«Құлсары» 110/35/10 кВ қосалқы станциясын қайта құру
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1 Обьектінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.1 Сыртқы электрмен қамту сүлбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.2 Жобалауға арналған мәлеметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2 Электрлік жүктемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.1 Тәуліктік электрлік жүктемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2 Жылдық электрлік жүктемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
3 Күштік трансформаторларды таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
3.1 Жалпы мағұлмат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
3.2 Қосалқы станцида трансформатордың түрін және санын тандау ... ... ... ..14
4 Сым қимасын таңдау және кернеу шығынын тексеру ... ... ... ... ... ... ... ... .15
5 Жүктемелер картограммасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
5.1 Жүктеме картограммасы туралы жалпы мағұлмат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
5.2 Қосалқы станцияның жүктік картограммасын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ..27
6 Қысқа тұйықталу тогын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
6.1 Қысқа тұйықталу тогы жалпы мағұылмат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
7 Электр қондырғыларды тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
7.1 Шиналарды тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
7.2 Оқшаулағыш тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
7.3 Жоғары вольтты ажыратқыштарды тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..41
7.4 Разрядник тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45
7.5 Загарадиталеь тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45
7.6 Өлшеу трансформатор тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .46
8 Релейлі қорғаныс және автоматика ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..50
8.1 Релейлік қорғаныс және автоматика туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
8.2 Газдық қорғаныс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .50
9 Өздік қажетті трансформаторлар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..71
10 Еңбекті қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..72
10.1Найзағайдан қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 74
11 Техникалық экономикалық болім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .76
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .78
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 79
1 Обьектінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.1 Сыртқы электрмен қамту сүлбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.2 Жобалауға арналған мәлеметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2 Электрлік жүктемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.1 Тәуліктік электрлік жүктемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2 Жылдық электрлік жүктемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
3 Күштік трансформаторларды таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
3.1 Жалпы мағұлмат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
3.2 Қосалқы станцида трансформатордың түрін және санын тандау ... ... ... ..14
4 Сым қимасын таңдау және кернеу шығынын тексеру ... ... ... ... ... ... ... ... .15
5 Жүктемелер картограммасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
5.1 Жүктеме картограммасы туралы жалпы мағұлмат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
5.2 Қосалқы станцияның жүктік картограммасын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ..27
6 Қысқа тұйықталу тогын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
6.1 Қысқа тұйықталу тогы жалпы мағұылмат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
7 Электр қондырғыларды тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
7.1 Шиналарды тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
7.2 Оқшаулағыш тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
7.3 Жоғары вольтты ажыратқыштарды тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..41
7.4 Разрядник тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45
7.5 Загарадиталеь тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45
7.6 Өлшеу трансформатор тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .46
8 Релейлі қорғаныс және автоматика ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..50
8.1 Релейлік қорғаныс және автоматика туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
8.2 Газдық қорғаныс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .50
9 Өздік қажетті трансформаторлар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..71
10 Еңбекті қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..72
10.1Найзағайдан қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 74
11 Техникалық экономикалық болім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .76
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .78
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 79
Электр энергия қолайлы әрі, арзан энергия түріне жатады. Электр энергиясының кең таралуына оның оңай өндірілуі, түрлендірілуі және өте алыс қашықтықтарға жеңіл берілетіні әсер етті. Электр энергиясын жеткізу жүйесінде, электр энергиясын түрлендіруге және таратуға арналған электр қосалқы станцияларының маңызы зор. Сондықтан білікті маман даярлауда электр қосалқы станцияларының жұмысына мән берілуі ең маңызды кезең.
Қосалқы станцияларды жобалаған кезде типтік шешімдерді, сұлбаларды және элементтерді пайдалана отырып, қосалқы станция жабдықтарын бірінғайлауға әкеледі, де соның нәтижесінде оның күтімі мен жобалау құны арзандайды. Алайда қосалқы станцины жобалау кезінде оның орнатылатын орны, тағы да басқа көптеген шарттар қатерге алынады.
Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының дамуы энергия тұтынуымен тығыз байланысты. Электр энергиясының тұтынушыларын электр энергиясымен қамтуда ең негізгі қорек көзі энергожүйелері, оған қоса энергия көздері бар өндірістік кәсіпорындар болып қалуда.
Қазақстанның барлық тепе-теңдігі бойынша өндірістің меншікті салмағы шамамен 70% құрайды, осыған байланысты өндірістік кәсіпорнын электрмен жабдықтау үлкен көз қараспен қарайды. Сондықтан электр күшін қабылдайтын құралдардың басты сұранысын қанағаттандыру үшін, еліміз бойынша энергия жүйесінен алынатын барлық электр энергиясын таратуға және тұтынуға арналған жүйелер мынадай жағдаймен құралады.
Электрлік жүйесінің өзінен басталатын біріккен электр станциялар, электрлік және жылулық желісімен бірігіп істелетін өнеркәсіп электр энергиясымен жіберу және тарату. Елдердің бірдей энергия жүйесіне үлкен сұранысына, өнеркәсіптің даму жағдайымен өндірістік кәсіпорынның электр жабдықтау әдістеріне жаңалық ендіруге, үлкен масштабтар бойынша диспетчерлі істелетін өнеркәсіпті енгізуге, электр энергиясын үнемдеуге пайдалы жұмыстар жүргізілуі ескеріледі. Электр энергиясын үнемдеудің жетілуімен электр энергиясын тарату жүйесінің мүлтіксіз күрделі іс-шешімі, КРУ құрылуының рационалды орындалуы, трансформатор қосалқы станциясының сонымен қатар күрделі электр жабдықтау жүйесінің оптимизациясы жүргізіледі.
Электр энергиясының сапасына қойылатын талаптар және оның сапасын қамтамасыздандыру. Рациональды кернеудің таңдалуы, кабелмен сым қимасының оптимальды түсінігі, трансформатор қосалқы станциясының қуаты мен саны, оларды қорғау жүйесінің реактивті қуат компенсациясының желіде орналасу түрлері, үнемдеуге сондай факторлар әсер етеді. Қоршаған ортаны және қауіпсіздік техниканы қорғауға, электр жабдықтау жүйесінің элементтерін күтуге және күрделі құрылыстарына құнның төмендеуін қамтамасыз ету сұранысының таралуына, сонымен қатар өндірістік кәсіпорынның электр жабдықтау сапалығына ерекше көңіл бөлінеді.
- Электр энергиясын пайдалану деңгейі қазіргі заманғы өндірістік кәсіпорын сипаттамасы, меншікті тығыздық шығынымен және электр энергиясының меншікті шығынның өсуі, технологиялық процесстерде пайдаланатын және өнеркәсіп қуаттылығының 0,65 кВ*А/м2 дейін көтеріліп жетуі осыларға байланысты. Электрболатбалқыту цехының меншікті тығыздық жүктемесі 3-4 кВ*А/м2 құрайды.
- Электр жабдықтау жүйесін құрудағы көптеген факторларды міндетті түрде ескеру керек. Бөлек элементтердің сенімді қоректену категориясы, пайдаланатын қуаты, пайдаланатын жүктеме графигі, мысалы электр пеші; жүктеме мінезі, тез айнымалы жүктеме соғуының болуы; электр жүктемесінің генпланда орналасуы; қосалқы станция қуаты мен саны және басқа да электр энергияны пайдалану пунктері; пайдаланатын кернеуі: орналасу, қуат, кернеу және басқа да орналасқан нәр беруші параметрлер: энергетикалық жүйенің сұранысы, бірегей қоректену есебі, басқаша пайдаланатындар: апаттық және апаттық жағдайдан кейінгі режимдердің сұранысы, қоршаған ортаның шамасы және т.б.
Қосалқы станцияны элетрмен жабдықтау, жобалау тәсілдері берілген жобаның тақырыбы болып табылады. Өнеркәсіптік электрониканың іске асыру қажеттілігін ғылыми – техникалық процестің жылдамдатылуын айтады.Қазіргі заманда өндірістік кәсіпорынның электр жабдықтау жүйесінде жарықтандырудың, технологиялық процестің, автоматтандырудың сенімді пайда болуы, сондай-ақ жобалау кезінде сенімділік жағына көп көңіл бөлінуі, электромагнитті бірігу мен электрэнергияны сапалы қамтамасыз етуі, оперативті автоматтандыру мен релейлік қорғаудың селективтілігі дамуға тез әсер етеді.
Басты есептері, электр жабдықтау жүйесін жобалау кезінде дұрыс жолмен шығарылатын кернеуді таңдау жүйесінің оптимизация параметрлерімен қорытындыланады. Электр жүктемесін анықтау, электр жабдықтау тұрақтылығы, сұраныстың артуы, трансформаторлардың қуаты мен санын рациональды таңдауы, өндірістегі желіс жинағы, кернеуді сәйкестеу әдісі, жүктемені симметриялау әдісі, электр жабдықтау сұлбасын желіде дұрыс жолмен тұрғызу кезінде жоғарғы гормониялық ойластырудың алынуы, оптимальді деңгейдің сенімді сәйкестігі, комплекттілердің құралдары мен қысқа тұықталу тоғын есептеуі жобада көрсетілген. Релейлік қорғау сұрақтары БТҚС – ны жерлендіру сәйкес бөлімдерде қаралған.Қосалқы станцияны жобалау кезінде электр құрылғыларының құралымының ережелері (ПУЭ), стандарттық нормалары және ережелері (СНиП), техникалық қауіпсіздік ережелері (ПТБ) және тағы басқалар нормативті-техникалық құжаттар міндетті емес болуы керек.
Қосалқы станцияны жобалау кезінде максималды үлестіру құрылғыларын жаңа құралдармен жинақтау түрін пайдалану. Есепті шығарғанда жобаның тапсырмасына сәйкес міндетті түрде қосалқы станцияны басты параметрлерінің есептелуін жүргізу. Қосалқы станцияның басты параметрлерінің есептелуін өзіне тізбектей қосылуы керек: келетін электр жүйесін есептеу. Есептеу бойынша бірігіп жиналу таңдауын жүргізуі керек және осыған қысқа тұйықталу тоғының есептеуімен толық техникалық есептелуін жүргізу керек. Берілгеннен шыққан құрамы, қосалқы станцияның басты электр құрылғылар таңдауының жүргізілуі керек, күштік трансформатор мен әуе желісінен кететін релейлік қорғауларының есептеулері.
Қосалқы станцияның эффектілі жұмысы мен жобалауда берілген есептерінен келетін болсақ сұрақты шешу керек, диспекчерлі басқару жүйесін таңдау, сондықтан арнайы күрделі іс шешімінің басты бөлігіне осы проблемаларды шешуге көңіл бөлген. Қосалқы станция қиын обьект болып табылады, басты спецификалық ерекшелігі авариялық мінездеменің бұзылуы болып табылады. Сондықтан сенімді және функционированя жүйесін экономдауы тек қана автомат басқармасында мүмкін. Осы мақсатқа көлемді автомат құрылысы пайдаланады, осылардардан бірінші степьті түсінігін автоматика және релейлік қорғау құралымы көрсетеді.
Электр жабдықтау жүйесін автоматты басқаруды жан-жақты және нормалы режимдерді экономдап қамтамасыз ету қазіргі уақытта осылардың жұмысын автоамтизацияланған жүйе басқармасы қолданылып ЭВМ негізінде құрылған.
Қазіргі уақытта құралып және телемеханика құрылымында қолданып табылды микропроцессорлы техника негізінде, телемеханикалық жүйесімен солардың яғни функцияны кеңінен пайдалану.
Элетрмен жабдықтаудың міндеті мен мақсаты:
“Құлсары” 110/ 35/10 кВ қосалқы станцияны жобалау, тұтынушыларды электр энергиясымен жабдықтау дипломдық жобаның мақсаты, қосалқы станцияның құрылғыларын таңдау, қосалқы станцияны жобалауында технико-экономикалық көрсеткіштерімен дәлелдеу, зерттеу және еңбекті қорғау сұрақтарын шешуге болады.
Жобалау көздері:
Құжаттардың мөлшері мен диплом алдындағы машықтанудың нәтижелері, дипломдық жобаның негізгі көздері болып табылады.
Қосалқы станцияларды жобалаған кезде типтік шешімдерді, сұлбаларды және элементтерді пайдалана отырып, қосалқы станция жабдықтарын бірінғайлауға әкеледі, де соның нәтижесінде оның күтімі мен жобалау құны арзандайды. Алайда қосалқы станцины жобалау кезінде оның орнатылатын орны, тағы да басқа көптеген шарттар қатерге алынады.
Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының дамуы энергия тұтынуымен тығыз байланысты. Электр энергиясының тұтынушыларын электр энергиясымен қамтуда ең негізгі қорек көзі энергожүйелері, оған қоса энергия көздері бар өндірістік кәсіпорындар болып қалуда.
Қазақстанның барлық тепе-теңдігі бойынша өндірістің меншікті салмағы шамамен 70% құрайды, осыған байланысты өндірістік кәсіпорнын электрмен жабдықтау үлкен көз қараспен қарайды. Сондықтан электр күшін қабылдайтын құралдардың басты сұранысын қанағаттандыру үшін, еліміз бойынша энергия жүйесінен алынатын барлық электр энергиясын таратуға және тұтынуға арналған жүйелер мынадай жағдаймен құралады.
