А. Әшімовтың өмір жолы

МАЗМҰНЫ

Анотация
I.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3.4
II.Негізгі бөлім
2.1 А. Әшімовтың өмір жолы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5.7
2.2 А. Әшімовтың актерлік шеберлігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8.10
2.3 А. Әшімовтың шығармашылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10.15
2.4 Зерттеудің проблемеалары мен перспективалары (А. Әшімовтың баспасөз беттеріне берген сұхбатынан) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15.19
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20.22
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
Қосымшалар

Кіріспе
Қазақ көркем өнерінің тағдыр-тарихына айналған айтулы тұлға. Алақандай ауылдан шыққан шынашақтай қара баланың айы оңынан туып,өнер атты рухани алып таудың ұшар шыңына өмір деп аталатын күрделі де қиын тіршілік тепкішектері арқылы сатылай көтерілді. Қарсы тұрар кедергілермен таласа-тармаса алға ілгеріледі. Аяғын апыл-тапыл басып, енді ғана есін жия берген шақта, соғыс деген сойқан сұрапыл бұрқ ете қалып, адамзат біткеннің иманын бір уыс етті. Соңында қалып бара жатқан титімдей ғана жалғыз ұлын басынан асыра көтеріп, қос жанарын тас жұмып жіберіп, өкси елжіреген еді, қайран әке. Соңғы рет еміренгені екен ғой. Содан-ақ, әке деген жылы сөзді бір жола ұмыта берген. Әкесі орнына қалған анасы Тәжіхан екеуінің тағдырмен тайталасы басталып-ақ кеткен. Отыз екінің аштығы мен отыз жетінің нәубетінен тұралап келе жатқан қалың елді қанқұйлы соғыс зардабы мүлдем қалжыратып-ақ тастап еді. Қашаннан ата-бабалары мекен еткен Сарысу өңірін, сергелдеңге толы сәби күндерін өткізген Жайылмасын жырақта қалдырып, анасының жетегінде Қаратау асып кете барған. Күн көріс несібелерін Кентау деген шағын шәһардан тапты. Шахташылар шәһары наубайханасында күндіз-түні езіле еңбек еткен Тәжіханның бар есіл-дерті өзінің соңынан ерген жалғызы Асанәлісін ішім-жемнен кенде қылмау еді. Уақыт солай болды ғой. Ағылып-төгіліп жатқан басы артық ештеңе болмаса-дағы жан, анасының арқасында қатарынан қалмаған жас Асанәлі үлкен өмір соқпағына, бұралаң-бұлтарысы мол өнер сапарына батыл қадам басты.
Жобаның негізгі мақсаты:
Актер, режиссер, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты. Қазақстанның халық артисі Асанәлі Әшімов жайлы оның танылмаған сырлары жайлы таныстыру.
Жобаның міндеттері:
- А. Әшімовтың өмір жолы;
- А. Әшімов актерлік шеберлігі;

Пайдаланған әдебиеттер
1. Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы:
2. Қазақ ұлттық энциклопедиясы
3. Қазақ энциклопедиясы, 2 том;
4. Тараз энциклопедиясы, - Тараз, «Тараз» 2005
5. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998
6. О. Жанайдаров «Менің елім - Қазақстан». – Алматы: «Балауса баспасы», 2003
7. Аңыз Адам журналы № 2 2013
8. Алаш Айнасы № 58 2013
9. Жас Қазақ № 102 2012
10. Егемен Қазақстан 14 Ақпан 2013
11. Парасат журналы № 4 2011

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Анотация
I.Кіріспе ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3-4
II.Негізгі бөлім
2.1 А. Әшімовтың өмір жолы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5-7
2.2 А. Әшімовтың актерлік шеберлігі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8-10
2.3 А. Әшімовтың шығармашылығы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10-15
2.4 Зерттеудің проблемеалары мен перспективалары (А. Әшімовтың баспасөз беттеріне берген сұхбатынан) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 15-19
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20-22
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
Қосымшалар

Кіріспе
Қазақ көркем өнерінің тағдыр-тарихына айналған айтулы тұлға. Алақандай ауылдан шыққан шынашақтай қара баланың айы оңынан туып,өнер атты рухани алып таудың ұшар шыңына өмір деп аталатын күрделі де қиын тіршілік тепкішектері арқылы сатылай көтерілді. Қарсы тұрар кедергілермен таласа-тармаса алға ілгеріледі. Аяғын апыл-тапыл басып, енді ғана есін жия берген шақта, соғыс деген сойқан сұрапыл бұрқ ете қалып, адамзат біткеннің иманын бір уыс етті. Соңында қалып бара жатқан титімдей ғана жалғыз ұлын басынан асыра көтеріп, қос жанарын тас жұмып жіберіп, өкси елжіреген еді, қайран әке. Соңғы рет еміренгені екен ғой. Содан-ақ, әке деген жылы сөзді бір жола ұмыта берген. Әкесі орнына қалған анасы Тәжіхан екеуінің тағдырмен тайталасы басталып-ақ кеткен. Отыз екінің аштығы мен отыз жетінің нәубетінен тұралап келе жатқан қалың елді қанқұйлы соғыс зардабы мүлдем қалжыратып-ақ тастап еді. Қашаннан ата-бабалары мекен еткен Сарысу өңірін, сергелдеңге толы сәби күндерін өткізген Жайылмасын жырақта қалдырып, анасының жетегінде Қаратау асып кете барған. Күн көріс несібелерін Кентау деген шағын шәһардан тапты. Шахташылар шәһары наубайханасында күндіз-түні езіле еңбек еткен Тәжіханның бар есіл-дерті өзінің соңынан ерген жалғызы Асанәлісін ішім-жемнен кенде қылмау еді. Уақыт солай болды ғой. Ағылып-төгіліп жатқан басы артық ештеңе болмаса-дағы жан, анасының арқасында қатарынан қалмаған жас Асанәлі үлкен өмір соқпағына, бұралаң-бұлтарысы мол өнер сапарына батыл қадам басты.
Жобаның негізгі мақсаты:
Актер, режиссер, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты. Қазақстанның халық артисі Асанәлі Әшімов жайлы оның танылмаған сырлары жайлы таныстыру.
Жобаның міндеттері:
- А. Әшімовтың өмір жолы;
- А. Әшімов актерлік шеберлігі;
- А. Әшімовтың шығармашылығы;
- Әшімовтың режисерлік ұстанымдары;
Мәселе: Асанәлі Әшімовтың танылмаған қырларын зерттеу.
Зерттелетін обьектісі: Асанәлі Әшімовтың өмірін сан қырлы актерлік шеберлігін зерттеу
Зертеудің әдіс-тәсілдері.
Жұмыс барысында сипаттамалы, салыстырмалы, жүйелеу сияқты түрлері қолданылды.
Зерттеудегі ұстанымым:
Тақырыпты зерттеп Асанәлі Әшімов туралы оның шығармашылығының, өмірінің мән- мазмұнына терең үңілу. Зерттеудегі жетістіктеріммен көпшілікпен бөлісу.

2.1 А. Әшімұлының өмір жолы
Асанәлі Әшімұлы - (8.5.1937 жылы туылған, Жамбыл облысы Сарысу ауданы Жайылма ауылы) -- актер, режиссер, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты. Қазақстанның халық артисі (1976), КСРО халық артисі (1980). Алматы консерваториясын бітірген (1961).
Ол түрлі фильмдерде 30-дан астам рөлді ойнап, сансыз театр образдарын сомдады. Бірнеше фильмге сценарий жазып, тіпті өз кітаптарын басып шығарды. Ал марапаттары мен атақтары туралы таңды атырып, айта беруге болады.
1961 жылы Қазақтың Мемлекеттік Құрманғазы атындағы Ұлттық консерваториясының театр факультетін актер мамандығы бойынша бітіріп шығып, Қазақфильм киностудиясына актерлік штатқа қабылданды.
1963жылдан бері М.Әуезов атындағы академиялық драма театрының актерлік құрамында әрі режиссерлік қызметте.
Театр сахнасында М.Әуезовтің Абайында Керім, Еңлік-Кебегінде Кебек, Қара қыпшақ Қобыландысында Айшуақ, Таңғы жаңғырығында Жарас бай, Ғ.Мүсіреповтің Қозы Көрпеш-Баян сұлуында Қодар, Қ.Мұхамеджанов, Ш.Айтматовтың Көктөбедегі кездесуінде Иосиф Татаевич, Шекспирдің Юлий Цезарінде Юлий Цезарь, М.Фриштің Дон Жуанның думанында Дон Жуан, Ә.Нұрпейісовтің Қан мен терінде Еламан, И.Вовнянконың Апатында бас кейіпкер болды. Г.Гауптманның Ымырттағы махаббат драмасындағы доктор Клаузен бейнесі бір тума актердің күрделі әрі соңғы жұмыстарының бірі. Бұл қойылымның 100-ден аса көрсетілімі аншлангпен өткен болатын[1; 81].
Қара шаңырақ сахнасында Асанәлі Әшімов Амангелді (Ғ.Мүсірепов), Мен ішпеген у бар ма? (И.Оразбаев), Ақбілек (Ж.Аймауытов), Ревизор (Гоголь), Фархад-Шырын (Н.Хикмет) спектаклдерін қойып, режиссерлік қызмет атқарды.
1958 жылы С. Мұқановтың Ботагөз романының желісімен түсірілген фильмде бой көрсетті. Бұл актердің кинодағы алғашқы рөлі болатын. Содан кейін қазақ киносының дамуына өз үлесін қосты. Ән қанатында, Қыз Жібек, Атаманның ақыры, Транссібір жүрдек поезы, Жаушы, Нан дәмі, Қазақы оқиға, Сіз кімсіз, Ка мырза?, көп сериялы Бұлғарлар туралы баян фильмдерінде ойнаған. Сондай-ақ, кино саласында режиссерлік қызмет атқарды. Аждаһа жылы (1981), Шоқан Уәлиханов (1985), Жусан (1986), Қозы Көрпеш-Баян сұлу (1992) және Тұзды көл жағасындағы үй фильмдерін түсірді.
1981 жылы түсірілген З. Самадидің ΧІΧ ғасырда Шыңжаңда болған ұйғыр халқының көтерілісі туралы романының желісімен түсірілген Аждаһа жылы фильмі оның алғашқы режиссерлік еңбегі болып табылады.
1986 жылы Асанәлі Әшімовке Шоқан Уәлиханов фильмі үшін Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы берілді[2; 104].
Асанәлі Әшімовтың 1995 жылы қазақ тілінде Майраның әні, 2007 жылы Арнау бес томдық шығармалар жинағын, 2008 жылы С любовью Ваш Асанали Ашимов кітаптары жарыққа шықты.
Әкесі 25 жасында соғыста қайтыс болған. Шешесі 2002 жылы сексеннен асып, дүниеден қайтқан. Асанәліден кейінгі екі қарындасы ертеректе қызылшадан қайтыс болған.
Атасы Ысқақ деген кісі әулие адам болған, діни сауаты мол, ақ киіммен жүрген, кешегі кеңестік заманда жанымды алсаң ал, дінімді алма деп, намазы мен оразасын қаза қалдырмаған адам. Көршілес Созақ ауданындағы Бабатада Аққожа деген діндар досы болған, сол адаммен тығыз қарым-қатынас жасаған. Қазіргі көріпкелдердің бір жақсылары атаңыздың қызыл жолбарысы болған екен, сол саған қоныпты деп айтқан.
Балалары мен немерелері
Мәди, Сағи атты ұлдары болған. Мәдиден бір қыз, бір ұл қалды. Сағидан егіз немерелері бар: бірі - ұл, бірі - қыз, олар он бірінші сыныпта оқиды.
Сағина атты қызы бар, 2007 жылы 1-ші сыныпқа барды (Алматы қаласындағы №159 мектеп).
Фильмдері
Қыз жібек
Атаманның ақыры
Транссібір экспресі
Манчжурлік жол
Кітаптары
Майраның әні
Жан бөлек
Алаштың Асанәлісі
Менің жанрым - күнделік
Ғұмыр-дария
деп аталатын 5 томнан тұратын көп томдық шығармалары Қазығұрт баспасынан жарық көрді[1; 98].
Марапаттары:
1973 жыл - Атаманның ақыры фильміндегі ролі үшін К. Байсейітова атындағы Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы
1974 жылы - Театрдағы жұмыстары үшін Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы
1978 жылы - Қазақ КСР халық әртісі
1980 жылы - КСРО халық әртісі
2000 жылы - Кино өнеріндегі еңбегі үшін Тарлан тәуелсіз сыйлығы
2001 жылы - Отан ордені
2002 жылы - Жамбыл облысының құрметті азаматы
2003 жылы - Қазақы оқиға фильміндегі ролі үшін 1 Шәкен жұлдыздары кинофестивалі лауреаты
2007 жылы - Құрмет ордені
2007 жылы - Әлемдік кинодағы зор үлесі үшін ЮНЕСКО Халықаралық Академиясының Алтын қыран ордені.

2.2 А. Әшімовтің актерлік шеберлігі
Студент кезінде әр түрлі фильмдерде кен жетай (Ботагөз, 1957), Жанай (Асау Ертіс жағасында, 1959), Бектасов (Бір ауданда, 1960), Болат (Ұшы қиырсыз жол, 1960) рөлдерін ойнады. Консерваторияның актерлік ф-тін бітірген соң, Қазақфильм киностудиясында Мұрат (Менің ұлым, 1962), Ескендір (Торап, 1963), Тұрар (Тұлпардың ізі, 1964) сияқты әр алуан бейнелер жасады. 1964 жылы Қазақ академиялық драма театрына шақырылады (1987 -- 88 жылы осы театрдың көркемдік жағын басқарды). Театрда С. Қожамқұлов, С. Майқанова, Ш. Айманов, Х. Бөкеева, К. Қармысов сынды өнер тарландарының шеберлік мектебінен тәлім алды. Театрдағы тұңғыш рөлі М. Әуезов пен Л. Соболевтің Абай спектакліндегі -- Айдар рөлі. Содан кейін Кебек, Шуақ (Әуезовтің Еңлік -- Кебегі мен Қарақыпшақ Қобыландысында), Қозы, Қодар (Ғ. Мүсіреповтің Қозы Көрпеш -- Баян сұлуында) Сәнжан (Ә. Таразидің Күлмейтін комедиясында), өсіпбай (Ш. Айтматов пен қаласының Мұхамеджановтың Көктөбедегі кездесуінде), Еламан (Ә. Нұрпейісовтың Қан мен терінде, КСРО мемлекеттік сыйлығының, 1974), Жарасбай (Қ. Ысқақовтың Таңғы жаңғырығында), Асан (Мұхамеджановтың Жат елдесінде), Дон Жуан (М. Фриштің Дон Жуанның думанында), Виктор (Л. Зориннің Варшава сазында) сияқты әр замандағы, әр түрлі қоғамдағы әр қилы мінезді бейнелерді сомдады. Бұлардың бәрі махаббат пен терең сезімнің жымдасуынан туған тосын образдар ретінде Қазақ сахна өнерінің тарихында қалды. Әшімов -- Қазақ киносын әлемдік деңгейге көтерген актер. Оның кинодағы Бекежан (Қыз Жібек, 1971), Шадияров (Атаманның ақыры, 1971, Қазақстан мемлекеттік сыйлығының, 1972)., Мәмбет (Сарқырама, 1973), Қасымханов (Транссібір экспресі, 1977, бүкілодақтық 11-кинофестивальдің жүлдесі, 1978), Кемел (Нан дәмі), Нұрғазы (Алатаудың ай мүйізі), Қаражал (Жаушы, 1980), Шыңғыс хан (Бұлғар даласынан ескен жылы жел, 1998) рөлдері нағыз актерлік шеберліктің үлгісі іспетті[3; 467].
Осыдан 40 жыл бұрын Шәкен Айманов түсірген Атаманның ақыры деректі негізге құрылған фильм еді. Оның геройы - Қасымхан Шадияров. Қасымхан Шанышев деген адам өмірде болған. Жаркент уезі милициясының бастығы, байдың баласы. Бай баласын қудалай бастаған кезде, өкіметтен осы бір қиын операцияны мойнына алады. Ол операция Дутовтың көзін жою болатын. Операцияны ойдағы - дай орындап қайтады. Алайда бай баласы болғандықтан, қайтадан қазбалайды, өкі - мет артына түседі. Содан қашады. Қайда кеткені белгісіз... Өмірдегі шындығы - осы. Ал киноны көрермендер біледі. Бір өкініш - тісі, Шәкең өз фильмін халықпен бірге отырып көре алмай, сол жылдары дүние - ден озды. Эльдар Оразбаев (Шәкен Айма - новтың оқушысы) екеуміз бірігіп, Шәкеңе ескерткіш ретінде Атаманның ақырын ары қарай жалғастырсақ деген ниетпен Никита Михалков пен Адо Башан деген екі жігітке тапсырыс беріп, бірге жұмыс істеп, сценарийін жазып, жеті жылдан кейін Транссібір экспресі экранға шықты. Бұл - біздің Шәкенге арнауымыз. Халық арасында оның ар жағында не болады деген сұрақтар көбейді. Содан кейін Игорь Вовнянка деген жігіт екеуміз манчжур варианты бойынша повесін таптық[4; 689].
А. Әшімов режиссер ретінде кең танылды. Ол сахналаған Н. Гогольдің Ревизор (1979, өзі Дуанбасының рөлін ойнады), Мүсіреповтың Амангелді, И. Оразбаевтің Мен ішпеген у бар ма?! (екеуі де 1987), С. Ванустың Сұлтан болсам егер мен (1988), жылы Аймауытовтың Ақбілек (1989) спектакльдері мен ол түсірген Жылан жылы (1981, Цой Гук Инмен бірге; 1982 жылы Таллинде өткен бүкілодақтық 15-кинофестивальдің дипломына ие болды), Шоқан Уәлиханов (1984; 4 сериялы телефильм, өзі Шыңғыстың рөлін ойнады), Қозы Көрпеш -- Баян сұлу (1995) фильмдер Әшімовтің режиссерлік шығарм-ның да кең ауқымын көрсетеді. Әшімов өнеріне арналған Асанәлі деректі фильмі (1986, реж. И.А. Вовнянко) түсірілді. Әшімов -- Жамбыл және Шымкент университеттерінің құрметті профессоры. 1979 -- 1982 жылы педагогикалық қызметпен шұғылданды. 1990 жылдан "Елім-ай" киностудиясының президенті. Парасат орденімен марапатталған.
Оның қазақстан кинематографиясына қосқан үлесі ұшан-теңіз екені белгілі. Қыз жібек, Атаманның ақыры, Транссібір жүрдек пойызы, Сіз кімзіз, КА мырза? сынды фильмдерде басты кейіпкерлерді сомдаған актерді көрермендері жылы қабылдайды.
Театрдағы тұңғыш рөлі М. Әуезов пен Л. Соболевтің Абай спектакліндегі -- Айдар рөлі. Әшімов -- Қазақ киносын әлемдік деңгейге көтерген актер. Оның кинодағы Бекежан (Қыз Жібек, 1971), Шадияров ("Атаманның ақыры", 1971, Қазақстан мемлекеттік сыйлығының, 1972)., Мәмбет ("Сарқырама", 1973), Қасымханов (Транссібір экспресі, 1977, бүкілодақтық 11-кинофестивальдің жүлдесі, 1978), Кемел ("Нан дәмі"), Нұрғазы ("Алатаудың ай мүйізі"), Қаражал ("Жаушы", 1980), Шыңғыс хан ("Бұлғар даласынан ескен жылы жел", 1998) рөлдері нағыз актерлік шеберліктің үлгісі іспетті.
Театрмен қатар Әшімов киноға көп түсті. Бірінші фильмдерінен кейін-ақ үлкен танымалдылыққа ие болды. Ол Атаманнның ақыры, Транссібір экспресі және Маньчжур варианты сияқты фильмдердегі рөлдерімен елдің есінде қалды[3; 484].
2.3 А. Әшімовтың шығармашылығы
Қазақ руханиятына өткен ғасырдың орта тұсында келіп, содан бергі жарты ғасырдан астам уақыт бойы өнерімен қалың жұртына қалтқысыз қызмет етіп келе жатқан көрнекті актер, режиссер, өнер және қоғам қайраткері Асанәлі Әшімов шығармашылығы мен өмірі исі қазаққа жақсы белгілі. Өнері мен өмірі қалың елі қазағының көз алдында өтіп, өрнектеліп келе жатқан тұлғаның хас өнерін әлде - қашан мойындаған халық оны үнемі хан көтереді. Талантты адам бар жағынан да талантты деген бар. Әшімовтің жазушылық таланты қалың жұртшылыққа соң - ғы жылдары танылып отыр.
Өнер саңлағы күні бүгінге дейін бірнеше кітап шығарды. Қазығұрт баспасынан 2007 жылы шыққан бес томдығының 1-томы өз жан-жүрегінен шыққан Майраның әні, 2-томы Жан бөлек кітаптары, Алаштың Асанәлісі атты 3-томы Асағаң туралы замандастары, әріптестерінің жазған мақала-эсселері, 4-томы 1984 жылдың 9 ақпанынан 2004 жылға дейін жүргізілген күнделіктерінен тұрса, Ғұмыр-дария атты 5-томына әр жылдарда баспасөзге берген сұхбаттары топтастырылыпты. Ал Арна баспасынан 2011 жылы шыққан Менің жанрым - күнделік кітабы 4-томдағы күнделіктердің жалғасы, онда 2004-тің 1-қаңтарынан 2010-ның 27 шілдесіне дейінгі мерзім қамтылған. Мұның сыртында орыс тілінде шыққан С любовью, Асанали кітабы тағы бар. Бұл кітаптарды қазақ әдебиетінің классигі Әбдіжәміл Нұрпейісовтен бастап небір мүйізі қарағайдай академик, ға - лымдар, жазушылар, өнер адамдары, әкім-қаралар, жас буын пікірін білдірген, талдаған, жоғары бағалаған. Автордың өз пікірін келтірсек, алғашқы жазулары этюдтар, спектакльдердегі рөлдер болып басталып, кейін күнделікке ауысыпты. Бала кезде Он алты қыз әнінің сарынымен өлең шығарса, студент кезінде қабырға газетінің редакторы болыпты. Күнделікті студент кезінен жаза бастапты, бірақ, он үш дәптері кезінде жоғалып кетіпті.
Шығармашылығының жақсы бір қанаты жазу болғанымен, Асағаң өзін жазушымын деп есептемейді. Шындығында да бір қарамаққа, Асанәлі Әшімовті жазушы деу көңілге қоныңқырамайтын да сияқты. Жазушы болсаң Мұхтар Әуезовтей, Асқар Сүлейменовтей, Сайын Мұратбековтей, Әбдіжәміл Нұрпейісовтей, Әбіш Кекілбаевтай... (тізімді жалғастыра беруге болады) бол, дейді ғой баяғы қазақы көңіл. Және қазақ оқырманы негізінен өлең-жыр, проза оқып үйренген. Дей тұрғанда, әдебиеттің бірнеше жанры, жазушылықтың сан қыры мен сыры бар. Жазамын деген, айтарым бар деген адам өзіне қолайлы жанр таңдайды. Сол жанрлардың бірі - оқырман қауым, меніңше, әсіресе, соңғы кезеңде сүйіп оқитын деректі проза, яғни мемуарлық әдебиет. Асағаңның аяулы жары, белгілі опера әншісі Майра Айманова туралы Майраның әні және қос перзенті Мәди мен Сағи туралы Жан бөлек... кітаптары - естелік кітаптар, яғни деректі прозаға жатады[5; 125].
Бұл прозаның, демек, естеліктер, күнделіктер, ой-толғамдардың әлем әдебиетінде сан ұрпақ оқырманның рухани азығына айналған; әдебиеттану, лингвистика, психология және семиотика ғылымдарының талдау объектісіне айналған небір көркем үлгілері бар. Естеліктерден қазақ әдебиеті де кенде емес. Жалпы, мемуарлық әдебиет негізінен ғасырлар тоғысында молаяды екен. Әдебиетте, өнер адамдарында естелік кітаптар, өзі және өнері, серіктестері туралы жазу үрдісі бұрыннан бар. Мысалы, Асағаң өзі ұстаз санайтын алыптар тобынан Қалибек Қуанышбаев, Серке Қожамқұловтың, Сәбира Майқанованың, Қапан Бадыровтың, Асқар Тоқпановтың, Бикен Римованың кітаптары бар. Соңғы жылдары Өнер баспасында Әйгілі адамдар сериясынан Фарида Шәріпова, Әнуар Молдабеков, Есболған Жайсаңбаев және көрнекті режиссер, өнер қайраткері Есмұхан Обаев, Есағаның мазмұнды да көркем кітаптары жарық көрді. Ал күнделік деген бір ерекше жанр. Қалың оқырман күнделік атаулыны өте қызығып оқиды.
Жалпы, мемуар жанры жазушыдан белгілі бір жинақылықты, толысқан парасатты талап етеді. Ал әдебиеттің ерекше жанрына жататын күнделік шығармалар адам жанының портреті десе болады. Және де күнделік жүргізу - үлкен мәдениеттің белгісі. Мұндай шығармалардан естелік арналған адам ғана емес, ең алдымен сол естелік жазып отырған адамның жан дүниесі, ой өріс, өресі, дүниетанымы танылады. Мемуар-естеліктерде, күнделіктерде жазушы көзімен зерделенген өмір, сараланған оқиғалар, уақыттың бейнесі, уақыттың тынымсыз қозғалысы бейнеленеді. Ол қозғалыста қоғам да, адам да, қоғамдық сананың бір формасы - өнер де көркем тыныс алады. Мысалы, Достоевскийдің Жазушы күнделігінде өз шығармашылығында көрінген, өзін толғантқан мәселенің бәрі қамтылады. Ең терең пәлсапалық тақырыптар, адамгершілік-имандылық мәселелерінен бастап, мемлекеттің сыртқы, ішкі саясатына дейін сөз болады. Ал, ол күнделіктер бүгінгі таңда суреткердің өзі өмір кешкен кезеңдегі құбылыстардың мәнін аша білуімен құнды.
Асанәлі Әшімовтің шығармаларынан да осы сипаттар бек танылады. Бұл кітаптарда аяулыларыммен әңгімелесе, сырласа отырып, мынау фәни дүниеге, тіршілікке талдау жасадым. Өткен өмір жолыма тереңнен үңілдім, дейді өзі. Жарық көрісімен баспасөзде кеңінен талқыланып, өзінің жоғары бағасын алып үлгерген бұл кітаптарды, енді бір орайдан, Асағаның аяулы жандарына арнаған реквиемі, қойған ескерткіші десе болады.
Аяулы жар, ардақты келін, парасатты ана, дарынды әнші Майрамен мазмұнды ғұмырын еске ала отырып, өнер жолы өз алдына, жарасымды ғұмыр кешу, бере - келі отбасы болудың қарапайым қағидаларын алға тартады. Аяулы ұлдары Мәди мен Сағидың өліміне қайғыра отырып, тәубеге келуді ұмытпайды. Әдетте естеліктер, сөз жоқ, ностальгия, кей тұстарда әсірелеуге бой алдыратыны бар. Ал, бұл кітаптарда Майраның бейнесі өз болмысынан туындайды. Асаға Майрамен сырласады, екеуі кешкен өмірдің мазмұнын, өнердің мәнін зерделейді, Майраның жібек мінезін айта отырып, өз кемшіліктерін айтады, айта отырып арылады. Бұл кітапта өз махаббатына зор мән бере білген және оны бүкіл өмірінің іс-әрекетіне айналдыра білген ер әйелдің ұлағатты өмірі, нұрлы жүрегі бар. Көрнекті актриса Бикен Римова Майраны Күнтай! депті кітапта. Қазақта Күндей, Айдай деген керемет теңеулер бар. Майра апайымызды Күндей десе жарасады екен. Естелік кітаптарда осы бір Күндей әйелдің сүйікті жарына, балаларына, ата-анасына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.