәсіпорынның қаржылық жағдайын жедел-талдауын жүргізу;
- есептік құжаттар негізінде болашақ кезеңге ақшалай ағымдардың
қозғалысын жасау;
- жобаның қаржыландыру стратегиясын анықтау;
- маркетинг концепциясын және нарықтық талдау жасау;
- инвесторлар, несиелеушілер және тапсырыс берушілердің талаптарын
ескеретін бизнес-жоспар жасау;
- жобаның (Техникалық тапсырысқа сай) өзектілігін алты ай бойы
сақтап тұру;
UNIDO-ның стандарттарына сәйкес Бизнес-жоспардың жалпы құрылымы
келесідей болуы керек:
- Резюме(Компания мен оның негізгі иелері жөніндегі ақпарат);
- Мақсаттар мен міндеттер(жобының негізгі қағидалары жұмыстарының
жоспары);
- Өнім қызмет(өндірістің технологиясы, ерекшеліктері,
сипаттамасы, өнімнің бәсекелестігін бағалау, оның сапалығын
қамтамасыз етудің әдістері және т.б);
- Нарықты талдау(саладағы жағдай, негізгі қажеткерлер, нарық
сегменттері, бәсекелестік орта, бизнестің тиімділігін және
дамуының мүмкіндіктері және т.б);
- Маркетинг жоспары(бағаның құрылуы, сатуды үдейту әдістері,
сатудың ең оңтайлы көлемдері, таратылу сызбалары, жарнамалық
жобалар және т.б.);
- Өндірістің жоспары(қажетті материалдар, жабдықтар мен өндіріс
қуаттылығы, оларды жеткізу көздері, қосалқы мердігерлер, өндіріс
технологиясы, өнімнің түрлері және т.б.);
- Мамандар мен басшылар(қызметкерлер мен басшылардың ара-
қатынасының сызбасы, кадрлік құрылым, еңбекті төлеу түрлері,
мамандардың біліктілігі және т.б.);
- Қажетті қаржының көлемі мен көздері(Қажетті қаржының көздері мен
көлемі, оның қайтарылым шартттары, бос қаржының болуы және т.б.);
- Қаржылық жоспардың негіздері мен тәуекелдерді бағалау(сату
көлемдерінің және пайда шығындардың көлемін болжау, мүмкін
болатын барлық қатерлер, түсімдер мен шығыстардың толық жоспары,
елдегі және белгілі-бір аймақтағы жалпы әлеуметті-саяси жағдай,
онымен байланысты тәуекелдер, дебиттік және кредитттік қарыздарды
қамтамасыз ету сызбалары және т.б.);
- Егжей-тегжейлі қаржылық жоспар бюджет(тоқсандық ақшалай
ағымдарды талдау, өнімнің өзіндік құнын анықтау, пайда мен
шығындардың тоқсандық бағасы, қаржылық ағымдарды анықтау және
т.б.);
- Жобаның бизнес-жоспарлауының құны мен дайындау мерзімі келесідей
бірнеше факторларға байланысты:
- жоспарлау үшін қажетті ақпарат – егер ақпарат жеткіліксіз болса,
біздің мамандар сыртқы ортаны зерттеу арқылы, сондай-ақ ішкі
аудит негізінде жинауға көмек бере алады.
- бизнес-жоспарлаудың алушысы – бизнес-жоспар кім үшін жасалуда:
өзіңіз үшін, несиелеуші үшін, инвесторлар немесе басқа мақсаттар
үшін;
- Жобаның қиындығы және оны нақтылау қажеттілігі;
Тәуекелдер неғұрлым көп болған жағдайда Жобаны соғұрлым байсалдылықпен
жасау керек.
2. Бизнес-жоспар құрылымы мен көрсеткіштерін талдау
2.1 Бизнес-жоспардың қаржы көрсеткіштерін есептеудің
негізгі әдістері
Қаржы жүйесі- бүл кәсіпорынның өндірісті жүргізу және өткізу қызметтері
процесіндегі несие ақша қатынастарындағы акша-қүралдарының айналымдылығы.
Кәсіпорынның ақша-күрапдары қорының жасалуы және паидалануы кәсіпорынның
каржы ресурстарын көрсетеді.
Өз кезегінде кәсіпорынның қаржылық-несие қызметі мыналармен байланысты;
бағалы қағаздарды сату және сатып алуды болжау,' акция мен облигацияны
шығару, қозғалмайтын мүлікпен операциялар жасау, заемдарды алу және өтеу
және басқа қызметтер кіретін қаржы наркы мен банк сферасындағы
операциалармен баиланысты іс әрекеттер кіреді.
Кәсіпорынның қаржы жағдайы оның қүралдарды орналасіыру қүрылымы және
оның қалыптастыру көздерімен сипатталады, соныменен қатар айналым
қүралдарымен қамтамасыз ету, көлемінен оны жүмылдыру, айналым қүралдарының
айналымдылығы төлем қабілеттіліктер де жатады.
Жаксы қаржы жағдайы - бүл түрақты төлем қабілеттілік, шоттағы есепте
әрдайым ақша қүралдарының жеткілікті суммасы, айналым қүралдарын тиімді
пайдалану, есепті дүрыс үйымдастыру, өндіріс рентабельділігі табылады.
Кәсіпорын каржысын жоспарлаудың ^негізгі тапсырмасы болып төмендегілер
табылады:
- өндірістік және инвестициялық қызметі қажетті
каржы ресурстарымен қамтамасыз ету;
- қаржы қатынастарын тиімді орналастыру яғни шаруашылык етуші
субъектілермен, банктермен, бюджетпен,сақтандыру
компаяларымен және басқалармен;
- капиталды тиімді салу жолдары мен оны үнемді
пайдалану дәрежесін бағалауды көрсету;
- ақша қүралдарын үнемді пайдалану есебінен табыстың үлғайу
резервтерін жүмылдыру және көрсету;
- төлем күралдарының жүмсалуы мен күралуын бакылауды жүзег асыру.
Бизнес-жоспар жүйесінде қаржы жоспары өндіріс және маркегинг жоспарлары
есебі нәтижесін өзіне тартады.
Қаржы жоспары бес негізгі есептеулерден түрады (яғни сметалдардан );
-өнімді өткізу көлемі сметасы ;
-ақша түсімдері мен шығындары балансы;
- пайда мен шығын жоспары;
жоспарлы бухгалтерлік баланс:
- товарларды шығынсыз сату есебі.
Бизнес- жоспардың қаржы бөліміне инвестициялық стратегияны нёгіздеу
есебі, несиені- товарлы материалды қамтамасыз ету; рентабельдік есебі,
қаржының тәуекел мен сақтандыруды бағалаулар да кіреді.
Өнімді өткізу көлемі есебі. Кей товарлардың сату көлемін болжау
негізінде сату көлемі сметасы қалыптасады. Болжау жыл бойында бірінші айға,
екінші тоқсанға, үшінші толық жылға жасалады.
Бизнес -жоспарды жасауға негізгі тапсырманы марксгинг ұсынады, яғни-
өтуді және сату көлемін талдау негізінде өндірісті немесе өнімді өткізу
жатыр.
Сату нарқын зерттеуде келесі әдістер қолданылады.
Эвристикалық әдіс болжамы.
0+4 * М + П
N = ----------------------- ;
6
мұнда: 0 - оптимистикалық бағалау
М - орташа бағалау
П - түңілген (нақты) бағалау
N - сату көлемін болжау.
Трендовалық болжау - кейбір товар түрлері мен топтарына жүргізіледі.