Электрлік жүйесінің өзінен басталатын біріккен электр станциялар, электрлік және жылулық желісімен бірігіп істелетін өнеркәсіп электр энергиясымен жіберу және тарату. Елдердің бірдей энергия жүйесіне үлкен сұранысына, өнеркәсіптің даму жағдайымен өндірістік кәсіпорынның электр жабдықтау әдістеріне жаңалық ендіруге, үлкен масштабтар бойынша диспетчерлі істелетін өнеркәсіпті енгізуге, электр энергиясын үнемдеуге пайдалы жұмыстар жүргізілуі ескеріледі. Электр энергиясын үнемдеудің жетілуімен электр энергиясын тарату жүйесінің мүлтіксіз күрделі іс-шешімі, КРУ құрылуының рационалды орындалуы, трансформатор қосалқы станциясының сонымен қатар күрделі электр жабдықтау жүйесінің оптимизациясы жүргізіледі.
Электр энергиясының сапасына қойылатын талаптар және оның сапасын қамтамасыздандыру. Рациональды кернеудің таңдалуы, кабелмен сым қимасының оптимальды түсінігі, трансформатор қосалқы станциясының қуаты мен саны, оларды қорғау жүйесінің реактивті қуат компенсациясының желіде орналасу түрлері, үнемдеуге сондай факторлар әсер етеді. Қоршаған ортаны және қауіпсіздік техниканы қорғауға, электр жабдықтау жүйесінің элементтерін күтуге және күрделі құрылыстарына құнның төмендеуін қамтамасыз ету сұранысының таралуына, сонымен қатар өндірістік кәсіпорынның электр жабдықтау сапалығына ерекше көңіл бөлінеді.
- Электр энергиясын пайдалану деңгейі қазіргі заманғы өндірістік кәсіпорын сипаттамасы, меншікті тығыздық шығынымен және электр энергиясының меншікті шығынның өсуі, технологиялық процесстерде пайдаланатын және өнеркәсіп қуаттылығының 0,65 кВ*А/м2 дейін көтеріліп жетуі осыларға байланысты. Электрболатбалқыту цехының меншікті тығыздық жүктемесі 3-4 кВ*А/м2 құрайды.
- Электр жабдықтау жүйесін құрудағы көптеген факторларды міндетті түрде ескеру керек. Бөлек элементтердің сенімді қоректену категориясы, пайдаланатын қуаты, пайдаланатын жүктеме графигі, мысалы электр пеші; жүктеме мінезі, тез айнымалы жүктеме соғуының болуы; электр жүктемесінің генпланда орналасуы; қосалқы станция қуаты мен саны және басқа да электр энергияны пайдалану пунктері; пайдаланатын кернеуі: орналасу, қуат, кернеу және басқа да орналасқан нәр беруші параметрлер: энергетикалық жүйенің сұранысы, бірегей қоректену есебі, басқаша пайдаланатындар: апаттық және апаттық жағдайдан кейінгі режимдердің сұранысы, қоршаған ортаның шамасы және т.б.
Қосалқы станцияны элетрмен жабдықтау, жобалау тәсілдері берілген жобаның тақырыбы болып табылады. Өнеркәсіптік электрониканың іске асыру қажеттілігін ғылыми – техникалық процестің жылдамдатылуын айтады.Қазіргі заманда өндірістік кәсіпорынның электр жабдықтау жүйесінде жарықтандырудың, технологиялық процестің, автоматтандырудың сенімді пайда болуы, сондай-ақ жобалау кезінде сенімділік жағына көп көңіл бөлінуі, электромагнитті бірігу мен электрэнергияны сапалы қамтамасыз етуі, оперативті автоматтандыру мен релейлік қорғаудың селективтілігі дамуға тез әсер етеді.
Басты есептері, электр жабдықтау жүйесін жобалау кезінде дұрыс жолмен шығарылатын кернеуді таңдау жүйесінің оптимизация параметрлерімен қорытындыланады. Электр жүктемесін анықтау, электр жабдықтау тұрақтылығы, сұраныстың артуы, трансформаторлардың қуаты мен санын рациональды таңдауы, өндірістегі желіс жинағы, кернеуді сәйкестеу әдісі, жүктемені симметриялау әдісі, электр жабдықтау сұлбасын желіде дұрыс жолмен тұрғызу кезінде жоғарғы гормониялық ойластырудың алынуы, оптимальді деңгейдің сенімді сәйкестігі, комплекттілердің құралдары мен қысқа тұықталу тоғын есептеуі жобада көрсетілген. Релейлік қорғау сұрақтары БТҚС – ны жерлендіру сәйкес бөлімдерде қаралған.Қосалқы станцияны жобалау кезінде электр құрылғыларының құралымының ережелері (ПУЭ), стандарттық нормалары және ережелері (СНиП), техникалық қауіпсіздік ережелері (ПТБ) және тағы басқалар нормативті-техникалық құжаттар міндетті емес болуы керек.
Қосалқы станцияны жобалау кезінде максималды үлестіру құрылғыларын жаңа құралдармен жинақтау түрін пайдалану. Есепті шығарғанда жобаның тапсырмасына сәйкес міндетті түрде қосалқы станцияны басты параметрлерінің есептелуін жүргізу. Қосалқы станцияның басты параметрлерінің есептелуін өзіне тізбектей қосылуы керек: келетін электр жүйесін есептеу. Есептеу бойынша бірігіп жиналу таңдауын жүргізуі керек және осыған қысқа тұйықталу тоғының есептеуімен толық техникалық есептелуін жүргізу керек. Берілгеннен шыққан құрамы, қосалқы станцияның басты электр құрылғылар таңдауының жүргізілуі керек, күштік трансформатор мен әуе желісінен кететін релейлік қорғауларының есептеулері.
Қосалқы станцияның эффектілі жұмысы мен жобалауда берілген есептерінен келетін болсақ сұрақты шешу керек, диспекчерлі басқару жүйесін таңдау, сондықтан арнайы күрделі іс шешімінің басты бөлігіне осы проблемаларды шешуге көңіл бөлген. Қосалқы станция қиын обьект болып табылады, басты спецификалық ерекшелігі авариялық мінездеменің бұзылуы болып табылады. Сондықтан сенімді және функционированя жүйесін экономдауы тек қана автомат басқармасында мүмкін. Осы мақсатқа көлемді автомат құрылысы пайдаланады, осылардардан бірінші степьті түсінігін автоматика және релейлік қорғау құралымы көрсетеді.
Электр жабдықтау жүйесін автоматты басқаруды жан-жақты және нормалы режимдерді экономдап қамтамасыз ету қазіргі уақытта осылардың жұмысын автоамтизацияланған жүйе басқармасы қолданылып ЭВМ негізінде құрылған.
Қазіргі уақытта құралып және телемеханика құрылымында қолданып табылды микропроцессорлы техника негізінде, телемеханикалық жүйесімен солардың яғни функцияны кеңінен пайдалану.
Элетрмен жабдықтаудың міндеті мен мақсаты:
“Құлсары” 110/ 35/10 кВ қосалқы станцияны жобалау, тұтынушыларды электр энергиясымен жабдықтау дипломдық жобаның мақсаты, қосалқы станцияның құрылғыларын таңдау, қосалқы станцияны жобалауында технико-экономикалық көрсеткіштерімен дәлелдеу, зерттеу және еңбекті қорғау сұрақтарын шешуге болады.
Жобалау көздері:
Құжаттардың мөлшері мен диплом алдындағы машықтанудың нәтижелері, дипломдық жобаның негізгі көздері болып табылады.
Правила устройства электроустановок- М :Глав. Гос. Энергонадзор России, 1998 г.
2 Муносеев Ю.А Электроснабжение промышленных предприятий- М :
Энергия, 1983 г.
2 Шабад М.А Расчёты релейной защиты и автоматики распределительных сетей- Л : Энергоатомиздат, 1985 г
4 Барзам А.Б Системная автоматика- М: Энергоатомиздат, 1989 г.
5 Андреев В.А Релейная защита и автоматика систем электроснабжения. Высшая школа, 1991 г.
6 Беляева Е.Н. Как рассчитать ток короткого замыкания- М Энергоатомиздат, 1983 г.
7 Рожкова Л.Д. Козулин В.С. Электроснабжение электрооборудования станций и подстанций- М : Энергоатомиздат,1987 г.
8 Федосеев А.М. Релейная защита- М : Энергия 1976 г.
9 Неклепаев Б.Н. Крючков И.Г. Электирческая часть электростанций и подстанций : Справочные материалы для курсового и дипломного проектирования М . Энергоатомиздат, 1989 г.
10 Васильев А.Н. и другие. Электрическая часть станций и подстанций Энергоатомиздат, 1990 г.
11 ПТБ при эксплуатаций электроустановок.
12 Крупович.В.И. Ермилов.А.А. Трунковский.Л.Е. Проектирование и монтаж промышленных электрических сетеи.
13 Астахов.Ю.Н. Вайнштейн.Г.М. и другие. В мире энергетики.
М. 1997
14 Лапкин.Б.Ю. Электроснабжение промышленных предприятий и установок. М. Высшая школа, 1981
15 Дирацу.В.С. Коновалов.П.И. Петренко.Л.И. и другие. Электроснабжение промышленных предприятий. Киев, 1994.
16 А.Боровиков, В.К.Косарев, Г.А.Ходот « Электрлік тораптар мен жүйелер », Москва, Госэнергоиздат. 1963 жыл
17 А.А.Федоров, Г.В.Сербиновский « Өндірістік кәсіпорындарды электрмен қамту жөнінде АНЫҚТАМА ҚҰЖАТТАРЫ »
18 М.А.Шабад «Таратқыш тораптардың релелік қорғаныс және автоматика есептеулері » Энергоатомиздат 1985 жыл
19 Л.Д.Рожкова, В.С.Козулин «Станциялар мен қосалқы электр қондырғылары » Москва, Энергия 1975 жыл
20 В.Г.Герасимов, А.И.Попов «Электрлі – техникалық анықтама құжаттар» Москва Издательство МЭИ, 2002 жыл
21 И.А.Будзко, Н.М.Зуль « Ауыл шаруашылығын электрмен қамту » Москва, Агропромиздат 1990 жыл
22 Б.Н.Неклепаев, И.Г.Крючков «Электр станциялары мен қосалқы станциялардың электрлік бөлігі» Курстық жұмыс пен дипломдық жобаға арналған анықтама құжаттары. Москва, Энергоатомиздат 1989 жыл
23 М.С.Цыпленков «Ауыл шаруашылық кәсіпорындарды электрлендіруді жоспарлау және ұйымдастыру» Загорск, Ауыл шаруашылығын механикаландыру техникумы, 1987 жыл
24 «ПУЭ» Москва, Энергия. 1965г.
25 В.П.Щеховцов «Расчет и проектирование схем электроснабжения» Методическое пособие для курсового проектирования, Москва, Форум-Инфра.2003г.
2 Муносеев Ю.А Электроснабжение промышленных предприятий- М :
Энергия, 1983 г.
2 Шабад М.А Расчёты релейной защиты и автоматики распределительных сетей- Л : Энергоатомиздат, 1985 г
4 Барзам А.Б Системная автоматика- М: Энергоатомиздат, 1989 г.
5 Андреев В.А Релейная защита и автоматика систем электроснабжения. Высшая школа, 1991 г.
6 Беляева Е.Н. Как рассчитать ток короткого замыкания- М Энергоатомиздат, 1983 г.
7 Рожкова Л.Д. Козулин В.С. Электроснабжение электрооборудования станций и подстанций- М : Энергоатомиздат,1987 г.
8 Федосеев А.М. Релейная защита- М : Энергия 1976 г.
9 Неклепаев Б.Н. Крючков И.Г. Электирческая часть электростанций и подстанций : Справочные материалы для курсового и дипломного проектирования М . Энергоатомиздат, 1989 г.
10 Васильев А.Н. и другие. Электрическая часть станций и подстанций Энергоатомиздат, 1990 г.
11 ПТБ при эксплуатаций электроустановок.
12 Крупович.В.И. Ермилов.А.А. Трунковский.Л.Е. Проектирование и монтаж промышленных электрических сетеи.
13 Астахов.Ю.Н. Вайнштейн.Г.М. и другие. В мире энергетики.
М. 1997
14 Лапкин.Б.Ю. Электроснабжение промышленных предприятий и установок. М. Высшая школа, 1981
15 Дирацу.В.С. Коновалов.П.И. Петренко.Л.И. и другие. Электроснабжение промышленных предприятий. Киев, 1994.
16 А.Боровиков, В.К.Косарев, Г.А.Ходот « Электрлік тораптар мен жүйелер », Москва, Госэнергоиздат. 1963 жыл
17 А.А.Федоров, Г.В.Сербиновский « Өндірістік кәсіпорындарды электрмен қамту жөнінде АНЫҚТАМА ҚҰЖАТТАРЫ »
18 М.А.Шабад «Таратқыш тораптардың релелік қорғаныс және автоматика есептеулері » Энергоатомиздат 1985 жыл
19 Л.Д.Рожкова, В.С.Козулин «Станциялар мен қосалқы электр қондырғылары » Москва, Энергия 1975 жыл
20 В.Г.Герасимов, А.И.Попов «Электрлі – техникалық анықтама құжаттар» Москва Издательство МЭИ, 2002 жыл
21 И.А.Будзко, Н.М.Зуль « Ауыл шаруашылығын электрмен қамту » Москва, Агропромиздат 1990 жыл
22 Б.Н.Неклепаев, И.Г.Крючков «Электр станциялары мен қосалқы станциялардың электрлік бөлігі» Курстық жұмыс пен дипломдық жобаға арналған анықтама құжаттары. Москва, Энергоатомиздат 1989 жыл
23 М.С.Цыпленков «Ауыл шаруашылық кәсіпорындарды электрлендіруді жоспарлау және ұйымдастыру» Загорск, Ауыл шаруашылығын механикаландыру техникумы, 1987 жыл
24 «ПУЭ» Москва, Энергия. 1965г.
25 В.П.Щеховцов «Расчет и проектирование схем электроснабжения» Методическое пособие для курсового проектирования, Москва, Форум-Инфра.2003г.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1 Обьектінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.1 Сыртқы электрмен қамту сүлбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.2 Жобалауға арналған мәлеметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2 Электрлік жүктемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.1 Тәуліктік электрлік жүктемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2 Жылдық электрлік жүктемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
3 Күштік трансформаторларды таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 14
3.1 Жалпы мағұлмат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
3.2 Қосалқы станцида трансформатордың түрін және санын тандау ... ... ... ..14
4 Сым қимасын таңдау және кернеу шығынын тексеру ... ... ... ... ... ... ... ... .15
5 Жүктемелер картограммасы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
5.1 Жүктеме картограммасы туралы жалпы мағұлмат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
5.2 Қосалқы станцияның жүктік картограммасын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ..27
6 Қысқа тұйықталу тогын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
6.1 Қысқа тұйықталу тогы жалпы мағұылмат ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..30
7 Электр қондырғыларды тандау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
7.1 Шиналарды тандау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
7.2 Оқшаулағыш тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...40
7.3 Жоғары вольтты ажыратқыштарды тандау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .41
7.4 Разрядник тандау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45
7.5 Загарадиталеь тандау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45
7.6 Өлшеу трансформатор тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..46
8 Релейлі қорғаныс және автоматика ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..50
8.1 Релейлік қорғаныс және автоматика туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
8.2 Газдық қорғаныс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
9 Өздік қажетті трансформаторлар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 71
10 Еңбекті қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7 2
10.1Найзағайдан қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..74
11 Техникалық экономикалық болім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...76
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .78
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 79
Кіріспе
Электр энергия қолайлы әрі, арзан энергия түріне жатады. Электр энергиясының кең таралуына оның оңай өндірілуі, түрлендірілуі және өте алыс қашықтықтарға жеңіл берілетіні әсер етті. Электр энергиясын жеткізу жүйесінде, электр энергиясын түрлендіруге және таратуға арналған электр қосалқы станцияларының маңызы зор. Сондықтан білікті маман даярлауда электр қосалқы станцияларының жұмысына мән берілуі ең маңызды кезең.
Қосалқы станцияларды жобалаған кезде типтік шешімдерді, сұлбаларды және элементтерді пайдалана отырып, қосалқы станция жабдықтарын бірінғайлауға әкеледі, де соның нәтижесінде оның күтімі мен жобалау құны арзандайды. Алайда қосалқы станцины жобалау кезінде оның орнатылатын орны, тағы да басқа көптеген шарттар қатерге алынады.
Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының дамуы энергия тұтынуымен тығыз байланысты. Электр энергиясының тұтынушыларын электр энергиясымен қамтуда ең негізгі қорек көзі энергожүйелері, оған қоса энергия көздері бар өндірістік кәсіпорындар болып қалуда.
Қазақстанның барлық тепе-теңдігі бойынша өндірістің меншікті салмағы шамамен 70% құрайды, осыған байланысты өндірістік кәсіпорнын электрмен жабдықтау үлкен көз қараспен қарайды. Сондықтан электр күшін қабылдайтын құралдардың басты сұранысын қанағаттандыру үшін, еліміз бойынша энергия жүйесінен алынатын барлық электр энергиясын таратуға және тұтынуға арналған жүйелер мынадай жағдаймен құралады.
Электрлік жүйесінің өзінен басталатын біріккен электр станциялар, электрлік және жылулық желісімен бірігіп істелетін өнеркәсіп электр энергиясымен жіберу және тарату. Елдердің бірдей энергия жүйесіне үлкен сұранысына, өнеркәсіптің даму жағдайымен өндірістік кәсіпорынның электр жабдықтау әдістеріне жаңалық ендіруге, үлкен масштабтар бойынша диспетчерлі істелетін өнеркәсіпті енгізуге, электр энергиясын үнемдеуге пайдалы жұмыстар жүргізілуі ескеріледі. Электр энергиясын үнемдеудің жетілуімен электр энергиясын тарату жүйесінің мүлтіксіз күрделі іс-шешімі, КРУ құрылуының рационалды орындалуы, трансформатор қосалқы станциясының сонымен қатар күрделі электр жабдықтау жүйесінің оптимизациясы жүргізіледі.
Электр энергиясының сапасына қойылатын талаптар және оның сапасын қамтамасыздандыру. Рациональды кернеудің таңдалуы, кабелмен сым қимасының оптимальды түсінігі, трансформатор қосалқы станциясының қуаты мен саны, оларды қорғау жүйесінің реактивті қуат компенсациясының желіде орналасу түрлері, үнемдеуге сондай факторлар әсер етеді. Қоршаған ортаны және қауіпсіздік техниканы қорғауға, электр жабдықтау жүйесінің элементтерін күтуге және күрделі құрылыстарына құнның төмендеуін қамтамасыз ету сұранысының таралуына, сонымен қатар өндірістік кәсіпорынның электр жабдықтау сапалығына ерекше көңіл бөлінеді.
- Электр энергиясын пайдалану деңгейі қазіргі заманғы өндірістік кәсіпорын сипаттамасы, меншікті тығыздық шығынымен және электр энергиясының меншікті шығынның өсуі, технологиялық процесстерде пайдаланатын және өнеркәсіп қуаттылығының 0,65 кВ*Ам2 дейін көтеріліп жетуі осыларға байланысты. Электрболатбалқыту цехының меншікті тығыздық жүктемесі 3-4 кВ*Ам2 құрайды.
- Электр жабдықтау жүйесін құрудағы көптеген факторларды міндетті түрде ескеру керек. Бөлек элементтердің сенімді қоректену категориясы, пайдаланатын қуаты, пайдаланатын жүктеме графигі, мысалы электр пеші; жүктеме мінезі, тез айнымалы жүктеме соғуының болуы; электр жүктемесінің генпланда орналасуы; қосалқы станция қуаты мен саны және басқа да электр энергияны пайдалану пунктері; пайдаланатын кернеуі: орналасу, қуат, кернеу және басқа да орналасқан нәр беруші параметрлер: энергетикалық жүйенің сұранысы, бірегей қоректену есебі, басқаша пайдаланатындар: апаттық және апаттық жағдайдан кейінгі режимдердің сұранысы, қоршаған ортаның шамасы және т.б.
Қосалқы станцияны элетрмен жабдықтау, жобалау тәсілдері берілген жобаның тақырыбы болып табылады. Өнеркәсіптік электрониканың іске асыру қажеттілігін ғылыми - техникалық процестің жылдамдатылуын айтады.Қазіргі заманда өндірістік кәсіпорынның электр жабдықтау жүйесінде жарықтандырудың, технологиялық процестің, автоматтандырудың сенімді пайда болуы, сондай-ақ жобалау кезінде сенімділік жағына көп көңіл бөлінуі, электромагнитті бірігу мен электрэнергияны сапалы қамтамасыз етуі, оперативті автоматтандыру мен релейлік қорғаудың селективтілігі дамуға тез әсер етеді.
Басты есептері, электр жабдықтау жүйесін жобалау кезінде дұрыс жолмен шығарылатын кернеуді таңдау жүйесінің оптимизация параметрлерімен қорытындыланады. Электр жүктемесін анықтау, электр жабдықтау тұрақтылығы, сұраныстың артуы, трансформаторлардың қуаты мен санын рациональды таңдауы, өндірістегі желіс жинағы, кернеуді сәйкестеу әдісі, жүктемені симметриялау әдісі, электр жабдықтау сұлбасын желіде дұрыс жолмен тұрғызу кезінде жоғарғы гормониялық ойластырудың алынуы, оптимальді деңгейдің сенімді сәйкестігі, комплекттілердің құралдары мен қысқа тұықталу тоғын есептеуі жобада көрсетілген. Релейлік қорғау сұрақтары БТҚС - ны жерлендіру сәйкес бөлімдерде қаралған.Қосалқы станцияны жобалау кезінде электр құрылғыларының құралымының ережелері (ПУЭ), стандарттық нормалары және ережелері (СНиП), техникалық қауіпсіздік ережелері (ПТБ) және тағы басқалар нормативті-техникалық құжаттар міндетті емес болуы керек.
Қосалқы станцияны жобалау кезінде максималды үлестіру құрылғыларын жаңа құралдармен жинақтау түрін пайдалану. Есепті шығарғанда жобаның тапсырмасына сәйкес міндетті түрде қосалқы станцияны басты параметрлерінің есептелуін жүргізу. Қосалқы станцияның басты параметрлерінің есептелуін өзіне тізбектей қосылуы керек: келетін электр жүйесін есептеу. Есептеу бойынша бірігіп жиналу таңдауын жүргізуі керек және осыған қысқа тұйықталу тоғының есептеуімен толық техникалық есептелуін жүргізу керек. Берілгеннен шыққан құрамы, қосалқы станцияның басты электр құрылғылар таңдауының жүргізілуі керек, күштік трансформатор мен әуе желісінен кететін релейлік қорғауларының есептеулері.
Қосалқы станцияның эффектілі жұмысы мен жобалауда берілген есептерінен келетін болсақ сұрақты шешу керек, диспекчерлі басқару жүйесін таңдау, сондықтан арнайы күрделі іс шешімінің басты бөлігіне осы проблемаларды шешуге көңіл бөлген. Қосалқы станция қиын обьект болып табылады, басты спецификалық ерекшелігі авариялық мінездеменің бұзылуы болып табылады. Сондықтан сенімді және функционированя жүйесін экономдауы тек қана автомат басқармасында мүмкін. Осы мақсатқа көлемді автомат құрылысы пайдаланады, осылардардан бірінші степьті түсінігін автоматика және релейлік қорғау құралымы көрсетеді.
Электр жабдықтау жүйесін автоматты басқаруды жан-жақты және нормалы режимдерді экономдап қамтамасыз ету қазіргі уақытта осылардың жұмысын автоамтизацияланған жүйе басқармасы қолданылып ЭВМ негізінде құрылған.
Қазіргі уақытта құралып және телемеханика құрылымында қолданып табылды микропроцессорлы техника негізінде, телемеханикалық жүйесімен солардың яғни функцияны кеңінен пайдалану.
Элетрмен жабдықтаудың міндеті мен мақсаты:
"Құлсары" 110 3510 кВ қосалқы станцияны жобалау, тұтынушыларды электр энергиясымен жабдықтау дипломдық жобаның мақсаты, қосалқы станцияның құрылғыларын таңдау, қосалқы станцияны жобалауында технико-экономикалық көрсеткіштерімен дәлелдеу, зерттеу және еңбекті қорғау сұрақтарын шешуге болады.
Жобалау көздері:
Құжаттардың мөлшері мен диплом алдындағы машықтанудың нәтижелері, дипломдық жобаның негізгі көздері болып табылады.
1 Обьектінің сипаттамасы
Қорек көздерінің сипаттамасы. Кернеуі 110 кВ "Атырау" қосалқы станциясынан қорек алады. Электр энергия сапасының сұранысы МЕСТ 13.109-81 бойынша сәйкес келуі керек.
‹‹ Құлсары ›› аудандық электр тораптары 1974 жылы салынған, сол жылдан бастап жұмыс істеуде. Ол ауылдын шетінде орналасқан. Олар бірнеше топтарға бөлінген;
- тексерушілер;
- бекет жөндеушілер;
- іс-әрекет үйлестіруші тобы;
- бөлімшілер.
Аудандық электр тораптары өте жақсы ұйымдастырылған, барлығы 48 адам жұмыс істесе, ал Құлсары ауылы бойынша 21 адам жұмыстанған.
Мұндағы қызметкерлер өте шебер, кәсіби жетілген, біліктілігі мол мамандар. Осы жылы облыс бойынша ұйымдастырылған жарыста жүлделі орын алған.
Құлсары қосалқы станциясы іске қосылғаннан бері ондағы электржабдықтарына деген талап өзгеріп отырады: олар біраз жаңартылады, қосалқы станция тұтынушыларының жүктемелері де өзгеріп отырады. Тексеру талдаулары, трансформатордың белгіленген қуатының қосалқы станцидан қоректенетін тұтынушылардың қуатына сай келуін анықтау үшін, сонымен қатар орнатылған жабдықтың осы кезең талабына сәйкестігін тексеру үшін жасалады. Есептеу кезінде есептік жүктемелер және трансформатордың қуаты мен саны анықталады, тарату тораптары есептеледі, қосалқы станцияның тарату қондырғыларының электр аппараттары мен тоқ жеткізуші бөлшектері және сұлбалар таңдалады. Сондай-ақ электрмен қамтудың қолданыстағы сұлбасының, қосалқы станция жабдықтарының тиімділігі тексеріледі. Осы мақсатта қысқа тұйықталудың қуаты мен токтарын есептеу жүргізіледі.
Аталған жұмыста қосалқы станция жабдықтарының жұмыс сенімділігі және сонымен байланысты тұтынушыларды электр энегиясымен үздіксіз қамтамасыз ету мүмкішілігі қарастырылады. Электр энергиясымен жабдықтау жүйесін тиімді шешу үшін, сан түрлі нұсқаларға техникалық-экономикалық салыстыру жасалып, соның ішіндегі ең пайдалысы таңдалады (сенімділігі бірдей нұсқалар салыстырылады).
Аталған жұмыстың мақсаты электрмен жабдықтау сұлбалары мен ‹‹Құлсары›› қосалқы станция жабдықтарын осы кезең талптарына сәйкестігін кешенді тексеру және оның қызыметінің сенімділігін бағалау болып табылады.
1.1 Сыртқы электрмен қамту сұлбасы
1103510 кв шиналардағы жүктемелердің тәуліктік графикте, 1103510 кВ қосалқы станциясы Құлсары аудан тұтынушыларын электр энергиясымен қамту және көптеген кішігірім ауылдарға тарату. Құлсары аудандық ҚС - сы 1- ші категориялы сенімді тұтынушы болып табылады.
Құлсары 1103510 кВ қосалқы станциясы Атырау 110 кВ желісінен қорек алады. Жоғарыда көрсетілген Атырау ӘЖ желісінің ұзындығы 105 км, АС-70 маркалы алюминий (болатөзекшесі) сымы бар темірбетонды тіректермен тұрғызылған.
1.2 Жобалауға басты берілгендер
Құлсары 110 35 10 кв аудандық төмендеткіш қосалқы стансиясын жобалауға бастапқы берілгендер.
Климаттық жағдайлар:
Қоршаған ортаның атмосферасының ластануы - 2-категория.
Қоршаған ортаның есепті температурасы:
минималды - 40 0С
максималды + 40 0С
орташажылдық + 5 0С
Көкмұздық кезіндегі температура + 4 0С;
Желдің жылдамдығы - 40 мсек;
Ағындық ( напор) жылдамдық - 64 кгм2
Қар шамылғысының қалыңдығы - 22 см
Жер қабаты ( суглинка) - ρ = 600 Ом·м
Жер қабатының тұздану түрі - сульфатты
Тұздану пайызы - 20-,5: 3,2 %
Жер асты суларының деңгейі - 3,2:4,4 м
Жер асты суларының тасығыштығы - тасымайды
Жылдағы көкмұздық күндердің саны - 10-15 күн
Жылдағы жазғы күндер саны - 210 күн
Жылдағы қысқы күндер саны - 155 күн
Жылдағы найзағайлы күндердің орташа ұзақтығы - 38 сағат
Қосалқы станция орнатылатын жерді жобалау кезінде және ашық тарату құрылғыларыны (АТҚ) үшін жабық таңдау кезінде климаттық, атмосфералық жағдай, міндетті түрде, қатерге алыну керек.
2 Электр жүктемелерін есептеу
2.1 Тәуліктік электр жүктемелер
Жүктемелердің есептелу мақсаты электр энергиясымен қамту көзімен энергожүйелердің құрылғыларының қажетті қуатты таратуды қамтамасыз ету үшін есептелінеді. Күштік электр тораптарын жобалағанда электр жүктемелердің дұрыс анықталуы ең маңызды болып саналады, себебі капиталдық шығындар, өткізгіш материал шығыны, электр энергиясының шығын көрсеткіштері және пайдалануға кететін шығындардың барлығы бұған тығыз байланысты.
05.03.11 ж. берілгендер бойынша энергетикалық жүктемелердің берілгендері:
- 35 кВ ӘЖ - Қарасу - 1022 кВА
- 35 кВ ӘЖ - Достық - 1348 кВА
- 35 кв ӘЖ - Арықтас - 966 кВА
Барлығы шығатын ӘЖ бойынша - 3336 кВА
- 10 кВ ӘЖ - Басқару - 224 кВА
- 10 кВ ӘЖ - Кеңесту - 62 кВА
- 10 кВ ӘЖ - Шитүбек - 157 кВА
- 10 кВ ӘЖ - Сары кемер - 158 кВА
- 10 кВ ӘЖ - Қобыланды - 382 кВА
- 10 кв ӘЖ - Жақсымай - 1011 кВА
- 10 кв ӘЖ - Қайсар - 1517 кВА
Барлығы шығатын ӘЖ бойынша - 3511 кВА
2.1.1 Кесте Тәулік жүктемелер
Уакыт
Шығып жатқан желілер, кВ
Жалппы жүктеме
35
10
Қарасу
Достық
Арықтас
Басқару
Кенесту
Шитубек
Сары кемер
Қобыланды
Жақсымай
Қайсар
00
650
1000
800
200
50
120
130
300
800
1100
5150
02
320
440
320
53
20
41
44
210
360
620
2428
04
300
365
250
49
16
35
36
160
280
600
2091
06
360
480
340
60
23
47
49
240
390
610
2599
08
650
750
620
125
35
95
85
270
630
740
4000
10
620
660
590
120
31
90
90
260
600
630
3691
12
710
750
655
200
50
115
130
270
720
840
4440
14
630
710
590
130
50
95
115
215
650
800
3985
16
590
760
710
160
53
120
116
280
710
1100
4599
18
720
1150
800
200
55
130
120
300
860
1250
5585
20
930
1250
890
250
58
140
141
340
900
1350
6249
22
810
1200
850
230
51
130
131
320
860
1300
5882
Қысқы кездегі жүктеме
Уақыты
Шығып жатқан желілер, кВ
Жалппы жүктеме
35
10
Қарасу
Достық
Арықтас
Басқару
Кенесту
Шитубек
Сары кемер
Қобыланды
Жақсымай
Қайсар
00
610
420
600
150
40
90
115
250
600
700
3845
02
310
360
300
51
18
40
41
190
320
600
2290
04
290
460
240
46
11
31
32
110
260
590
1970
06
350
730
340
59
22
46
46
230
380
600
2533
08
620
610
610
120
31
90
80
260
620
710
3871
10
590
740
570
100
29
110
86
250
590
610
3520
12
690
700
650
190
49
90
125
260
710
810
4334
14
600
530
590
120
31
46
100
200
610
760
3816
16
420
620
410
86
31
70
89
190
430
500
2732
18
560
950
590
97
49
110
110
260
520
650
3508
20
720
1200
750
170
55
131
125
290
760
1100
5024
22
910
690
860
200
40
90
132
310
890
1300
5988
Жазғы кездегі жүктеме
(2.1.1)
(2.1.2)
Жазғы және қысқы күндердегі екі сағат сайын алынған жүктеме
мәнінің қосындысы жазғы қысқы күндердің қосындысына тең. Ол (1.1) және (1.2) өрнекте көрсеткен.
Wжаз=(3845+2290+1970+2533+3871+3520 +4334+3816+2732+3508+5024+
5988)*2=86862кВт*сағ Wқыс=(5150+2428+2091+2599+4000+3691 +4440+3985+4599+5585+6249+
5882)*2=101398 кВт*сағ
Wжыл=Wжаз+Wқыс (2.1.3)
Жазғы және қысқы күндердің электр энергиясының
қосындысын жылдық электр энергиясын есептедім.
Wжыл =86862+101398 = 188260кВт*сағ
2.2 Жылдық электр жүктемелер
Жылдық орташа жүктемені анықтаймын. Ол үшін жылдық электр энергиясын бір жылдағы күнге бөліп таптым. (2.2.1) өрнекте көрсетілген.
Рор = Wқыс 24 (2.2.1)
Рор = 101398 24 = 4225кВт
Сұраныс коэффициентін таптым, ол үшін жылдық орташа жүктемені бір күндегі максималдық жүктеме мәніне бөлдім.
(2.2.2)
Ксұр =4225 6249 = 0.68
Мұндағы : Рмак - Орташа жүктеме мәнін жоғарыда (2.1.1) кестеден алдым.Ал максималдық жүктеме мәніне (2.2.1) өрнекте есептелген мәні. Жылдық график бойынша максималдық жүктемені пайдалану ұзақтығы:
Тmax = Ксұр * tжыл = 0.68* 8760 = 5957 сағ
Мұндағы : Ксұр - сұраныс коэффициент мәні. tжыл - бір жылдағы күн саны.
Есептеу жүктемесін анықтау
Максимум жиілігінде қуат коэффициетті құрайды
cos = 0,89, tg = 0,51
Максималды реактивті қуаты анықтаймын
Qмак = Рмак* tg (2.2.3)
Qмак = 6249*0,51 = 3187 кВАр
Мұндағы :
Рмак - орташа жүктеме мәнін жоғарыда (1.2) кестеден алдым.
Толық есептеу қуаты
Sмак = √ Р2мак + Q2мак = √ 62492 +31872 = 7021 кВА
3 Күштік трансформатор таңдаймыз
3.1 Жалпы мағұлмат
Трансформаторлар қосалқы станцияның негзгі жабдығы, сондықтан электр энергиясын тұтынушыларды электрмен ұтымды жабдықтау үшін, олардың түрін, қуатын, санын дұрыстехникалық, экономикалық негіздермен тандау керек.
Трансформаторларды тандау олардың санын, түрін, номиналдық қуатын анықтауға негізделеді. Трансформатордың негізгі көрсеткіштеріне: номиналдық қуат, кернеу, ток, қысқа тұйықталу ысыраптары жатады.
Құлсары аудандық қосалқы станциясында қазіргі уақытта қуаттылығы бірдей, жай, сенімді, экономикалық сұлба бойынша, жоғары кернеуі, бос жүріс тогы, бос жүріс пен қысқа тұйықталғыштары бар, ол кернеуге ажыратқышы жоқ, екі трансформатор орнатуға шешім қабылданды.
3.2 Қосалқы станцида трансформатордың түрін және санын тандау
Трансформаторлардың түрін, санын және қуатын таңдау ҚС-да орнатылған күштік трансформаторлар электр энергиясын бір кернеуден екінші түрлі кернеуге түрлендіруге арналған. Қосынды қуаттарды қосқанда үш бір фазалы трансформаторларды дайындауға немесе екі үш фазалы трансформатор қолдану рұқсат етілген.
Трансформаторларды таңдау олардың санын, түрі мен қуатын анықтаумен байланысты. Трансформаторлардың негізгі параметрлеріне олардың номиналды қуаты, кернеуі, тоғы, қысқа тұйықталу кернеуі, бос жүріс тоғы, бос жүріс және қысқа тұйықталу шығындары жатады. Трансформаторлардың түрі мен қуатын анықтауды техникалықэкономикалық есептеулердің негізінде жүргізу керек. Екі күштік трансформатор тандадым, түрі ТМТН - 6300110
Күштік трансформатордың паспорттық берілгені:
Sн = 6.3 МВА, UЖК = 115 кВ, UТ.К = 38,5 кВ Uк = 10,5co, Iб.ж = 0.8co
Uк ЖК - ОК = 10,5 %
ОК - КК = 17 %
ЖК - КК = 6 %
кВА
Бастапқы жұмыс жасауын тексереміз
7021 2*6300 = 0.56 0.93
Жүктемеге тексерейік
1.1 А
Sап = Sтр + 10 % Sтр Sап - апат кезеңінде трансформаторға берілетін максималдық қуат
Umin - кернеу төмендеген кездегі минималды кернеу, Umin= +- 11 %
Л.Д.Рожкова, В.С.Козулин Электрообарудование станций и
подстанций - 677 бет.
Табылған мәдерді тексере отырып, нұсқаулардың екеуі де электр энергиясын тұтынушыларды санаттарына сәйкесті қажетті қуатпен, талапқа сай сенімділікпен қамтамасыз ете алады деген қортындыға келемін.
4 Сым қимасын таңдау және кернеу шығынын тексеру
Атырау ҚС-на дейінгі 110кВ әуе желісінің сымының қимасын анықтайық:
А (4.1)
мм2 (4.2)
ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 110 кВ кернеудің мәні.
Sмах - толық қуаттың 6.3 МВА мәні.
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Бұл желіге АС-70 маркалы алюминий сымын ( болат
өзекшесімен) таңдалады.
4.1 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-70
0.345
0.429
265
0.11
Қарасуға дейінгі 35 кВ әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А
мм2
мұндағы: J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 35 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Бұл желіге АС-50 маркалы алюминий сымын (болат өзекшесімен) таңдалады.
4.2 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-50
0.355
0.603
210
0.025
Достыққа дейінгі 35 кВ әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А
мм2
мұндағы;
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 35 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А
Бұл желіге АС-50 маркалы алюминий сымын ( болат өзекшесімен) таңдалады.
4.3 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-50
0.355
0.603
210
0.025
Арықтасқа дейінгі 35 кВ әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі: А
мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 35 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Бұл желіге АС-50 маркалы алюминий сымын (болат өзекшесімен) таңдалады.
4.4 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-50
0.355
0.603
210
0.025
Басқаруға 10кв дейінгі әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А
мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 10 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Бұл желіге АС-35 маркалы алюминий сымын ( болат өзекшесімен)
таңдалады.
4.5 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-35
0.366
0.79
175
0.025
Кенесту 10 кв дейінгі әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 10 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А
Бұл дейінгі желіге АС-16 маркалы алюминий сымын таңдалады.
4.6 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-16
0.4
1.96
105
0.025
Шитүбекке дейінгі 10кв әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А
мм2
мұндағы: J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 10 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Бұл желіге АС-16 маркалы алюминий сымын (болат өзекшесімен) таңдалады.
4.7 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-16
0.4
1.96
105
0.025
Сары кемерге дейінгі10 кв әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі
А
мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 10 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Бұл желіге АС-16 маркалы алюминий сымын (болат өзекшесімен) таңдалады.
4.8 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-16
0.4
1.96
105
0.025
Қабыландыға дейінгі10 кв әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2)формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А
мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 10 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Чилекке дейінгі желіге АС-35 маркалы алюминий сымын (болат өзекшесімен) таңдалады.
4.9 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-35
0.366
0.79
175
0.025
Жақсымайға дейінгі 10 кв әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 10 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Станцияға дейінгі желіге АС-70 маркалы алюминий сымын (болат өзекшесімен) таңдалады.
4.10 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-70
0.345
0.429
265
0.11
Қайсарға дейінгі 10 кв әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А
мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 10 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
ҚАЙСАР-ға дейінгі желіге АС-95 маркалы алюминий сымын (болат өзекшесімен) таңдалады.
4.11 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-95
0.334
0.306
330
0.025
4.12 Кесте. Келіп және шығып жатқан желілердегі қолданылатын сымдар маркілері.
Жоғары кернеулі әуелі желісі, кВ
110
35
10
Құлсары
Қарасу
Достық
Арықтас
Басқару
Кенесту
Шитубек
Сары кемер
Қобыланды
Жақсымай
Қайсар
АС-70
АС-50
АС-50
АС-50
АС_35
АС-16
АС-16
АС-16
АС-35
АС-70
АС-95
Енді осы таңдалған сымдарды кернеу шығынына тексерейік. Желінің кернеу шығынын анықтау үшін келесі формуланы қолданамын.
ΔU = √3Iесеп ( R cosφ + X sinφ )
Бұл формуламен кернеу шығынын есептеу үшін желісінің соңындағы жүктеме тоғын білуіміз қажет, сондықтан берілген қуаттарының мәндерінің орнына комплексті түрдегі келесі формуланы қолдануға болады.
S = P - jQ
Ia = I cosφ =
Ir = I sinφ =
Мұндағы:
U- тораптағы кернеуі, кВ;
Ia - активті ток, кВ;
Ir - реактивті ток, кВ;
Осы көрсеткіштерді (4.3) формуласына қойып желідегі кернеу шығынын мына күйдегі формуламен анықтауға болады:
ΔU =
немесе ΔU = ;
Кернеу шығынын есептегенде кейбір қабылдағыштардың кернеулері белгісіз болады, сондықтан желі соңындағы дәл U кернеудің орнына желінің Uном номиналды кернеуін қабылдауға болады.
ΔU =
Мұндағы:
R = r0 l, X = x0 l болғандықтан жоғарыдағы формуланы мына түрде жазуға болады, Ом
Мұндағы:
r0, х0 - сымдардың меншікті кедергілері, Омкм;
L - әуе желісінің ұзындығы, км;
ΔU = ;
Осы өзгертілген формулалардан кернеу шығынын вольтпен алу үшін Р (активті қуат) шамасы ваттпен немесе киловаттпен есептеледі, ал Q (реактивті қуат) реактивті вольтампермен немесе реактивті киловольтампермен алынады, сонда кернеу вольтпен немесе киловольтпен беріледі. Кедергі Оммен есептелінеді. В.А.Боровиков ]
Атырау 110 кВ әуе желісіндегі кернеу шығыны анықталады:
Мұндағы:
Uном - әуе желісінің номиналдық кернеуі, кВ;
P - активтік қуаты, МВА;
Q - реактивті қуаты, МВар;
r0, х0 - сымдардың меншікті кедергілері, Омкм
L - әуе желісінің ұзындығы, км;
= 5 %
Q = Р ·cosφ;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - сол жердегі трансформатор қуатының
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 6.2*0,89=5.5
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Қарасу ауылы үшін 35 кВ әуе желісінің кернеу шығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамы
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0.9*0.89=0.8МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Достықауылы үшін 35 кВ әуе желісінің кернеушығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 1.25*0,89=1.11МВАР;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Арықтас ауылы үшін 35 кВ әуе желісінің кернеушығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0.89*0.89=0.79МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Басқару ауылы үшін 10 кВ әуе желісінің кернеу шығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0.25*0,89=0.22 МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
КЕНЕСТУ ауылы үшін 10 кВ әуе желісінің кернеу шығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0.058*0,89=0,051 МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Шитүбек үшін 10 кВ әуе желісінің кернеу шығыны анықталады; = 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы ші формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0.14*0,89=0.12 МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Сары кемер үшін 10 кВ әуе желісінің кернеу шығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВАР;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0,141*0,89=0.125 МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Қабыланды үшін 10 кВ әуе желісінің кернеу шығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0.35*0,89=0.3 МВар;
ΔU = ΔUдоп;
Жақсымай үшін 10 кВ әуе желісінің кернеу шығыны
анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын; Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0.9*0,89=0.8 МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
ҚАЙСАР үшін 10 кВ әуе желісінің кернеу шығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0,693*0,82=0,568 МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Таңдалған сым қимасының кернеу шығынын тексеру нәтижесінде еш қандай шығын болмайтына көз жеткіздік, сонымен тандалған сымның қималары ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді. Ереже орындалды. Есептелген мәндер төменде 4.2 - кестеде көрсетілген
4.2.1 - кесте. Желілерге таңдалған сымдар қимасы мен кернеу шығындары
Шығып жатқан желі
Сым
маркасы,
мм2
Қуат коэф.cosφ
Кернеу шығыны,
ΔU, %
1
Қарасу
АС-50
0,89
2.6
2
Мырза-Гора
АС-50
0,89
2.3
3
Арықтас
АС-50
0,89
0.65
4
Басқару
АС-35
0,89
4.4
5
КЕНЕСТУ
АС-16
0,89
1.3
6
Шитүбек
АС-16
0,89
2.4
7
Сары кемер
АС-16
0,89
1.6
8
Қабыланды
АС-35
0,89
1.5
9
Жақсымай
АС-70
0,89
4.3
10
ҚАЙСАР
АС-95
0,89
3.2
Әуе желісіне таңдалған алюминий сымдарды термиялық күштің әсеріне шыдамдылығын тексереміз:
tn - есептеп келтірілген Қ.Т. - дың уақыты 0,06 сек
с = 91 - термиялық коэффициент ( алюминий сымдар үшін) А*смм2.
Қ.Т - 10 нүктесіне сым қимасы 70 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т = 1,15 кА
70
Қ.Т - 11 нүктесіне сым қимасы 50 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т = 0.765 кА
50
Қ.Т - 12 нүктелеріне сым қимасы 50 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т = 1.2 кА
50
Қ.Т - 13 нүктесіне сым қимасы 50 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т = 3.1 кА
50
Қ.Т - 1 нүктесіне сым қимасы 35 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т =0,3 кА
35
Қ.Т - 2 нүктесіне сым қимасы 16 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т = 0.302 кА
16
Қ.Т - 3 нүктесіне сым қимасы 16 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т =0.43 кА
16
Қ.Т - 4 нүктесіне сым қимасы 16мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т =1.4 кА
16
Қ.Т - 5 нүктесіне сым қимасы 35 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т =1.7 кА
35
Қ.Т - 6 нүктесіне сым қимасы 70 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т =0,9 кА
70
Қ.Т - 7 нүктесіне сым қимасы 95 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т =3.4кА
95
5 Жүктемелер картограммасы
5.1 Жүктеме картограммасы туралы жалпы мағұлмат.
Электрмен жабдықтау сұлбасын таңдауда электр жүктемелерінің картограммасы көмекке келеді. Картограмма дегеніміз - электр энергисын қабылдауыштардың жүктемені таратудағы орташа қарқыны бейнеленген сұлба.
Жүктемелер картограммасы өзімен бірге жергілікті жер аймағының жоспарында орналасқан, соның ішінде ауданында, осы шеңберлермен шектелген, таңдалған масштабтағы электрмен қамту обьектілерінің есепті жүктемелеріне теңдігі беріледі. Әрбір электр энергиясының қабылдағыштарына обьектінің ортасымен тең келетін өз шеңбері тұрғызылады. Әрбір шеңбер жарықтандырғыш, күштік, төмен вольтты, жоғарғы вольтты жүктемелеріне сәйкес секторлармен бөлінуі мүмкін. Бұл жағдайда жүктемелер картограммасы тек жүктеме мәні ғана емес олардың структурасынан да хабар береді. Электрмен қамту обьектісінің жүктемелер орталығы электр энергиясын тұтынудың символикалық орталығы болып табылады. Жүктемелер картограммасы аумақ бойынша жүктемелерді таратуды көзбен елестетіп көруге мүмкіндік береді.
5.2 Қосалқы станцияның жүктік картограммасын есептеу
Құлсары1103510 ҚС-ы Атырау ҚС-ы арқылы әуе желісі арқылы қорек алады. Олардың желілері арнайы таңталған, яғни жан-жақты есептелген, сол есептеудің мәніне байланысты сымның қимасы АС-70 желісіне таңдалған. Сым механикалық беріктігіне сондай-ақ атмосферадағы зиянды заттардың бар екендігі ескеріліп шартпен таңдалған. Қосалқы станцияда электр энергиясын 110 кВ кернеуден 35 және 10 кВ кернеуге дейін түрлендіру жүзеге асырылады. Түрлендірілген электр энергиясын әуелі желілер арқылы аймақтарға таратады. Аймақтың берілетін қуаты пен қашықтықтары келесі 5.2 - кестеде көрсетілген.
Электр энергиясын қабылдағыштарының қуаты бойын берілгендері Құлсары аудандық қосалқы станциянан 2008 жылдың 5-ші мамыр
өлшеулер нәтижесінде алынған. Енді электрлік жүктемелердің шартты центрлерін анықтайық. Ол электрмен қамтамасыз ететін обьектінің ең оңтайлы орналасу орнын таңдауға қажет. Есептеу жүргізгенде электрлік жүктеме центрі берілген жүйе массасының ауырлық центрімен сәйкес келеді. Мұндай активті және реактивті жүктемелердің шартты центрінің координаттары келесі жалпы формуламен анықтауға болады:
(5.2.1)
(5.2.2)
5.2 Кесте Электр энергиясын қабылдағыштардың қуаты және оларға дейінгі ара қашықтығы.
Кернеуі, кВ
Қабылдағыш
Қуаты, МВА
Ара-қашықтығы, км
35
Қарасу
1.0
40
Мырза-Гора
1.6
25
Арықтас
1.0
10
35 кв барлығы
3
3.6
65
10
Басқару
0.25
23
КЕНЕСТУ
0.063
10
Шитүбек
0.16
16
Сары кемер
0.16
2
Қабыланды
0.4
4
Жақсымай
1.0
11
ҚАЙСАР
1.6
4
10 кв барлығы
7
3.633
70
Активті және реактивті электрлік жүктемелердің шартты центрін анықтаймыз:
Реактивті жүктеменің шартты ортасын есептеу осымен бірдей жүргізіледі. Онда реактивті жүктемелердің шартты ортасы Х0, және У0 - координаттар нүктесінде. Есептеуде көріп тұрғандай картограммадағы электрлік жүктемелер ортасы жөнінде генералды жоспардағы кейбір тұрақты нүкте ретінде айтуға болмайды. Шындығында электр жүктемелері ортасының таралу аймағы жөнінде электрмен қамту обьектісінің орналасуының ықтимал аймағы деп санауға болады. Яғни қосалқы станцияның орналасуы өзгергенін байқаймын, себебі бұл қосалқы станцияның орналасуы электр энергияның тұтынушыларының азайуына байланысты өзгертілді, дәл айтатын болсақ кезінде жұмыс істеп тұрған зауыттардың жұмыс жасамауына байланысты. Сонымен шартты центрін өзгертеміз.
Табылған белсенді жүктеме орталығы 4.2 суретте салынған, суреттен ‹‹Құлсары›› аудандық қосалқы станциясы қазіргі жағдайда, өзгергенін байқауға болады, бұрын салынған құрылысы салдарынан, тиімді жерде тұрмағанын көруге болады. Дегенмен электр энергиясының ысыраптары жөнінен қарасақ, станцияның тұрған жері электр жүктемелері орталығының таралу аймағына кіреді.
6 Қысқа тұйықталу тоғын есептеу
6.1 Қысқа тұйықталу тогы жалпы мағұылмат
Қысқа тұйықталу (қ.т) дегніміз-фазалардың өзара тұйықталуынан, ал оқшауланған нейтралда фазының жерге тұйықталуынан пайда болатын энелектр қондырғысының қалыпты жұмысының бұзылуы. Осынған қарап қосалқы станция жабдықтарын тандайды.
Қысқа тұйықталу кезінде фаза токтары өсіп, кернеу азаяды. Қ.Т орнына, ток жолының кедергісімен бірге ауыспалы кедергі жасайтын электр доғасы пайда болған Қ.Т ауыспалы кедергісіз металдық Қ.Т деп аталады.
Электрлік тізбектерді пайдаланған кезде бұл тізбектерде қысқаша тұйықталудың жиі пайда болуының әсерінен энергожүйесінің қалыпты жұмыс жасау режимі бұзылады. Қысқаша тұйықталу тоғының электро динамикалық және термиялық әсер етуші күштерінен өткізгіштер мен электр құрылғылардың істен шығып қосалқы станциядағы негізгі құрылғылардың бұзылуына әкеліп соқтыруы мүмкін. Берілген орнатуға жіберу үшін электр желісі мен электр құрылғыларының қалыпты жұмыс режимде токтар ағымы болады. Электр желісіндегі құрылғылармен сымдар оқшауламасының электр төзімділігі бұзылса, қысқа тұйықталудың апаттық режимі кенеттен қарсы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1 Обьектінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.1 Сыртқы электрмен қамту сүлбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.2 Жобалауға арналған мәлеметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2 Электрлік жүктемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.1 Тәуліктік электрлік жүктемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2 Жылдық электрлік жүктемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
3 Күштік трансформаторларды таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 14
3.1 Жалпы мағұлмат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
3.2 Қосалқы станцида трансформатордың түрін және санын тандау ... ... ... ..14
4 Сым қимасын таңдау және кернеу шығынын тексеру ... ... ... ... ... ... ... ... .15
5 Жүктемелер картограммасы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
5.1 Жүктеме картограммасы туралы жалпы мағұлмат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
5.2 Қосалқы станцияның жүктік картограммасын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ..27
6 Қысқа тұйықталу тогын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
6.1 Қысқа тұйықталу тогы жалпы мағұылмат ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..30
7 Электр қондырғыларды тандау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
7.1 Шиналарды тандау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
7.2 Оқшаулағыш тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...40
7.3 Жоғары вольтты ажыратқыштарды тандау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .41
7.4 Разрядник тандау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45
7.5 Загарадиталеь тандау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45
7.6 Өлшеу трансформатор тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..46
8 Релейлі қорғаныс және автоматика ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..50
8.1 Релейлік қорғаныс және автоматика туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
8.2 Газдық қорғаныс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
9 Өздік қажетті трансформаторлар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 71
10 Еңбекті қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7 2
10.1Найзағайдан қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..74
11 Техникалық экономикалық болім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...76
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .78
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 79
Кіріспе
Электр энергия қолайлы әрі, арзан энергия түріне жатады. Электр энергиясының кең таралуына оның оңай өндірілуі, түрлендірілуі және өте алыс қашықтықтарға жеңіл берілетіні әсер етті. Электр энергиясын жеткізу жүйесінде, электр энергиясын түрлендіруге және таратуға арналған электр қосалқы станцияларының маңызы зор. Сондықтан білікті маман даярлауда электр қосалқы станцияларының жұмысына мән берілуі ең маңызды кезең.
Қосалқы станцияларды жобалаған кезде типтік шешімдерді, сұлбаларды және элементтерді пайдалана отырып, қосалқы станция жабдықтарын бірінғайлауға әкеледі, де соның нәтижесінде оның күтімі мен жобалау құны арзандайды. Алайда қосалқы станцины жобалау кезінде оның орнатылатын орны, тағы да басқа көптеген шарттар қатерге алынады.
Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының дамуы энергия тұтынуымен тығыз байланысты. Электр энергиясының тұтынушыларын электр энергиясымен қамтуда ең негізгі қорек көзі энергожүйелері, оған қоса энергия көздері бар өндірістік кәсіпорындар болып қалуда.
Қазақстанның барлық тепе-теңдігі бойынша өндірістің меншікті салмағы шамамен 70% құрайды, осыған байланысты өндірістік кәсіпорнын электрмен жабдықтау үлкен көз қараспен қарайды. Сондықтан электр күшін қабылдайтын құралдардың басты сұранысын қанағаттандыру үшін, еліміз бойынша энергия жүйесінен алынатын барлық электр энергиясын таратуға және тұтынуға арналған жүйелер мынадай жағдаймен құралады.
Электрлік жүйесінің өзінен басталатын біріккен электр станциялар, электрлік және жылулық желісімен бірігіп істелетін өнеркәсіп электр энергиясымен жіберу және тарату. Елдердің бірдей энергия жүйесіне үлкен сұранысына, өнеркәсіптің даму жағдайымен өндірістік кәсіпорынның электр жабдықтау әдістеріне жаңалық ендіруге, үлкен масштабтар бойынша диспетчерлі істелетін өнеркәсіпті енгізуге, электр энергиясын үнемдеуге пайдалы жұмыстар жүргізілуі ескеріледі. Электр энергиясын үнемдеудің жетілуімен электр энергиясын тарату жүйесінің мүлтіксіз күрделі іс-шешімі, КРУ құрылуының рационалды орындалуы, трансформатор қосалқы станциясының сонымен қатар күрделі электр жабдықтау жүйесінің оптимизациясы жүргізіледі.
Электр энергиясының сапасына қойылатын талаптар және оның сапасын қамтамасыздандыру. Рациональды кернеудің таңдалуы, кабелмен сым қимасының оптимальды түсінігі, трансформатор қосалқы станциясының қуаты мен саны, оларды қорғау жүйесінің реактивті қуат компенсациясының желіде орналасу түрлері, үнемдеуге сондай факторлар әсер етеді. Қоршаған ортаны және қауіпсіздік техниканы қорғауға, электр жабдықтау жүйесінің элементтерін күтуге және күрделі құрылыстарына құнның төмендеуін қамтамасыз ету сұранысының таралуына, сонымен қатар өндірістік кәсіпорынның электр жабдықтау сапалығына ерекше көңіл бөлінеді.
- Электр энергиясын пайдалану деңгейі қазіргі заманғы өндірістік кәсіпорын сипаттамасы, меншікті тығыздық шығынымен және электр энергиясының меншікті шығынның өсуі, технологиялық процесстерде пайдаланатын және өнеркәсіп қуаттылығының 0,65 кВ*Ам2 дейін көтеріліп жетуі осыларға байланысты. Электрболатбалқыту цехының меншікті тығыздық жүктемесі 3-4 кВ*Ам2 құрайды.
- Электр жабдықтау жүйесін құрудағы көптеген факторларды міндетті түрде ескеру керек. Бөлек элементтердің сенімді қоректену категориясы, пайдаланатын қуаты, пайдаланатын жүктеме графигі, мысалы электр пеші; жүктеме мінезі, тез айнымалы жүктеме соғуының болуы; электр жүктемесінің генпланда орналасуы; қосалқы станция қуаты мен саны және басқа да электр энергияны пайдалану пунктері; пайдаланатын кернеуі: орналасу, қуат, кернеу және басқа да орналасқан нәр беруші параметрлер: энергетикалық жүйенің сұранысы, бірегей қоректену есебі, басқаша пайдаланатындар: апаттық және апаттық жағдайдан кейінгі режимдердің сұранысы, қоршаған ортаның шамасы және т.б.
Қосалқы станцияны элетрмен жабдықтау, жобалау тәсілдері берілген жобаның тақырыбы болып табылады. Өнеркәсіптік электрониканың іске асыру қажеттілігін ғылыми - техникалық процестің жылдамдатылуын айтады.Қазіргі заманда өндірістік кәсіпорынның электр жабдықтау жүйесінде жарықтандырудың, технологиялық процестің, автоматтандырудың сенімді пайда болуы, сондай-ақ жобалау кезінде сенімділік жағына көп көңіл бөлінуі, электромагнитті бірігу мен электрэнергияны сапалы қамтамасыз етуі, оперативті автоматтандыру мен релейлік қорғаудың селективтілігі дамуға тез әсер етеді.
Басты есептері, электр жабдықтау жүйесін жобалау кезінде дұрыс жолмен шығарылатын кернеуді таңдау жүйесінің оптимизация параметрлерімен қорытындыланады. Электр жүктемесін анықтау, электр жабдықтау тұрақтылығы, сұраныстың артуы, трансформаторлардың қуаты мен санын рациональды таңдауы, өндірістегі желіс жинағы, кернеуді сәйкестеу әдісі, жүктемені симметриялау әдісі, электр жабдықтау сұлбасын желіде дұрыс жолмен тұрғызу кезінде жоғарғы гормониялық ойластырудың алынуы, оптимальді деңгейдің сенімді сәйкестігі, комплекттілердің құралдары мен қысқа тұықталу тоғын есептеуі жобада көрсетілген. Релейлік қорғау сұрақтары БТҚС - ны жерлендіру сәйкес бөлімдерде қаралған.Қосалқы станцияны жобалау кезінде электр құрылғыларының құралымының ережелері (ПУЭ), стандарттық нормалары және ережелері (СНиП), техникалық қауіпсіздік ережелері (ПТБ) және тағы басқалар нормативті-техникалық құжаттар міндетті емес болуы керек.
Қосалқы станцияны жобалау кезінде максималды үлестіру құрылғыларын жаңа құралдармен жинақтау түрін пайдалану. Есепті шығарғанда жобаның тапсырмасына сәйкес міндетті түрде қосалқы станцияны басты параметрлерінің есептелуін жүргізу. Қосалқы станцияның басты параметрлерінің есептелуін өзіне тізбектей қосылуы керек: келетін электр жүйесін есептеу. Есептеу бойынша бірігіп жиналу таңдауын жүргізуі керек және осыған қысқа тұйықталу тоғының есептеуімен толық техникалық есептелуін жүргізу керек. Берілгеннен шыққан құрамы, қосалқы станцияның басты электр құрылғылар таңдауының жүргізілуі керек, күштік трансформатор мен әуе желісінен кететін релейлік қорғауларының есептеулері.
Қосалқы станцияның эффектілі жұмысы мен жобалауда берілген есептерінен келетін болсақ сұрақты шешу керек, диспекчерлі басқару жүйесін таңдау, сондықтан арнайы күрделі іс шешімінің басты бөлігіне осы проблемаларды шешуге көңіл бөлген. Қосалқы станция қиын обьект болып табылады, басты спецификалық ерекшелігі авариялық мінездеменің бұзылуы болып табылады. Сондықтан сенімді және функционированя жүйесін экономдауы тек қана автомат басқармасында мүмкін. Осы мақсатқа көлемді автомат құрылысы пайдаланады, осылардардан бірінші степьті түсінігін автоматика және релейлік қорғау құралымы көрсетеді.
Электр жабдықтау жүйесін автоматты басқаруды жан-жақты және нормалы режимдерді экономдап қамтамасыз ету қазіргі уақытта осылардың жұмысын автоамтизацияланған жүйе басқармасы қолданылып ЭВМ негізінде құрылған.
Қазіргі уақытта құралып және телемеханика құрылымында қолданып табылды микропроцессорлы техника негізінде, телемеханикалық жүйесімен солардың яғни функцияны кеңінен пайдалану.
Элетрмен жабдықтаудың міндеті мен мақсаты:
"Құлсары" 110 3510 кВ қосалқы станцияны жобалау, тұтынушыларды электр энергиясымен жабдықтау дипломдық жобаның мақсаты, қосалқы станцияның құрылғыларын таңдау, қосалқы станцияны жобалауында технико-экономикалық көрсеткіштерімен дәлелдеу, зерттеу және еңбекті қорғау сұрақтарын шешуге болады.
Жобалау көздері:
Құжаттардың мөлшері мен диплом алдындағы машықтанудың нәтижелері, дипломдық жобаның негізгі көздері болып табылады.
1 Обьектінің сипаттамасы
Қорек көздерінің сипаттамасы. Кернеуі 110 кВ "Атырау" қосалқы станциясынан қорек алады. Электр энергия сапасының сұранысы МЕСТ 13.109-81 бойынша сәйкес келуі керек.
‹‹ Құлсары ›› аудандық электр тораптары 1974 жылы салынған, сол жылдан бастап жұмыс істеуде. Ол ауылдын шетінде орналасқан. Олар бірнеше топтарға бөлінген;
- тексерушілер;
- бекет жөндеушілер;
- іс-әрекет үйлестіруші тобы;
- бөлімшілер.
Аудандық электр тораптары өте жақсы ұйымдастырылған, барлығы 48 адам жұмыс істесе, ал Құлсары ауылы бойынша 21 адам жұмыстанған.
Мұндағы қызметкерлер өте шебер, кәсіби жетілген, біліктілігі мол мамандар. Осы жылы облыс бойынша ұйымдастырылған жарыста жүлделі орын алған.
Құлсары қосалқы станциясы іске қосылғаннан бері ондағы электржабдықтарына деген талап өзгеріп отырады: олар біраз жаңартылады, қосалқы станция тұтынушыларының жүктемелері де өзгеріп отырады. Тексеру талдаулары, трансформатордың белгіленген қуатының қосалқы станцидан қоректенетін тұтынушылардың қуатына сай келуін анықтау үшін, сонымен қатар орнатылған жабдықтың осы кезең талабына сәйкестігін тексеру үшін жасалады. Есептеу кезінде есептік жүктемелер және трансформатордың қуаты мен саны анықталады, тарату тораптары есептеледі, қосалқы станцияның тарату қондырғыларының электр аппараттары мен тоқ жеткізуші бөлшектері және сұлбалар таңдалады. Сондай-ақ электрмен қамтудың қолданыстағы сұлбасының, қосалқы станция жабдықтарының тиімділігі тексеріледі. Осы мақсатта қысқа тұйықталудың қуаты мен токтарын есептеу жүргізіледі.
Аталған жұмыста қосалқы станция жабдықтарының жұмыс сенімділігі және сонымен байланысты тұтынушыларды электр энегиясымен үздіксіз қамтамасыз ету мүмкішілігі қарастырылады. Электр энергиясымен жабдықтау жүйесін тиімді шешу үшін, сан түрлі нұсқаларға техникалық-экономикалық салыстыру жасалып, соның ішіндегі ең пайдалысы таңдалады (сенімділігі бірдей нұсқалар салыстырылады).
Аталған жұмыстың мақсаты электрмен жабдықтау сұлбалары мен ‹‹Құлсары›› қосалқы станция жабдықтарын осы кезең талптарына сәйкестігін кешенді тексеру және оның қызыметінің сенімділігін бағалау болып табылады.
1.1 Сыртқы электрмен қамту сұлбасы
1103510 кв шиналардағы жүктемелердің тәуліктік графикте, 1103510 кВ қосалқы станциясы Құлсары аудан тұтынушыларын электр энергиясымен қамту және көптеген кішігірім ауылдарға тарату. Құлсары аудандық ҚС - сы 1- ші категориялы сенімді тұтынушы болып табылады.
Құлсары 1103510 кВ қосалқы станциясы Атырау 110 кВ желісінен қорек алады. Жоғарыда көрсетілген Атырау ӘЖ желісінің ұзындығы 105 км, АС-70 маркалы алюминий (болатөзекшесі) сымы бар темірбетонды тіректермен тұрғызылған.
1.2 Жобалауға басты берілгендер
Құлсары 110 35 10 кв аудандық төмендеткіш қосалқы стансиясын жобалауға бастапқы берілгендер.
Климаттық жағдайлар:
Қоршаған ортаның атмосферасының ластануы - 2-категория.
Қоршаған ортаның есепті температурасы:
минималды - 40 0С
максималды + 40 0С
орташажылдық + 5 0С
Көкмұздық кезіндегі температура + 4 0С;
Желдің жылдамдығы - 40 мсек;
Ағындық ( напор) жылдамдық - 64 кгм2
Қар шамылғысының қалыңдығы - 22 см
Жер қабаты ( суглинка) - ρ = 600 Ом·м
Жер қабатының тұздану түрі - сульфатты
Тұздану пайызы - 20-,5: 3,2 %
Жер асты суларының деңгейі - 3,2:4,4 м
Жер асты суларының тасығыштығы - тасымайды
Жылдағы көкмұздық күндердің саны - 10-15 күн
Жылдағы жазғы күндер саны - 210 күн
Жылдағы қысқы күндер саны - 155 күн
Жылдағы найзағайлы күндердің орташа ұзақтығы - 38 сағат
Қосалқы станция орнатылатын жерді жобалау кезінде және ашық тарату құрылғыларыны (АТҚ) үшін жабық таңдау кезінде климаттық, атмосфералық жағдай, міндетті түрде, қатерге алыну керек.
2 Электр жүктемелерін есептеу
2.1 Тәуліктік электр жүктемелер
Жүктемелердің есептелу мақсаты электр энергиясымен қамту көзімен энергожүйелердің құрылғыларының қажетті қуатты таратуды қамтамасыз ету үшін есептелінеді. Күштік электр тораптарын жобалағанда электр жүктемелердің дұрыс анықталуы ең маңызды болып саналады, себебі капиталдық шығындар, өткізгіш материал шығыны, электр энергиясының шығын көрсеткіштері және пайдалануға кететін шығындардың барлығы бұған тығыз байланысты.
05.03.11 ж. берілгендер бойынша энергетикалық жүктемелердің берілгендері:
- 35 кВ ӘЖ - Қарасу - 1022 кВА
- 35 кВ ӘЖ - Достық - 1348 кВА
- 35 кв ӘЖ - Арықтас - 966 кВА
Барлығы шығатын ӘЖ бойынша - 3336 кВА
- 10 кВ ӘЖ - Басқару - 224 кВА
- 10 кВ ӘЖ - Кеңесту - 62 кВА
- 10 кВ ӘЖ - Шитүбек - 157 кВА
- 10 кВ ӘЖ - Сары кемер - 158 кВА
- 10 кВ ӘЖ - Қобыланды - 382 кВА
- 10 кв ӘЖ - Жақсымай - 1011 кВА
- 10 кв ӘЖ - Қайсар - 1517 кВА
Барлығы шығатын ӘЖ бойынша - 3511 кВА
2.1.1 Кесте Тәулік жүктемелер
Уакыт
Шығып жатқан желілер, кВ
Жалппы жүктеме
35
10
Қарасу
Достық
Арықтас
Басқару
Кенесту
Шитубек
Сары кемер
Қобыланды
Жақсымай
Қайсар
00
650
1000
800
200
50
120
130
300
800
1100
5150
02
320
440
320
53
20
41
44
210
360
620
2428
04
300
365
250
49
16
35
36
160
280
600
2091
06
360
480
340
60
23
47
49
240
390
610
2599
08
650
750
620
125
35
95
85
270
630
740
4000
10
620
660
590
120
31
90
90
260
600
630
3691
12
710
750
655
200
50
115
130
270
720
840
4440
14
630
710
590
130
50
95
115
215
650
800
3985
16
590
760
710
160
53
120
116
280
710
1100
4599
18
720
1150
800
200
55
130
120
300
860
1250
5585
20
930
1250
890
250
58
140
141
340
900
1350
6249
22
810
1200
850
230
51
130
131
320
860
1300
5882
Қысқы кездегі жүктеме
Уақыты
Шығып жатқан желілер, кВ
Жалппы жүктеме
35
10
Қарасу
Достық
Арықтас
Басқару
Кенесту
Шитубек
Сары кемер
Қобыланды
Жақсымай
Қайсар
00
610
420
600
150
40
90
115
250
600
700
3845
02
310
360
300
51
18
40
41
190
320
600
2290
04
290
460
240
46
11
31
32
110
260
590
1970
06
350
730
340
59
22
46
46
230
380
600
2533
08
620
610
610
120
31
90
80
260
620
710
3871
10
590
740
570
100
29
110
86
250
590
610
3520
12
690
700
650
190
49
90
125
260
710
810
4334
14
600
530
590
120
31
46
100
200
610
760
3816
16
420
620
410
86
31
70
89
190
430
500
2732
18
560
950
590
97
49
110
110
260
520
650
3508
20
720
1200
750
170
55
131
125
290
760
1100
5024
22
910
690
860
200
40
90
132
310
890
1300
5988
Жазғы кездегі жүктеме
(2.1.1)
(2.1.2)
Жазғы және қысқы күндердегі екі сағат сайын алынған жүктеме
мәнінің қосындысы жазғы қысқы күндердің қосындысына тең. Ол (1.1) және (1.2) өрнекте көрсеткен.
Wжаз=(3845+2290+1970+2533+3871+3520 +4334+3816+2732+3508+5024+
5988)*2=86862кВт*сағ Wқыс=(5150+2428+2091+2599+4000+3691 +4440+3985+4599+5585+6249+
5882)*2=101398 кВт*сағ
Wжыл=Wжаз+Wқыс (2.1.3)
Жазғы және қысқы күндердің электр энергиясының
қосындысын жылдық электр энергиясын есептедім.
Wжыл =86862+101398 = 188260кВт*сағ
2.2 Жылдық электр жүктемелер
Жылдық орташа жүктемені анықтаймын. Ол үшін жылдық электр энергиясын бір жылдағы күнге бөліп таптым. (2.2.1) өрнекте көрсетілген.
Рор = Wқыс 24 (2.2.1)
Рор = 101398 24 = 4225кВт
Сұраныс коэффициентін таптым, ол үшін жылдық орташа жүктемені бір күндегі максималдық жүктеме мәніне бөлдім.
(2.2.2)
Ксұр =4225 6249 = 0.68
Мұндағы : Рмак - Орташа жүктеме мәнін жоғарыда (2.1.1) кестеден алдым.Ал максималдық жүктеме мәніне (2.2.1) өрнекте есептелген мәні. Жылдық график бойынша максималдық жүктемені пайдалану ұзақтығы:
Тmax = Ксұр * tжыл = 0.68* 8760 = 5957 сағ
Мұндағы : Ксұр - сұраныс коэффициент мәні. tжыл - бір жылдағы күн саны.
Есептеу жүктемесін анықтау
Максимум жиілігінде қуат коэффициетті құрайды
cos = 0,89, tg = 0,51
Максималды реактивті қуаты анықтаймын
Qмак = Рмак* tg (2.2.3)
Qмак = 6249*0,51 = 3187 кВАр
Мұндағы :
Рмак - орташа жүктеме мәнін жоғарыда (1.2) кестеден алдым.
Толық есептеу қуаты
Sмак = √ Р2мак + Q2мак = √ 62492 +31872 = 7021 кВА
3 Күштік трансформатор таңдаймыз
3.1 Жалпы мағұлмат
Трансформаторлар қосалқы станцияның негзгі жабдығы, сондықтан электр энергиясын тұтынушыларды электрмен ұтымды жабдықтау үшін, олардың түрін, қуатын, санын дұрыстехникалық, экономикалық негіздермен тандау керек.
Трансформаторларды тандау олардың санын, түрін, номиналдық қуатын анықтауға негізделеді. Трансформатордың негізгі көрсеткіштеріне: номиналдық қуат, кернеу, ток, қысқа тұйықталу ысыраптары жатады.
Құлсары аудандық қосалқы станциясында қазіргі уақытта қуаттылығы бірдей, жай, сенімді, экономикалық сұлба бойынша, жоғары кернеуі, бос жүріс тогы, бос жүріс пен қысқа тұйықталғыштары бар, ол кернеуге ажыратқышы жоқ, екі трансформатор орнатуға шешім қабылданды.
3.2 Қосалқы станцида трансформатордың түрін және санын тандау
Трансформаторлардың түрін, санын және қуатын таңдау ҚС-да орнатылған күштік трансформаторлар электр энергиясын бір кернеуден екінші түрлі кернеуге түрлендіруге арналған. Қосынды қуаттарды қосқанда үш бір фазалы трансформаторларды дайындауға немесе екі үш фазалы трансформатор қолдану рұқсат етілген.
Трансформаторларды таңдау олардың санын, түрі мен қуатын анықтаумен байланысты. Трансформаторлардың негізгі параметрлеріне олардың номиналды қуаты, кернеуі, тоғы, қысқа тұйықталу кернеуі, бос жүріс тоғы, бос жүріс және қысқа тұйықталу шығындары жатады. Трансформаторлардың түрі мен қуатын анықтауды техникалықэкономикалық есептеулердің негізінде жүргізу керек. Екі күштік трансформатор тандадым, түрі ТМТН - 6300110
Күштік трансформатордың паспорттық берілгені:
Sн = 6.3 МВА, UЖК = 115 кВ, UТ.К = 38,5 кВ Uк = 10,5co, Iб.ж = 0.8co
Uк ЖК - ОК = 10,5 %
ОК - КК = 17 %
ЖК - КК = 6 %
кВА
Бастапқы жұмыс жасауын тексереміз
7021 2*6300 = 0.56 0.93
Жүктемеге тексерейік
1.1 А
Sап = Sтр + 10 % Sтр Sап - апат кезеңінде трансформаторға берілетін максималдық қуат
Umin - кернеу төмендеген кездегі минималды кернеу, Umin= +- 11 %
Л.Д.Рожкова, В.С.Козулин Электрообарудование станций и
подстанций - 677 бет.
Табылған мәдерді тексере отырып, нұсқаулардың екеуі де электр энергиясын тұтынушыларды санаттарына сәйкесті қажетті қуатпен, талапқа сай сенімділікпен қамтамасыз ете алады деген қортындыға келемін.
4 Сым қимасын таңдау және кернеу шығынын тексеру
Атырау ҚС-на дейінгі 110кВ әуе желісінің сымының қимасын анықтайық:
А (4.1)
мм2 (4.2)
ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 110 кВ кернеудің мәні.
Sмах - толық қуаттың 6.3 МВА мәні.
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Бұл желіге АС-70 маркалы алюминий сымын ( болат
өзекшесімен) таңдалады.
4.1 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-70
0.345
0.429
265
0.11
Қарасуға дейінгі 35 кВ әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А
мм2
мұндағы: J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 35 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Бұл желіге АС-50 маркалы алюминий сымын (болат өзекшесімен) таңдалады.
4.2 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-50
0.355
0.603
210
0.025
Достыққа дейінгі 35 кВ әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А
мм2
мұндағы;
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 35 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А
Бұл желіге АС-50 маркалы алюминий сымын ( болат өзекшесімен) таңдалады.
4.3 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-50
0.355
0.603
210
0.025
Арықтасқа дейінгі 35 кВ әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі: А
мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 35 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Бұл желіге АС-50 маркалы алюминий сымын (болат өзекшесімен) таңдалады.
4.4 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-50
0.355
0.603
210
0.025
Басқаруға 10кв дейінгі әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А
мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 10 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Бұл желіге АС-35 маркалы алюминий сымын ( болат өзекшесімен)
таңдалады.
4.5 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-35
0.366
0.79
175
0.025
Кенесту 10 кв дейінгі әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 10 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А
Бұл дейінгі желіге АС-16 маркалы алюминий сымын таңдалады.
4.6 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-16
0.4
1.96
105
0.025
Шитүбекке дейінгі 10кв әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А
мм2
мұндағы: J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 10 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Бұл желіге АС-16 маркалы алюминий сымын (болат өзекшесімен) таңдалады.
4.7 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-16
0.4
1.96
105
0.025
Сары кемерге дейінгі10 кв әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі
А
мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 10 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Бұл желіге АС-16 маркалы алюминий сымын (болат өзекшесімен) таңдалады.
4.8 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-16
0.4
1.96
105
0.025
Қабыландыға дейінгі10 кв әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2)формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А
мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 10 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Чилекке дейінгі желіге АС-35 маркалы алюминий сымын (болат өзекшесімен) таңдалады.
4.9 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-35
0.366
0.79
175
0.025
Жақсымайға дейінгі 10 кв әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 10 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
Станцияға дейінгі желіге АС-70 маркалы алюминий сымын (болат өзекшесімен) таңдалады.
4.10 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-70
0.345
0.429
265
0.11
Қайсарға дейінгі 10 кв әуе желісінің сым қимасы анықталады, ол үшін жоғарыда көрсетілген (4.1) (4.2) формуланы қолданамып, былай есептеледі:
А
мм2
мұндағы:
J - сымның экономикалық тығыздығы ( әуе желілерге 1,1)
U - бұл 10 кВ кернеудің мәні.
S - кестедегі ен үлкен жүктеме
Iесеп - сол жердегі әуе желісінің максималдық есеп тогы, А.
ҚАЙСАР-ға дейінгі желіге АС-95 маркалы алюминий сымын (болат өзекшесімен) таңдалады.
4.11 Кесте Желі маркасы
Маркасы
Х0
R0
Iдоп А
Ic
АС-95
0.334
0.306
330
0.025
4.12 Кесте. Келіп және шығып жатқан желілердегі қолданылатын сымдар маркілері.
Жоғары кернеулі әуелі желісі, кВ
110
35
10
Құлсары
Қарасу
Достық
Арықтас
Басқару
Кенесту
Шитубек
Сары кемер
Қобыланды
Жақсымай
Қайсар
АС-70
АС-50
АС-50
АС-50
АС_35
АС-16
АС-16
АС-16
АС-35
АС-70
АС-95
Енді осы таңдалған сымдарды кернеу шығынына тексерейік. Желінің кернеу шығынын анықтау үшін келесі формуланы қолданамын.
ΔU = √3Iесеп ( R cosφ + X sinφ )
Бұл формуламен кернеу шығынын есептеу үшін желісінің соңындағы жүктеме тоғын білуіміз қажет, сондықтан берілген қуаттарының мәндерінің орнына комплексті түрдегі келесі формуланы қолдануға болады.
S = P - jQ
Ia = I cosφ =
Ir = I sinφ =
Мұндағы:
U- тораптағы кернеуі, кВ;
Ia - активті ток, кВ;
Ir - реактивті ток, кВ;
Осы көрсеткіштерді (4.3) формуласына қойып желідегі кернеу шығынын мына күйдегі формуламен анықтауға болады:
ΔU =
немесе ΔU = ;
Кернеу шығынын есептегенде кейбір қабылдағыштардың кернеулері белгісіз болады, сондықтан желі соңындағы дәл U кернеудің орнына желінің Uном номиналды кернеуін қабылдауға болады.
ΔU =
Мұндағы:
R = r0 l, X = x0 l болғандықтан жоғарыдағы формуланы мына түрде жазуға болады, Ом
Мұндағы:
r0, х0 - сымдардың меншікті кедергілері, Омкм;
L - әуе желісінің ұзындығы, км;
ΔU = ;
Осы өзгертілген формулалардан кернеу шығынын вольтпен алу үшін Р (активті қуат) шамасы ваттпен немесе киловаттпен есептеледі, ал Q (реактивті қуат) реактивті вольтампермен немесе реактивті киловольтампермен алынады, сонда кернеу вольтпен немесе киловольтпен беріледі. Кедергі Оммен есептелінеді. В.А.Боровиков ]
Атырау 110 кВ әуе желісіндегі кернеу шығыны анықталады:
Мұндағы:
Uном - әуе желісінің номиналдық кернеуі, кВ;
P - активтік қуаты, МВА;
Q - реактивті қуаты, МВар;
r0, х0 - сымдардың меншікті кедергілері, Омкм
L - әуе желісінің ұзындығы, км;
= 5 %
Q = Р ·cosφ;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - сол жердегі трансформатор қуатының
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 6.2*0,89=5.5
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Қарасу ауылы үшін 35 кВ әуе желісінің кернеу шығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамы
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0.9*0.89=0.8МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Достықауылы үшін 35 кВ әуе желісінің кернеушығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 1.25*0,89=1.11МВАР;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Арықтас ауылы үшін 35 кВ әуе желісінің кернеушығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0.89*0.89=0.79МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Басқару ауылы үшін 10 кВ әуе желісінің кернеу шығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0.25*0,89=0.22 МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
КЕНЕСТУ ауылы үшін 10 кВ әуе желісінің кернеу шығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0.058*0,89=0,051 МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Шитүбек үшін 10 кВ әуе желісінің кернеу шығыны анықталады; = 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы ші формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0.14*0,89=0.12 МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Сары кемер үшін 10 кВ әуе желісінің кернеу шығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВАР;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0,141*0,89=0.125 МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Қабыланды үшін 10 кВ әуе желісінің кернеу шығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0.35*0,89=0.3 МВар;
ΔU = ΔUдоп;
Жақсымай үшін 10 кВ әуе желісінің кернеу шығыны
анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын; Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0.9*0,89=0.8 МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
ҚАЙСАР үшін 10 кВ әуе желісінің кернеу шығыны анықталады;
= 5 %
Q = Р ·cosφ, жоғарыдағы формуланы қолданамын;
Мұндағы:
Q - реактивті қуат, МВар;
Р - кестедегі қуат
cosφ - қуат коэффициеті;
Q = 0,693*0,82=0,568 МВар;
ΔU = ΔUдоп;
ΔUдоп = 5 % сондықтан ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді.
Таңдалған сым қимасының кернеу шығынын тексеру нәтижесінде еш қандай шығын болмайтына көз жеткіздік, сонымен тандалған сымның қималары ЭҚЕ (электрлік құрылғының ережесі бойынша) (ПУЭ) сәйкес келеді. Ереже орындалды. Есептелген мәндер төменде 4.2 - кестеде көрсетілген
4.2.1 - кесте. Желілерге таңдалған сымдар қимасы мен кернеу шығындары
Шығып жатқан желі
Сым
маркасы,
мм2
Қуат коэф.cosφ
Кернеу шығыны,
ΔU, %
1
Қарасу
АС-50
0,89
2.6
2
Мырза-Гора
АС-50
0,89
2.3
3
Арықтас
АС-50
0,89
0.65
4
Басқару
АС-35
0,89
4.4
5
КЕНЕСТУ
АС-16
0,89
1.3
6
Шитүбек
АС-16
0,89
2.4
7
Сары кемер
АС-16
0,89
1.6
8
Қабыланды
АС-35
0,89
1.5
9
Жақсымай
АС-70
0,89
4.3
10
ҚАЙСАР
АС-95
0,89
3.2
Әуе желісіне таңдалған алюминий сымдарды термиялық күштің әсеріне шыдамдылығын тексереміз:
tn - есептеп келтірілген Қ.Т. - дың уақыты 0,06 сек
с = 91 - термиялық коэффициент ( алюминий сымдар үшін) А*смм2.
Қ.Т - 10 нүктесіне сым қимасы 70 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т = 1,15 кА
70
Қ.Т - 11 нүктесіне сым қимасы 50 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т = 0.765 кА
50
Қ.Т - 12 нүктелеріне сым қимасы 50 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т = 1.2 кА
50
Қ.Т - 13 нүктесіне сым қимасы 50 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т = 3.1 кА
50
Қ.Т - 1 нүктесіне сым қимасы 35 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т =0,3 кА
35
Қ.Т - 2 нүктесіне сым қимасы 16 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т = 0.302 кА
16
Қ.Т - 3 нүктесіне сым қимасы 16 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т =0.43 кА
16
Қ.Т - 4 нүктесіне сым қимасы 16мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т =1.4 кА
16
Қ.Т - 5 нүктесіне сым қимасы 35 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т =1.7 кА
35
Қ.Т - 6 нүктесіне сым қимасы 70 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т =0,9 кА
70
Қ.Т - 7 нүктесіне сым қимасы 95 мм2 болғанда қысқаша тұйықталу тоғының ең үлкен мәні I (3)қ.т =3.4кА
95
5 Жүктемелер картограммасы
5.1 Жүктеме картограммасы туралы жалпы мағұлмат.
Электрмен жабдықтау сұлбасын таңдауда электр жүктемелерінің картограммасы көмекке келеді. Картограмма дегеніміз - электр энергисын қабылдауыштардың жүктемені таратудағы орташа қарқыны бейнеленген сұлба.
Жүктемелер картограммасы өзімен бірге жергілікті жер аймағының жоспарында орналасқан, соның ішінде ауданында, осы шеңберлермен шектелген, таңдалған масштабтағы электрмен қамту обьектілерінің есепті жүктемелеріне теңдігі беріледі. Әрбір электр энергиясының қабылдағыштарына обьектінің ортасымен тең келетін өз шеңбері тұрғызылады. Әрбір шеңбер жарықтандырғыш, күштік, төмен вольтты, жоғарғы вольтты жүктемелеріне сәйкес секторлармен бөлінуі мүмкін. Бұл жағдайда жүктемелер картограммасы тек жүктеме мәні ғана емес олардың структурасынан да хабар береді. Электрмен қамту обьектісінің жүктемелер орталығы электр энергиясын тұтынудың символикалық орталығы болып табылады. Жүктемелер картограммасы аумақ бойынша жүктемелерді таратуды көзбен елестетіп көруге мүмкіндік береді.
5.2 Қосалқы станцияның жүктік картограммасын есептеу
Құлсары1103510 ҚС-ы Атырау ҚС-ы арқылы әуе желісі арқылы қорек алады. Олардың желілері арнайы таңталған, яғни жан-жақты есептелген, сол есептеудің мәніне байланысты сымның қимасы АС-70 желісіне таңдалған. Сым механикалық беріктігіне сондай-ақ атмосферадағы зиянды заттардың бар екендігі ескеріліп шартпен таңдалған. Қосалқы станцияда электр энергиясын 110 кВ кернеуден 35 және 10 кВ кернеуге дейін түрлендіру жүзеге асырылады. Түрлендірілген электр энергиясын әуелі желілер арқылы аймақтарға таратады. Аймақтың берілетін қуаты пен қашықтықтары келесі 5.2 - кестеде көрсетілген.
Электр энергиясын қабылдағыштарының қуаты бойын берілгендері Құлсары аудандық қосалқы станциянан 2008 жылдың 5-ші мамыр
өлшеулер нәтижесінде алынған. Енді электрлік жүктемелердің шартты центрлерін анықтайық. Ол электрмен қамтамасыз ететін обьектінің ең оңтайлы орналасу орнын таңдауға қажет. Есептеу жүргізгенде электрлік жүктеме центрі берілген жүйе массасының ауырлық центрімен сәйкес келеді. Мұндай активті және реактивті жүктемелердің шартты центрінің координаттары келесі жалпы формуламен анықтауға болады:
(5.2.1)
(5.2.2)
5.2 Кесте Электр энергиясын қабылдағыштардың қуаты және оларға дейінгі ара қашықтығы.
Кернеуі, кВ
Қабылдағыш
Қуаты, МВА
Ара-қашықтығы, км
35
Қарасу
1.0
40
Мырза-Гора
1.6
25
Арықтас
1.0
10
35 кв барлығы
3
3.6
65
10
Басқару
0.25
23
КЕНЕСТУ
0.063
10
Шитүбек
0.16
16
Сары кемер
0.16
2
Қабыланды
0.4
4
Жақсымай
1.0
11
ҚАЙСАР
1.6
4
10 кв барлығы
7
3.633
70
Активті және реактивті электрлік жүктемелердің шартты центрін анықтаймыз:
Реактивті жүктеменің шартты ортасын есептеу осымен бірдей жүргізіледі. Онда реактивті жүктемелердің шартты ортасы Х0, және У0 - координаттар нүктесінде. Есептеуде көріп тұрғандай картограммадағы электрлік жүктемелер ортасы жөнінде генералды жоспардағы кейбір тұрақты нүкте ретінде айтуға болмайды. Шындығында электр жүктемелері ортасының таралу аймағы жөнінде электрмен қамту обьектісінің орналасуының ықтимал аймағы деп санауға болады. Яғни қосалқы станцияның орналасуы өзгергенін байқаймын, себебі бұл қосалқы станцияның орналасуы электр энергияның тұтынушыларының азайуына байланысты өзгертілді, дәл айтатын болсақ кезінде жұмыс істеп тұрған зауыттардың жұмыс жасамауына байланысты. Сонымен шартты центрін өзгертеміз.
Табылған белсенді жүктеме орталығы 4.2 суретте салынған, суреттен ‹‹Құлсары›› аудандық қосалқы станциясы қазіргі жағдайда, өзгергенін байқауға болады, бұрын салынған құрылысы салдарынан, тиімді жерде тұрмағанын көруге болады. Дегенмен электр энергиясының ысыраптары жөнінен қарасақ, станцияның тұрған жері электр жүктемелері орталығының таралу аймағына кіреді.
6 Қысқа тұйықталу тоғын есептеу
6.1 Қысқа тұйықталу тогы жалпы мағұылмат
Қысқа тұйықталу (қ.т) дегніміз-фазалардың өзара тұйықталуынан, ал оқшауланған нейтралда фазының жерге тұйықталуынан пайда болатын энелектр қондырғысының қалыпты жұмысының бұзылуы. Осынған қарап қосалқы станция жабдықтарын тандайды.
Қысқа тұйықталу кезінде фаза токтары өсіп, кернеу азаяды. Қ.Т орнына, ток жолының кедергісімен бірге ауыспалы кедергі жасайтын электр доғасы пайда болған Қ.Т ауыспалы кедергісіз металдық Қ.Т деп аталады.
Электрлік тізбектерді пайдаланған кезде бұл тізбектерде қысқаша тұйықталудың жиі пайда болуының әсерінен энергожүйесінің қалыпты жұмыс жасау режимі бұзылады. Қысқаша тұйықталу тоғының электро динамикалық және термиялық әсер етуші күштерінен өткізгіштер мен электр құрылғылардың істен шығып қосалқы станциядағы негізгі құрылғылардың бұзылуына әкеліп соқтыруы мүмкін. Берілген орнатуға жіберу үшін электр желісі мен электр құрылғыларының қалыпты жұмыс режимде токтар ағымы болады. Электр желісіндегі құрылғылармен сымдар оқшауламасының электр төзімділігі бұзылса, қысқа тұйықталудың апаттық режимі кенеттен қарсы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz