Ақмола облысының су ресурстары

Жоспар
Кіріспе

Ақмола облысының су ресурстары
1. Өзендер
2. Көлдер
Пайдаланған әдебиеттре тізімі

Ақмола облысы әкімшілігінің 2004 жылғы қыркүйектің 9 жұлды-зында «Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 2 тамыздағы кеңейтілген мәжілісі хаттамасының жүзеге асыру жөніндегі шаралар жоспары туралы» қаулысы Ақмола облысы жөнінде де актуалды болып саналады.
Басты мақсаттары мен міндеттері: аймақтың ауа бассейнін, су және жер ресурстарын, флора мен фаунасын барынша қорғауды қамтамасыз ету; экологиялық ағарту, насихат, білім мен тәрбие беру, кадрлар даярлау; экологиялық ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізу.
Облыста 7 ірі өзен, 140 көл бар. Ең ірі өзендері Есіл, Жабай, Сілеті, Нұра, Шағалалы, Қылшақты, Терісаққан. Режимдері бойынша өзендер қармен көректенетін жазықтықты типке жатады. Өзендер сәуірдің орта кезінде таси бастайды. Тасқындағы су лай иіссіз болады. Қыстың аязды күндерінде өзендер түбіне дейін қатып, су ағыны уақытша тоқтатылады. Соңғы жылдары өзен суларының оның ішінде Есіл суының ластануы азайғандай алайда кейбір тұстарында ластану деңгейі нормадағыдан жоғары.

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Ақмола облысының су ресурстары

1 Өзендер.
Ақмола облысы әкімшілігінің 2004 жылғы қыркүйектің 9 жұлды-зында
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 2 тамыздағы кеңейтілген
мәжілісі хаттамасының жүзеге асыру жөніндегі шаралар жоспары туралы
қаулысы Ақмола облысы жөнінде де актуалды болып саналады.
Басты мақсаттары мен міндеттері: аймақтың ауа бассейнін, су
және жер ресурстарын, флора мен фаунасын барынша қорғауды қамтамасыз ету;
экологиялық ағарту, насихат, білім мен тәрбие беру, кадрлар даярлау;
экологиялық ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізу.
Облыста 7 ірі өзен, 140 көл бар. Ең ірі өзендері Есіл, Жабай,
Сілеті, Нұра, Шағалалы, Қылшақты, Терісаққан. Режимдері бойынша өзендер
қармен көректенетін жазықтықты типке жатады. Өзендер сәуірдің орта кезінде
таси бастайды. Тасқындағы су лай иіссіз болады. Қыстың аязды күндерінде
өзендер түбіне дейін қатып, су ағыны уақытша тоқтатылады. Соңғы жылдары
өзен суларының оның ішінде Есіл суының ластануы азайғандай алайда кейбір
тұстарында ластану деңгейі нормадағыдан жоғары.
Басты су көзі Есіл өзені болып табылады. Жергілікті халық суды
шаруашылық мақсаттарды қолданады. Өзеннің жоғарғы ағысында Вячеслав
суқоймасы орналасқан. Вячеслав суқоймасына дейін өзен суының құрамында
сульфаттар (1,15-3,5 ПДК), хлоридтер (1,2 ПДК), жалпы темір (6,7 ПДК), мыс
( 3 ПДК), фенолдар мен мұнай өнімдері (1-2 ПДК) болған. Соңғы жылдары бұл
өзеннің ластануы біршама азаяды. Ал көлдердің тайыздалып, ластануы
тоқталмай отыр. Өзендер мен көлдердің ластануына кір ағанды сулардың
үздіксіз құйылуының, жағалауларына орналасқан нысандардың қоқыс тастауының
да әсері мол.
Жалпы Есіл өзені облыстың басты су торабы болып келеді. Халық оның
суын ауыз су ретінде, ауыл шаруашылықта да қолданылады. Өзеннің жоғары
ағысындағы Вечеслав су қоймасы орналасқан. Су жиналу облыстық аумақта 84300
км2. Есілдің жылдық көлемі 90% облыстан тыс жерлерге қамтамасыз етеді.
129967 мың м3жыл нәтижесінде судың сапасы нашарлап, балдырлардың өсуі
артты.
Өзен суларын негізгі ластаушылар жергілікті елді мекендер мен
өндірістік кәсіпорындар болып табылады. Адамның шаруашылық іс-әрекетінің,
суды тиімсіз пайдалануының, органикалық заттар, тұрмыстық қоқыстармен
ластаудың да әсерінен өзен суларының жағдайы нашарлайды.
Облысты өндірістік - шаруашылықтық және ауыз сумен қамтамасыз
ететін бүгінгі таңдағы негізгі ашық су көздері Есіл, Сілеті және Шағалалы
сияқты арналы өзендер болып табылады. Есіл өзенінің ағынды суын пайдалануға
кепілдік беруді Астанадағы су қоймасы реттеп отырады. Сілеті өзенінің суын
Сілеті суқоймасы, Шағалалы өзенінің суын Шағалалы суқоймасы реттейді. Бұл
су қоймаларының жалпы сыйымдылығы 669 миллион текше метр. Қойма суларының
сапасы да өзен суларына жақын.
Ақмола облысымыздағы су көздерінің соңғы жылдардағы жағдайының жайсыз
халде екендігі баршаға мәлім. Ақмола облысының оңтүстігінде орналасқан
екінші ірі өзен - Нұра өзені. Суының нитратпен, сульфатпен, темірмен,
мыспен, фенолмен, мұнай өнімдерімен және сынаппен ластануы жоғарырақ.
Есіл, Нұра, Шағалалы, өзендерінің жалпы ластаушылары –ол осы
жердегі тұратын халықтардың, лас, кір сулары және ағынды сулары минералды-
органикалық тыңайтқыштар жаңбыр сумен немесе қар еріген суларымен өзен,
көлдерге түседі. Химиялық зерттеулердің нәтижесінде өзендерде құрамында
азот бар заттар кездеседі. Аммиак, нитрат – таза суда кездеспейді.
Облыстың солтүстік бөлігінде Шағалалы өзені орналасқан. Өзен Көкшетау
қаласының негізгі су көзі болып табылады. Облыс территориясы бойынша
ұзындығы 144 километр, ағынның жылдық орташа мөлшері 40770 мың куб метр.
Судың жалпы қорын қала тұрғындары пайдалануда. Қалған өзендердің
ұзындықтары кішігірім, кейбіреулері жаздың ыстық айларында кеуіп те қалады.

2. Көлдер
Ірі көлдер саны 140, өзгесі шағын көлшіктер. Ең ірі көл - Теңіз. Оның
су айдынының көлемі 1590 шаршы км. Одан кейінгі аумақтысы Қорғалжын көлі.
Су айдынының көлемі - 330 шаршы километр. Көптеген көлдері-міздің тереңдігі
орташа есеппен 1-1,5 метрге ғана жетеді. Көл шұңғыма-лары түбінің рельефі
тегіс болғандықтан, жаз уақытында көлдің ауданы кенет кішірейеді.
Көлемі жағынан шағын су алу облысымыздың 7 көлдерінде Астрахань,
Атбасар, Есіл, Жақсы және Қорғалжын аудандарының 9 шағын елді мекендерінің
шаруашылық-тұрмыстық қажеттіліктердің минималды сұранысын қанағаттандыру
үшін жүргізіледі. Бурабайдағы Үлкен Шабақты, Шортан және Зеренді көлдерінің
ластану деңгейлері бір-бірімен шамалас, ластану индексі 3 санатты.
Ал Кіші Шабақты мен Көкшетау түбіндегі Қопа көлдерінің табанда-рында
қорыс та көп, негізінен бұлар лас көлдер қатарына жатады. Екеуінің ластану
индексі 5 санатты. Тұзды Майбалық көлінің ластану да нормадан көп жоғары, 6
санатты ластану индексіне жатады.
Қотыркөл көлдерінің тағдыры да алаңдатпай қоймайды. Қорыс
–батпақтың қалыңдығы 1,5-2 метрге дейін жетіп қалған. Аулиекөл, Айнакөл,
Шабақкөл сияқты өзендердің жағдайы жыл сайын нашарлап барады. Сопропель
түзілуінің нәтижесінде сулардың температуралық режимі өзгеріп, судың жалпы
минерализациясына әкеліп соқты. Су деңгейінің төмендеуі байқалады:
Аулиекөл-0,025 м\жылда, Шабақкөл-0,13 м\жылда, Айнакөл-0,22 мжылда,
Шортанкөл-0,16 мжылда. XIX ғасырдың басында Сарыбұлақ көлі Аулиекөл
көлінен 12 километр қашықтықта орналасқан Қотыркөл көлінен ағатын, қазіргі
уақытта өзен Қотыркөлмен байланысын жоғалтып, атмосфералық шықтар мен жер
асты суларымен тіршілігін сақтайды.
Көлдердің су балансының бұзылуы суларды шексіз коммуналдық
шаруашылыққа пайдалануынан болды. Аталған әрекеттердің нәтижесінде теріс су
балансы қалыптасты.
Табиғи комплексті табиғи түрінде сақтау мақсатымен шаралар жүйесі
құрылды. Шаралардың арасына сопропель түзілістерімен тазарту және деңгейлік
режимін сақтау шаралар кірді. Есептеу бойынша аталған шаралар Шортанкөлмен
Айнакөлдің деңгейлерін қалпына келтіреді, бірақ Шортанкөл көлінің жағдайы
қайталанбайтын процесске ұшыраған.
Қопа көлі Көкшетау қаласының солтүстік батысында орналасқан. Су
жинау алабының жалпы ауданы - 3860 шаршы километр. Оңтүстік- батыстан
Шағалы өзені, оңтүстік шығыстан Қылшақты өзені ағады. Шағалалы өзені
оңтүстік батыстан құйып, солтүстігінен ағып шығады. 1955 жылы көлдегі су
көлемі 39,2 миллион куб метрді құрады, су айдынының ауданы - 13,6 шаршы
километр болды. 1955 жылдан 1990 жылға дейін көлдің көлемі 13 миллион куб
метрге дейін азайды. Ал қазіргі уақытта көл суының көлемі 26 миллион куб
метрді құрайды. Көлдің экологиялық жағдайы қала тұрғындарын алаңдатқалы қай
заман. Қопа көлін ең алғаш зерттеп жазған монография 1959 жылы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.