XVII - ғасырдағы Голландияның саяси және құқықтық ілімдері
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Гуго Гроцийдің саяси және құқықтық ілімдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2 Бенедикт Спинозаның саяси және құқықтық ілімдері ... ... ... ... ... ... ... ..7
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Гуго Гроцийдің саяси және құқықтық ілімдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2 Бенедикт Спинозаның саяси және құқықтық ілімдері ... ... ... ... ... ... ... ..7
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
КІРІСПЕ
Феодалдық қатынастардың ыдырай бастауы мен жаңа өндірістік қатынастардың пайда болуы Европа елдерінде бір мезгілде жүрген жоқ. Бұған әрбір елдің сол кездегі саяси құрылысымен қатар қалалардың өсуі мен сауданың дамуы және жаңа әлеуметтік топ – буржуазияның пайда болуы едәуір дәрежеде әсерін тигізді.
Голландия XVI ғасырдың екінші жартысы мен XVII ғасырдың бас кезінде ерте буржуазиялық қатынастар жетілген елдердің бірі болды. Феодалдық – монархиялық Испания үстемдігіне қарсы ұлт – азаттық күрес нәтижесінде Голландияда тұңғыш рет жаңа әлеуметтік топ — буржуазия билік басына келді және буржуазиялық республика орнады. Әлемдік тарихта бұрын қолданылмаған басқарудың жаңа формасы Европаның феодалдық монархиялы мемлекеттерінің қарсылығын туғызды. Билік дәмін енді тата бастаған буржуазия өкілдеріне сыртқы күштерге арқа сүйеген топ өкілдерімен саяси күреске түсуіне тура келді. Саяси күрес негізінен, буржуазиялық партия мен оранжистік партия арасында өрбіді. Мемлекет басшысы штатгальтерлікті мұрагерлікпен иеленіп келген Оранский әулетінің өкілдері буржуазиялық қатынастардың одан әрі дамуын қаламады.
Елді Испания езгісінен азат етуде кальвинизм маңызды рөл атқарғанымен орта топтың едәуір бөлігінің қолдауына ие болған олар республикалық партияға қарсы күрес жүргізді. Ой еркіндігі мен діни сенім бостандығына қарсы бағытталған жаңа саясат кальвинизм шіркеуінің мүдделеріне қайшы келді. Діни ілім мен дін қағидаларына және шіркеудің рухани үстемдігіне қарсы күресте жаңа саяси – құқықтық ойлар пісіп жетілді.
XVII ғасырдағы ағылшын буржуазиялық революциясы фео¬дализм мен абсолютизмге күйрете соққы берді, көптеген феодалдық тәртіптерді жойып, конституциялық монархияға жол ашты, республикалық басқаруды орнатты және капиталистік қатынастардың кең өркен жаюына мүмкіндік жасады.
Осыдан кейін Нидерланды және ағылшын революциясы мен одан кейінгі жылдардағы саяси – құқықтық ойдың даму бағыты ағылшынның көрнекті ойшылдары Томас Гоббс пен Джон Локктың және Голландияның әлем таныған ойшылдары Гуго Гроций мен Бенедикт (Барух) Спинозаның еңбектерінен айқын көрінді.
Феодалдық қатынастардың ыдырай бастауы мен жаңа өндірістік қатынастардың пайда болуы Европа елдерінде бір мезгілде жүрген жоқ. Бұған әрбір елдің сол кездегі саяси құрылысымен қатар қалалардың өсуі мен сауданың дамуы және жаңа әлеуметтік топ – буржуазияның пайда болуы едәуір дәрежеде әсерін тигізді.
Голландия XVI ғасырдың екінші жартысы мен XVII ғасырдың бас кезінде ерте буржуазиялық қатынастар жетілген елдердің бірі болды. Феодалдық – монархиялық Испания үстемдігіне қарсы ұлт – азаттық күрес нәтижесінде Голландияда тұңғыш рет жаңа әлеуметтік топ — буржуазия билік басына келді және буржуазиялық республика орнады. Әлемдік тарихта бұрын қолданылмаған басқарудың жаңа формасы Европаның феодалдық монархиялы мемлекеттерінің қарсылығын туғызды. Билік дәмін енді тата бастаған буржуазия өкілдеріне сыртқы күштерге арқа сүйеген топ өкілдерімен саяси күреске түсуіне тура келді. Саяси күрес негізінен, буржуазиялық партия мен оранжистік партия арасында өрбіді. Мемлекет басшысы штатгальтерлікті мұрагерлікпен иеленіп келген Оранский әулетінің өкілдері буржуазиялық қатынастардың одан әрі дамуын қаламады.
Елді Испания езгісінен азат етуде кальвинизм маңызды рөл атқарғанымен орта топтың едәуір бөлігінің қолдауына ие болған олар республикалық партияға қарсы күрес жүргізді. Ой еркіндігі мен діни сенім бостандығына қарсы бағытталған жаңа саясат кальвинизм шіркеуінің мүдделеріне қайшы келді. Діни ілім мен дін қағидаларына және шіркеудің рухани үстемдігіне қарсы күресте жаңа саяси – құқықтық ойлар пісіп жетілді.
XVII ғасырдағы ағылшын буржуазиялық революциясы фео¬дализм мен абсолютизмге күйрете соққы берді, көптеген феодалдық тәртіптерді жойып, конституциялық монархияға жол ашты, республикалық басқаруды орнатты және капиталистік қатынастардың кең өркен жаюына мүмкіндік жасады.
Осыдан кейін Нидерланды және ағылшын революциясы мен одан кейінгі жылдардағы саяси – құқықтық ойдың даму бағыты ағылшынның көрнекті ойшылдары Томас Гоббс пен Джон Локктың және Голландияның әлем таныған ойшылдары Гуго Гроций мен Бенедикт (Барух) Спинозаның еңбектерінен айқын көрінді.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Мухамедов М., Сатершинов Б., Сырымбетұлы Б. «Саяси – құқықтық ілімдер тарихы». Алматы. 2005 ж. – 340 б.
2. Алтай Ж. Қасқабек А. Мухамбетәли Қ. Философия тарихы. Оқулық – Алматы. 2006ж. – 312 б.
3. Жұмасұлтанова Ғ.Ә. «Саяси ілімдер тарихы». Қарағанды. 2011ж.– 144 б.
1. Мухамедов М., Сатершинов Б., Сырымбетұлы Б. «Саяси – құқықтық ілімдер тарихы». Алматы. 2005 ж. – 340 б.
2. Алтай Ж. Қасқабек А. Мухамбетәли Қ. Философия тарихы. Оқулық – Алматы. 2006ж. – 312 б.
3. Жұмасұлтанова Ғ.Ә. «Саяси ілімдер тарихы». Қарағанды. 2011ж.– 144 б.
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 Гуго Гроцийдің саяси және құқықтық ілімдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2 Бенедикт Спинозаның саяси және құқықтық ілімдері ... ... ... ... ... ... ... ...7
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..12
КІРІСПЕ
Феодалдық қатынастардың ыдырай бастауы мен жаңа өндірістік қатынастардың пайда болуы Европа елдерінде бір мезгілде жүрген жоқ. Бұған әрбір елдің сол кездегі саяси құрылысымен қатар қалалардың өсуі мен сауданың дамуы және жаңа әлеуметтік топ - буржуазияның пайда болуы едәуір дәрежеде әсерін тигізді.
Голландия XVI ғасырдың екінші жартысы мен XVII ғасырдың бас кезінде ерте буржуазиялық қатынастар жетілген елдердің бірі болды. Феодалдық - монархиялық Испания үстемдігіне қарсы ұлт - азаттық күрес нәтижесінде Голландияда тұңғыш рет жаңа әлеуметтік топ -- буржуазия билік басына келді және буржуазиялық республика орнады. Әлемдік тарихта бұрын қолданылмаған басқарудың жаңа формасы Европаның феодалдық монархиялы мемлекеттерінің қарсылығын туғызды. Билік дәмін енді тата бастаған буржуазия өкілдеріне сыртқы күштерге арқа сүйеген топ өкілдерімен саяси күреске түсуіне тура келді. Саяси күрес негізінен, буржуазиялық партия мен оранжистік партия арасында өрбіді. Мемлекет басшысы штатгальтерлікті мұрагерлікпен иеленіп келген Оранский әулетінің өкілдері буржуазиялық қатынастардың одан әрі дамуын қаламады.
Елді Испания езгісінен азат етуде кальвинизм маңызды рөл атқарғанымен орта топтың едәуір бөлігінің қолдауына ие болған олар республикалық партияға қарсы күрес жүргізді. Ой еркіндігі мен діни сенім бостандығына қарсы бағытталған жаңа саясат кальвинизм шіркеуінің мүдделеріне қайшы келді. Діни ілім мен дін қағидаларына және шіркеудің рухани үстемдігіне қарсы күресте жаңа саяси - құқықтық ойлар пісіп жетілді.
XVII ғасырдағы ағылшын буржуазиялық революциясы фео - дализм мен абсолютизмге күйрете соққы берді, көптеген феодалдық тәртіптерді жойып, конституциялық монархияға жол ашты, республикалық басқаруды орнатты және капиталистік қатынастардың кең өркен жаюына мүмкіндік жасады.
Осыдан кейін Нидерланды және ағылшын революциясы мен одан кейінгі жылдардағы саяси - құқықтық ойдың даму бағыты ағылшынның көрнекті ойшылдары Томас Гоббс пен Джон Локктың және Голландияның әлем таныған ойшылдары Гуго Гроций мен Бенедикт (Барух) Спинозаның еңбектерінен айқын көрінді.
1 Гуго Гроцийдің саяси және құқықтық ілімдері
Гуго Гроций жаңа заманның (табиғи және халықаралық құкықтың) мемлекет және құқық туралы ерте буржуазиялық, ілімінің негізін қалаушылардың бірі, Голландияның әйгілі заңгері және саяси ойшылы. Ол жан - жақты білім алған, мемлекет және құқық тарихы, соғыс және бейбітшілік мәселелері және ғылымның басқа да салалары бойынша 90-нан астам өнімді еңбек жазған талантты автор. Оның басты еңбегі мемлекет, саясат, құқық мәселелері туралы кең көлемді шығармалары "Соғыс және бейбітшілік құқығы туралы", "Ерікті теңіз туралы", "Табиғи құқықтар мен халықтар құқығы", сонымен бірге бұқаралық құқық принциптері түсіндірілетін үш кітабында толығырақ қамтылды.
Жаңа қалыптасқан буржуазиялық құқықтық көзқарастың алғашқы өкілдерінің бірі ретінде Г. Гроций феодализмнен капитализмге өту және буржуазиялық қоғамның орнығу дәуіріндегі мемлекеттік форманың ішкі өмірі мен халықаралық қарым - қатынас принциптерін құқықтық тұрғыдан түсіндіруге және оны ғылыми талдауға ұмтылды. Алдына қойған мақсатына жету жолында Г. Гроций таңдаған тақырыптарын соңына дейін түсіндіре алу үшін әртүрлі жағдайда не істеуге болатындығын, оларды қалай шешу керектігін саясаттан тыс әділдік пен құқық негізінде шешуді ұсынды.
Құқықтану саласы Гроций үшін құқық және әділдік, ал саяси ғылым мақсаттылық пен пайда мәселелері болып табылады. Ол құқықтануға "ғылыми форма" беру үшін оның табиғаттан пайда болуы мен қолдан жасалу шекарасын анықтау керектігін айтады. Өйткені, қолдан жасалған құқықтар уақыт ағымына қарай өзгермелі келеді (мысалы, мемлекеттің келісім арқылы орнығуы, мемлекеттік заңдар, халықтар құқығы және т.б.), ал табиғаттан шыққан құқықтар яғни, табиғи құқықтар барлық уақытта өз күйінде қалады. Сондықтан ол заңында өзінің ерік қайнар көзі бар "табиғи, өзгеріссіз" бөлігін басқалардан айыра білу қажеттігін атап көрсетеді.
Гроций табиғи құқықты бұл жерде "салауатты ақылдың жазылып қойылуы" деп түсіңдіреді. Осы анықтама бойынша адамның сапалы табиғаттағы өзіне лайықты немесе қайшылықты әрекеттері масқаралық немесе моральды қажеттіліқ іс болып есептеледі. Осылайша табиғи құқық табиғаттың өзінде не істеуге болатындығын немесе не істеуге болмайтындығын анықтайтын өлшем ретіндс көрінеді. Яғни, табиғи құқық құдай мен патшалардың өздері бекіткен рұқсат пен тыйым салу нормалары болып табылмайды. Ол табиғаттың біреуге берген сыйы, басқаның оған араласуына болмайды, ол мәңгілік және өзгермейді, оны тіпті құдайдың өзі де өзгерте алмайды.
Құқық зорлық - зомбылықтың болу қатерінен құтылу үшін күштілердің қорқынышынан пайда болған және ол күштілерге ғана пайдалы, әділдік солардың ғана мүддесін қорғайды деген ұғымға қарсы бола отырып, Г. Гроций өзінің шарт концепциясында мемлекеттің шығуы мен оның заңдары табиғи құқықтың болмай қоймайтын тұрмыстық нәтижесі екендігін дәлелдеуге тырысты. Оның айтуынша адамдар арасындағы келісімді сақтау қажеттігінен немесе олардың қандай да бір қауымдастыққа кіруі және бірінің екіншісіне бағынышты болуынан, олардың өзара ауызекі уәделері болу себептерінен мемлекет ішіндегі құқықтар пайда болған. Саяси салада табиғи жағдайдан "азаматтық қоғамға" және мемлекетке өту кезеңінде әділдіктің құқықтық принципіне мүдденің саяси принципі қосылады.
Адамдардың әділдікті күшпен мойындауы туралы ережесі әлсіздердің өз құқықтарын ұлғайту және болашақта олардың да күштілермен бір қатарға тұру ниеттеріне жету үшін өз құқықтарын пайдалануға жағдай жасайтын заңдар мен тәртіп норма - лары болып табылады, яғни Гроций бойынша ''құқық күштінің ғана еркі".
Гроцийдің ежелгі грек софистерінен шығатын бұл тезисі құқықты жасауды емес, оны сыртқы құралдар арқылы нақты жүзеге асыруды, адамдардың келісмі арқылы құрылған мекемелер мен талаптарды, мемлекетті, зандарды және т.б. білдіреді. Оның айтуынша "мемлекет -- ерікті адамдардың жалпы мүдделері мен құқықтарын қорғау үшін құрылған одағы", оның шығармаларында адамдардың мемлекетке дейінгі өмірі "табиғи жағдай" ретіңде сипатталады.
Адамдардың түрлі кәсіппен, қолөнермен, өнермен шұғылдануы, бұрынғыдан әдемірек тұруға тырысуы алдымен жылжымалы мүлікке, кейіннен жылжымайтын мүлік арасында өзара бөліске алып келді. Дамудың осындай нәтижесінде жеке меншіктің пайда болуын Г. Гроций олардың "әлдебір келісімі" немесе ұғынуы, әлде олардын үнсіз иеленуі, яғни, олардың әрқайсысының өздеріне алып үлгерген меншіктеріне бәрінің келісуі деп түсіндіреді.
Табиғи құқықтың іске асуының ішкі логикасы және табиғи даму қаллының сыртқы - оқиғалық жақтары "адамдардың мемле - кетке бірігуіне" әкелді, олар құдай әмірімен емес, адамдардың өмір тәжірибесі мен олардың әділетсіздікке қарсы жеке дара күресінің әлсіздігінен ерікті түрде бірікті. Мемлекеттік билік те өзінің түп - тамырын осыдан алады. Г. Гроций кагидасы бойынша мемлекет өзінің әлеуметтік мағынасы жөнінеи көпшіліктің азшылыққа қарсы келісімі, әлсіздер мен қаналушылардың күштілер мен дәулеттілерге қарсы одағы ретінде көрінеді.
Г. Гроцийдің саяси - құқықтьіқ ілімінің едәуір бөлігі халықаралық қатынастарға , әлемдік бейбітшілік мәселелеріне арналған. Ол бүгінгі күннің ең маңызды мәселесі бостандық пен бейбітшілік мәселесі деп есептеді. Халықаралық қатынастарды, әсіресе соғыс және бейбітшілік мәселелерін құқықтық реттеу мен бекіту қажеттігі туралы ой айтқан Г. Гроций соғыс пен құқықтың сәйкессіздігі туралы кең тараған түсінікті сынға алды. Оның айтуынша, соғыс табиғи құқыққа қайшы келмейді, өйткені "әркім табиғи түрде өз құқығын қорғаушы, сол үшін де біздерге қол берілген". Соғысқа, сондай - ақ, құдай заңы бойынша да, халықтар заңы бойынша да тыйым салынбаған. Бірақ Гроцийдің көзқарасы барлық соғыстың әділетті екендігін білдірмейді.
Соғысты әділетті және әділетсіз деп бөлген ол, "барлық соғыстың басталуы құқықтың бүзылу салдары'' деп түсіндіреді. Әділетті соғыс деп Г. Гроций қорғаныс, мемлекеттің тұтастығын сақтау және дүние - мүлікті қорғау соғыстарын, ал әділетсіз соғыстар деп басқыншылық, басқаның дүниесін тартып алу, басқа халықтарды бағындыру жолындағы соғыстарды айтады. Ол әділетсіз соғысты жүргізушілер "өздерінің жасаған зұлымдық әрекеттері мен зардаптарынан болған шығынды" төлеуге тиіс деп ессптеді. Олар соғыстың барлық ауыртпалығы мен зардаптары үшін адамзат алдында жауапты. Онын әлемдік қауымдастықтың жаңа түрін қалыптастырудағы халықаралық құқық туралы еңбектері оған "халықаралық құқықтың атасы" деген атақ берді.
Гуго Гроций "Ерікті теңіз туралы" (1609) еңбегінде "теңіздің еріктілігі" теориясын сол кездегі халықаралық жағдайдың тәжірибесін пайдалана отырып жан - жақты негіздеп берді. Оның бұл теориясы голландиялық көпестер олигархиясының отарлық және сыртқы саудадағы үстемдік жағдайын заң жағынан бекітті және мемлекеттердің өзара шарттық қарым - қатынастарының принципіне негізделген теорияны анықтады. Оның құқықтық концепциялары сол заман үшін прогрессия болғанымен, саяси көзқарастары туралы дүлей деп айта қою қиын. Мемлекеттік өкіметті ол өкілді органдар мен монархтарға тиісті деп санады, ал халық билігі мен оның қажеттілігі туралы ештеңе айтпады. Ол халықтың өмір сүріп тұрған билік формасына қарсы көтеріліс жасау құқығын тек тирандық билікке қарсы, бүкіл ұлтты азапқа салу мен құртып жіберу жоспарына қарсы ерекше жағдайда ғана қолдануға болады деп есептеді.
2 Бенедикт Спинозаның саяси және құқықтық ілімдері
Ерте буржуазиялық саяси және құқықтық ілімнің дамуына сондай - ақ қоғам, мемлекет, билік мәселелеріне XVII ғасырда өмір сүрген Голландияның ұлы философы жәнс саяси ойшылы Барух (Бенедикт) Спиноза қомақты үлес қосты. Оның саяси - құқықтық тақырыптағы басты еңбектері "Діни - саяси толғау", "Саяси трактат", "Декарт философиясының қағидалары", "Геометриялық әдіспен дәлелденген этика".
Қажеттілік үшін пайда болатын табиғат құбылыстарын танудың ең тиімді, ең оңай жолы ретінде Спиноза дедуктивті - аксиомалық математикалық тәсілді ұсынады. Оның философиялық ілімі бойынша барлық материалдық денелер мен құбылыстарды біріктіретін ұғым түпнегіз болып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 Гуго Гроцийдің саяси және құқықтық ілімдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2 Бенедикт Спинозаның саяси және құқықтық ілімдері ... ... ... ... ... ... ... ...7
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..12
КІРІСПЕ
Феодалдық қатынастардың ыдырай бастауы мен жаңа өндірістік қатынастардың пайда болуы Европа елдерінде бір мезгілде жүрген жоқ. Бұған әрбір елдің сол кездегі саяси құрылысымен қатар қалалардың өсуі мен сауданың дамуы және жаңа әлеуметтік топ - буржуазияның пайда болуы едәуір дәрежеде әсерін тигізді.
Голландия XVI ғасырдың екінші жартысы мен XVII ғасырдың бас кезінде ерте буржуазиялық қатынастар жетілген елдердің бірі болды. Феодалдық - монархиялық Испания үстемдігіне қарсы ұлт - азаттық күрес нәтижесінде Голландияда тұңғыш рет жаңа әлеуметтік топ -- буржуазия билік басына келді және буржуазиялық республика орнады. Әлемдік тарихта бұрын қолданылмаған басқарудың жаңа формасы Европаның феодалдық монархиялы мемлекеттерінің қарсылығын туғызды. Билік дәмін енді тата бастаған буржуазия өкілдеріне сыртқы күштерге арқа сүйеген топ өкілдерімен саяси күреске түсуіне тура келді. Саяси күрес негізінен, буржуазиялық партия мен оранжистік партия арасында өрбіді. Мемлекет басшысы штатгальтерлікті мұрагерлікпен иеленіп келген Оранский әулетінің өкілдері буржуазиялық қатынастардың одан әрі дамуын қаламады.
Елді Испания езгісінен азат етуде кальвинизм маңызды рөл атқарғанымен орта топтың едәуір бөлігінің қолдауына ие болған олар республикалық партияға қарсы күрес жүргізді. Ой еркіндігі мен діни сенім бостандығына қарсы бағытталған жаңа саясат кальвинизм шіркеуінің мүдделеріне қайшы келді. Діни ілім мен дін қағидаларына және шіркеудің рухани үстемдігіне қарсы күресте жаңа саяси - құқықтық ойлар пісіп жетілді.
XVII ғасырдағы ағылшын буржуазиялық революциясы фео - дализм мен абсолютизмге күйрете соққы берді, көптеген феодалдық тәртіптерді жойып, конституциялық монархияға жол ашты, республикалық басқаруды орнатты және капиталистік қатынастардың кең өркен жаюына мүмкіндік жасады.
Осыдан кейін Нидерланды және ағылшын революциясы мен одан кейінгі жылдардағы саяси - құқықтық ойдың даму бағыты ағылшынның көрнекті ойшылдары Томас Гоббс пен Джон Локктың және Голландияның әлем таныған ойшылдары Гуго Гроций мен Бенедикт (Барух) Спинозаның еңбектерінен айқын көрінді.
1 Гуго Гроцийдің саяси және құқықтық ілімдері
Гуго Гроций жаңа заманның (табиғи және халықаралық құкықтың) мемлекет және құқық туралы ерте буржуазиялық, ілімінің негізін қалаушылардың бірі, Голландияның әйгілі заңгері және саяси ойшылы. Ол жан - жақты білім алған, мемлекет және құқық тарихы, соғыс және бейбітшілік мәселелері және ғылымның басқа да салалары бойынша 90-нан астам өнімді еңбек жазған талантты автор. Оның басты еңбегі мемлекет, саясат, құқық мәселелері туралы кең көлемді шығармалары "Соғыс және бейбітшілік құқығы туралы", "Ерікті теңіз туралы", "Табиғи құқықтар мен халықтар құқығы", сонымен бірге бұқаралық құқық принциптері түсіндірілетін үш кітабында толығырақ қамтылды.
Жаңа қалыптасқан буржуазиялық құқықтық көзқарастың алғашқы өкілдерінің бірі ретінде Г. Гроций феодализмнен капитализмге өту және буржуазиялық қоғамның орнығу дәуіріндегі мемлекеттік форманың ішкі өмірі мен халықаралық қарым - қатынас принциптерін құқықтық тұрғыдан түсіндіруге және оны ғылыми талдауға ұмтылды. Алдына қойған мақсатына жету жолында Г. Гроций таңдаған тақырыптарын соңына дейін түсіндіре алу үшін әртүрлі жағдайда не істеуге болатындығын, оларды қалай шешу керектігін саясаттан тыс әділдік пен құқық негізінде шешуді ұсынды.
Құқықтану саласы Гроций үшін құқық және әділдік, ал саяси ғылым мақсаттылық пен пайда мәселелері болып табылады. Ол құқықтануға "ғылыми форма" беру үшін оның табиғаттан пайда болуы мен қолдан жасалу шекарасын анықтау керектігін айтады. Өйткені, қолдан жасалған құқықтар уақыт ағымына қарай өзгермелі келеді (мысалы, мемлекеттің келісім арқылы орнығуы, мемлекеттік заңдар, халықтар құқығы және т.б.), ал табиғаттан шыққан құқықтар яғни, табиғи құқықтар барлық уақытта өз күйінде қалады. Сондықтан ол заңында өзінің ерік қайнар көзі бар "табиғи, өзгеріссіз" бөлігін басқалардан айыра білу қажеттігін атап көрсетеді.
Гроций табиғи құқықты бұл жерде "салауатты ақылдың жазылып қойылуы" деп түсіңдіреді. Осы анықтама бойынша адамның сапалы табиғаттағы өзіне лайықты немесе қайшылықты әрекеттері масқаралық немесе моральды қажеттіліқ іс болып есептеледі. Осылайша табиғи құқық табиғаттың өзінде не істеуге болатындығын немесе не істеуге болмайтындығын анықтайтын өлшем ретіндс көрінеді. Яғни, табиғи құқық құдай мен патшалардың өздері бекіткен рұқсат пен тыйым салу нормалары болып табылмайды. Ол табиғаттың біреуге берген сыйы, басқаның оған араласуына болмайды, ол мәңгілік және өзгермейді, оны тіпті құдайдың өзі де өзгерте алмайды.
Құқық зорлық - зомбылықтың болу қатерінен құтылу үшін күштілердің қорқынышынан пайда болған және ол күштілерге ғана пайдалы, әділдік солардың ғана мүддесін қорғайды деген ұғымға қарсы бола отырып, Г. Гроций өзінің шарт концепциясында мемлекеттің шығуы мен оның заңдары табиғи құқықтың болмай қоймайтын тұрмыстық нәтижесі екендігін дәлелдеуге тырысты. Оның айтуынша адамдар арасындағы келісімді сақтау қажеттігінен немесе олардың қандай да бір қауымдастыққа кіруі және бірінің екіншісіне бағынышты болуынан, олардың өзара ауызекі уәделері болу себептерінен мемлекет ішіндегі құқықтар пайда болған. Саяси салада табиғи жағдайдан "азаматтық қоғамға" және мемлекетке өту кезеңінде әділдіктің құқықтық принципіне мүдденің саяси принципі қосылады.
Адамдардың әділдікті күшпен мойындауы туралы ережесі әлсіздердің өз құқықтарын ұлғайту және болашақта олардың да күштілермен бір қатарға тұру ниеттеріне жету үшін өз құқықтарын пайдалануға жағдай жасайтын заңдар мен тәртіп норма - лары болып табылады, яғни Гроций бойынша ''құқық күштінің ғана еркі".
Гроцийдің ежелгі грек софистерінен шығатын бұл тезисі құқықты жасауды емес, оны сыртқы құралдар арқылы нақты жүзеге асыруды, адамдардың келісмі арқылы құрылған мекемелер мен талаптарды, мемлекетті, зандарды және т.б. білдіреді. Оның айтуынша "мемлекет -- ерікті адамдардың жалпы мүдделері мен құқықтарын қорғау үшін құрылған одағы", оның шығармаларында адамдардың мемлекетке дейінгі өмірі "табиғи жағдай" ретіңде сипатталады.
Адамдардың түрлі кәсіппен, қолөнермен, өнермен шұғылдануы, бұрынғыдан әдемірек тұруға тырысуы алдымен жылжымалы мүлікке, кейіннен жылжымайтын мүлік арасында өзара бөліске алып келді. Дамудың осындай нәтижесінде жеке меншіктің пайда болуын Г. Гроций олардың "әлдебір келісімі" немесе ұғынуы, әлде олардын үнсіз иеленуі, яғни, олардың әрқайсысының өздеріне алып үлгерген меншіктеріне бәрінің келісуі деп түсіндіреді.
Табиғи құқықтың іске асуының ішкі логикасы және табиғи даму қаллының сыртқы - оқиғалық жақтары "адамдардың мемле - кетке бірігуіне" әкелді, олар құдай әмірімен емес, адамдардың өмір тәжірибесі мен олардың әділетсіздікке қарсы жеке дара күресінің әлсіздігінен ерікті түрде бірікті. Мемлекеттік билік те өзінің түп - тамырын осыдан алады. Г. Гроций кагидасы бойынша мемлекет өзінің әлеуметтік мағынасы жөнінеи көпшіліктің азшылыққа қарсы келісімі, әлсіздер мен қаналушылардың күштілер мен дәулеттілерге қарсы одағы ретінде көрінеді.
Г. Гроцийдің саяси - құқықтьіқ ілімінің едәуір бөлігі халықаралық қатынастарға , әлемдік бейбітшілік мәселелеріне арналған. Ол бүгінгі күннің ең маңызды мәселесі бостандық пен бейбітшілік мәселесі деп есептеді. Халықаралық қатынастарды, әсіресе соғыс және бейбітшілік мәселелерін құқықтық реттеу мен бекіту қажеттігі туралы ой айтқан Г. Гроций соғыс пен құқықтың сәйкессіздігі туралы кең тараған түсінікті сынға алды. Оның айтуынша, соғыс табиғи құқыққа қайшы келмейді, өйткені "әркім табиғи түрде өз құқығын қорғаушы, сол үшін де біздерге қол берілген". Соғысқа, сондай - ақ, құдай заңы бойынша да, халықтар заңы бойынша да тыйым салынбаған. Бірақ Гроцийдің көзқарасы барлық соғыстың әділетті екендігін білдірмейді.
Соғысты әділетті және әділетсіз деп бөлген ол, "барлық соғыстың басталуы құқықтың бүзылу салдары'' деп түсіндіреді. Әділетті соғыс деп Г. Гроций қорғаныс, мемлекеттің тұтастығын сақтау және дүние - мүлікті қорғау соғыстарын, ал әділетсіз соғыстар деп басқыншылық, басқаның дүниесін тартып алу, басқа халықтарды бағындыру жолындағы соғыстарды айтады. Ол әділетсіз соғысты жүргізушілер "өздерінің жасаған зұлымдық әрекеттері мен зардаптарынан болған шығынды" төлеуге тиіс деп ессптеді. Олар соғыстың барлық ауыртпалығы мен зардаптары үшін адамзат алдында жауапты. Онын әлемдік қауымдастықтың жаңа түрін қалыптастырудағы халықаралық құқық туралы еңбектері оған "халықаралық құқықтың атасы" деген атақ берді.
Гуго Гроций "Ерікті теңіз туралы" (1609) еңбегінде "теңіздің еріктілігі" теориясын сол кездегі халықаралық жағдайдың тәжірибесін пайдалана отырып жан - жақты негіздеп берді. Оның бұл теориясы голландиялық көпестер олигархиясының отарлық және сыртқы саудадағы үстемдік жағдайын заң жағынан бекітті және мемлекеттердің өзара шарттық қарым - қатынастарының принципіне негізделген теорияны анықтады. Оның құқықтық концепциялары сол заман үшін прогрессия болғанымен, саяси көзқарастары туралы дүлей деп айта қою қиын. Мемлекеттік өкіметті ол өкілді органдар мен монархтарға тиісті деп санады, ал халық билігі мен оның қажеттілігі туралы ештеңе айтпады. Ол халықтың өмір сүріп тұрған билік формасына қарсы көтеріліс жасау құқығын тек тирандық билікке қарсы, бүкіл ұлтты азапқа салу мен құртып жіберу жоспарына қарсы ерекше жағдайда ғана қолдануға болады деп есептеді.
2 Бенедикт Спинозаның саяси және құқықтық ілімдері
Ерте буржуазиялық саяси және құқықтық ілімнің дамуына сондай - ақ қоғам, мемлекет, билік мәселелеріне XVII ғасырда өмір сүрген Голландияның ұлы философы жәнс саяси ойшылы Барух (Бенедикт) Спиноза қомақты үлес қосты. Оның саяси - құқықтық тақырыптағы басты еңбектері "Діни - саяси толғау", "Саяси трактат", "Декарт философиясының қағидалары", "Геометриялық әдіспен дәлелденген этика".
Қажеттілік үшін пайда болатын табиғат құбылыстарын танудың ең тиімді, ең оңай жолы ретінде Спиноза дедуктивті - аксиомалық математикалық тәсілді ұсынады. Оның философиялық ілімі бойынша барлық материалдық денелер мен құбылыстарды біріктіретін ұғым түпнегіз болып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz