Республикасының Солтүстік Қазақстан облысында сүтті мал тұқымын өсіру фермаларын ашу

Мазмұны

Кестелер тізімі3

Суреттер тізімі4

Резюме5

Кіріспе7

1. Жобаның тұжырымдамасы8

2. Өнімнің (қызметтердің) сипаттамасы9

3. Өндірістер бағдарламасы11

4. Маркетингтік жоспар12

4. 1 Өнімдер (қызметтер) нарығының сипаттамасы12

4. 2 Негізгі және әлеуетті бәсекелестер16

4. 3 Нарықты дамытудың болжамды бағасы, күтілетін өзгерістер17

4. 4 Маркетинг стратегиясы19

5. Техникалық жоспарлау20

5. 1 Техникалық процесс20

5. 2 Ғимараттар мен құрылыстар20

5. 3 Жабдық және инвентарь (техника) 21

5. 4 Коммуникациялық инфрақұрылым22

6. Ұйымдастыру, басқару және құрам23

7. Жобаны іске асыру24

7. 1 Іске асыру жоспары24

7. 2 Жобаны іске асыру шығындары24

8. Пайдалану шығыстары25

9. Жалпы және әкімшілік шығыстар26

10. Қаржыландыру қажеттілігі27

11. Жобаның тиімділігі28

11. 1 Cash-flow проекциясы28

11. 2 Пайда мен залалдардың есептері28

11. 3 Баланс проекциясы28

11. 4 Қаржы индикаторлары28

12. Әлеуметтік-экономикалық және экологиялық әсер30

12. 1 Жобаның әлеуметтік-экономикалық мәні30

12. 2 Қоршаған ортаға әсер30

Қосымшалар32

Кестелер тізімі Суреттер тізімі Резюме

Жобаның тұжырымдамасы Қазақстан Республикасының Солтүстік Қазақстан облысында (бұдан әрі - Солтүстік Қазақстан облысы) сүтті мал тұқымын өсіру фермаларын ашуды қарастырады.

Кәсіпорын қызметінің мақсаты оған қатысушының материалдық әл-ауқатын жақсарту үшін пайда табу болып табылады.

Жоспарланған кәсіпорынның нысаналы тобы қызметтерді тұтынушылар - облыс пен жақын орналасқан аудандар тұрғындары болып табылды. .

Сиыр қора үшін “СПАЙДЕР-В” жүйесіндегі жылы ғимаратты сатып алу жоспарлануда.

Жоба бойынша жалпы инвестициялық шығындар мыналарды қамтиды:

Жобаны қаржыландыруды жоба бастамашысының өз қаражаты есебінен сияқты қарыз капиталы есебінен де жүзеге асыру жоспарлануда.

Кредиттеудің келесі шарттары қабылданды:

Жобаның 7 жылына арналған кәсіпорын қызметі тиімділігінің көрсеткіштері. :

11% дисконттау ставкасы кезінде инвестицияланған капиталдың дисконтталған таза кірісі 5 жылда 33 874 мың теңгені құрады.

Жоба экономикалық көзқарас жағынан мыналарға ықпал ететін болады:

• Жаңа жұмыс орындарын құру, бұл жұмысшылардың тұрақты кіріс алуына мүмкіндік береді;
• сүтті мал тұқымын өсіретін жаңа фермалар құру;
• Солтүстік Қазақстан облысының бюджетіне салықтар мен басқа да аударымдардың түсуі.

Жобаның әлеуметтік әсерінің арасынан мынаны бөліп көрсетуге болады:

• халықтың сүт өнімдеріне деген сұранысын қанағаттандыру.

Кіріспе

Қазақстан - барынша аз еңбек және қаржы шығынымен шаруашылықтарға үлкен кіріс әкелетін малды ұстаудың жайылымдық нысандарын дамыту үшін табиғи мүмкіндікіері мен жергілікті халықтың тарихи қалыптасқан дағдылары мол маңызды мал шаруашылы аудандарының бірі.

Қазақстан өзінің ерекше табиғи жағдайларымен және жергілікті халықтың еңбек дағдыларымен ертеден бері ірі мал шаруашылығы аудандарының бірі болып саналады.

Тың және тыңайған жерлерді игергенге дейін елуінші жылдардың ортасында мал шаруашылшығы республиканың ауыл шаруашылығының басты саласының бірі болып табылады. Егіншіліктің тез дамуына қарамастан тың жерлерді игерген уақыттан бастап Қазақстан экономикасындағы мал шаруашылығының маңызы қазірдің өзінде зор.

Ірі қара мал өсірілетін негізгі аудан - Солтүстік Қазақстан - республиканың егіншілік барынша игерілген бөлігі. Бұл жерде барлық ірі қара мал басының шамамен 501 пайызы орналасқан.

Ірі қара мал өсіретін екінші бір маңызды аудан Оңтүстік және Шығыс Қазақстанның таулы өңірі. Бұл жерде барлық мал басының шамамен 30 пайызы бар. Республикада өсірілетін ірі қара мал тұқымынан сүтті-етті қырдың қызыл, алатау, талас тұқымдарын және ет бағытындағы қазақтың ақбас сиырларын ерекше атап өтуге болады.

Мал шаруашылығы Қазақстанда барлық жалпы ауыл шаруашылығы өнімінің шамамен 43% құрайды. Мал шаруашылығы Қазақстанның негізгі стратегиялық экономикалық міндеттерінің бірі болып табылады және ауыл тұрғындарының жұмыспен қамтылуының, тамағы мен кірісінің негізгі көзі болып қала береді.

Республиканың маңызды малшаруашылық салалары қой шаруашылығы және мал шаруашылығы болып табылады, сондай-ақ шошқа шаруашылығы, құс шаруашылығы, жылқы шаруашылығы мен түйе шаруашылығы да дамыған. Республиканың шығысында марал шаруашылығы дамыған.

Табиғи мал жайылымдарының сипаттамасы ең алдымен қой шаруашылығын, етті мал шаруашылығын дамытуды алдын ала айқындайды, Республикада өндірілген еттің шамамен 65% осылардың үлдесінен тиеді.

1. Жобаның тұжырымдамасы

Жобаның тұжырымдамасында сүтті мал тұқымын өсіру фермаларын ашу қарастырылады.

Кәсіпорын қызметінің мақсаты оған қатысушының материалдық әл-ауқатын жақсарту үшін табыс алу болып табылады. .

Өнімнің негізгі түрлері ІҚМ сүті мен еті болып табылады. .

Жоспарланған кәсіпорынның нысаналы тобы қызметтерді тұтынушылар - облыстың және Патропавл қаласының халқы болып табылады. .

Өнімнің басымдылығын мыналар құрайды:

- жоғары технологиялы және заманауи жабдықтарды пайдалану;

- экологиялық;

- демократиялық бағалар.

Сиыр қораға арналған орын-жайдың жалпы алаңы 1 060 шаршы метрді құрайды.

Бұл бизнес - жоспар басшылыққа алатын соңғы нұсқа емес, тек осындай бизнес-идеяны дамытудың әлеуетті мүмкіндігінің көрсеткіші ғана болып табылады. Сондықтан да осы жобаны іске асыру кезінде жобаның бастапқы өлшемдері өзгеруі мүмкін. Шығаруға жоспарланған өнімнің бәсекелестік басымдығын, сондай-ақ сатып алынатын жабдықтың айырықша ерекшелігін барынша ашып көрсету қажет.

2. Өнімнің (қызметтердің) сипаттамасы

Сиыр, ешкі, қой және басқа да жылы қандылардың сүті емшек бездерінде - желінінде қан арқылы келетін азықтық заттардың күрделі құрылымдалуы арқылы пайда болады. 1 л сүтті синтездеу үшін желіннен 400-500 л қан өтуі тиіс. Сүт және сүт өнімдері өзінің азықтық құндылығымен ерекшеленеді.

Сүт және көптеген сүт өнімдері тез бұзылатын өнімдер санатына жатады, өйткені микроағзалардың дамуы үшін өте қолайлы орта болып табылады. Оған жаңа сауылған сүт жатпайды, сауылғаннан кейін 2-3 сағат бойы құрамында микробқа қарсы табиғи заттарының болуы арқасында оның сақталу тұрақтылығы жоғары болады. Бұзаулағаннан кейін 6-8 күн бойы оның сүті уыз болады, түсі сарғылт, қоймалжың, ерекше иісі және дәмі қышқылтым болып келеді.

Сүт өнімдері мынадай топтарға бөлінеді: сүт өнімдері - сүт, кілегей, қышқыл сүтті сусындар, қаймақ, ірімшік, сыр; сүт консервілері; май; балмұздақ.

Қазақстан Республикасында 6 сүтті мал тұқымы және 2 сүт-ет бағытындағы аралас өнімді тұқымы тараған.

Сүтті мал тұқымының 5-і бейімделген болып табылады.

Қара-ала сиырлар барынша көп және Ресейден, Литвадан, Латвиядан, Эстониядан әкелінген болып табылады. Қазіргі уақытта малдың осы тұқымы елдің барлық табиғи-климаттық аймақтарында өсіріледі. Сиырлардың өнімділігі 2, 2-6, 0 мың кг сүт көлемінде және одан жоғары аралықты қамтиды.

Қырдың қызыл тұқымды сиыры негізінен республиканың солтүстігінде және ішінара батыс өңірінде (Ақтөбе облысы) тараған. Республикада осындай тұқымды сиырдан орташа 2, 0-4, 0 мың кг сүт алынады. Өткен ғасырдың 80-ші жылдарынан бастап қырдың қызыл тұқымды сиырларының сүт өнімділігін арттыру мақсатында оларды эстондық қызыл, латвиялық күрең, даттық англер және қызыл тұқымдылармен будандастыру жүргізілді. Соңғы 20 жылда будандастыруда қызыл-ала голштиндар пайдаланылады. Селекциялау жұмысы сауымында 4, 5-5, 0 кг сүт беретін қырдың қызыл малынан мол сүт алуға бағытталған.

Латвиялық күрең тұқым бір асыл тұқымды табынның шеңберінде ғана ұсталады және тауарлы сүт өндірісінде ерекше орын алмайды.

Симментал, қара ала, әулиеата тұқымдарының сүттілігін ұлғайту үшін селекцияға қатысқан Айрышир тұқымы қазіргі уақытта жойылған.

Сүт бағытындағы өнімді малдардың арасында Оңтүстік Қазақстан және ішінара Жамбыл облыстарында кеңінен тараған отандық әулиеата қара-ала тұқымын бөліп көрсетуге болады.

Бұл тұқымның ерекшелігі Оңтүстік Қазақстанның ыстық ауа райына, таулы алқаптар мен таулы шалғындарда жайылымда ұстауға бейімділігі, сондай-ақ қан арқылы жұғатын ауруларға (тейлериоз, приоплазмоз) тұрақтылығы болып табылады. Осы тұқымның негізінде қара-ала тұқым мен Еуропадан, Солтүстік Америка мен Канададан әкелінген голштиндер генефондын пайдалана отырып ішкі сүтті қара-ала тұқымды алуға арналған селекция жүргізілуде.

Сүтті-етті тұқымдар отандық алатау және бейімделген симментал тұқымдары арқылы ұсынылады.

Алатау тұқымы жергілікті қазақтың малын Еуропадан әкелінген швиц тұқымымен будандастыру арқылы алынды және 1950 жылы дербес тұқым ретінде танылды. Республиканың оңтүстік-шығысында кеңінен тараған. Көптеген асыл тұқымды шаруашылықтарда майлылығы 3, 8-4, 0% 4 000 - 5 500 мың кг сүт сауылады. Жас малдар денесінің ірілігімен ерекшеленеді және жақсы бордақыланған тайыншалар 18 айда 500 кг таза салмаққа жетеді, оның массасының 1 кг өсіміне 6, 5-7, 0 жемазық бірлігі жұмсалады.

Алатау тұқымында сауылымында 5, 0 кг сүт, тұқымдық ядросында тиісінше 7, 0-11, 0 мың кг сүт беретін американыдық селекцияның швицтерін пайдалана отырып ішкі тұқымдық күрең «Ақ-Ырыс» түрі алынды.

Ірі қара малдың симментал тұқымы Павлодар, Шығыс Қазақстан облыстарында кеңінен тараған елімізге бейімделген ертеден келе жатқан түрлерінің бірі. Симментал малының негізгі массиві қазақ, қалмық, қырдың күрең тұқымдарын Ресейден, Украинадан, Австриядан, Швейцария мен Германиядан әкелінген бұқалармен будандастыру арқылы (1932-1950 жж. ) алынды.

Қазіргі уақытта монбельярд, немістің ала, айыршир және қызыл-ала голштин тұқымдарымен күрделі будандастыру жолымен ішкі тұқымдық қызыл ала түрі алынды (2009ж. ) .

3. Өндірістер бағдарламасы

1- кестеде өндірістің жылдар бойынша жоспарланған бағдарламасы берілген

1-кесте - Өндірістің жылдар бойынша жоспарланған бағдарламасы

Сату бағдарламасы жүргізілген маркетингтік зерттеулер (тұтынушылардың басымдық берулерін айқындау мақсатында) нәтижелерінің негізінде, сондай-ақ жарнамалық акциялар мен өнімді жеткізуге келісімшарттар жасасу жолымен жүзеге асырылатын болады. .

2-кесте - Жоспарланған сату бағдарламасы

Бағаны қалыптастырған кезде тұтынушылардың орташа табыстары арқылы айқындалатын сатып алу қабілеттіліктері ескерілді.

Бағаны қалыптастыру нарықтық бағалар мен өнімнің өзіндік құнына негізделген.

3-кесте - Өнімнің жоспарланған бағасы

Сүтке баға сатып алу бағасы (ыдыстағы сүттің нарықтық бағасы - 125 тг. /литр) сатып алу бағасына байланысты есептелді. .

Сиыр етінің бағасы нарықтық баға ескеріле отырып жасалды ("Казагромаркетинг" АҚ сайты) .

Сату бағдарламасын есептеген кезде инфляция назарға алынған жоқ, инфляцияға бпайланысты бағаның көтерілуі кәсіпорынның сату бағасымен қатарлас жүретін болады. .

4. Маркетингтік жоспар 4. 1 Өнімдер (қызметтер) нарығының сипаттамасы

Әлемдік ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің 40 % мал шаруашылығының үлесіне тиеді, әлем бойынша бұл салада миллиард адам жұмыс істейді. Мал шаруашылығы - ауыл шаруашылығының барынша серпінді салалапрының бірі болып табылады. Соңғы он жыл ішінде сала тез дамыды және халықтың ұлғаюынан, әл-ауқатының артуы мен урбанизация есебінен мал шаруашылығы өнімдеріне деген сұраныс белсенді түрде өсетін болады.

Республикада шамамен 6, 2 млн. ірі қара мал басы бар.

2011 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша жалпы республика бойынша мал басы ұлғайды:

- ірі қара мал -1, 1%-ға 6 160, 4 мың басқа дейін;

- оның ішінде сиыр -2, 3%-ға 2 778, 8 мың басқа дейін;

- құс - 1, 1%-ға 33 036, 3 мың басқа дейін.

4-кесте - 2011 жылғы 1 қаңтарға ҚР мал шаруашылығының негізгі даму көрсеткіштері (барлық санаттағы шаруашылықтарда)

Ақпарат көзі: ҚР Статистика агенттігі

1-сурет - Солтүстік Қазақстан облысындағы ІҚМ басы, жылдың соңына, мың бас

Ақпарат көзі: ҚР Статистика агенттігі

4-суретте көрсетілгеніндей, СҚО ірі қара маол басы жылдан жылға ұлғаюда.

2-сурет - Жалпы ІҚМ басы саныдағы Солтүстік Қазақстан облысының үлесі

Ақпарат көзі: ҚР Статистика агенттігі

Жалпы республика бойынша ІҚМ басының санындағы СҚО үлесі 5, 8% құрайды.

Асыл тұқымды құрылымдарда бір сиырдан сауылатын сүт республика бойынша 2, 5 мың кг қарағанда жылына 4, 5 - 5, 5 мың кг шегінде болуда.

Алатау тұқымында саны 2262 бас, асыл тұқымды табындардағы сауылымы 5, 0 мың кг және одан жоғары, селекциялық ядросы бойынша сүті (n=200) 7, 0-ден 11 тыс. кг дейінгі «Ақ-Ырыс» сүтті мал түрі алынды.

5-кесте - Сиырдың қажет етілетін түрі санының серпіні, бас

Ақпарат көзі: Мал шаруашылығындағы ірі көлемді селекцияның ақпараттық-талдамалық жүйесі

Симментал тұқымында табын бойынша жылына 4, 4 мың кг сүт сауылатын малдың қызыл-ала сүтті «Ертіс» (2009 ж. ) түрі алынды. Сиырдың қажет етілетін түрі (n=2 729) 4951 кг сүт береді, селекциялық ядросында (n=130) 5 888-ден 8 000 кг дейін.

Қара-ала тұқымында табын бойынша жылына 4812 кг сүт сауылатын, қажет етілетін түрі бойынша (n=1082) - 5005 кг және селекциялық ядросында сауылымында 6 800-ден 7 100 кг дейінгі қара-ала «Сайрам» малы түрін алу аяқталды.

Республика бойынша базалық шаруашылықтарда жаңа типтер селекциялық топ

Ақ-Ырыс Ертіс Сайрам

Ақпарат көз: Мал шаруашылығындағы ірі көлемді селекцияның ақпараттық-талдамалық жүйесі

Қазақстандағы сүт және сүт өнімдері нарығының сыйымдылығы жылына 47 млрд. теңге сомасында 175 мың т. өнімді құрайды. . Бұл ретте жалпы массадағы импорттың көлемі өнімнің түріне байланысты 401%-дан 80%-ға дейінгіні иеленеді. .

Негізінен, Қазақстан қазір өзін сүтпен жақсы қамтамасыз етуде. Бірақ сиырлар өнімділігінің төмендігі мен фермалар тауарлылығының ұсақтығынан өнімділігі аз болуда және тиісінше сүт өнімдерін жеткізушілер бағаны көтеру арқылы орнын толтырғысы келетін табыс тііпті аз. Қорытындысында, олардың өнімдері халқының табысы мен зейнетақысы жоғары дамыған елдердеге қарағада бірден қымбаттап шыға келеді. Мәселенің мәні осында жатыр. Оның үстіне нарықтың ашық болуы елімізге бәсекелі өнімдерді әкелуде, бұл отандық өндірушіні тұралатып кетеді.

Жалпы республика халқы тұтынудың ұлттық нормалары бойынша сүт және сүт өнімдерімен толық қамтамасыз етілген. 2010 жылы әрбір қазақстандық орташа шамамен 300 кг сүт және сүт өнімдерін тұтынды (ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі Қайта өңдеу өнеркәсібі және аграрлық азық-түлік нарықтары департаментінің деректері) .

2010 жылы ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілер зауыттарға 1, 4 млн. тоннадан астам сүтті қпайта өңдеуге тапсырды. Өндірістің жалпы көлеміне қайта өңдеу үлесі 2010 жылы 30, 4% құрады, бұл 2009 жылғы деңгейден 3, 3% жоғары. Бұл ретте сүт өнімдерін өндіру көлемі ақшадай алғанда 2010 жылы 2009 жылмен салыстырғанда 23% ұлғайды. Ол 113, 9 млрд. теңгені немесе шамамен 780 млн. долларды құрады.

Бүгінде 200 кәсіпорында сүт өнімдерін шығару жүзеге асырылады, қуаттылықты 71% пайдаланған кезде жылпы қуаттылығы жылына 2 млн. тоннадан астам сүт қайта өңделеді. Ақшадай алғанда сүт өнеркәсібінің үлесіне өндірілетін тамақ өнімдерінің жалпы көлемінің шамамен 17% келеді (Ауыл шаруашылығы министрлігі департаментінің деректері бойынша) .

Сонымен бірге былтыр Қазақстан 355 млн. АҚШ доллары сомасының сүт өнімдерін импортқа шығарды. Бұл Ауыл шаруашылығы министрлігі департаментінің деректері бойынша республикаға келетін тамақ өнімдері импортының жалпы көлемінің 15%. Ауыл шаруашылығы министрлігі департаментінің деректері бойынша жақын шетелдерге сүт өнімдерінің барлық түрлерін жеткізудің өскені байқалады - атап айтқанда, Ресейге, Тәжікстанға, Өзбекстанға. Мысалы, 2010 жылы 2009 жылмен салыстырғанда қышқыл сүт өнімдерінің экспорты 29% ұлғайды. Бірақ бұл өнімдер сыртқы сауда айналымына аса әсер ете алмайды.

Отандық сүт өнімдері сапасы мен бағасы бойынша тіпті ішкі нарықтың өзінде Кеден одағы елдері тарапынан қысымға ұшырауда (ҚР Ауыл шаруашылығы министрі Ақылбек Күрішбаевтың айтуы бойынша) .

Сүт саласы республиканың агроөнеркәсіп кешенінің жетекші саласы болды және болып қала береді, Қазақстанда өндірілетін тамақ өнімдерінің шамамен 20% астамы оның үлесіне тиеді. Бұдан басқа, бүгінде 43 әлеуметтік маңызды өнім түрінен тұратын Қазақстанның азық-түлік қоржынының 11% астамын сүт өнімдері құрайды. Республикада жан басына шаққанда сүт өнімдерін тұтынуы жыл сайын ұлғаюда, бізде және жалпы әлемде оған деген сұраныс артуда.

6-кесте - ҚР 2009-2010 жж. мал шаруашылығы өнімдері шикізатын қайта өңдеу өндірісі және импорты, тонна

Ақпарат көзі: ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі

Кестедегі деректер бойынша елде 114 % құрғақ сүт, 73, 3 % қышқыл сүт өнімі, 51, 9 % шетелде шығарылған май тұтынылады. .

Солтүстік Қазақстан облысындағы сүт өндірісінің серпіні 3-суретте берілген

4-сурет - Солтүстік Қазақстан облысындағы сүттің барлық түрінің өндірісі, мың тонна

Ақпарат көзі: ҚР Статистика агенттігі

Суретте көрсетілгеніндей, СҚО сүт өндіру ұлғаюда. Егер, 2005 жылы 512, 9 мың тонна сүт өндірілсе, 2010 жылы өндірілген сүттің көлемі 14, 4% ұлғайды және 587, 0 мың тоннаны құрады.

5-сурет - Өндірілген сүттің жалпы көлеміндегі Солтүстік Қазақстан облысының үлесі (2010 ж. ), %

Ақпарат көзі: ҚР Статистика агенттігі

2010 жылғы деректер бойынша республикада өндірілген сүттің жалпы көлеміндегі СҚО үлесі 10, 9% құрайды.

4. 2 Негізгі және әлеуетті бәсекелестер

Солтүстік Қазақстан облысында сүтті қайта өңдеу кәсіпорындары өндірістік қуаттардың көлемі бойынша мынадай топтарға бөлінген

6-сурет - Солтүстік Қазақстан облысында сүтті қайта өңдеу ңәсіпорындарын саралау

Зерттелген өңір бойынша ауылдық елді мекендерде сүтті тереңдетіп қайта өңдеу объектілері жоқ. .

4. 3 Нарықты дамытудың болжамды бағасы, күтілетін өзгерістер ... жалғасы

Ірі қараны асылдандыру технологиясы

Қазақстандағы мал шаруашылығының саласы

Түйе - жайылым малы

Тұқым құрылымы және оның зоотехникалық тәжірибеде қолданылуы

Сүтті бағыттағы ірі қара малын өсіру, асылдандыру ерекшеліктері

Қазақстандағы мал шаруашылығының қалыптасуы

Агроөнеркәсіптік кешенін дағдарыс кезеңінен дамыту арқылы алып шығу мәселелері

Симментал тұқымына жататын сиырлардың асыл тұқымы және өнімдік көрсеткіштері

Сүтті ірі қараны асылдандыру жұмысы

Ірі қара обасы кезіндегі ветеринарлық шаралардың ұйымдастырылы, жоспарлануы және оның экономикасы

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс