Өндірісті ұйымдастыру принциптері

КІРІСПЕ
Жүйенің жалпы теориясы - күрделі жүйенің іс-қимыл жасау (жұмыс істеу) заңдылықтарын зерттелейтін ғылым. Ол басқар және ұйымдастыру теориясының әдістемелік негізі болып табылады. Басқару мен жүйелі талдау әдістемесі, басқару процесіндегі құралдар ретінде оның қолданылу мүмкіндіктері мынаған негізделген: жүйелілік накты өмірде орын алатын барлық күрделі объектілердің объективті ерекшелігін білдірмек.
Профессор Людвиг фон Берталанфи жүйелі тәсілдеменің әдістемесін кеңінен баяндап беруші ғалым. Ол 1937 жылдын өзінде-ақ «Жүйенің жалпы теориясын» алға шығарды.
Жүйені біріктіруші қасиеттерге ие, өзара ықпалдасушы компоненттердің жиынтығы деп ұғуға болады, ал біріктіруші қасиет жеке алғанда осы элементердің бәріне бірдей тән емес. (Берталанфи анықтамасы).
Кез келген жүйенің ерекшеліктеріне жататындар:
- тұтастық (оның элементтерін құрайтын ерекшелікте жиынтығындағы жүйелердің ерекшеліктері);
- құрылымды (жүйелерді оның құрылымын белгісі арқылы сипаттау мүмкіндігі);
- иерархиялылығы (жүйенің әр бөлігі белгілі бір дәрежеде өз сапасы болатын қосалқы жүйе ретінде көрінеді).
Жүйе, ең алдымен, тұтас білім ретінде қарастырылады. Жүйе қандай да бір ішкі байланыстары болмайтын кездей-соқ объектілердің жиынтығы емес, ол бір-бірімен өзара байланысты және өзара ықпалдасу үстінде болатын, сыртқы әсерге жауап қайтаратын тұтас организм секілді.
Жүйе тұтастық тұрғысынан жеке пайда болатын элементтерддің құрамында болмайтын жаңа қасиетке, жаңа сапалы сипаттамаларға ие болмак.
Тұтастық нэтижесінің, бірлескен жаңа қасиеттердің көз жеткізіп иландыратын үлгісіне еңбек процесіндегі жай кооперацияны жатқызуға болады. Жүйенің мүмкіндіктері оның құраушы элементтерінің жай жиынтықты мүмкіндіктеріне қарағанда әлдеқайда кең.
Барлық жүйелерді шартты түрде үш түрге бөлуге болады:
• техникалық;
• биологиялық;
• әлеуметтік, оның ішінде әлеуметтік-экономикалық.
Бұл түрлердің өз заңдылықтары мен өзіндік ерекшеліктерін құрайтын жақтары бар.
Менеджмент үшін әлеуметтік жүйенің маңызы аса зор. Кез келген әлеуметтік жүйе әркелкі жүйелер болып табылады, оған белгісіздік тән.
Әсіресе, үлкен айырмашылыкты элеуметтік-экономикалық жүйеден кездестіруге болады, оған өндірістік-шаруашылық кешендері (кәсіпорын, салалар, аймақтар, тұтас экономика) қатысты.
Бұлай болатын себебі (яғни, жүйелердің әркелкі болуы), адам оның (жүйенің) ажырағысыз бөлігі болып табылады. Адам осы жүйелердің белсенді қалыптастырушысы, жүйелердегі байланыстар қалыптастырушысы сипатын танытып, оларды жұмыс істетеді әрі дамытады.
Әлеуметтік-экономикалық жүйенің басты ерекшелігі-оның басты компоненті адам болғандықтан бұл жүйенің негізінде адамдардың мүддесі жатады.
Мұндай жүйе дербестікке ие элементтерден тұрады. Бұл оның жүйе тармақтары (подсистема) мен қосалқы жүйе (субсистема ретіндегі жүйе элементтерін анықтауға мүмкіндік береді. Осылайша, жүйе тармағы жүйе элементі немесе осы элементтердің, тобы болып табылады. Әлдеқайда жоғары иерархиялық жүйелер қатынасындағы жүйе-жүйенің тармағы бола алады.
Мәселен, кәсіпорын, бір жағынан, дербес жүйені білдіретін болса, екінші жағынан оны салалардың жүйе тармағы ретінде қарастыруға болады. Бұдан шығатын қорытынды: жүйе мен жүйе тармағы арасындағы айырмашылық салыстырмалы түрде де, абсолюттік сипатта да бола береді.
Жүйе теориясы, егер сақталмаса басқару ісінің жүзеге асуы мүмкін болмайтынын белгілейді.
Бұл жағдай экономикалық жүйеге де қатысты:
1. Жүйелер арасында, ең алдымен, басқарушы және басқарылушы жүйелер арасында себеп-салдар байланысты болуы керек. Бұл мынаны білдіреді: басқару ісі жүйе мен басқарылатын объекті өзгерістерге бірдей жауап қайтарған жағдайда ғана мүмкін болады, яғни кері байланыс орнайды.
2. Жүйелердің динамикалылығы. Жүйе бір сапалы жағдайдан екіншісіне өте алатындай қабілетке ие болуы керек яғни бір сапалы жағдайдан екіншісіне өту барасында да өтуден кейін де ол жүйе ретінде қалуы керек.
3. Үйеде процесс ағымына әсер ете отырып, оны өзгерте алатындай параметрдің бар болуы.
4. Жүйенің басқару ықпалын күшейте алатындай қабілеті яғни осы ықпалға жауап қатып қана қоймай, оны тереңдететіп қабілетке ие болуы керек.
5.Басқару ақпаратын табыстау, жинақтау жэне жаңғырту мүмкіндіктерін қамтамасыз ету.
6. Жүйелердің тұтастай сипаты. Онсыз бақылау мен басқару мүмкін емес.
Жүйеде басқару барлық басқару жүйелеріне ортақ аты аталған шарттар орындалғанда ғана мүмкін болады.

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.
1. Есімжанова С.Р. Маркетинг.Оқу құралы. Алматы Экономика 2003
2. Ассель Г. Маркетинг: принципы и стратегия: Учебник для вузов. М.: ИНФРА- М, 1999.
3. Багиев Г.Л. и др. Маркетинг: Учебник для вузов / Г.Л. Багиев, В.М. Тарасевия, X. Анн; Под общ. ред. Г.Л. Багиева. - М.: ОАО «Изд-во Экономика», 1999.
4. Голубков Е. П. Маркетинговые исследования: теория, методология и практика. - М.: Изд. «Финпресс», 1998.
5. Голубков Е. П. Основы маркетинга. - М.: Издательство «Финпресс», 1999.
6.Ілиясов Д.Қ. Маркетинг: теориясы мен практикасы: Оқу кұралы: Алматы, Қазақ университеті, 2002.
7.Котлер Ф. Маркетинг негіздері. Ағылш. ауд. М.Т. Ізбасаров Алматы, Жазушы, 2000.
8.Ламбен Жан-Жак. Стратегический маркетинг. Европейская перспектива / Пер. с фр. - СПб, Наука, 1996.
9. Маркетинг: Учебник / Под ред. Э.А. Уткина. - М: ИМП ЭКМО 1998.
10. Маркетинг: Учебное пособие /Под ред. Н.К. Мамырова. - Алматы: Экономика, 1999.
11. Нысанбаев С.Н, Садыханова Г.А., Маркетинг негіздері, А.: Қазақ университеті, 2002.
12. Фатхудинов Р.А. Стратегический маркетинг: Учебник. - М.: ЗАО «Бизнес-школа» Интел-Синтез», 2000.
13.Мамыров Н.К. Маркетинг. Алматы, Экономика, 1999

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ
3

1. ӨНДІРІСТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ПРИНЦИПТЕРІ. ӨНДІРІСТІК БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ ОНЫҢ
ҚҰРЫЛЫМЫ.
1.1 Кәсіпорынды басқару жүйесі және оның құрылымы.
5
1.2 Өндірісті ұйымдастыру принциптері.
6
1.3 Басқару механизмі және өндірісті басқарудың жүйелік тәсілдемесі.
6
1.4 Өндіріс түрлері және өндірістік басқару жүйесіндегі басқарудың
объектісі мен субъектісінің өзара іс - әрекеті.
10
2. КӘСІПОРНЫНЫҢ ӨНДІРІСТІК ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ БАСҚАРУДЫҢ ҰЙЫМДАСТЫРУШЫЛЫҚ
ҚҰРЫЛЫМЫ.
2.1 Кәсіпорынының өндірістік құрылымы.
13
2.2 Басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы.
14
3. ЖҮЙЕЛІ ТӘСІЛДЕМЕДЕ ӨНДІРІСТІ БАСҚАРУДЫҢ МАҚСАТТАРЫ ЖӘНЕ ҰЙЫМДЫҚ
ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ ЖҮЙЕЛІ ТӘСІЛДЕМЕСІ.
3.1 Жүйелі тәсілдемеде өндірісті басқарудың мақсаттары.
19
3.2 Ұйымдық құрылымының жүйелі тәсілдемесі.
20

ҚОРЫТЫНДЫ
23

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
25

КІРІСПЕ
Жүйенің жалпы теориясы - күрделі жүйенің іс-қимыл жасау (жұмыс істеу)
заңдылықтарын зерттелейтін ғылым. Ол басқар және ұйымдастыру теориясының
әдістемелік негізі болып табылады. Басқару мен жүйелі талдау әдістемесі,
басқару процесіндегі құралдар ретінде оның қолданылу мүмкіндіктері мынаған
негізделген: жүйелілік накты өмірде орын алатын барлық күрделі
объектілердің объективті ерекшелігін білдірмек.
Профессор Людвиг фон Берталанфи жүйелі тәсілдеменің әдістемесін
кеңінен баяндап беруші ғалым. Ол 1937 жылдын өзінде-ақ Жүйенің жалпы
теориясын алға шығарды.
Жүйені біріктіруші қасиеттерге ие, өзара ықпалдасушы компоненттердің
жиынтығы деп ұғуға болады, ал біріктіруші қасиет жеке алғанда осы
элементердің бәріне бірдей тән емес. (Берталанфи анықтамасы).
Кез келген жүйенің ерекшеліктеріне жататындар:
- тұтастық (оның элементтерін құрайтын ерекшелікте жиынтығындағы
жүйелердің ерекшеліктері);
- құрылымды (жүйелерді оның құрылымын белгісі арқылы сипаттау
мүмкіндігі);
- иерархиялылығы (жүйенің әр бөлігі белгілі бір дәрежеде өз сапасы
болатын қосалқы жүйе ретінде көрінеді).
Жүйе, ең алдымен, тұтас білім ретінде қарастырылады. Жүйе қандай да
бір ішкі байланыстары болмайтын кездей-соқ объектілердің жиынтығы емес, ол
бір-бірімен өзара байланысты және өзара ықпалдасу үстінде болатын, сыртқы
әсерге жауап қайтаратын тұтас организм секілді.
Жүйе тұтастық тұрғысынан жеке пайда болатын элементтерддің құрамында
болмайтын жаңа қасиетке, жаңа сапалы сипаттамаларға ие болмак.
Тұтастық нэтижесінің, бірлескен жаңа қасиеттердің көз жеткізіп
иландыратын үлгісіне еңбек процесіндегі жай кооперацияны жатқызуға болады.
Жүйенің мүмкіндіктері оның құраушы элементтерінің жай жиынтықты
мүмкіндіктеріне қарағанда әлдеқайда кең.
Барлық жүйелерді шартты түрде үш түрге бөлуге болады:
• техникалық;
• биологиялық;
• әлеуметтік, оның ішінде әлеуметтік-экономикалық.
Бұл түрлердің өз заңдылықтары мен өзіндік ерекшеліктерін құрайтын
жақтары бар.
Менеджмент үшін әлеуметтік жүйенің маңызы аса зор. Кез келген
әлеуметтік жүйе әркелкі жүйелер болып табылады, оған белгісіздік тән.
Әсіресе, үлкен айырмашылыкты элеуметтік-экономикалық жүйеден
кездестіруге болады, оған өндірістік-шаруашылық кешендері (кәсіпорын,
салалар, аймақтар, тұтас экономика) қатысты.
Бұлай болатын себебі (яғни, жүйелердің әркелкі болуы), адам оның
(жүйенің) ажырағысыз бөлігі болып табылады. Адам осы жүйелердің белсенді
қалыптастырушысы, жүйелердегі байланыстар қалыптастырушысы сипатын
танытып, оларды жұмыс істетеді әрі дамытады.
Әлеуметтік-экономикалық жүйенің басты ерекшелігі-оның басты компоненті
адам болғандықтан бұл жүйенің негізінде адамдардың мүддесі жатады.
Мұндай жүйе дербестікке ие элементтерден тұрады. Бұл оның жүйе
тармақтары (подсистема) мен қосалқы жүйе (субсистема ретіндегі жүйе
элементтерін анықтауға мүмкіндік береді. Осылайша, жүйе тармағы жүйе
элементі немесе осы элементтердің, тобы болып табылады. Әлдеқайда жоғары
иерархиялық жүйелер қатынасындағы жүйе-жүйенің тармағы бола алады.
Мәселен, кәсіпорын, бір жағынан, дербес жүйені білдіретін болса,
екінші жағынан оны салалардың жүйе тармағы ретінде қарастыруға болады.
Бұдан шығатын қорытынды: жүйе мен жүйе тармағы арасындағы айырмашылық
салыстырмалы түрде де, абсолюттік сипатта да бола береді.
Жүйе теориясы, егер сақталмаса басқару ісінің жүзеге асуы мүмкін
болмайтынын белгілейді.
Бұл жағдай экономикалық жүйеге де қатысты:
1. Жүйелер арасында, ең алдымен, басқарушы және басқарылушы жүйелер
арасында себеп-салдар байланысты болуы керек. Бұл мынаны білдіреді: басқару
ісі жүйе мен басқарылатын объекті өзгерістерге бірдей жауап қайтарған
жағдайда ғана мүмкін болады, яғни кері байланыс орнайды.
2. Жүйелердің динамикалылығы. Жүйе бір сапалы жағдайдан екіншісіне өте
алатындай қабілетке ие болуы керек яғни бір сапалы жағдайдан екіншісіне өту
барасында да өтуден кейін де ол жүйе ретінде қалуы керек.
3. Үйеде процесс ағымына әсер ете отырып, оны өзгерте алатындай
параметрдің бар болуы.
4. Жүйенің басқару ықпалын күшейте алатындай қабілеті яғни осы
ықпалға жауап қатып қана қоймай, оны тереңдететіп қабілетке ие болуы керек.
5.Басқару ақпаратын табыстау, жинақтау жэне жаңғырту мүмкіндіктерін
қамтамасыз ету.
6. Жүйелердің тұтастай сипаты. Онсыз бақылау мен басқару мүмкін емес.
Жүйеде басқару барлық басқару жүйелеріне ортақ аты аталған шарттар
орындалғанда ғана мүмкін болады.

1. ӨНДІРІСТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ПРИНЦИПТЕРІ. ӨНДІРІСТІК БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ ОНЫҢ
ҚҰРЫЛЫМЫ.
1.1 Кәсіпорынды басқару жүйесі және оның құрылымы.
Егер кәсіпорынды басқару жүйесі көптеген факторлардың тигізілетін
әсерінен барып құралатын болса: өндірістік объектілердегі процестерге қарай
басқару, фирма бағыттарына қарай (нәрселерді өндіру, нарықтық
территориялық), кәсіпорнының жалпы өндірістік корпорация жүйесіндегі
жағдайына қарай болса, ал құрылымдық басқару жүйесі өндірістік
ұйымдастырумен өндірістік прогресс құрылымымен сипатталады.

1 кесте
Үздіксіз және дискретті өндіріс сипаттамасы
Өндірістік Ерекшелігі Басқару принципі Өнім
процесс
Үздіксіз уақытында үзіліс параметрлерін соданы өндіру
болмай жүре береді тұрақтандыру,
ауытқуларды қалпына
келтіру
Дискретті Сатылы түрде, Кезеңдерін үйлестіру, Түрлі – түсті
(үзіліп операциялары бөлініп келістіру. телевизор
тұратын) орындалады өндіру

Уақыт тұрғысында қаралып отырған өндіріс процесі үздіксіз жүре беруі
мүмкін. (Мысалы, химиялық өнімдерді болатты, шойынды өндіру). Немесе
дискретті (машина жасау, радиоэлектроника, аспап – құралдар жасайтын) түрде
болады. Үздіксіз түрдегі жұмыс өндірісінде маңызды болатын жағдай
технологиялық жұмыс тәртібін қатаң сақтау болады, өнімді өндірудің басынан
аяғына дейін технологиялық ауыстыруларды белгіленген мөлшерде ұстап тұру
болса, ал дискреттік өндірісте маңызды болатыны әрбір бөлшектер мен
саймандардың уақытынжа жиналатын кезіне дайын болып тұруын үйлесімді түрде
ұйымдастыру. Басқару принцип шынында өндіріс түрлеріне байланысты болады.
(1 кестені қара).
Өндірістік процесс, әдеттер, бірнеше кезеңнен тұрады.
Егер өндірісте бірнеше технологиялық қайта құрулар енгізілетін болса
(A, B, C, Д, Е, F), онда олардың, яғни технологиялық процестердің кіруі
(XI, X2) белгі болғандықтан, олардың бірінен кейін бірінің пайдаланылып
шығу E операцияларын анықтауға болады:
У-E.F. (A.C.X1 + B.Д.x2) (1)
Технологиялық процесті уақытына қарай диаграмма түрінде жайып беріп,
технологиялық қайта құрудың бірінен кейін бірінің қолданылуын көрсетуге
болады A1 B1 ... F ең соңғы өнімді (У) алу үшін (У) шығуға дейінгі жөнделіп,
жасалуға кірген XI, X2 (шикізат, материалдардан) кеткен аралық (интервал)
уақыты (t) тауарды (T) өндіру циклі дейді. Ең соңғы өнімді алу үшін (У),
(T) өндіру циклі аяғында, технологиялық процестің барлық операциялары
уақыты мен орындарында реттеулі тұруы керек.
1.2 Өндірісті ұйымдастыру принциптері.
Технологиялық операцияларды орындауды ретке келтіру арқылы белгілі бір
уақытқа белгіленген сападағы нәтижелерге қою жеткізуге қамтамасыз етуді
өндіріс процесін ұйымдастыру деп атайды. Операция барысында барлық
орындалатын жұмыстар белгілі бір уақытта бірінен соң бірі жүре отырып,
келесі операцияны орындау үшін белгілді бір уақытта тура бітуі керек – t1.
t2. t3. t4. Технологиялық процесс дұрыс жұруі үшін, жеке операциялардың
орындалуын жасалынған технологияға сәйкес болуын қамтамасыз ету керек.
Сондықтан технологиялық процестердің орындалуы қатаң тәртіппен жүзеге
асырылуы керек. Техпроцестерді ұйымдастыру бірнеше принциптерді сақтауды
талап етеді:
- техпроцестердің әрбір кезеңінде жабдықтар мен белгілі санда адамдар
жұмыс істейтін болғандықтан, жеке кезеңдердің өндірістік қуатты
келісілген болуы керек. Егер алдындағы кезеңдегі жұмыс барысында
бөлшектерді көп беріп, келесісіндегі де қуат жетіспей қалса, онда
жөнделінбей қалған бөлшек запасы үйіліп қалады да, ең жоғары
өндірістік қуаты бар участке бостан бос тұрып қалуы мүмкін.
- өндірістік процесс үнемі, тоқтаусыз жүріп тұруы керек, бос тұрып қалу
және жұмысы басынан асып кететіндей болмауы керек, бір кезеңнен екінші
кезеңге өту барысы уақытты жоғалтпайтындай, бір қалыпты болуы керек,
барлық кезең технологиясы дұрыстап реттеленуі тиіс;
- процесс бір қалыпты қарқында жүруі керек, яғни өндіріс циклі өндіріс
процесі кезінде өзгермей, процесс бір деңгейдегі қалыпта болуы тиіс.
Мысалы, егер тапсырма мен оны орындау белгілі бір мөлшерлі түрде
көрсетілгенде (2-кестені қара), осыны негізге ала отырып, қалыптылық
коэффициентін есептеп шығаруға болады.

2 кесте
Коэффициент шығару үшін өндіріс көрсеткіштері
Онкүндік Тапсырма n Нақтылы орындалғаны Тапсырма көлемінде
n1 шығарылғаны n
1 120 118 118
2 120 122 120
3 130 128 128
4 120 115 115

Өндірісті ұйымдастырудың маңызды сипаттамасы болатыны негізгі tn және
қосалқы t уақыт ара қатынасы. Егер tn (негізгі) t мен салыстырғанда аз
болса, бұл дегенің өндірістің тиімділігінің төмендігін көрсетеді. Пайдалы
уақыт үлесі өсіп отыруы керек.

1.3 Басқару механизмі және өндірісті басқарудың жүйелік тәсілдемесі.
Кәсіпорнын басқару механизмі оның іс - әрекетінің ұйымдастыруда
тұтынушыларға қажетті тауарларды шығару мен қызмет көрсетудегі белгіленген
сапада, тиімді түрде өндіруде негізделеді. БАсқаруды ұйымдастыру ең алдымен
алға мақсат қоюдан басталады да, нені кімдер үщін және қанша өндіруді
анықтайды. Мұнан кейін барып, нәрселерді өндірудің жалпылай жобасы
белгіленеді:
-қажетті құрал – жабдықтарды таңдау, кадрларды даярлау, технологияны
әр кезеңдерге бөлу, өндірістік процесс туралы таңдау. Өндіріс түрінен
барып, оны ұйымдастыру түрін және кәсіпорнының басқару құрылымын жасауды
анықтайды.
Соңғысы өндірісті басқару құрылымын жасаудың негізі болып табылады.
Мысалы, аяқ киім шығаруда өндірісті ұйымдастырудың екі жолы болуы мүмкін:
“ленталы және “аз сериялы”, бұл елдер бір – бірінен соншалықты айырмада
болады.
Бір түрдегі өнім көлемінің көптіліші жұмыс орындарын мамандандыруды
керек қылады (әрбір жұмысшы бірінші жұмыс операциясын ғана орындайды).
Әртүрлі азғана көлемдегі өнім басқадай өндірістік жағдайды қалайды:
-ең жоғарғы әмбебап жабдықты, жоғарғы мамандықты еңбек етуді, өнім
сапасына делінген, жоғары талапты.

Жаппай салыстырмалы мамандалынған
Ленталы
сұраным азғана түрі жабдық
өндіріс
төменгі
дәрежелі
еңбек

аяқ киім
жоғары төменгі

сапалы көп таңдаулы механизация аз
сериялы
күрделі модельер ең жоғары
өндіріс
аяқ киім мамандықты
еңбек
Сондықтан өндіріс ерекшеліктеріне қарай, өндірісті ұйымдастырылуының
төрт түрін бөліп айтады (3 кестені қара)

3 кесте
Бір ғана өндіріс көлемі
өнім
үлкен кіші (шағын)
Сериялық өндіру бір – ер (жобалық) өнім
Көп өнім Көп сериялы: Көп өнім, аз сериялы:
Жаппай өндіру шағын түрде

Процестің түріне қарай, менеджердің шешетін–жабдықтардың мамандалуы,
басқару құрылымы және басқадай міндеттер байланысты болады. Енді
3–кестедегі классификацияны өндірістің үш түріне әкеліп, олардың қандай
ерекшелікте болатынын қарайық (4 – кестені қара).

4 кесте.
Өндіріс түрлерін ұйымдастыру ерекшеліктері.
Өндіріс Технологиялық Шығаратын Қайталануы Процесті
түрлері ерекшеліктері өнім басқару
сипаты міндеттері
Жаппай Өнім толық Тұрақты Қатаң түрдегіӨндірістік
технологиялық және белгілі циклде тәртіп
циклден өтеді, үздіксіз түрінде сақталады,
жабдықтары азғана шығару тоқтап қалуды
жөнделген, аз жою, өндіріс
мамандықты еңбек процестерін
шығарылады. талдау,
линиялардағы
баланстылықты
есептеу
Сериялық Әрбір өнім Тұрақтылығы, Тиянақты Тапсырыстар
технологиясының өнімнің көп тағайындалғанбойынша
бөлектігі, өнімніңтүрінің шығуы түрін үнемі жоспарлау,
өзгеруінің шығарып отырутұтынушылар
жоғарылылығы, талабына
әмбебаптығы және сәйкестендіру,
қайта өнімдерді
жөнделгіштігі дайындауға
(орнатылғыштығы). кешенді,
уақытты аз
кетіретін
қолайлы
шешімдерді
іздеу,
аяқталмаған
өндірістің
өзіндік құнын
төмендету.
Дара Бірден–бір және Даналы, Көп болмайды Басты міндет -
(жобалы) қиын өнім, жобаланған өнімді дайындап
сұранымы аз, өнімнің дайын шығару уақытын
өндіріс жобаны болуына қарай азайту, өндіріс
орындауға кезеңдерінің
бағытталған, келісімділігі
негізгі шығындар
материалға кетеді
және
мамандандырылған
еңбек

Жүйелі тәсілдеме - экономикалық ғылымда қолданылатын ғылыми зерттеудің
ең жемісті (нәтижелі) әдістерінің бірі.
Өзінің алғашқы мағынасында - грек тілінен аударғанда сөзікөптеген
элементтерден құралатын, бөліктерден тұратын бір бүтін тұтастық ұғымын
білдіреді.
Жүйенің былайша ұғыңдырылуы экономикалық тұтастыққа да қатысты;
өндіріс-пәңдердің, саймандардың, еңбек түрлері мен түпкілікті өнімдердің
жиынтығы ретінде болады.
Өндіріс - бұл әлеуметтік-экономикалық жүйе. Экономикалық деп аталу
себебі, еңбек және материалдық ресурстарды ұштастыру нәтижесінде
материалдық игіліктер пайда болып, қоғамның өндірістік күштерінің ұдайы
өндірісі ұлғаяды. Оны былайша былай анықтауға болады: Белгілі бір қоғамдық-
тарихи жағдайларда қалыптасатын өндірістік қатынастардың тұрпатын (типін)
экономикалық жүйе деп ұғуға болады.
Әлеуметтік жүйе деп аталуы адамдар құратын ұйымға байланысты.
Экономикалық жүйеге басқа жүйелерге ұқсамайтын өзіндік ерекшеліктер тән.
Экономикалық жүйе элеуметтік сипаттағы адам-машинасы ретінде
қарастырылады. Ондағы негізгі рөлді материалдык жэне рухани игіліктерді
өндіретін әрі тұтынатын адам орындайды.
Экономикалық жүйе кең мағынасындағы ұғымында қоғамдық өндістің жүйесі
ретінде, яғни өндіріс күштері (табиғи және еңбек ресурстары, өндіріс
құралдары, өнім) мен өндірістік қатынастардың жиынтығы ретінде
түсіндіріледі (акад. Н.П. Федоренко).
Экономикалық қатынас, байланыс (салааралық байланыстар жүйесі),
заңдылықтар (техникалық прогрестің, өндірісті ұйымдастырудың даму
заңдылықтарының жүйесі), міне, осы аталғандар экономикалық жүйе болып
табылады.
Жүйелі тәсілдеме арнайы ғылыми пәндердің мазмұнына жалпы теория
жүйесіне қызмет етеді, ал басқару ісі жалпылай түрде жүйелерді ретке
келтіруші ретінде анықталуы мүмкін.
Жүйелі тәсілдеме XX жүз жылдықта пайда болды деуге болады, әйтсе де,
XVIII және XIX ғасырларда ғылым әр түрлі жүйелерді зерделемеді деп бір
жақты ойлауға да болмайды. Әлбетте, астрономия Күн жүйесін, ал математика
әр түрлі санаусаттарға (атом бомбасын жасау) қол жеткізу үшін АҚШ-та алғаш
рет қолданылды, алайда жүйелі тәсілдеме азаматтық өндіріс саласындағы
басқару қызметінің іс-тәжірибесінде кеңінен қолданылды.

Жүйелі тәсілдемені қолданудың негізінде тізбекті кезеңді қамтиды:

- бірінші кезеңде салалар анықталады,
басқару субъектілері қызметінің ауқымы мен саласы нақтыланады. Қызметтің
ақпараттық қажеттілігінің баламалы (бағдарлы) салалары мен ауқымдары
белгіленеді;
- екінші кезеңде қажетті зерттеулер (жүйелі талдау) жүзеге асырылады;
- үшінші кезеңде белгілі мәселелерді нұсқалары жасалып, әрбір міндет
бойынша оңтайлы нұсқалары таңдап алынады (сараптық бағалаулар, оның ішінде
тәуелсіз сараптама қолданылады).
Жүйелі тәсілдеменің негізінде басқару ісі жүйелердің құрылымдық және
функциялық тұтастығын қамтамасыз етуге, әрі жетілдіруге бағытталған.
Мақсатқа жеткізетін жолда кездесетін кедергілерді, кемшіліктерді анықтап,
жою. Мұнда, ең алдымен, басқарудағы жүйелі тәсілдеменің принциптері алға
шығады. Нақты тәжірибеде ол қабылданған шешімдерді жан-жақты пысықтап, оны
жүзеге асыруы ықтимал барлық нұсқаларын талдайды. Әлеуметтік жүйеде бұл
принцип басқарушылық міндетті шешу процесінде саяси және мәдени мәселелерді
тығыз байланыстыруды ұйғарады.
Басқару процестері пайда болғалы бері жүйелі талдау кеңінен
қолданылып келеді. Экономиканы, оның құрылымын, оның құрамдық
бөліктерінің өзара қарым-қатынасы мен өзара байланысын қоса ескеріп,
біртұтас ретінде кешенді зерделеуді, экономиканың жалпы жұмыс істеу
процесінде олардың әрбіреуінің рөлін анықтауды міне, осыны жүйелі тәсілдеме
деп ұғу керек.
Экономикадағы жүйелі тәсілдеме - басқару саласындағы ірі, кешенді
мәселенің ғылыми негізделген шешімін әзірлеу әдісі болып табылады.
Жүйелі тәсілдеменің философиялық негізі оның негізгі принциптерін
айқындап береді: жүйелердің динамикалығы, құбылыстардың байланысы, өзара
ықпалдастығы мен өзара байланысы; басты буын принциптерінің кешенділігі,
тұтастығы және иерархиялығы.
Процестер мен құбылыстардағы жүйелі тәсілдеме өзара байланыстардағы
зерделеудің екі формасын ұйғарады:
1) жай кездері, қосалқы жүйелер немесе жүйе элементтерінің арасындағы
өзара байланыстар қандай да бір аспектіде, көбінесе экономикалық аспектіде
зерттеледі;
2) әлдеқайда күрделі жағдайда көп аспектілі тәсілдеме қолданылады. Бұл
арада өзара байланыстар басқарудың саяси, экономикалық және психологиялық
аспектілері қоса ескеріліп зерттеледі.

1.4 Өндіріс түрлері және өндірістік басқару жүйесіндегі басқарудың
объектісі мен субъектісінің өзара іс - әрекеті.
Өндіріс түрлері жоспарлау процесін, жұмысшы орындарын мамандандыруды,
басқару жүйесінің құрылымы мен ерекшеліктерін анықтайды. Ал өндіріс
түрлерін таңдау, өндіріс көлеміне, онда шығарылатын өнімдерге, кәсіпорнының
мамандырылуына байланысты болады:
(f) - өндіріс түрі (өндіріс көлемі, шығарылатын өнімдер, өндірістік
мамандалуы).
Жеке даралық өндіріс бірегей заттарды азғана санды шығаруға арналған.
Мысалы, Таганрогтегі қазандық жасайтын завод электростанциялар үшін
тапсырыс бойыншша қазанды шығарады. Сондықтан заводтағы өндіріс әмбебап
болғанымен, өнімді шығару – аз болады, даналап қана. Ғарыштық станциялар
мен кемелерін шығару да жобалық өндіріске жатады.
Сериялық өндіріс–бұл көп номенклатуралы өнімдер шығаратын (көбінесе
үлкен–үлкен партиялармен). Жеке нәрселерді шығару үздіксіз болады да,
әдетте, көптеген заттар жыл бойына, ай бойынан гөрі көп шығарылады. Бұл,
мысалы станок жасау заводы, станоктың түрлі типтерін азғана санды, немесе
мебель кәсіпорны, кең ассортиментті мебельдерді шығарушы.
Жаппай өндіріс болуы–бұл ұнемі және үздіксіз түрде шектеулі
номенклатурада, тек бір ғана іске қолданылатын және белгілі технологиямен
шығарылатындар. Номенклатура, яғни шығарылатын заттар құрамы жыл бойына
біркелкі болады, өндірістегі жұмысшы орны жоғарғы мамандықты болады және
құрал – жабдықтарыда.
Жаппай өндіруде толассыз түрде өндірістік процесс ұйымдастырылады,
техпроцестердің кезеңдері үздіксіз бір–бірінің артынан жүріп отырады (поток
- ағын) да, өнімдер бірнеше кезеңдерден өтіп барып, дайын өнімге айналады.
Әдетте, тасқынды өндіріс–бұл техникалық құралдар бірінен соң бірі
орналасып, операциялардың орындалуына сәйкесті және жұмысшы орнының
мамандығына қарай ұйымдастырылған процесс. Мұндай ұйымдастыру ең тиімді
делінеді, өйткені жұмысшы орнының жоғары мамандығы мен учаскелердегі
осындай реттелік, жұмысты оперативтік жоспарлауды оңайлатады, аралықтағы
операцияларды запастарды қысқартып, тіпті онша мамандықты керек қылмайтын
еңбекті пайдалануға мүмкіндік жасайды. Барлық процестер бір уақытта жалпы
тасқынмен жүреді де, осыған орай тасқындық линияның экономикалық
көрсеткіштері жоғары болады. Сондықтан да бұл қазіргі кездегі өндірістегі
келешегі мол ұйымдастыру әдісіне жатады.
Осының негізінде жаңа типті технология “кан бан” (“тура бір мезгілде”)
деген “ТОЙОТА” компаниясында, видео (бейне көретін) және аудиотехникаларды
шығаратын “Сони”, “Шарп”, “Тошиба” секілді формаларда жасала бастады.
Өндірісті басқаруға басқарудың өз объектісі мен субъектісі тән.
Басқару процесі көп қырлы қоғамдық қатынастардың кешенің қамтиды әрі
объективті және субъективті факторлар жиынтығының әрекетімен анықталады.
Басқару процесінде объективті мен субъективтінің арақатынасы
анықтаушы және шешуші ұғымдары арқылы анықталуы мүмкін. Оның өзінде де,
анықтаушы құбылыстың қажетті шарты ретінде болғанда ғана анықталмақ.
Алайда, мұның өзі жетіліксіз; Обьективті процеске субъективті фактордың
кері әсерін білдіретін анықтаушыны ұштастырғанда ғана процесті жүзеге
асырудың нағыз шынайы шартын тудырады. Басқаруда субъективті фактор болған
күннің өзінде басқару ісін субъективті ете алмайды.
Ықпал етудің тиімділігі адамдардың басқару объектісін объективті
жағдайын, оның ішкі заңдылықтарға бағынатын табиғатын қалай түсініп, қалай
қабылдайтынын көрсететін денгейімен анықталады.
Объективті мен субъективтінің өзара ықпалын талдау тек жалпы
дүниетаныммен, гносеологиялық аспектімен ғана шектеліп қалмайды: объективті
алғашқысы, субъективтісі оның көрінісі, сөйтсе де, оның шартын тудыратын
белсенді кері әсер етуді көрсетеді.
Өндірісті басқару объектісінің жалпы түріне оның салалары мен
аймақтарын құрайтын барлық халық шаруашылығы өндірістің негізгі буындары -
кэсіпорындар мен бірлестіктер жатады.
Мұнда басқару өндірістік күш пен өндірістік қатынастарды бірлігі
ретінде болатын осы объектілермен істес болады.
Қоғамдық өндірістің басқару объектісіне барлық халық шаруашылығының
кооперация ауқымында қызметкерлерді өндіріс кұралдарымен біріктіретін
саналы ұйымдар жатады.
Халық шаруашылығының басқару объектісіне саналы түрде қолдау
көрсетілетін халық шаруашылығының үйлесімділігі, экономиканың
теңгерімділігі және динамикалық дамуы кіреді.
Басқару ұлғайтылған ұдайы өндіру процесінің объектісіне ие.
Өндірістің басқару объектісі - бұл ел территориясына өндірістік
күштерді ұтымды орналастыру әлдеқайда тиімді территориялық кешендерді құру.
Өндірісті басқаруда объекті ретінде маңызды орынды бейөндірістік
салалар алады - ғылым, білім беру, денсаулық сақтау және мәдениет.
Түпкі негізінде кез келген басқару объектісінің орталық буынына
қызметкерлердің ұжымы жатады.
Осылайша, кең мағынасында барлық өндіріс басқару объектілері деп
саналады.
Басқарудың субъектілеріне мемлекет, қоғамдық ұйым және елдің әр
азаматы кіреді.
Бұл жүйенің негізгі элементіне мемлекетгік органдар жатады.
Барлық мемлекеттік органдарды бір-бірінен ажыратып көрсету қажет.
Cот өкілдікті органдар; атқарушы және билеуші органдар;
Сот органдары; өндірістің басқару функцияларын орындаушы және тікелей
мемлекеттік басқару (орындаушы) органдары.
Өндірістің басқару мәселелерін мына органдар шешеді:
-билік органдары (өкілдікті органдар);
-мемлекеттік басқару органдары-мемлекеттік комитеттер, министрліктер.

1. КӘСІПОРНЫНЫҢ ӨНДІРІСТІК ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ БАСҚАРУДЫҢ ҰЙЫМДАСТЫРУШЫЛЫҚ
ҚҰРЫЛЫМЫ.
2.1 Кәсіпорынының өндірістік құрылымы.
Өндірістік процестердің ерекшеліктері кәсіпорынның өндірістік
құрылымында көрінеді, олар мыналар болуы мүмкін:
- көпдеңгейлі, бұл цехтық принцип бойынша ұйымдастырылады (цех - өндіріс
– участке – жұмыс орны);
- цехтан бөлек, мұндағы бөлек өндірістер тікелей кәсіпорын директорына
бағынады.
Осыдан барып, әртүрлі кәсіпорындар әртүрлі басқару құрылымынан
болатыны.
Басқару құрылымы дегеніміз–бұл басқару қызметтерін тиімді жүзеге
асыруын қамтамасыз ететін өзара байланысты бөліктердің жыйынтықты басқару
органдары (бөлімдер, қызметтер, лауазымдар).
Тиісті өндірістік бөлімшелердің орындайтын қызметтеріне қарай,
бөлімдер мен олардың арасындағы байланысты жұмыстар анықталады.
Өндірістік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.