N=NTeк xt;
мүнда: t - өсу темпі.
N ағымдағы (тек)
t= --------------------------- ;
N өткен (пред)
NTeк - жыл ағымындағы көрсеткіш мәні.
Nперед. - өткен кезең көрсеткіштің мәні.
Жылдың динамикасы бар болса онда өсу темпін орта көрсеткіш жолын
пайдалану керек.
t = пл tj * t2x ... xtn
Факторлық талдау.
Мұнда корреляциялық және регрессивтік тәуелділікті пайдалана отырып
күтетін сату көлеміне негізгі факторлар әсерінің ықпалын табу.
N = хох X фі хі ; мүнда:
х0 - әрдайым қүрайтын фактор.
фі - коэффициент мәні, яғни көрсеткішке әсер етуші і - файторды
анықтаушы.
хі - і - фактордың мәні.
Сыналатын маркетинг - товардың шағын партиясын саулага шығара
отырып, сүраныс мүмкіндіктерін білу. Маркетингтік талдаудың объектісі
болып:
- түтынушы; зерттеу нәтижесінде нарықтағы мінез,
мотивтерін үсынушы;
- товар қасиеті, яғни өмірлік циклі диограммасын күру үшін;
- бәсекелестер; яғни бәсекелестер товарлары қалай жүзеге асырылады
және зерттеледі, сонымен байланысты.
2.2 Өнімді өткізу көлемі есебі
Сату сметасы: бүл смета әдетте бірінші кезекте қүрылады.
Негізінде ақша түсімінің көрінуі қызметін бағалауда, сонымен катар басқа
барлық сметаларды негіздеуде.
Сату көлемі ағымдағы пайданың калыптасуына факторлы әсер етеді.
Сонымен қатар сату сметасы ақпараттарды камтамасыз етеді:
1) Әр товар бойынша өткізу көлемін шамалау;
2) Әр товар бірлігіне бағаның күтілуі.
Сату көлемінің қарапайым көрінісінің шамасын бағалауда өткең жылғы
сату көлемі ескеріледі. Ағымдағы жылдың есеп факторларының өзгеру мөлшеріне
тікелей өткізу әсер етеді. Мысалы: тауар көлемі, заказ берілгендер,
жоспарланған жарнама компаниясы, жалпы экономика саласындағы экономикалық
конъюнктура, өндіріс куаты, баға саясаты және нарықтық зерттеу нәтижелері.
Бағалауға өткен жылғы сату көлемінің статистикалық талдау факторларының
әсері пайдаланылады. Осы талдаулар осы жылғы сату көлемінің математикалык
байланысын және сату көлемін анықтайды. Натуралды кэріністе сату көлемінің
шамасын алған түсімді болжауға болады, яғни шамаланған сату көлеміне
күтінген товар бағасына көбейту арқылы. Сонымен қатар кәсіпорын
өкілдіктері смета түрі мен нақты сату көлемін салыстыра отырьш екі
мөлшердің айырмашылығын көрсетеді. Баскару персоналы мұның себептерін
зерттейді және жақсартуға шаралар қолданады. Мұны төмендегі кестеде келесі
түрде сипаттаймыз.
Жылдағы сату сметасы.
Кесте №3.
Товар және Сату көлемі Өнім бірлігінің Барлык
аймақ натуралды бағасы. Ақша сатулар акша
көріністе, өнім бірлігі бірлігі
бірлігі •
ТоварХ: 528000 5227200
Аймақ A 208000 9,90 2059200
Аймақ Б 162000 9,90 1603800.
Аймак В 158000 9,90 1564200
Товар У: 280000 4620000
Аймақ A 111600 16,50 1841400
АймақБ 78000 16,50 1300200
Аймақ В 89000 16,50 14784Q0
Өткізудің барлық түсімі: 9847200
Өндіріс схемасы бүл сату схемасымен тікелей байланысты және оған
қажетті материалдық қорлардың үлесімен анықталады. Өндіріс көлемінің
сметасы натуралды көріністе күтілген сату көлемінс кажетті материалдық
қорларды қосып жыл соңында материалдық қорларды жыл басындағы қорлардан
алғанда шамалайды. Мүны төмендегі кестеден көруге болады.
Жылдағы өндіріс көлемі.
Кесте №4
өнім бірліктері
Өнім X. Өнім У.
-Сату көлемі 528000 280000
-Жыл соңындағы қажетті қорлар санының қосылуы 80000 60000
-Қорытындысы 608000 340000
-Жыл басындағы қорларкөлемін алынуы 88000 48000
-Өндіріс көлемінің қорытындысы 520000 292000
Өндіріс көлемі сату көлемінен мүқият салыстыруы керек, яғни өндіріс
пен сатуды кезеңде теңістіруді нақтылау керек. Ең ұтымдысы өндіріс
куаттарының толык іс қимылы, материалды қорлардың көлемінің ең жақсысы
табылады.
Тікелей материалдық шығындар сметасы Өндіріс көлеміне байланысты
материалдык шығындар күрылады. Өндіріс процесіне негізгі материалдар
анықталады, олар: 1 )өндірісіне (процесіне) күтілген қажетті материалдар
көлемін қосу (+); 2) жыл соңындағы қажетті қорлар алу (-); 3) жыл басындағы
материалдар коры. Тікелей материалдық шығындар сомасы бүл керекті негізгі
материалдар санына осы материал бірлігінің күтілген бағасына көбейту аркылы
анықталады. Төмендегі кестеде көрсетеміз.
Еңбек ақы шығыны сметасы.
Өндірістік қажеттілікке бастапқы еңбек акы шығыны сметасын көрсету
керек. Яғни, жалпы шығынды анықтау үшін өндірісте есепте.іінген сағаттар
санын еңбек ақы деңгейінің орта санына көбейту аркылы анықталады.
Капитал шығынының сметасы.
Бұл негізгі қорлардың келешекте пайдалануын білдіреді. Капитал
шығынының болуы ол құрал-жабдықтармен айналымнан тыс активтердің моральдық
және физикалық тозуынан пайда болады. Сонымен қатар сұранысқа байланысты
өндіріс каркынын жоғарылату мен жаңа өндіріс желілерін енгізумен де қатар
жүреді.
Айналымнан тыс активтер үзақ қызмет ету мерзімімен сипатталады.
Сондықтан капитал шығындары жылдан жылға елеулі өзгеріп отырады. Сондықтан
тәжірибеде капитал шығындары бірнеше жылға алдын ала жасалады. жылдың
соңына дейінгі бес жылдың капиталдар шығыны сметасы.
Ақша құралдары қозғалысының сметасы.
Бүл смета күндегі, аптадағы, айдағы не үзак кезеңдегі күтілетін ақша
қүралдары қозғалысының кіріс, шығыстарын қамтиды. Кіріс мүнда түсу
көздеріне қарай классификацияланады, ал шығын-пайдалану бағыттарына қарай.
Яғни төмендегі кестеде көрсетілген.
Үш айдағы ақша құралдарының сметасы. Кесте №7
Январь Февраль Март
1 2 3 4
Ақшалай түсулер: 867000 897800 714000
Нақты ақшаға 168000 185000 115000
сатылғандары:
Төлем шоты бойынша 699000 712800 572000
түсулер
Басқа көздерден
(бағалы қағаздар
шығару, процент бойынша
кірістер
және т.б.) - - -
Ақшалай шығындар 738400 872200 916800
Өндіріс шығындары 541200 557000 536000
Ағымдағы шығындары 150000 151200 140800
Капитал шығындары - 144000 8000'0
Басқа да шығындары
(табыстан
салық төлеу және т.б.) 47000 30000 160000
Нақты ақша қүралдарының
өсуі (кемуі) 128600 35600 1-202
;.Vo'?
Ай басындағы ақша 280000 408600 434200
құралдары
Ай соңындағы акша 408600 434200 23140
құралдары
Минимальды ақша
құралдары
сомасы 300000 300000 300000
Артықшылық 108600 134200 (-68600)
(жетіспеушілік)
Баланс бабы бойынша смета.
Кәсіпорын шартында көрсетілген халықаралык стандарты
бойынша ұсынылған баланс жоспарының формасы.
Баланс сметасы.
Активтер.
Айналым активтері:
- Ақша құралдары
360000
- Алыну шоты
214000
- Тез өткізілетін бағалы қағаздар
650000 Қорлар:
- дайын өнім
1195000
- аяқталмаған өндіріс
220000
- материалдар
236000 1651000
Алдағы кезең шығындары
7500
Айналым активтерінің қорытындысы.
2912500
Кесте №8.
Айналымнан тыс өзіндік Жинақталған Баланстык
активтер:
құн аммортизация күн
Жер 275000 - 275000
Ғимарат 3100 000 1950000 1150000
Құрал-жабдықтар 950 000 380000 570000
Кеңсе жабдықтары 180 000 75000 10500T)
Айналымнан тыс •
активтердің 4505000 2405000 2100 000
қорытындысы
Активтер қорытындысы 5012500
Пассивтер.
Ағымдағы міндеттемелер:
Төлеу шоты
580000
Есептелген міндеттемелер
175000
Ағымдағы міндеттемелердің қорытындысы
755000
Ұзақ мерзімді міндеттемелер:
Салынған мүлік
900000
Міндеттемелер қорытындысы
1655000
Өзіндік капитал:
Қарапайым акциялар
2000000
Таратылмаған пайда
1357500
Өзіндік капитал қорытындысы
3357500
Міндеттемелер қорытындысы және өзіндік капитал 5012500
2.3 Ақша түсімдері мен шығындарының балансы.
Ақша түсімдері мен шығындарының балансы бизнеске қанша көлемде ақша
салу керек екенін бағалауға мүмкіндік береді. Бүл төрт бөлімнен түрады: 1)
күралдардың түсуі мен кірісі; 2) аударымдар мен шығындар; 3) несиелік өзара
қатынастар; 4) бюджетпен өзара катынас. Баланстың негізгі мақсаты - ақша
қүралдарының түсуі мен шығуын синхроникалық тексеру яғни алдағы
өтінімділікті аныктау нөтижесі ретінде.
Төлем балансы схемасы. Кесте №9
Кірістер Сома Шығыстар Сома
Қүралдардың түсуі мен Шығындар
мен
кірістері 5661,7 есептеулер 3840,3
Алынған несиелер 299 Несиелерді өтеу
мен
Бюджеттен бөлінгені 1430 проценттерді төлеу 1100
Алынған Бюджетке төлемдер 2450.4
қаржы
ресурстардың жалпы Қаржы ресурстарының
көлемі 7390,7 жалпы
таратылған
көлемі 7390,7
Төлем баланстарының талданған схемасы. Кесте №10
№ Ақша түсімдері мен шығындарының 1 вариант 2 вариант
қстолық балансы келесі көрсеткіштерді
қамтиды: f
1 Кезең басындағы ақша құралдары 1650000
2 Ақшалай түсімдер: (түскендер)
- өткізуден түскен түсімдер; 359500
- шот бойынша түскендері; 225000
- ссудалар; •
- басқа да түсімдер (түскендер) 750000 І
3 Түскендер қорытындысы 355000
4 Кезеңдегі барлық ақша қүралдары
(1 пункт + 3 пункт) 2975000 *
5 Жан-жаққа ақша төлемдері:
- товарларды сатып алу; 121000
- еңбек ақы; 355000
- ақылық қызметтер; -
- жабдықтарды күту және жөндеу; 95000
- жарнама; 685000
- жал төлемі; 97000
- тариф бойынша баланс қүралдарына
төлем; 18000 ?
- сақтандыру төлемдері; -
- несие бойынша негізгі соманы төлеу; 985000
- жабдықтарды сатып алу; 79000
- салықтар; -
- меншік иелерінің пайдасына 27000 ?
алу;
(дивиденттер)
- басқа да төлемдер
6 Жан-жаққа барлық ақшалай төлемдер 1597500
7 Кезең соңындағы ақша құралдары: 1157000
Негізгі көрсеткіштерді балансқа қосу:
- кезең соңындағы өткізу көлемі;
- кезең соңындағы дебитор шоты; 1007800
- кезең соңындағы -
сенімсіз
борышкерлер; т
- несие берушілер шоты; -
- қоймадағы қорлар; 30000
- жылдық аммортизация өлемі 127000
Кірістер мен шығындар есебі.
Кірістер мен шығындар есебі пайданың өзгеруі және пайданың қалыптасуының
қалай болатынын көрсетеді.
Кірістер мен шығындар есебі.
Көрсеткіштер 1 вариант 2 вариант
Айналым 2975000
Өзіндік құн (өндірістік) 1157000
Брутто (жиынттық) пайда 1007800
Жалпы шығындар (жалпы шаруашылық) 1597500
Пайда 875500
Дайын өнім қалдықтары 30000
Активтер мен пассивтердің жоспарлы балансы.
Өнімді шығару көлемі есебінің нәтижесінің негізі - активтердің есебінен
жүргізіледі. Сонан соң пассивтер есебі жүргізіледі. Сөйтіп баланс жасалады,
сөйтіп кредиттерді пайдалануға жеткізеді.
Шығынсыздық жағдайы.
Өнімді өткізу және өндірісті шығынсыз талдау, CVP әдісімен жүргізіледі,
яғни (шығындар - көлем - пайда).
Рентабельділіктің басталуы әр товар бойынша өндірістің шығынсыздық нүтесі
мен өнімді өткізу анықталады.
Рентабельділіктің басталуын графикалык немесе талдау
әдістерімен анықтауға болады.
3. Бизнес-жоспарды жетілдіру жолдары
3.1 Кәсіпорында бизнес-жоспарды жетілдіру жолдары мен оны жүзеге асыру
Кәсіпорындағы бизнес – жоспарды жүзеге асыру кезінде жоспардан
ауытқуды болдырмау үшін кәсңпорынның шығындарын талдап, басқарып отыру
қажет. Қазіргі танда шығындарды басқару өз функциялары арқылы кәсіпорынның
ішкі қызметін, оның стратегиясы мен тактикасын басқарудың негізгі
ақпараттық фундаменті ретінде көрініс табуда. Осы жүйенің негізгі бағыты —
бұл жедел және болжалды басқарушылық шешім қабылдау үшін ақпараттарды
дайындау. Егер қазіргі таңдағы авторлардың шығындарды басқарудың мәні,
мақсаты, міндеттері туралы пікірлерін жалпылап алатын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Бизнес- жоспардың экономикалық теория
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 5
1.1 Бизнес-жоспардың экономикалық
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2 Бизнес-жоспарды тиімді жасау
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2.Бизнес-жоспар құрылымы мен көрсеткіштерін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . .12
2.1 Бизнес-жоспардың қаржы көрсеткіштерін есептеу
негізгі
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 2
2.2 Өнімді өткізу көлемі
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .15
2.3 Ақша түсімдері мен шығындарының
балансы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
3. Бизнес-жоспарды жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
3.1 Кәсіпорында бизнес-жоспарды жетілдіру жолдары мен оны жүзеге
асыру ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
3.2 Бизнес-жоспарларды шетелдік тәжірибеде
қарастыру ... ... ... ... ... ... .. ...30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .41
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .43
Кіріспе
Нарықты экономикада бизнес-жоспар жаңадан кұрылып жаткан, сонымен
қатар қызмет істеп жатқан кәсіпорындар мен кәсіпкерліктің барлық
саласындағы жұмыс құралы болып табылады.
Кез келген бизнес үшін маңызды міндет: өндірістік шаруашылық
қызметінің стратегиясы мен тактикасын жасау болып табылады.
Бизнес-жоспар кәсіпкерлік қызметтің өзекті мәселелерін шешуге
көмектеседі.
Яғни олар:
1. Кәсіпорын қызметінің накты бағыттарын аныктауға, рыноктарды
және осы рыноктардағы фирманың алатын орнын.
2. Кәсіпорынның ұзақ және қысқа мерзімді мақсаттарына анықтама беретін
және оларға жетудің стратегиясы мен тактикасын аныктау.
3. Кәсіпорынның тұтынушыларға ұсынатын тауарлары мен кызметтерінің
құрамын таңдап көрсеткіштерін аныктау, сонымен қатар өткізу, сауда және
өндіріспен байланысты шығындарды бағалау.
4. Мақсатқа жету үшін еңбекке ынталандыру және кәсіпорын
мамандарының сәйкестігін анықтау.
5. Нарықты зерттеумен байланысты маркетингтік шаралардың
жарнамаларды, сатуды ынталандыру, бағаның калыптасуының құрамын анықтау.
6. Кәсіпорынның қаржы жағдайын анықтап оның қаржы материалдык
ресурстарын қойылған мақсатқа жету үшін сәйкестігін аныктау.
7. Қиындыктарды алдын ала болжап олардың кәсіпорын қызметіне кедергі
келтірмеуін қадағалау.
Кәсіпорын қызметін жоспарлау келесі жағдайларды белгілеуге мүмкіндік
береді:
- кәсіпорыи келешегін түпкілікті зерттеуге мәжбүр;
- қойылған мақсатқа жету үшін қолданып жатқан шараларды жүзеге
асыруға мүмкіндік береді;
- бақылау жүргізу үшін кәсіпорын көрсеткіштерін анықтайды;
- кәсіпорын басшыларын мақсатқа жету жолдарына накты
шешім қабылдауға мүмкіндік туғызады.
- нарықтық өзгерістерге кәсіпорынды дайындайды.
- кәсіпорынның барлық басшыларының міндеттері
жауапкершіліктерін анықтайды.
Негізінен бизнес жоспарлардың қажеттілігін келесілей мәселелерді шешу
кезінде пайда болады:
- қызмет ететін және қайта құрылған кәсіпорынды несие алу үшін
құжаттарды дайындау кезінде;
- мемлекеттік кәсіпорындарды жекешелендіру шешімін негіздеу үшін;
- болашақ кәсіпорын қызметін, барысын аныктау, жаңа кызметтің ашылуы
немесе коммерциялық қызметтің негізгі бағыттарын белгілеу үшін;
- коммерциялық операциялардың жаңа түрінің пайда болуы және
олардың бағыттары мен әдістерінің жаңарған кезде.;
- кейбір кәсіпорындардың бағалы қағаздарын шығару құрылымын құру
негізінде.
- сыртқы саудаға шығу үшін және шетел инвестицияларын тарту үшін.
1. Бизнес- жоспардың экономикалық теория негіздері
1.1 Бизнес-жоспардың экономикалық мәні
Бизнес-жоспар - бұл ресми құжат. Бірақ оны жазу үшін, көп сұрақтар
бойынша толық ақпарат жинау қажет. Бұл ақпарат көлемі, сіздің бизнеске
кіруіңіз және оның дамуымен өлшенеді. Сондықтан бизнес - жоспарлаудың
мақсатты түрде екі түрі болуы керек.
Бірінші түрі бизнес-жоспарлаудың - ресми түрде қағазға қысқаша сіздің
бизнесіңіздің өткені, бүгінгісі және болашағын мазмұндау болып табылады. Ол
тұрақты кәсіпкерлер, инвесторлар, менеджерлер және акционерлік фирмалар
үшін жалпы мақсатқа ие болу үшін қажет. Онда әдетте есептеудің үш нұсқасы
болады: оптимистті, пессимисті және нақты.
Бизнес-жоспардың екінші түрі кәсіпорынның бірінші тұлғасы, жоспарды
жүзеге асыру тобы мен консультанттар үшін күнделікті құжат болып табылады.
Онда материалдық жұмыстық ақпараты орналастырылады. Ол бизнес-жоспар
жұмысшысы атауын иемденіп және мыналарға мүмкіндік береді:
- бизнес-жоспардың ресми маңыздылығын түсінуге;
- жаңа жұмыс басталғанша сіздің әрекетіңіздің бағдарламасын құруға;
- пайда болуы мүмкін мәселелерді қарастыру және шешілу
нұсқаулықтарын қарастыруға, сонымен сіз болашақта оларды жеңе
аласыз;
- бизнестегі негізгі екі тәуекел түрін алдын ала танып, бағалауға:
ішкі, бақылау жүргізуге болатын (тұлға, материалдық қорлар) және
сыртқы (экономика, жаңа заң), яғни оны өзгерте алмаймыз;
- істі толық бақылау жүргізу, ішкі және сыртқы өзгерістерді
мониторинг негізінде ескере аласыз;
- бизнес-жоспарды ресми модернизациялауда анықтама ретінде қызмет
істейді.
Сонымен, жұмыстың бизнес-жоспары - бұл сіздің ойыңыздың іскерлік
аланыңыз немесе кең кеңістігіңіз, яғни оған кіргенде сіз ойластырылған
бизнес-жоспардың ресми ережелерін жүзеге асыра аласыз.
Бизнес-жоспардың жұмыстың құжаттамасының бір бөлігі ресми жоспарға
ұсыныс ретінде немесе жүзеге асыру топ мүшелері мен кәсіпкерлердің сұранысы
бойынша ұсыныстар ретінде қолданылуы мүмкін.
Бизнес-жоспар менеджменттің негізгі құралы болып табылады. Онда
кәсіпорын қызметінің мақсаты және оған жету жолдары анықталады. Бизнес
жоспарды жүзеге асырудың негізгі мақсаттары мыналар болып табылады:
- мемлекеттік меншік объектілерін приватизациялау;
- инвестициялық жобаларды жүзеге асыру;
- жеке коммерциялық операцияларды орындалуы;
- құнды қағаздардың эмиссиясы;
- фирманың қарқынды дамуын анықтау;
- тұрақсыз кәсіпорындар үшін қайта ұйымдастыру шараларын өткізу;
- қаржылық және уақытша экономикалық кризистен шығу.
Бизнес-жоспар - бұл нарықтың шаруашылық категориясы, ол еркін
кәсіпкерлік және бәсекелестік жағдайындағы кәсіпорынның табыстылығын
көтерудің тексерілген құралы болып табылады. Жақсы құрылған, негізделген
бизнес-жоспар коммерциялық істің көптеген қатысушыларына: меншік иелеріне,
кәсіпкерлерге, инвесторларға, банктерге, әкімшілік органдарға және басқа
құрылғыларға қажет.
Бизнес-жоспардың барлық қатысушыларына талдау мен бағалау үшін қажетті
ақпаратты береді.
Бизнес-жоспар кәсіпкерге фирмалық қызметпен байланысты мынадай негізгі
мәселелерді шешуге көмектеседі:
- фирманың нақты қызмет бағытын, нарықтың жоспары мен нарықтағы
орнын анықтауға;
- жобаны жүзеге асырудағы пайдалылықты анықтау үшін, сатылатын
тауардың өнімін өндіруге қажетті шығындарды бағалау, оларды
бағасымен салыстыруға;
- алға қойған мақсатқа жету талабымен фирманың кадрларын сәйкесінше
қойып және олардың еңбек етуі үшін барлық жағдай жасауға;
- фирманың материалдық және қаржылық жағдайын талдап, аталған
мақсатқа жету үшін материалдық және қаржылық ресурстардың
сәйкестілігін талдауға;
- бизнес-жоспарды орындауға кедергі болатын тәуекелдерді есептеп
және қиындықтарды қарастыру.
Бизнес - жоспар Сізге де, Сіздің бизнес бойынша потенциалды
серіктестеріңізге де, Сіздің өз ісіңізге арнап несие алуды көздеп отырған
банкіңізге де қажет.
Жоспарлау кəсіпкердің мүмкіндіктерін оңтайлы түрде жақсартуға, сонымен
қатар барлық түрдегі ресурстарды барынша тиімді түрде пайдалануға жəне қате
əрекеттердің алдын-алуға бағытталған.
Кез келген бизнес-жоспардың мүдделі оқырмандары болуы тиіс. Бизнес-
жоспардың кімге арналуына байланысты соның мазмұнын белгілейтін бірнеше
əртүрлі себептер бар:
- Өзіңізге арналған бизнес-жоспар. Бұл төмендегідей сауалдарға
жауап беретін өз-өзін бақылау болып табылады:
- Істі ашу үшін не қажет?
- Идея оны іске асыру үшін жеткілікті дəрежеде ақиқатқа сай ма?
- Несие алуға арналған бизнес-жоспар. Əдетте, банктер
кəсіпкерлерден несие беру (немесе бермеу) туралы шешім шығару
үшін бизнес-жоспарды талап етеді.
- Инвесторлардың қаражаттарын тартуға арналған бизнес-жоспар.
Инвесторлар ретінде жеке тұлғалар (соның ішінде достары немесе
туыстары) немесе заңды тұлғалар шығуы мүмкін. Оларға сіздің
бизнесіңізге ақша салымдаудың тиімді екендігін дəлелдеу үшін
бизнес-жоспар үлкен себін тигізуі мүмкін.
- Жергілікті немесе шетелдік серіктеспен біріккен кəсіпорын құруға
арналған бизнес-жоспар. Сауатты түрде жасалған бизнес-жоспар
əріптесіңізге сіздің ісіңіздің елеулі екендігіне сенім береді.
- Жаңа қызметкерлерді тартуға арналған бизнес-жоспар. Қазіргі кезде
өзге фирмалардың кəсіби шеберлерін оларға тіпті жоғары еңбекақы
беремін деп уəде берумен өзіңізге тартудың өзі қиынға түсуде.
Фирманың келешек қызметін сипаттау потенциалды қызметкерге
ұсынылып отырған жұмыстың келешектігі мен тұрақтылығы жайлы
ақпарат береді.
- Өзге компаниямен бірігуге арналған бизнес-жоспар. Ол мəміленің
тиімділігін: біріккен қызметтің жағымды жəне жағымсыз жақтарын
көруге ықпалын тигізеді.
Қазіргі таңдағы тәжірибеде бизнес-жоспар төрт функцияны орындайды. Бірінші,
бизнес-жоспарды орындаудағы оны қолдану мүмкіндігімен байланысты. Бұл
функция кәсіпорын құру кезінде, сондай-ақ жаңа қызмет бағытын жүзеге
асыруда маңызды болып табылады.
Екінші функциясы - жоспарлау. Бұл жаңа қызмет бағытының мүмкіндіктерін
бағалауға, фирманың ішкі дамуын бақылауға көмектеседі.
Үшінші функциясы - сауда, несие сияқты ақша құралдарын тартуға
көмектеседі. Қазіргі таңдағы жағдайында белгілі бір жобаны несиелік
ресурссыз жүзеге асыру мүмкін емес, бірақта несие алу оңай емес. Басты
себеп пайыз мөлшерлемесі мәселесі ғана емес, сондай-ақ несиенің
қайтарымсыздығының ұлғаюында. Мұндай жағдайда банктер бірнеше әдістер
қабылдайды, ал ақша құралдарының қайтуын қамтамасыз етеді, бұлардың ішінен
банктік кепілдікті талап ететінді, нақты кепілдікті және т.б. атап айтуға
болады, бірақ несиені ұсынудағы шешуші фактор бизнес-жоспардың қаншалықты
орындалғаны болып табылады.
Төртінші функция - компания жоспарын орындаудағы өзінің меншікті
капиталын немесе иелігіндегі технологияларды салғысы келетін тұрақты
құрылтайшыларды тартуға мүмкіндік береді. Капитал, ресурс немесе
технологияны ұсыну сұрағын шешу компанияның белгілі бір анықталған уақытқа
бизнес-жоспарының болуы арқылы ғана мүмкін.
Сонымен, ішкі фирмалық жоспарлау көлеміне байланысты емес кез келген
кәсіпорынның бөлінбейтін бөлігі болып табылады. Бизнес-жоспар бизнесті
бастау немесе кеңейтудегі мүмкіндіктерді талдауды біріктіреді және
компанияның менеджменті бұл жобаны қалай қолдану керектігі туралы нақты
бағдарламалар береді. Оның маңызы жоғары және ортақ кәсіпорынды құрудағы
іскер кәсіпкерлерді тартуда.
1.2 Бизнес-жоспарды тиімді жасау жолдары
Бизнес - жоспар бизнесті тиімді жоспарлау және басқару үшін дайындалып,
қызметінің тиімділігін анықтайтын кәсіпорынды басқарудың бірден-бір құралы
болып табылады. Бизнес-жоспар – бұл инвестициялық жобаның мақсаттары мен
міндеттері, оны жүзеге асыру тәсілдері мен кәсіпорынның техника-
экономикалық немесе жобаның жүзеге асқаннан кейінгі көрсеткіштері
көрсетілген жан-жақты құжат. Бизнес-жоспардың құрылымы және оның
дәйектелінуі ойластырылған істің бағытталуы мен көлеміне, яғни объектінің
ерекшелігі, компания қызметінің саласы, ұйымдастырылу жағдайы, көзделген
нарық өлшемі, бәсекелестердің болуы мен өсу перспективасына байланысты
анықталады. Кез-келген бизнес-жоспардың түрін – ішкі жоспарлау үшін де
(кәсіпорынның стратегиялы даму жоспары), әлеуетті инвесторлар мен
несиелеушілерден қаржыландыру көздерін тарту үшін де дайындауғаболады.
Бізге тапсырыс беру арқылы сіз белгілі бір инвесторлар үшін сапалы бизнес-
жоспарға қол жеткізе аласыз.
Табысқа жеткізер бизнес-жоспарлау үшін (техниалы-экономикалық негіздеме)
өте көп уақыт жұмсау, ақпараттың көп көлемін жинап, оны талдау, сондай-ақ
қаржы менеджерлерінің, талдаушылардың, бухгалтерлердің біліктілігі қажет.
Әр жобаны оның ерекшеліктерін ескере отырып, инвесторлар мен
несиелеушілердің, тапсырыс берушілердің нықты талаптарына сай етіп жасау
қажет, ал ондай талаптардың болмаған жағдайда Еуропа Даму және Қайта құру
Банкісінің, UNIDO сияқты мекемелердің ұсыныстарын ескереді. Бизнес-
жоспардың қаржылық бөлімі (техниалы-экономикалық негіздеме) қаржылық және
есеп берудің қазақстандық және немесе халықаралық үлгіге негізделіп
есептеледі.
Бизнес жоспар (техникалы-экономикалық негіздеме) дайындаудағы қызметтер:
- бизнес-жоспарға қойылатын талаптарды анықтау, жасау, талдау және
келістіру;
- кәсіпорынның қаржылық жағдайын жедел-талдауын жүргізу;
- есептік құжаттар негізінде болашақ кезеңге ақшалай ағымдардың
қозғалысын жасау;
- жобаның қаржыландыру стратегиясын анықтау;
- маркетинг концепциясын және нарықтық талдау жасау;
- инвесторлар, несиелеушілер және тапсырыс берушілердің талаптарын
ескеретін бизнес-жоспар жасау;
- жобаның (Техникалық тапсырысқа сай) өзектілігін алты ай бойы
сақтап тұру;
UNIDO-ның стандарттарына сәйкес Бизнес-жоспардың жалпы құрылымы
келесідей болуы керек:
- Резюме(Компания мен оның негізгі иелері жөніндегі ақпарат);
- Мақсаттар мен міндеттер(жобының негізгі қағидалары жұмыстарының
жоспары);
- Өнім қызмет(өндірістің технологиясы, ерекшеліктері,
сипаттамасы, өнімнің бәсекелестігін бағалау, оның сапалығын
қамтамасыз етудің әдістері және т.б);
- Нарықты талдау(саладағы жағдай, негізгі қажеткерлер, нарық
сегменттері, бәсекелестік орта, бизнестің тиімділігін және
дамуының мүмкіндіктері және т.б);
- Маркетинг жоспары(бағаның құрылуы, сатуды үдейту әдістері,
сатудың ең оңтайлы көлемдері, таратылу сызбалары, жарнамалық
жобалар және т.б.);
- Өндірістің жоспары(қажетті материалдар, жабдықтар мен өндіріс
қуаттылығы, оларды жеткізу көздері, қосалқы мердігерлер, өндіріс
технологиясы, өнімнің түрлері және т.б.);
- Мамандар мен басшылар(қызметкерлер мен басшылардың ара-
қатынасының сызбасы, кадрлік құрылым, еңбекті төлеу түрлері,
мамандардың біліктілігі және т.б.);
- Қажетті қаржының көлемі мен көздері(Қажетті қаржының көздері мен
көлемі, оның қайтарылым шартттары, бос қаржының болуы және т.б.);
- Қаржылық жоспардың негіздері мен тәуекелдерді бағалау(сату
көлемдерінің және пайда шығындардың көлемін болжау, мүмкін
болатын барлық қатерлер, түсімдер мен шығыстардың толық жоспары,
елдегі және белгілі-бір аймақтағы жалпы әлеуметті-саяси жағдай,
онымен байланысты тәуекелдер, дебиттік және кредитттік қарыздарды
қамтамасыз ету сызбалары және т.б.);
- Егжей-тегжейлі қаржылық жоспар бюджет(тоқсандық ақшалай
ағымдарды талдау, өнімнің өзіндік құнын анықтау, пайда мен
шығындардың тоқсандық бағасы, қаржылық ағымдарды анықтау және
т.б.);
- Жобаның бизнес-жоспарлауының құны мен дайындау мерзімі келесідей
бірнеше факторларға байланысты:
- жоспарлау үшін қажетті ақпарат – егер ақпарат жеткіліксіз болса,
біздің мамандар сыртқы ортаны зерттеу арқылы, сондай-ақ ішкі
аудит негізінде жинауға көмек бере алады.
- бизнес-жоспарлаудың алушысы – бизнес-жоспар кім үшін жасалуда:
өзіңіз үшін, несиелеуші үшін, инвесторлар немесе басқа мақсаттар
үшін;
- Жобаның қиындығы және оны нақтылау қажеттілігі;
Тәуекелдер неғұрлым көп болған жағдайда Жобаны соғұрлым байсалдылықпен
жасау керек.
2. Бизнес-жоспар құрылымы мен көрсеткіштерін талдау
2.1 Бизнес-жоспардың қаржы көрсеткіштерін есептеудің
негізгі әдістері
Қаржы жүйесі- бүл кәсіпорынның өндірісті жүргізу және өткізу қызметтері
процесіндегі несие ақша қатынастарындағы акша-қүралдарының айналымдылығы.
Кәсіпорынның ақша-күрапдары қорының жасалуы және паидалануы кәсіпорынның
каржы ресурстарын көрсетеді.
Өз кезегінде кәсіпорынның қаржылық-несие қызметі мыналармен байланысты;
бағалы қағаздарды сату және сатып алуды болжау,' акция мен облигацияны
шығару, қозғалмайтын мүлікпен операциялар жасау, заемдарды алу және өтеу
және басқа қызметтер кіретін қаржы наркы мен банк сферасындағы
операциалармен баиланысты іс әрекеттер кіреді.
Кәсіпорынның қаржы жағдайы оның қүралдарды орналасіыру қүрылымы және
оның қалыптастыру көздерімен сипатталады, соныменен қатар айналым
қүралдарымен қамтамасыз ету, көлемінен оны жүмылдыру, айналым қүралдарының
айналымдылығы төлем қабілеттіліктер де жатады.
Жаксы қаржы жағдайы - бүл түрақты төлем қабілеттілік, шоттағы есепте
әрдайым ақша қүралдарының жеткілікті суммасы, айналым қүралдарын тиімді
пайдалану, есепті дүрыс үйымдастыру, өндіріс рентабельділігі табылады.
Кәсіпорын каржысын жоспарлаудың ^негізгі тапсырмасы болып төмендегілер
табылады:
- өндірістік және инвестициялық қызметі қажетті
каржы ресурстарымен қамтамасыз ету;
- қаржы қатынастарын тиімді орналастыру яғни шаруашылык етуші
субъектілермен, банктермен, бюджетпен,сақтандыру
компаяларымен және басқалармен;
- капиталды тиімді салу жолдары мен оны үнемді
пайдалану дәрежесін бағалауды көрсету;
- ақша қүралдарын үнемді пайдалану есебінен табыстың үлғайу
резервтерін жүмылдыру және көрсету;
- төлем күралдарының жүмсалуы мен күралуын бакылауды жүзег асыру.
Бизнес-жоспар жүйесінде қаржы жоспары өндіріс және маркегинг жоспарлары
есебі нәтижесін өзіне тартады.
Қаржы жоспары бес негізгі есептеулерден түрады (яғни сметалдардан );
-өнімді өткізу көлемі сметасы ;
-ақша түсімдері мен шығындары балансы;
- пайда мен шығын жоспары;
жоспарлы бухгалтерлік баланс:
- товарларды шығынсыз сату есебі.
Бизнес- жоспардың қаржы бөліміне инвестициялық стратегияны нёгіздеу
есебі, несиені- товарлы материалды қамтамасыз ету; рентабельдік есебі,
қаржының тәуекел мен сақтандыруды бағалаулар да кіреді.
Өнімді өткізу көлемі есебі. Кей товарлардың сату көлемін болжау
негізінде сату көлемі сметасы қалыптасады. Болжау жыл бойында бірінші айға,
екінші тоқсанға, үшінші толық жылға жасалады.
Бизнес -жоспарды жасауға негізгі тапсырманы марксгинг ұсынады, яғни-
өтуді және сату көлемін талдау негізінде өндірісті немесе өнімді өткізу
жатыр.
Сату нарқын зерттеуде келесі әдістер қолданылады.
Эвристикалық әдіс болжамы.
0+4 * М + П
N = ----------------------- ;
6
мұнда: 0 - оптимистикалық бағалау
М - орташа бағалау
П - түңілген (нақты) бағалау
N - сату көлемін болжау.
Трендовалық болжау - кейбір товар түрлері мен топтарына жүргізіледі.
N=NTeк xt;
мүнда: t - өсу темпі.
N ағымдағы (тек)
t= --------------------------- ;
N өткен (пред)
NTeк - жыл ағымындағы көрсеткіш мәні.
Nперед. - өткен кезең көрсеткіштің мәні.
Жылдың динамикасы бар болса онда өсу темпін орта көрсеткіш жолын
пайдалану керек.
t = пл tj * t2x ... xtn
Факторлық талдау.
Мұнда корреляциялық және регрессивтік тәуелділікті пайдалана отырып
күтетін сату көлеміне негізгі факторлар әсерінің ықпалын табу.
N = хох X фі хі ; мүнда:
х0 - әрдайым қүрайтын фактор.
фі - коэффициент мәні, яғни көрсеткішке әсер етуші і - файторды
анықтаушы.
хі - і - фактордың мәні.
Сыналатын маркетинг - товардың шағын партиясын саулага шығара
отырып, сүраныс мүмкіндіктерін білу. Маркетингтік талдаудың объектісі
болып:
- түтынушы; зерттеу нәтижесінде нарықтағы мінез,
мотивтерін үсынушы;
- товар қасиеті, яғни өмірлік циклі диограммасын күру үшін;
- бәсекелестер; яғни бәсекелестер товарлары қалай жүзеге асырылады
және зерттеледі, сонымен байланысты.
2.2 Өнімді өткізу көлемі есебі
Сату сметасы: бүл смета әдетте бірінші кезекте қүрылады.
Негізінде ақша түсімінің көрінуі қызметін бағалауда, сонымен катар басқа
барлық сметаларды негіздеуде.
Сату көлемі ағымдағы пайданың калыптасуына факторлы әсер етеді.
Сонымен қатар сату сметасы ақпараттарды камтамасыз етеді:
1) Әр товар бойынша өткізу көлемін шамалау;
2) Әр товар бірлігіне бағаның күтілуі.
Сату көлемінің қарапайым көрінісінің шамасын бағалауда өткең жылғы
сату көлемі ескеріледі. Ағымдағы жылдың есеп факторларының өзгеру мөлшеріне
тікелей өткізу әсер етеді. Мысалы: тауар көлемі, заказ берілгендер,
жоспарланған жарнама компаниясы, жалпы экономика саласындағы экономикалық
конъюнктура, өндіріс куаты, баға саясаты және нарықтық зерттеу нәтижелері.
Бағалауға өткен жылғы сату көлемінің статистикалық талдау факторларының
әсері пайдаланылады. Осы талдаулар осы жылғы сату көлемінің математикалык
байланысын және сату көлемін анықтайды. Натуралды кэріністе сату көлемінің
шамасын алған түсімді болжауға болады, яғни шамаланған сату көлеміне
күтінген товар бағасына көбейту арқылы. Сонымен қатар кәсіпорын
өкілдіктері смета түрі мен нақты сату көлемін салыстыра отырьш екі
мөлшердің айырмашылығын көрсетеді. Баскару персоналы мұның себептерін
зерттейді және жақсартуға шаралар қолданады. Мұны төмендегі кестеде келесі
түрде сипаттаймыз.
Жылдағы сату сметасы.
Кесте №3.
Товар және Сату көлемі Өнім бірлігінің Барлык
аймақ натуралды бағасы. Ақша сатулар акша
көріністе, өнім бірлігі бірлігі
бірлігі •
ТоварХ: 528000 5227200
Аймақ A 208000 9,90 2059200
Аймақ Б 162000 9,90 1603800.
Аймак В 158000 9,90 1564200
Товар У: 280000 4620000
Аймақ A 111600 16,50 1841400
АймақБ 78000 16,50 1300200
Аймақ В 89000 16,50 14784Q0
Өткізудің барлық түсімі: 9847200
Өндіріс схемасы бүл сату схемасымен тікелей байланысты және оған
қажетті материалдық қорлардың үлесімен анықталады. Өндіріс көлемінің
сметасы натуралды көріністе күтілген сату көлемінс кажетті материалдық
қорларды қосып жыл соңында материалдық қорларды жыл басындағы қорлардан
алғанда шамалайды. Мүны төмендегі кестеден көруге болады.
Жылдағы өндіріс көлемі.
Кесте №4
өнім бірліктері
Өнім X. Өнім У.
-Сату көлемі 528000 280000
-Жыл соңындағы қажетті қорлар санының қосылуы 80000 60000
-Қорытындысы 608000 340000
-Жыл басындағы қорларкөлемін алынуы 88000 48000
-Өндіріс көлемінің қорытындысы 520000 292000
Өндіріс көлемі сату көлемінен мүқият салыстыруы керек, яғни өндіріс
пен сатуды кезеңде теңістіруді нақтылау керек. Ең ұтымдысы өндіріс
куаттарының толык іс қимылы, материалды қорлардың көлемінің ең жақсысы
табылады.
Тікелей материалдық шығындар сметасы Өндіріс көлеміне байланысты
материалдык шығындар күрылады. Өндіріс процесіне негізгі материалдар
анықталады, олар: 1 )өндірісіне (процесіне) күтілген қажетті материалдар
көлемін қосу (+); 2) жыл соңындағы қажетті қорлар алу (-); 3) жыл басындағы
материалдар коры. Тікелей материалдық шығындар сомасы бүл керекті негізгі
материалдар санына осы материал бірлігінің күтілген бағасына көбейту аркылы
анықталады. Төмендегі кестеде көрсетеміз.
Еңбек ақы шығыны сметасы.
Өндірістік қажеттілікке бастапқы еңбек акы шығыны сметасын көрсету
керек. Яғни, жалпы шығынды анықтау үшін өндірісте есепте.іінген сағаттар
санын еңбек ақы деңгейінің орта санына көбейту аркылы анықталады.
Капитал шығынының сметасы.
Бұл негізгі қорлардың келешекте пайдалануын білдіреді. Капитал
шығынының болуы ол құрал-жабдықтармен айналымнан тыс активтердің моральдық
және физикалық тозуынан пайда болады. Сонымен қатар сұранысқа байланысты
өндіріс каркынын жоғарылату мен жаңа өндіріс желілерін енгізумен де қатар
жүреді.
Айналымнан тыс активтер үзақ қызмет ету мерзімімен сипатталады.
Сондықтан капитал шығындары жылдан жылға елеулі өзгеріп отырады. Сондықтан
тәжірибеде капитал шығындары бірнеше жылға алдын ала жасалады. жылдың
соңына дейінгі бес жылдың капиталдар шығыны сметасы.
Ақша құралдары қозғалысының сметасы.
Бүл смета күндегі, аптадағы, айдағы не үзак кезеңдегі күтілетін ақша
қүралдары қозғалысының кіріс, шығыстарын қамтиды. Кіріс мүнда түсу
көздеріне қарай классификацияланады, ал шығын-пайдалану бағыттарына қарай.
Яғни төмендегі кестеде көрсетілген.
Үш айдағы ақша құралдарының сметасы. Кесте №7
Январь Февраль Март
1 2 3 4
Ақшалай түсулер: 867000 897800 714000
Нақты ақшаға 168000 185000 115000
сатылғандары:
Төлем шоты бойынша 699000 712800 572000
түсулер
Басқа көздерден
(бағалы қағаздар
шығару, процент бойынша
кірістер
және т.б.) - - -
Ақшалай шығындар 738400 872200 916800
Өндіріс шығындары 541200 557000 536000
Ағымдағы шығындары 150000 151200 140800
Капитал шығындары - 144000 8000'0
Басқа да шығындары
(табыстан
салық төлеу және т.б.) 47000 30000 160000
Нақты ақша қүралдарының
өсуі (кемуі) 128600 35600 1-202
;.Vo'?
Ай басындағы ақша 280000 408600 434200
құралдары
Ай соңындағы акша 408600 434200 23140
құралдары
Минимальды ақша
құралдары
сомасы 300000 300000 300000
Артықшылық 108600 134200 (-68600)
(жетіспеушілік)
Баланс бабы бойынша смета.
Кәсіпорын шартында көрсетілген халықаралык стандарты
бойынша ұсынылған баланс жоспарының формасы.
Баланс сметасы.
Активтер.
Айналым активтері:
- Ақша құралдары
360000
- Алыну шоты
214000
- Тез өткізілетін бағалы қағаздар
650000 Қорлар:
- дайын өнім
1195000
- аяқталмаған өндіріс
220000
- материалдар
236000 1651000
Алдағы кезең шығындары
7500
Айналым активтерінің қорытындысы.
2912500
Кесте №8.
Айналымнан тыс өзіндік Жинақталған Баланстык
активтер:
құн аммортизация күн
Жер 275000 - 275000
Ғимарат 3100 000 1950000 1150000
Құрал-жабдықтар 950 000 380000 570000
Кеңсе жабдықтары 180 000 75000 10500T)
Айналымнан тыс •
активтердің 4505000 2405000 2100 000
қорытындысы
Активтер қорытындысы 5012500
Пассивтер.
Ағымдағы міндеттемелер:
Төлеу шоты
580000
Есептелген міндеттемелер
175000
Ағымдағы міндеттемелердің қорытындысы
755000
Ұзақ мерзімді міндеттемелер:
Салынған мүлік
900000
Міндеттемелер қорытындысы
1655000
Өзіндік капитал:
Қарапайым акциялар
2000000
Таратылмаған пайда
1357500
Өзіндік капитал қорытындысы
3357500
Міндеттемелер қорытындысы және өзіндік капитал 5012500
2.3 Ақша түсімдері мен шығындарының балансы.
Ақша түсімдері мен шығындарының балансы бизнеске қанша көлемде ақша
салу керек екенін бағалауға мүмкіндік береді. Бүл төрт бөлімнен түрады: 1)
күралдардың түсуі мен кірісі; 2) аударымдар мен шығындар; 3) несиелік өзара
қатынастар; 4) бюджетпен өзара катынас. Баланстың негізгі мақсаты - ақша
қүралдарының түсуі мен шығуын синхроникалық тексеру яғни алдағы
өтінімділікті аныктау нөтижесі ретінде.
Төлем балансы схемасы. Кесте №9
Кірістер Сома Шығыстар Сома
Қүралдардың түсуі мен Шығындар
мен
кірістері 5661,7 есептеулер 3840,3
Алынған несиелер 299 Несиелерді өтеу
мен
Бюджеттен бөлінгені 1430 проценттерді төлеу 1100
Алынған Бюджетке төлемдер 2450.4
қаржы
ресурстардың жалпы Қаржы ресурстарының
көлемі 7390,7 жалпы
таратылған
көлемі 7390,7
Төлем баланстарының талданған схемасы. Кесте №10
№ Ақша түсімдері мен шығындарының 1 вариант 2 вариант
қстолық балансы келесі көрсеткіштерді
қамтиды: f
1 Кезең басындағы ақша құралдары 1650000
2 Ақшалай түсімдер: (түскендер)
- өткізуден түскен түсімдер; 359500
- шот бойынша түскендері; 225000
- ссудалар; •
- басқа да түсімдер (түскендер) 750000 І
3 Түскендер қорытындысы 355000
4 Кезеңдегі барлық ақша қүралдары
(1 пункт + 3 пункт) 2975000 *
5 Жан-жаққа ақша төлемдері:
- товарларды сатып алу; 121000
- еңбек ақы; 355000
- ақылық қызметтер; -
- жабдықтарды күту және жөндеу; 95000
- жарнама; 685000
- жал төлемі; 97000
- тариф бойынша баланс қүралдарына
төлем; 18000 ?
- сақтандыру төлемдері; -
- несие бойынша негізгі соманы төлеу; 985000
- жабдықтарды сатып алу; 79000
- салықтар; -
- меншік иелерінің пайдасына 27000 ?
алу;
(дивиденттер)
- басқа да төлемдер
6 Жан-жаққа барлық ақшалай төлемдер 1597500
7 Кезең соңындағы ақша құралдары: 1157000
Негізгі көрсеткіштерді балансқа қосу:
- кезең соңындағы өткізу көлемі;
- кезең соңындағы дебитор шоты; 1007800
- кезең соңындағы -
сенімсіз
борышкерлер; т
- несие берушілер шоты; -
- қоймадағы қорлар; 30000
- жылдық аммортизация өлемі 127000
Кірістер мен шығындар есебі.
Кірістер мен шығындар есебі пайданың өзгеруі және пайданың қалыптасуының
қалай болатынын көрсетеді.
Кірістер мен шығындар есебі.
Көрсеткіштер 1 вариант 2 вариант
Айналым 2975000
Өзіндік құн (өндірістік) 1157000
Брутто (жиынттық) пайда 1007800
Жалпы шығындар (жалпы шаруашылық) 1597500
Пайда 875500
Дайын өнім қалдықтары 30000
Активтер мен пассивтердің жоспарлы балансы.
Өнімді шығару көлемі есебінің нәтижесінің негізі - активтердің есебінен
жүргізіледі. Сонан соң пассивтер есебі жүргізіледі. Сөйтіп баланс жасалады,
сөйтіп кредиттерді пайдалануға жеткізеді.
Шығынсыздық жағдайы.
Өнімді өткізу және өндірісті шығынсыз талдау, CVP әдісімен жүргізіледі,
яғни (шығындар - көлем - пайда).
Рентабельділіктің басталуы әр товар бойынша өндірістің шығынсыздық нүтесі
мен өнімді өткізу анықталады.
Рентабельділіктің басталуын графикалык немесе талдау
әдістерімен анықтауға болады.
3. Бизнес-жоспарды жетілдіру жолдары
3.1 Кәсіпорында бизнес-жоспарды жетілдіру жолдары мен оны жүзеге асыру
Кәсіпорындағы бизнес – жоспарды жүзеге асыру кезінде жоспардан
ауытқуды болдырмау үшін кәсңпорынның шығындарын талдап, басқарып отыру
қажет. Қазіргі танда шығындарды басқару өз функциялары арқылы кәсіпорынның
ішкі қызметін, оның стратегиясы мен тактикасын басқарудың негізгі
ақпараттық фундаменті ретінде көрініс табуда. Осы жүйенің негізгі бағыты —
бұл жедел және болжалды басқарушылық шешім қабылдау үшін ақпараттарды
дайындау. Егер қазіргі таңдағы авторлардың шығындарды басқарудың мәні,
мақсаты, міндеттері туралы пікірлерін жалпылап алатын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz