Уран өндіру
1.Кіріспе
2.Қазақстандағы даму тарихы
3.Өндіру технологиясы
5.Энергия беру механизмдері
6.Қоршаған ортаға тигізетін әсері
7.Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
2.Қазақстандағы даму тарихы
3.Өндіру технологиясы
5.Энергия беру механизмдері
6.Қоршаған ортаға тигізетін әсері
7.Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Уран - Д.И.Менделеевтің химиялық элементтерінің топтық жүйесіндегі табиғатта кездесетін 92 – ші, радиоактивті элемент. (Қазір бұл жүйеде 109 химиялық элемент бар). Әрі орасан қуат көзі. Уран табиғатта сирек кездесетін және шашыранды элементтер қатарына жатады. Бірақ жер қыртысындағы шашыраңқы орнласқан уранның үлесі алтыннан 1000 есе, күмістен 30 есе көп. Табиғаттағы үлес салмағы мырыш пен қорғасынмен бірдей болса да негізгі массасы тау жыныстарында, топырақтарда, табиғи суларда шашырап таралғасын оны өндіру іс жүзінде тиімсіз, әрі мүмкін де емес. Табиғатта оның аз бөлігі ғана кен орындарында шоғырланған. Ал мұндай кен орындары көптеген елдерде мүлдем жоқ. Ұлы Жаратушымыз бұл аса бағалы стратегиялық байлықты, яғни келешектегі энергияның сарқылмас көзін Ұлы Даламызға, халқымызға молынан ырыс – несібе етіп беріпті. Қазақстан бүгінгі күні табиғи уран кенінің қоры жағынан ғаламда Австралиядан кейінгі екінші орынды алады. Оның барланған қоры 1 миллион 600 мың тонна. Оның 1,2 миллион тоннасы құмды-шөлейтті аймақтарда орналасқан. Бүгінгі күні уран кеніштерінің жалпы саны 21 – ге жеткен. «Қазатомпром» АҚ геологиялық барлау, уран шикізатын өндірумен және Өскемендегі Ульба металлургия зауытында атом электр станцияларына ядролық отындық таблеткалар шығарумен, сирек кездесетін металлдар алумен және ҚР Ұлттық Ядролық Орталығында (НЯЦ РК) ғылыми зерттеумен де айналысуда. Бүгінгі күндері Ұлттық компанияда 25 мың адам қызмет жасайды. Бірақ осы 13 500 тонна табиғи уранның барлығын да «Қазатомпромның» өзі өндіріп, қазынаға түсетін қаржыны тасқындатып отыр ма?
Соңғы жылдары «Қазатомпром» АҚ, Ресейдің ААҚ «Атомредметзолото» холдингімен, Канада, Франция, Жапония мен Қытаймен біріккен кәсіпорындар ашып, солармен бірге Қазақтың кең даласының төсін жаппай ашып тастап, уран өндіруге кірісті. 2009 жылы бұл біріккен кәсіпорындар:БК «Қаратау» - 900 тонна, БК «Ақбастау» - 150 тонна, БК «Заречное» (Табақбұлақ) – 232 тонна уран өндіріпті. Ресейдің бұл холдингі Ресей мен шет елдерден уран өндіру үшін арнайы құрылған. Холдингтің 2009 жылға арналған уран өндіру жоспары 4 693 тонна. Ресейдің «Росатом» мемлекеттік корпорациясының қарамағындағы ААҚ «Атомредметзолото» компаниясы Effective Energy компаниясының егелігіндегі БК «Қаратаудың» (барланған қоры – 49,8 мың тонна) - 50 пайыздық, ал БК «Ақбастаудың» (барланған қоры – 84 мың тонна) - 25 пайыздық акциясын тағы да сатып алып, қазір бұл кеніштердің 100 пайыздық акциясына толығымен егелік етіп, нағыз қожасына айналып отыр. (Москва.23.11.2009год. Интерфакс - Госхолдинг «Атомредметзолото»).Күн астындағы Жапон Елінің бизнес өкілдерінің қатысуымен Қазақ-Жапон БК «Аппақ» кенішінің (барланған қоры - 18 мың тонна) акциялық үлесінің 65 пайызы «Қазатомпромға» тиесілі болса, қалған акцияларының 25 пайызын «Sumitomo Corporation» компаниясы (Жапония), 10 пайызын«Kansai Electric Rower» (Жапония) компаниясы өз үлестеріне сатып алған(Сузак.ЮКО.03.06.2008г.Интерфакс –Казахстан). 2007 жылдың сәуір айында Жапонияның Marubeni, Tokio Electric Rower Company және Chubu Electric Rower Company cияқты компаниялары «Қазатомпромнан» Қызылорда облысы Жаңақорған ауданындағы Бүкіл түркі әлемі мен Қазақ халқының Ұлы Тектілері жерленген киелі жеріміздің бірі Хорасан әулиенің айналасында
Уран - Д.И.Менделеевтің химиялық элементтерінің топтық жүйесіндегі табиғатта кездесетін 92 – ші, радиоактивті элемент. (Қазір бұл жүйеде 109 химиялық элемент бар). Әрі орасан қуат көзі. Уран табиғатта сирек кездесетін және шашыранды элементтер қатарына жатады. Бірақ жер қыртысындағы шашыраңқы орнласқан уранның үлесі алтыннан 1000 есе, күмістен 30 есе көп. Табиғаттағы үлес салмағы мырыш пен қорғасынмен бірдей болса да негізгі массасы тау жыныстарында, топырақтарда, табиғи суларда шашырап таралғасын оны өндіру іс жүзінде тиімсіз, әрі мүмкін де емес. Табиғатта оның аз бөлігі ғана кен орындарында шоғырланған. Ал мұндай кен орындары көптеген елдерде мүлдем жоқ. Ұлы Жаратушымыз бұл аса бағалы стратегиялық байлықты, яғни келешектегі энергияның сарқылмас көзін Ұлы Даламызға, халқымызға молынан ырыс – несібе етіп беріпті. Қазақстан бүгінгі күні табиғи уран кенінің қоры жағынан ғаламда Австралиядан кейінгі екінші орынды алады. Оның барланған қоры 1 миллион 600 мың тонна. Оның 1,2 миллион тоннасы құмды-шөлейтті аймақтарда орналасқан. Бүгінгі күні уран кеніштерінің жалпы саны 21 – ге жеткен. «Қазатомпром» АҚ геологиялық барлау, уран шикізатын өндірумен және Өскемендегі Ульба металлургия зауытында атом электр станцияларына ядролық отындық таблеткалар шығарумен, сирек кездесетін металлдар алумен және ҚР Ұлттық Ядролық Орталығында (НЯЦ РК) ғылыми зерттеумен де айналысуда. Бүгінгі күндері Ұлттық компанияда 25 мың адам қызмет жасайды. Бірақ осы 13 500 тонна табиғи уранның барлығын да «Қазатомпромның» өзі өндіріп, қазынаға түсетін қаржыны тасқындатып отыр ма?
Соңғы жылдары «Қазатомпром» АҚ, Ресейдің ААҚ «Атомредметзолото» холдингімен, Канада, Франция, Жапония мен Қытаймен біріккен кәсіпорындар ашып, солармен бірге Қазақтың кең даласының төсін жаппай ашып тастап, уран өндіруге кірісті. 2009 жылы бұл біріккен кәсіпорындар:БК «Қаратау» - 900 тонна, БК «Ақбастау» - 150 тонна, БК «Заречное» (Табақбұлақ) – 232 тонна уран өндіріпті. Ресейдің бұл холдингі Ресей мен шет елдерден уран өндіру үшін арнайы құрылған. Холдингтің 2009 жылға арналған уран өндіру жоспары 4 693 тонна. Ресейдің «Росатом» мемлекеттік корпорациясының қарамағындағы ААҚ «Атомредметзолото» компаниясы Effective Energy компаниясының егелігіндегі БК «Қаратаудың» (барланған қоры – 49,8 мың тонна) - 50 пайыздық, ал БК «Ақбастаудың» (барланған қоры – 84 мың тонна) - 25 пайыздық акциясын тағы да сатып алып, қазір бұл кеніштердің 100 пайыздық акциясына толығымен егелік етіп, нағыз қожасына айналып отыр. (Москва.23.11.2009год. Интерфакс - Госхолдинг «Атомредметзолото»).Күн астындағы Жапон Елінің бизнес өкілдерінің қатысуымен Қазақ-Жапон БК «Аппақ» кенішінің (барланған қоры - 18 мың тонна) акциялық үлесінің 65 пайызы «Қазатомпромға» тиесілі болса, қалған акцияларының 25 пайызын «Sumitomo Corporation» компаниясы (Жапония), 10 пайызын«Kansai Electric Rower» (Жапония) компаниясы өз үлестеріне сатып алған(Сузак.ЮКО.03.06.2008г.Интерфакс –Казахстан). 2007 жылдың сәуір айында Жапонияның Marubeni, Tokio Electric Rower Company және Chubu Electric Rower Company cияқты компаниялары «Қазатомпромнан» Қызылорда облысы Жаңақорған ауданындағы Бүкіл түркі әлемі мен Қазақ халқының Ұлы Тектілері жерленген киелі жеріміздің бірі Хорасан әулиенің айналасында
Пайдаланылған әдебиеттер
1. www.adamzat.kz
2. http://kk.wikipedia.org/
3. Н.Ә.Назарбаев «Бейбітшілік кіндігі» Астана, «Елорда», 2001
4. «Радиация және өмір» З.Ж.Асқарова, Алматы, 2000.
5. http://1referat.kz/
1. www.adamzat.kz
2. http://kk.wikipedia.org/
3. Н.Ә.Назарбаев «Бейбітшілік кіндігі» Астана, «Елорда», 2001
4. «Радиация және өмір» З.Ж.Асқарова, Алматы, 2000.
5. http://1referat.kz/
Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:
ЖОСПАР:
1.Кіріспе
2.Қазақстандағы даму тарихы
3.Өндіру технологиясы
5.Энергия беру механизмдері
6.Қоршаған ортаға тигізетін әсері
7.Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Уран - Д.И.Менделеевтің химиялық элементтерінің топтық жүйесіндегі табиғатта кездесетін 92 - ші, радиоактивті элемент. (Қазір бұл жүйеде 109 химиялық элемент бар). Әрі орасан қуат көзі. Уран табиғатта сирек кездесетін және шашыранды элементтер қатарына жатады. Бірақ жер қыртысындағы шашыраңқы орнласқан уранның үлесі алтыннан 1000 есе, күмістен 30 есе көп. Табиғаттағы үлес салмағы мырыш пен қорғасынмен бірдей болса да негізгі массасы тау жыныстарында, топырақтарда, табиғи суларда шашырап таралғасын оны өндіру іс жүзінде тиімсіз, әрі мүмкін де емес. Табиғатта оның аз бөлігі ғана кен орындарында шоғырланған. Ал мұндай кен орындары көптеген елдерде мүлдем жоқ. Ұлы Жаратушымыз бұл аса бағалы стратегиялық байлықты, яғни келешектегі энергияның сарқылмас көзін Ұлы Даламызға, халқымызға молынан ырыс - несібе етіп беріпті. Қазақстан бүгінгі күні табиғи уран кенінің қоры жағынан ғаламда Австралиядан кейінгі екінші орынды алады. Оның барланған қоры 1 миллион 600 мың тонна. Оның 1,2 миллион тоннасы құмды-шөлейтті аймақтарда орналасқан. Бүгінгі күні уран кеніштерінің жалпы саны 21 - ге жеткен. Қазатомпром АҚ геологиялық барлау, уран шикізатын өндірумен және Өскемендегі Ульба металлургия зауытында атом электр станцияларына ядролық отындық таблеткалар шығарумен, сирек кездесетін металлдар алумен және ҚР Ұлттық Ядролық Орталығында (НЯЦ РК) ғылыми зерттеумен де айналысуда. Бүгінгі күндері Ұлттық компанияда 25 мың адам қызмет жасайды. Бірақ осы 13 500 тонна табиғи уранның барлығын да Қазатомпромның өзі өндіріп, қазынаға түсетін қаржыны тасқындатып отыр ма?
Соңғы жылдары Қазатомпром АҚ, Ресейдің ААҚ Атомредметзолото холдингімен, Канада, Франция, Жапония мен Қытаймен біріккен кәсіпорындар ашып, солармен бірге Қазақтың кең даласының төсін жаппай ашып тастап, уран өндіруге кірісті. 2009 жылы бұл біріккен кәсіпорындар:БК Қаратау - 900 тонна, БК Ақбастау - 150 тонна, БК Заречное (Табақбұлақ) - 232 тонна уран өндіріпті. Ресейдің бұл холдингі Ресей мен шет елдерден уран өндіру үшін арнайы құрылған. Холдингтің 2009 жылға арналған уран өндіру жоспары 4 693 тонна. Ресейдің Росатом мемлекеттік корпорациясының қарамағындағы ААҚ Атомредметзолото компаниясы Effective Energy компаниясының егелігіндегі БК Қаратаудың (барланған қоры - 49,8 мың тонна) - 50 пайыздық, ал БК Ақбастаудың (барланған қоры - 84 мың тонна) - 25 пайыздық акциясын тағы да сатып алып, қазір бұл кеніштердің 100 пайыздық акциясына толығымен егелік етіп, нағыз қожасына айналып отыр. (Москва.23.11.2009год. Интерфакс - Госхолдинг Атомредметзолото).Күн астындағы Жапон Елінің бизнес өкілдерінің қатысуымен Қазақ-Жапон БК Аппақ кенішінің (барланған қоры - 18 мың тонна) акциялық үлесінің 65 пайызы Қазатомпромға тиесілі болса, қалған акцияларының 25 пайызын Sumitomo Corporation компаниясы (Жапония), 10 пайызынKansai Electric Rower (Жапония) компаниясы өз үлестеріне сатып алған(Сузак.ЮКО.03.06.2008г.Интерфа кс - Казахстан). 2007 жылдың сәуір айында Жапонияның Marubeni, Tokio Electric Rower Company және Chubu Electric Rower Company cияқты компаниялары Қазатомпромнан Қызылорда облысы Жаңақорған ауданындағы Бүкіл түркі әлемі мен Қазақ халқының Ұлы Тектілері жерленген киелі жеріміздің бірі Хорасан әулиенің айналасында орналасқан уран кеніштеріне егелік еткен Байкен - U және Қызылқұм ЖШС үлестерін алып, БК құрғандығын хабарланған болса, Жапонияның БАҚ - ның хабарлауынша ядролық реакторлар жасайтын Toshiba Corp. корпорациясы бұл үлестен - 22,5 пайыздық акциясын сатып алуды жоспарлаған еді. Бұл жерлердегі уран кеніштері қазір Хорасан - 1 және Хорасан - 2 деп аталады. Барланған, дәлелденген қоры - 160 мың тоннаны құрайды. БК - ғы Marubeniкомпаниясының үлес акциясы - 55 пайыз болса, Tokio Electric Rower Companyсының үлесі - 30 пайыз,Chubu Electric Rower Companyсының үлесі - 10 пайыз, ал Tohoku Electric Rower Companyсының үлесі - 5 пайыз. (Токио.10.08.2008г.Интерфакс-АФИ)
Қазатомпром АҚ мен Канаданың Cameco компаниясымен бірігіп құрған, уран гексафторидін шығаратын БК Ульба Конверсия жобасындағы Қазатомпромның үлесі - 51 пайыз, алCamecoның үлесі - 49 пайызды құрайды.Қазақстан мен Канада бірігіп құрған, Созақ ауданының Тайқоңыр елді мекеніне жақын орналасқан, табиғат қорғау шараларын бұзып келе жатқан БК Инкай уран кенішінің акциясының 40 пайызы Қазатомпром АҚ-на тиесілі болса, 60 пайызыCamecoның үлесінде.
Француздармен бірігіп құрған БК Каткодағы акцияның үлесі 49 пайызы Қазатомпромда, ал 51 пайызына Францияның ядролық отындық таблеткалар жасайтын AREVA компаниясы егелік етуде. Бұл кәсіпорын 2039 жылға дейін бұл жерден 4 мың тонна уран өндіру жоспарын алға қойып отыр. Бар шығынын мойнына алып отырған кәсіпорын табиғат пен қоршаған ортаға залал келтіргені үшін 2008 жылы 40 млн. тенге айыппұл төлеген. Және AREVA компаниясы Өскемендегі Ульба металлургия компаниясында қуаты жылына -1 200 тонналық атом электрстанцияларына арнап ядролық отындық жинақ таблеткаларын өндіруді жоспарлауда. (КАЗИНФОРМ.11.06.2008г.)Қытайдың Атом Электрстанцияларына (АЭС) ядролық отындар дайындау мақсатында Қазақстаннан табиғи уран өндіру үшін Қытайдың China Guandong Nuclear Power Company (CGNPC) және China National Nuclear Corp (CNNC) компанияларымен Қазатомпром АҚ - ы бірігіп құрылған кәсіпорындар Иіркөл уран кенішінен жылына -750 тонна, Семізбай кенішінен - 500 тонна, Жалпақкенішінен - 700 тонна табиғи уран алуға кірісіп те кетіпті. (Reuters.06.11.2008г; КАЗИНФОРМ. Астана. 15.01.2010г.)
Қазатомпром АҚ- ының уран кеніштерінің басым көпшілігі оңтүстіктегі Қаратау, Созақ, Бетпақдала өңірлері мен Мойынқұм-Шу аймағында, Каспий өңірі мен Маңғыстауда, Қызылорда облысындағы Шиелі, Жаңақорған аудандары жерлерінде орналасқан. Қазіргі уран алу технологиясы бұрынғы шахты арқылы, немесе ашық әдіспен алудан мүлдем ерекшеленеді. Қазіргі күні ұзын саны 21 ден асатын кеніштерден алынатын уран шикізаты негізінен жер астындағы кені бар жерді бұрғылау арқылы ұңғылар жасалынып, одан кейін кенді қабатқа күкірт қышқылын айдау арқылы кен ерітіледі. Одан соң күшті қышқылды ортада еріген уран мен басқа ілеспе металлдар ерітіндісін жоғарыға арнаулы сораптармен сорып шығарылып, бұл ерітінділер арнаулы ыдыстарға құйылып, одан кейін оны байыту, бөлу және тазалау зауыттарына жібереді. Қазір көптеген кен орындарында байыту мен тазалауды ұйымдастыру үшін арнаулы технологиялық қондырғылар орнатылып, жұмысты бастап та жіберген. Бұл әдісті алғаш рет Кеңес үкіметі кезінде, яғни 20 ғасырдың жетпісінші жылдары Басқармасы Ташкентте орналасқан Краснохолмскі экспеди-циясы Өзбекстандағы Үшқұдық уран кенішінде қолданған. Бұл әдіс уран кендерін шахтылардан қазып алуға қарағанда әлдеқайда қауіпсіз, құмды - шөлейтті аймақтарда суды да үнемдейді, әрі кенші - оператор жоғарғы радиоактивті кендермен және оны өндіру кезінде пайда болатын асқан зиянды радиоактивті шаңдармен тікелей байланысқа түспей, жердің бетіндегі технологиялық қондырғыларда арнаулы басқару тетіктері арқылы процесстерді басқарып отырады.
2. Тарихы
Өткен ғасырдың 40-ыншы жылдары Кеңестер Одағында елдің атом саласын құру мен дамыту бағдарламасы жасалды. Соған байланысты КСРО Мемлекеттік Қорғаныс комитеті 1944 жылы Қазақстанда және Одақтың басқа да аймақтарында уран кен орындарын іздеп табуға барлық геологиялық ұйымдарды жұмылдыруды Геология жөніндегі комитетке арнайы тапсырды. Одақта жаппай уран іздеу ісі осы қаулыдан бастау алады.
Сөйтіп, Кеңестер кезінде республикада жеткілікті дәрежеде қуатты, дамыған инфрақұрылымы және білікті мамандары бар уран саласының мықты өнеркәсібі қалыптасқан-ды. Уран өндірумен төрт комбинат шұғылданып, олардың өндірістік қуаты КСРО-дағы өнім көлемінің 30% -дан астамын өндіруге мүмкіндік беретін.
Қазақстандағы бастапқы геологиялық барлау жұмыстары 1947 жылы құрылған Волков экспедициясы (қазіргі "Волковгеология") еншісінде. Ал еліміздегі алғашқы уран кен орны - 1951 жылы ашылған Қордай кеніші. Соғыстан кейін, яғни 1947-1965 жылдар аралығында уран іздеудің белсенді әрекеттері одан әрі жалғасты. 60-жылдардың басында "Волковгелогия", "Краснохолмгеология", "Степгеология", "Кольцовгеология" өндірістік-геологиялық бірлестіктері геолог-барлаушыларының күшімен Қазақстан аумағында уранның минералды-шикізат қорын жасаудың бірінші сатысы аяқталды. Бұл өз кезегінде Целинный (кейінірек - "ЦГХК"), Прикаспийск ("Каскор") және Қара-Балта ("КГРК") қайта өңдеу комбинаттарының тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз етті.
3.Уран өндіру
60-жылдардың екінші жартысында жерасты ұңғымалық шаймалау әдісімен инфильтрациялық қабатты кен орындарындағы нашар рудалардан уран өндіру мүмкіндігі АҚШ-та дәлелденді. Бұл Қазақстанның шикізат базасындағы жағдайды түбегейлі өзгертіп жіберді. 70-жылдардың соңына таман Ыңғай, Мыңқұдық, Мойынқұм, Қанжуған, Солтүстік және Оңтүстік Қарамұрын сияқты тағы басқа бірегей кен орындары табылды.
1980-1982 жылдары Қазақстанда уран өнімдерін шығару ең жоғары деңгейге жетті. Дерлік 30 кен орнында уран өндірілді. Атом өнеркәсібі кәсіпорындарында еңбек ететін жұмысшы-қызметкерлер саны 70 мыңнан асып жығылды.
1953 жыл мен 1999 жылдар аралығында республика аумағында уран өндіру көлемі 225 миллион фунт U308 жетті. 90-жылдардың басында өндірістің кәдуілгі әдіс-тәсілдері кең қолданылып, ол жалпы өнімнің 70% құрады. Алайда жоғарыдан басқарылатын экономикадан нарықтық қатынастарға ауысу бірыңғай жерасты шаймалау технологиясы қажеттігін көрсетті.
Алғаш рет уранға деген мемлекеттік тапсырыстың төмендеуі 1983 жылы тіркелді. Өндіріс 25-30%-ға құлдырап, одан кейінгі жылдарда да сол деңгейде қалып қойды.
80-жылдардың ортасына таман басталған қарусыздану саясаты салдарынан және атышулы Чернобыль оқиғасынан кейін (әсіресе 1988 жылдан бастап) атом энергетикасын дамыту бағдарламасы кейінге ысырылды да, Целинный мен Прикаспийск өндірістік кеніштерінде және қайта өңдеуші комбинаттарда уран өндіру көлемі одан әрі қысқартыла берді. Шахталық және карьерлік өндірудің тиімсіздігінен және әлемдік рыноктағы бағаның төмендігінен Қазақстанда 6 кен басқармасы жабылып, 2 басқармада өнім өндіру мүлде тоқтатылды.
Дағдылы әдіспен өнім өндіру
Целинный тау-кен өндірістік және қайта өңдеуші комбинаты (Степногорск қ.) 1995 жылы өндірістің нәтижесіздігінен өзінің Грачев және Шығыс кеніштерінде руда өндіруді аяқтады.
Уран концентраты біріккен өнім ретінде Ақтаудағы балық сүйектері қазбаларынан фосфор қышқылын шығаратын бұрынғы Прикаспийск тау-кен өндірістік және қайта өңдеуші комбинатында да (АО "КАСКОР") дайындалатын. Номинальды қуаты жылына 5,2 миллион фунт U308 болған бұл кәсіпорын бәсекеге қабілетсіздігінен 1993 жылы консервацияланды.
Жерасты шаймалау әдісімен өнім өндіру
Республикамыз жерасты шаймалау әдісімен алынатын бай уран қорына ие. МАГАТЭ-нің соңғы Қызыл Кытабына (1999 ж.) сәйкес, барланған және алдын ала бағаланған 433,940 МТ U (1,1 миллиард фунт U308) Қазақстан уранының қоры ең аз шығын талап ететін 1-інші категорияға жатқызылған және ол осы шығындар классификациясындағы әлемдік уран қорының 35% құрайды. Бұл ресурстардың басым бөлігі Оңтүстік Қазақстандағы Шу-Сарысу және Сырдария бассейнінде шоғырланған.
Жерасты шаймалау әдісімен өндірілген кезеңдегі өнімнің жалпы көлемі 1990 жылы 4,9 миллион фунт U308 жеткенімен, 1997 жылы 2,5 миллион фунтқа дейін төмендеп кетті. Алайда, 1999 жылы қолданыстағы инфрақұрылымдарды жаңғыртуға қаржы салудың ұлғаюына байланысты 3,6 миллион фунтқа U308 өсті.
Кен басқармалары бойынша бұл көрсеткіш мынадай көрініс табады: "СТЕПНОЕ"
Жерасты шаймалау әдісімен өнеркәсіптік өндіріс мұнда 70-жылдардың соңына қарай Уанас және Мыңқұдық кеніштерін игеруден басталды. 1990 жылы "Степное"-дағы өнім мөлшері 2,4 миллион фунтты U308 құрады, бұл номинальды жылдық өндірістік қуаттың (2,6 миллион U308) 90%-дан астамы еді. Әйтсе де, өнім өндіру көлемі 90-жылдардың ортасына дейін жыл сайын құлдырап, 1,0 миллион фунтқа U308 жетті.
ЦЕНТРАЛЬНОЕ
Жерасты ұңғымалы шаймалау әдісімен уран өндіру 1982 жылы уран қоры 50 миллион фунтты U308 (орташа кен құрамы 0,45%) құрайтын Қанжуған кенішінде басталды. Ал номинальды өндірістік қуаты - жылына 2,6 миллион фунт U308. 90-жылдардың ортасына дейін өнім өндіру көлемі орташа есеппен әлеуеттік деңгейдің 50%-да болып, 90-жылдардың соңына қарай жылына 1 миллион фунтқа U308 азайды.
№6 КЕН БАСҚАРМАСЫ
Уран өндіру 1985 жылы Солтүстік Қарамұрын (50 миллион фунт U308 орташа құрамы 0,08 % U308) кен орнында басталды. Номинальды өндірістік қуаты жылына 1,6 миллион фунт U308, алайда 1995-1996 жылдары өндіріс көлемі 0,5 миллион фунтқа U308 түсіп кетті.
УРАНДЫ ҚАЙТА ӨҢДЕУ
Уранды қайта өңдеу жұмыстары 1955 жылы құрылған Целинный таукен-химия комбинатында және 60-жылдардың басында ашылған Прикаспийск таукен-металлургия комбинатында жүргізілді. Бұл екі кәсіпорынның құрылуы Қазақстанды КСРО-дағы уран өнімдерін өндіретін көшбасшы республикалар қатарына қосқан-ды.
Үлбі металлургия зауыты (Өскемен қаласы) 1949 жылы пайдалануға берілген. Зауыт негізінен КСРО әскери-өнеркәсіптік кешеніне қызмет көрсетті, сондықтан да мұнда ең озық технология, жоғары сапалы қондырғылар мен құрал-жабдықтар, сондай-ақ металлургия және атом өнеркәсібі саласындағы білікті мамандар шоғырланды. ҮМЗ басты өнімі - атом стансаларына арналған (КСРО-дағы сұраныстың 85%) отын таблеткалары болды. Зауыт ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1.Кіріспе
2.Қазақстандағы даму тарихы
3.Өндіру технологиясы
5.Энергия беру механизмдері
6.Қоршаған ортаға тигізетін әсері
7.Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Уран - Д.И.Менделеевтің химиялық элементтерінің топтық жүйесіндегі табиғатта кездесетін 92 - ші, радиоактивті элемент. (Қазір бұл жүйеде 109 химиялық элемент бар). Әрі орасан қуат көзі. Уран табиғатта сирек кездесетін және шашыранды элементтер қатарына жатады. Бірақ жер қыртысындағы шашыраңқы орнласқан уранның үлесі алтыннан 1000 есе, күмістен 30 есе көп. Табиғаттағы үлес салмағы мырыш пен қорғасынмен бірдей болса да негізгі массасы тау жыныстарында, топырақтарда, табиғи суларда шашырап таралғасын оны өндіру іс жүзінде тиімсіз, әрі мүмкін де емес. Табиғатта оның аз бөлігі ғана кен орындарында шоғырланған. Ал мұндай кен орындары көптеген елдерде мүлдем жоқ. Ұлы Жаратушымыз бұл аса бағалы стратегиялық байлықты, яғни келешектегі энергияның сарқылмас көзін Ұлы Даламызға, халқымызға молынан ырыс - несібе етіп беріпті. Қазақстан бүгінгі күні табиғи уран кенінің қоры жағынан ғаламда Австралиядан кейінгі екінші орынды алады. Оның барланған қоры 1 миллион 600 мың тонна. Оның 1,2 миллион тоннасы құмды-шөлейтті аймақтарда орналасқан. Бүгінгі күні уран кеніштерінің жалпы саны 21 - ге жеткен. Қазатомпром АҚ геологиялық барлау, уран шикізатын өндірумен және Өскемендегі Ульба металлургия зауытында атом электр станцияларына ядролық отындық таблеткалар шығарумен, сирек кездесетін металлдар алумен және ҚР Ұлттық Ядролық Орталығында (НЯЦ РК) ғылыми зерттеумен де айналысуда. Бүгінгі күндері Ұлттық компанияда 25 мың адам қызмет жасайды. Бірақ осы 13 500 тонна табиғи уранның барлығын да Қазатомпромның өзі өндіріп, қазынаға түсетін қаржыны тасқындатып отыр ма?
Соңғы жылдары Қазатомпром АҚ, Ресейдің ААҚ Атомредметзолото холдингімен, Канада, Франция, Жапония мен Қытаймен біріккен кәсіпорындар ашып, солармен бірге Қазақтың кең даласының төсін жаппай ашып тастап, уран өндіруге кірісті. 2009 жылы бұл біріккен кәсіпорындар:БК Қаратау - 900 тонна, БК Ақбастау - 150 тонна, БК Заречное (Табақбұлақ) - 232 тонна уран өндіріпті. Ресейдің бұл холдингі Ресей мен шет елдерден уран өндіру үшін арнайы құрылған. Холдингтің 2009 жылға арналған уран өндіру жоспары 4 693 тонна. Ресейдің Росатом мемлекеттік корпорациясының қарамағындағы ААҚ Атомредметзолото компаниясы Effective Energy компаниясының егелігіндегі БК Қаратаудың (барланған қоры - 49,8 мың тонна) - 50 пайыздық, ал БК Ақбастаудың (барланған қоры - 84 мың тонна) - 25 пайыздық акциясын тағы да сатып алып, қазір бұл кеніштердің 100 пайыздық акциясына толығымен егелік етіп, нағыз қожасына айналып отыр. (Москва.23.11.2009год. Интерфакс - Госхолдинг Атомредметзолото).Күн астындағы Жапон Елінің бизнес өкілдерінің қатысуымен Қазақ-Жапон БК Аппақ кенішінің (барланған қоры - 18 мың тонна) акциялық үлесінің 65 пайызы Қазатомпромға тиесілі болса, қалған акцияларының 25 пайызын Sumitomo Corporation компаниясы (Жапония), 10 пайызынKansai Electric Rower (Жапония) компаниясы өз үлестеріне сатып алған(Сузак.ЮКО.03.06.2008г.Интерфа кс - Казахстан). 2007 жылдың сәуір айында Жапонияның Marubeni, Tokio Electric Rower Company және Chubu Electric Rower Company cияқты компаниялары Қазатомпромнан Қызылорда облысы Жаңақорған ауданындағы Бүкіл түркі әлемі мен Қазақ халқының Ұлы Тектілері жерленген киелі жеріміздің бірі Хорасан әулиенің айналасында орналасқан уран кеніштеріне егелік еткен Байкен - U және Қызылқұм ЖШС үлестерін алып, БК құрғандығын хабарланған болса, Жапонияның БАҚ - ның хабарлауынша ядролық реакторлар жасайтын Toshiba Corp. корпорациясы бұл үлестен - 22,5 пайыздық акциясын сатып алуды жоспарлаған еді. Бұл жерлердегі уран кеніштері қазір Хорасан - 1 және Хорасан - 2 деп аталады. Барланған, дәлелденген қоры - 160 мың тоннаны құрайды. БК - ғы Marubeniкомпаниясының үлес акциясы - 55 пайыз болса, Tokio Electric Rower Companyсының үлесі - 30 пайыз,Chubu Electric Rower Companyсының үлесі - 10 пайыз, ал Tohoku Electric Rower Companyсының үлесі - 5 пайыз. (Токио.10.08.2008г.Интерфакс-АФИ)
Қазатомпром АҚ мен Канаданың Cameco компаниясымен бірігіп құрған, уран гексафторидін шығаратын БК Ульба Конверсия жобасындағы Қазатомпромның үлесі - 51 пайыз, алCamecoның үлесі - 49 пайызды құрайды.Қазақстан мен Канада бірігіп құрған, Созақ ауданының Тайқоңыр елді мекеніне жақын орналасқан, табиғат қорғау шараларын бұзып келе жатқан БК Инкай уран кенішінің акциясының 40 пайызы Қазатомпром АҚ-на тиесілі болса, 60 пайызыCamecoның үлесінде.
Француздармен бірігіп құрған БК Каткодағы акцияның үлесі 49 пайызы Қазатомпромда, ал 51 пайызына Францияның ядролық отындық таблеткалар жасайтын AREVA компаниясы егелік етуде. Бұл кәсіпорын 2039 жылға дейін бұл жерден 4 мың тонна уран өндіру жоспарын алға қойып отыр. Бар шығынын мойнына алып отырған кәсіпорын табиғат пен қоршаған ортаға залал келтіргені үшін 2008 жылы 40 млн. тенге айыппұл төлеген. Және AREVA компаниясы Өскемендегі Ульба металлургия компаниясында қуаты жылына -1 200 тонналық атом электрстанцияларына арнап ядролық отындық жинақ таблеткаларын өндіруді жоспарлауда. (КАЗИНФОРМ.11.06.2008г.)Қытайдың Атом Электрстанцияларына (АЭС) ядролық отындар дайындау мақсатында Қазақстаннан табиғи уран өндіру үшін Қытайдың China Guandong Nuclear Power Company (CGNPC) және China National Nuclear Corp (CNNC) компанияларымен Қазатомпром АҚ - ы бірігіп құрылған кәсіпорындар Иіркөл уран кенішінен жылына -750 тонна, Семізбай кенішінен - 500 тонна, Жалпақкенішінен - 700 тонна табиғи уран алуға кірісіп те кетіпті. (Reuters.06.11.2008г; КАЗИНФОРМ. Астана. 15.01.2010г.)
Қазатомпром АҚ- ының уран кеніштерінің басым көпшілігі оңтүстіктегі Қаратау, Созақ, Бетпақдала өңірлері мен Мойынқұм-Шу аймағында, Каспий өңірі мен Маңғыстауда, Қызылорда облысындағы Шиелі, Жаңақорған аудандары жерлерінде орналасқан. Қазіргі уран алу технологиясы бұрынғы шахты арқылы, немесе ашық әдіспен алудан мүлдем ерекшеленеді. Қазіргі күні ұзын саны 21 ден асатын кеніштерден алынатын уран шикізаты негізінен жер астындағы кені бар жерді бұрғылау арқылы ұңғылар жасалынып, одан кейін кенді қабатқа күкірт қышқылын айдау арқылы кен ерітіледі. Одан соң күшті қышқылды ортада еріген уран мен басқа ілеспе металлдар ерітіндісін жоғарыға арнаулы сораптармен сорып шығарылып, бұл ерітінділер арнаулы ыдыстарға құйылып, одан кейін оны байыту, бөлу және тазалау зауыттарына жібереді. Қазір көптеген кен орындарында байыту мен тазалауды ұйымдастыру үшін арнаулы технологиялық қондырғылар орнатылып, жұмысты бастап та жіберген. Бұл әдісті алғаш рет Кеңес үкіметі кезінде, яғни 20 ғасырдың жетпісінші жылдары Басқармасы Ташкентте орналасқан Краснохолмскі экспеди-циясы Өзбекстандағы Үшқұдық уран кенішінде қолданған. Бұл әдіс уран кендерін шахтылардан қазып алуға қарағанда әлдеқайда қауіпсіз, құмды - шөлейтті аймақтарда суды да үнемдейді, әрі кенші - оператор жоғарғы радиоактивті кендермен және оны өндіру кезінде пайда болатын асқан зиянды радиоактивті шаңдармен тікелей байланысқа түспей, жердің бетіндегі технологиялық қондырғыларда арнаулы басқару тетіктері арқылы процесстерді басқарып отырады.
2. Тарихы
Өткен ғасырдың 40-ыншы жылдары Кеңестер Одағында елдің атом саласын құру мен дамыту бағдарламасы жасалды. Соған байланысты КСРО Мемлекеттік Қорғаныс комитеті 1944 жылы Қазақстанда және Одақтың басқа да аймақтарында уран кен орындарын іздеп табуға барлық геологиялық ұйымдарды жұмылдыруды Геология жөніндегі комитетке арнайы тапсырды. Одақта жаппай уран іздеу ісі осы қаулыдан бастау алады.
Сөйтіп, Кеңестер кезінде республикада жеткілікті дәрежеде қуатты, дамыған инфрақұрылымы және білікті мамандары бар уран саласының мықты өнеркәсібі қалыптасқан-ды. Уран өндірумен төрт комбинат шұғылданып, олардың өндірістік қуаты КСРО-дағы өнім көлемінің 30% -дан астамын өндіруге мүмкіндік беретін.
Қазақстандағы бастапқы геологиялық барлау жұмыстары 1947 жылы құрылған Волков экспедициясы (қазіргі "Волковгеология") еншісінде. Ал еліміздегі алғашқы уран кен орны - 1951 жылы ашылған Қордай кеніші. Соғыстан кейін, яғни 1947-1965 жылдар аралығында уран іздеудің белсенді әрекеттері одан әрі жалғасты. 60-жылдардың басында "Волковгелогия", "Краснохолмгеология", "Степгеология", "Кольцовгеология" өндірістік-геологиялық бірлестіктері геолог-барлаушыларының күшімен Қазақстан аумағында уранның минералды-шикізат қорын жасаудың бірінші сатысы аяқталды. Бұл өз кезегінде Целинный (кейінірек - "ЦГХК"), Прикаспийск ("Каскор") және Қара-Балта ("КГРК") қайта өңдеу комбинаттарының тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз етті.
3.Уран өндіру
60-жылдардың екінші жартысында жерасты ұңғымалық шаймалау әдісімен инфильтрациялық қабатты кен орындарындағы нашар рудалардан уран өндіру мүмкіндігі АҚШ-та дәлелденді. Бұл Қазақстанның шикізат базасындағы жағдайды түбегейлі өзгертіп жіберді. 70-жылдардың соңына таман Ыңғай, Мыңқұдық, Мойынқұм, Қанжуған, Солтүстік және Оңтүстік Қарамұрын сияқты тағы басқа бірегей кен орындары табылды.
1980-1982 жылдары Қазақстанда уран өнімдерін шығару ең жоғары деңгейге жетті. Дерлік 30 кен орнында уран өндірілді. Атом өнеркәсібі кәсіпорындарында еңбек ететін жұмысшы-қызметкерлер саны 70 мыңнан асып жығылды.
1953 жыл мен 1999 жылдар аралығында республика аумағында уран өндіру көлемі 225 миллион фунт U308 жетті. 90-жылдардың басында өндірістің кәдуілгі әдіс-тәсілдері кең қолданылып, ол жалпы өнімнің 70% құрады. Алайда жоғарыдан басқарылатын экономикадан нарықтық қатынастарға ауысу бірыңғай жерасты шаймалау технологиясы қажеттігін көрсетті.
Алғаш рет уранға деген мемлекеттік тапсырыстың төмендеуі 1983 жылы тіркелді. Өндіріс 25-30%-ға құлдырап, одан кейінгі жылдарда да сол деңгейде қалып қойды.
80-жылдардың ортасына таман басталған қарусыздану саясаты салдарынан және атышулы Чернобыль оқиғасынан кейін (әсіресе 1988 жылдан бастап) атом энергетикасын дамыту бағдарламасы кейінге ысырылды да, Целинный мен Прикаспийск өндірістік кеніштерінде және қайта өңдеуші комбинаттарда уран өндіру көлемі одан әрі қысқартыла берді. Шахталық және карьерлік өндірудің тиімсіздігінен және әлемдік рыноктағы бағаның төмендігінен Қазақстанда 6 кен басқармасы жабылып, 2 басқармада өнім өндіру мүлде тоқтатылды.
Дағдылы әдіспен өнім өндіру
Целинный тау-кен өндірістік және қайта өңдеуші комбинаты (Степногорск қ.) 1995 жылы өндірістің нәтижесіздігінен өзінің Грачев және Шығыс кеніштерінде руда өндіруді аяқтады.
Уран концентраты біріккен өнім ретінде Ақтаудағы балық сүйектері қазбаларынан фосфор қышқылын шығаратын бұрынғы Прикаспийск тау-кен өндірістік және қайта өңдеуші комбинатында да (АО "КАСКОР") дайындалатын. Номинальды қуаты жылына 5,2 миллион фунт U308 болған бұл кәсіпорын бәсекеге қабілетсіздігінен 1993 жылы консервацияланды.
Жерасты шаймалау әдісімен өнім өндіру
Республикамыз жерасты шаймалау әдісімен алынатын бай уран қорына ие. МАГАТЭ-нің соңғы Қызыл Кытабына (1999 ж.) сәйкес, барланған және алдын ала бағаланған 433,940 МТ U (1,1 миллиард фунт U308) Қазақстан уранының қоры ең аз шығын талап ететін 1-інші категорияға жатқызылған және ол осы шығындар классификациясындағы әлемдік уран қорының 35% құрайды. Бұл ресурстардың басым бөлігі Оңтүстік Қазақстандағы Шу-Сарысу және Сырдария бассейнінде шоғырланған.
Жерасты шаймалау әдісімен өндірілген кезеңдегі өнімнің жалпы көлемі 1990 жылы 4,9 миллион фунт U308 жеткенімен, 1997 жылы 2,5 миллион фунтқа дейін төмендеп кетті. Алайда, 1999 жылы қолданыстағы инфрақұрылымдарды жаңғыртуға қаржы салудың ұлғаюына байланысты 3,6 миллион фунтқа U308 өсті.
Кен басқармалары бойынша бұл көрсеткіш мынадай көрініс табады: "СТЕПНОЕ"
Жерасты шаймалау әдісімен өнеркәсіптік өндіріс мұнда 70-жылдардың соңына қарай Уанас және Мыңқұдық кеніштерін игеруден басталды. 1990 жылы "Степное"-дағы өнім мөлшері 2,4 миллион фунтты U308 құрады, бұл номинальды жылдық өндірістік қуаттың (2,6 миллион U308) 90%-дан астамы еді. Әйтсе де, өнім өндіру көлемі 90-жылдардың ортасына дейін жыл сайын құлдырап, 1,0 миллион фунтқа U308 жетті.
ЦЕНТРАЛЬНОЕ
Жерасты ұңғымалы шаймалау әдісімен уран өндіру 1982 жылы уран қоры 50 миллион фунтты U308 (орташа кен құрамы 0,45%) құрайтын Қанжуған кенішінде басталды. Ал номинальды өндірістік қуаты - жылына 2,6 миллион фунт U308. 90-жылдардың ортасына дейін өнім өндіру көлемі орташа есеппен әлеуеттік деңгейдің 50%-да болып, 90-жылдардың соңына қарай жылына 1 миллион фунтқа U308 азайды.
№6 КЕН БАСҚАРМАСЫ
Уран өндіру 1985 жылы Солтүстік Қарамұрын (50 миллион фунт U308 орташа құрамы 0,08 % U308) кен орнында басталды. Номинальды өндірістік қуаты жылына 1,6 миллион фунт U308, алайда 1995-1996 жылдары өндіріс көлемі 0,5 миллион фунтқа U308 түсіп кетті.
УРАНДЫ ҚАЙТА ӨҢДЕУ
Уранды қайта өңдеу жұмыстары 1955 жылы құрылған Целинный таукен-химия комбинатында және 60-жылдардың басында ашылған Прикаспийск таукен-металлургия комбинатында жүргізілді. Бұл екі кәсіпорынның құрылуы Қазақстанды КСРО-дағы уран өнімдерін өндіретін көшбасшы республикалар қатарына қосқан-ды.
Үлбі металлургия зауыты (Өскемен қаласы) 1949 жылы пайдалануға берілген. Зауыт негізінен КСРО әскери-өнеркәсіптік кешеніне қызмет көрсетті, сондықтан да мұнда ең озық технология, жоғары сапалы қондырғылар мен құрал-жабдықтар, сондай-ақ металлургия және атом өнеркәсібі саласындағы білікті мамандар шоғырланды. ҮМЗ басты өнімі - атом стансаларына арналған (КСРО-дағы сұраныстың 85%) отын таблеткалары болды. Зауыт ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz