Коммерциялық банктердің экономикалық мәні

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

БӨЛІМ 1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1Коммерциялық банктердің ұйымдастырылу құрылымы ... ... ..5
1.2Коммерциялық банктер қаржы делдалдары ретінде ... ... ... ... .9

БӨЛІМ 2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ МЕН ОПЕРАЦИЯЛАРЫ
2.1 Коммерциялық банктердің пассив операциялары ... ... ... ... ..13
2.2 Коммерциялық банктердің актив операциялары ... ... ... ... ... 18

Қорытынды: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23

Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25

Кіріспе.
Қазапқстан Республикасының банк жүйесінің қызмет етуі тұрақталды десекте,кейбір банктердің кенеттен жабылып қалып,өз салымшыларының алдындағы міндеттемелерін орындай алмауы әлі де болса бұл жұйенің қызмет етуінде кемшіліктердің бар екенін көрсетеді.Бұл кемшілік тек қана осы банкротқа ұшыраған банкті,менеджменттегі ғана емес,сонымен бірге осы жүйенің бас буыны-Ұлттық банк тарапынан да келіп отыр деп ұғынуғы болады. Өйткені, Ұлттық банк екінші деңгейлі банктерге қолданылатын өз реттеушілік құқықтарын дұрыс пайдаланып қадағалау жүргізуінде қажеттіліктерге жол беріп отыр.Сондықтан бас жүйенің қызмет етуі әр уақытта тәуекелмен байланысты болып отырғандығын дәлелдеудің қажеті жоқ, ол әлемдік банк тәжірибесінде әрқашан дәлелденген.
Бірақ, банкротқа ұшырады деген кейбір банктер (Агроөнеркәсіп банкі) инвесторлар табылуына байланысты банк жүйесі қайта келуі (Наурыз банк) бұл нарықтық экономика элементтерінің дұрыс жұмыс істеп жатқандығын көрсетеді. Өзінің филиалдың тораптарының көмегімен танымал болған бұл банк Қазақстан халқына өз қызметін сапалы түрде атқарып көмектеседі деген сенімдеміз.
Экономистердің есептеуінше бүгінгі күні халық қолында банк жүйесіне тартылмаған,қолма-қол түрде сақталып отырған едәір қаражат бар деген болжамдар айтылуда.Ол қаражат мөлшері бірде 400 млн. доллардан асады деп айтылса,бірде 1 млрд. доллардан астам ақшалай қаражат бар деп айталады. Бұл сандық мәлімет 2000 жылы өткен, Қаржыгерлер конгіресінде «Қазақстан Республикасы Президентінің жасаған баяндамасында аталды.
Коммерциялық банктердің өздеріндегі бар несие ресурстарын сұранысқа ие болып отырған ұзақ мерзімге несие бере алмауы,ол да ресурстарды орналастыру барысындағы әлі де шешілмеген мәселелердің бар екенін көрсетеді.Атап кетер болсақ олар:
 депозиттік салымдар көлемінде қысқа және орта мерзіміндегі салымдар үлесінің көп болуы,бұл банктердің ресурстарды ұзақ мерзірге бере алмауына алып келеді;

Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1) «Ақша,несие,банктер».Оқулық Сейтқасимов Ғ.С Алматы 2006ж
2) «Қаржы теориясы» Құлпыбаев С. Алматы 2001ж
3) «Экономикалық теория» Әубәкіров А. Алматы.Қазақ Университеті 1999ж
4) «Коммерциялық банктерді несиелендіру» Бохаев Д.Т. Алматы 2001ж
5) «Банк және нарық» Әкімұлы Е. Алматы 2000ж
6) «Ақша,несие,банк,валюталық қатынастар» Көшенова Б. Алматы Экономика 2000ж
7) Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы ҚР 30.08.1995ж.Заңы.

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ..3

БӨЛІМ 1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1Коммерциялық банктердің ұйымдастырылу құрылымы ... ... ..5
1.2Коммерциялық банктер қаржы делдалдары ретінде ... ... ... ... .9

БӨЛІМ 2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ МЕН ОПЕРАЦИЯЛАРЫ
2.1 Коммерциялық банктердің пассив операциялары ... ... ... ... ..13
2.2 Коммерциялық банктердің актив операциялары ... ... ... ... ... 18

Қорытынды: ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ..23
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...25

Кіріспе.
Қазапқстан Республикасының банк жүйесінің қызмет етуі тұрақталды
десекте,кейбір банктердің кенеттен жабылып қалып,өз салымшыларының
алдындағы міндеттемелерін орындай алмауы әлі де болса бұл жұйенің қызмет
етуінде кемшіліктердің бар екенін көрсетеді.Бұл кемшілік тек қана осы
банкротқа ұшыраған банкті,менеджменттегі ғана емес,сонымен бірге осы
жүйенің бас буыны-Ұлттық банк тарапынан да келіп отыр деп ұғынуғы болады.
Өйткені, Ұлттық банк екінші деңгейлі банктерге қолданылатын өз реттеушілік
құқықтарын дұрыс пайдаланып қадағалау жүргізуінде қажеттіліктерге жол
беріп отыр.Сондықтан бас жүйенің қызмет етуі әр уақытта тәуекелмен
байланысты болып отырғандығын дәлелдеудің қажеті жоқ, ол әлемдік банк
тәжірибесінде әрқашан дәлелденген.
Бірақ, банкротқа ұшырады деген кейбір банктер (Агроөнеркәсіп банкі)
инвесторлар табылуына байланысты банк жүйесі қайта келуі (Наурыз банк) бұл
нарықтық экономика элементтерінің дұрыс жұмыс істеп жатқандығын көрсетеді.
Өзінің филиалдың тораптарының көмегімен танымал болған бұл банк Қазақстан
халқына өз қызметін сапалы түрде атқарып көмектеседі деген сенімдеміз.
Экономистердің есептеуінше бүгінгі күні халық қолында банк жүйесіне
тартылмаған,қолма-қол түрде сақталып отырған едәір қаражат бар деген
болжамдар айтылуда.Ол қаражат мөлшері бірде 400 млн. доллардан асады деп
айтылса,бірде 1 млрд. доллардан астам ақшалай қаражат бар деп айталады.
Бұл сандық мәлімет 2000 жылы өткен, Қаржыгерлер конгіресінде Қазақстан
Республикасы Президентінің жасаған баяндамасында аталды.
Коммерциялық банктердің өздеріндегі бар несие ресурстарын сұранысқа ие
болып отырған ұзақ мерзімге несие бере алмауы,ол да ресурстарды
орналастыру барысындағы әлі де шешілмеген мәселелердің бар екенін
көрсетеді.Атап кетер болсақ олар:
➢ депозиттік салымдар көлемінде қысқа және орта мерзіміндегі салымдар
үлесінің көп болуы,бұл банктердің ресурстарды ұзақ мерзірге бере алмауына
алып келеді;
➢ ұзақ мерзімге қаражаттарды инвестициялау экономикалық тұрақтылықтықтың
нағыз орнаған уақытында жүргізіледі.Мұндай уақыт банк тұсынан қарағанда
әлі де болса келе қоймаған стяқты және тағы басқа да көптеген себептері
бар.
➢ Қазақстан Республикасының Коммерциялық банктері қазіргі уақытта жеке
және заңды тұлғалардың уақытта бос ақшалай қаражатын банк жүйесіне депозит
түрінде тарту мақсатында қыруар жұмыстар атқарып жатыр.Олар өз
тәжірибелерімен бірге шетелдік банктердің озық тәжірибелерігн де енгізуде.

1 БӨЛІМ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ.

1.1 Коммерциялық банктердің ұйымдастыру құрылымы.Банктің басқарылу
құрылымы.

Банк жүйесін ұйымдастыру белгілеріне қарай филиалсыз банктерге
,бөлімшелері бар банктерге және банктік топтарға бөлуге болады.Көптеген
елдерде банк жүйесінің бір типі берілген,ал Қазақстандағы дамыған түрдегі
банкттік ұйымдардың барлық түрлері бар.
Ұлттық банктің рұқсатымен банктер Қазақстан Республикасы аумағында және
одан тысқары жерлерде банктерін аша алады,ал өздерінің өкілеттілігін
кейіннен –Ұлттық банкті ескертумен ашады.
Банк филиалы -бұл бас банктің берген құқықтары шегінде банктік
операцияларды жүзеге асыратын банктік мекеме.Банк филиали заңды тұлға
болып саналмайды,дербес балансы болмайды және өзінің бас банкі берген
қаражаттармен өкілеттіліктер шегінде қызмет етеді.
Банк өкілдігі-депозит таратудан басқа белгілі бір банктік операцияларды
орындайтын және өз атынан,банктің тапсырмасымен жұмыс жасайтын заңды
тұлға болып табылмайтын,құрылымдық бөлімше.
Еншілес банк-жарғылық қордың 50%-нан астамы бас банкіге тиесілі,заңды
тұлға болып болып табылатын банктік мекеме.
Қазақстан бұрынғы КСРО-ның монополиялық банктік жүйесін
қабылдады.Бұрынғы мамандырылған банктері (Тұран
банк,Кредсоцбанк,Агроөнеркәсіпбанкі ,Әлембанкі,Халық банкі)республиканың
барлық аумағында өздерінің бөлімшелерін иеленіп,жаңадан құрылған
коммерциялық банктер де сондай өз филиалдарын
құрды(мысалға,Қазкоммерцбанк,Ценртк редитбанк,Темірбанк және т.б.)
Әлемдік банктік тәжірибеге қарағанда,бөлімшелері бар банктердің
артықшылығы-олар бас банктің толық бақылауында және оның балансында
болады.
Бірақ,мамандандырылған банктердің күрделі иерархиялы құрылымы
болады..Олардың бас кеңсесі Алматыда орналасқан,оған облыстық
басқарламалар бағынса,ал соңғысында аудандағы бөлімшелер бағынышты болып
келеді.
Шетелде банк филталдары заңды тұлға болуға және дербес мекеме
ретінде тіркелуі құқылы.Көптеген банктедің филиалдары тұтыну
кредиті,лизинг,факторинг,жылжымайты н мүлікті мерзімін ұзартып салуға және
т.б. мамандырылған.
Қазақстанға соңғы уақыттарда құрылған барлық коммерциялық
банктер филиалсыз,яғни бір банкке шоғырланған болып келеді.
Батыс еуропа банктік жүйесінде ірі банктердің азғана топтары елдің
барлығында өз бөлімшелерінің ашу үшін аумақтық шек қою деген жоқ.
1988 жылы Германияда 6 ірі коммерциялық банктердің 3108
бөлімшесі,ал барлық банктік институттардың (жинақ банктері мен кредиттік
кооперативтерді қосқанда) филиал саны 39,7 мыңға
теңеседі.Франция,Канада,Италия,Жапо ния және т.б. елдерінің банктерінің
бөлімшелеріи мен филиалдары да көптеп саналады.
АҚШ-тағы банк жүйесі біршама өзгеше құралған.Штаттардың заңында
жекелеген банктерді ашуға шек қойылады.Сондықтан,кейбір щтаттар қала
шегінде,егер оның бас кеңсесі сол қалада болса ғана,банктерге филиалдар
ашуға рұқсат
береді, өзгелері-штатттың аумағында ғана ашуға,ал үшіншілер
бөлімшердің ашылуына мүлдем тиым салады.Бірде-бір банк өз штатынан тысқары
жерде өзінің филиалын аша алмайды.Осыған сәйкес бұл елде жалпы ұлттық
филиалдар торабы жоқтың қасы.
Банк бөлімшелерін ашуға қойылатын шектеулер штаттағы сепаратизм
Думанәстүрінен және ірі банктердің монополиялық қорқынышынан келіп туында
йды.Дегенмен де,бірқатар жағдайларға байланысты.
(өндірісті орталықсыздандыру,автомобиль жолдарының дамуы,қаладан тыс
жерлерде сауда орталығының ашылуы,халықтың қала төңірегіне жаппай қоныс
аударылуы және т.б) банк филиалдарының торабы тез арада өсуде:1970 жылы
22,9 мыңнан 1988 жылы 50,4 мыңға дейін.
Бөлімшелермен филиал тораптарының кеңірек таралуы банкке:бас банктің
толық бақылауында болуға,операциялар шеңберінің кеңеюі және депозиттер
тарту үшін көптеген аумақты жаулап алуға және осындай факторлар есебінен
пайданы ұлғайтуға мүмкіндік береді.
Теріс жағы ретінде мұнда бас кеңсе тарапынан бақылаудың қиындығы және
монополиялық процестердің күшеюін айтуға болады.
Банкті ұйымдастырудың осындай және өзге де формасын таңдау көптеген
факторлармен анықталады:банктің стратегеиялық мінтерімен,оның бөлшек сауда
нарығына қатынасымен,сол мекемеде қабылданған басқарудың жалпы
философиясымен.
Қазіргі тәжірибеде банк торабын орталықсыздандырылған түрде басқару
қолданылады,себебі ол барлық сұрақтарды дербес түрде шешуге мүмкіндік
береді.
Банктің ұйымдастырылу құрылымы және соған сәйкес операциялары
орталықсыздандыру Думанәрежесі,бірінші кезекте жалпылама түрде
анықталады.Сондықтанда банктің бір-екі
бөлімшесі болатын болса,онда орталықтан басқаруды жүзеге асыру тиімді.Кез
келген жағдайда да жүйені тиімді жедел басқарудың болғаны міндетті,өйткені
шешім қабылдау барысында кешіру,бас кеңсе мен бөлімше арасында ақпараттық
үзіліс болмауға тиіс.
Банктің ұйымдастырылу құрылымы басты екі әдіспен анықталады-банктің
басқарылу құрылымы және оның функционалдық бөлімшелерімен қызметтерінің
құрылымы.
Басқару органының тағайындаудың мақсаты-банктің негізгі қызметін іске
асыру мақсатында,банктің коммерциялық қызметін тиімді ,үнемді және жедел
жетекшілік етуді қамтамасыз ету.
Банктің ұйымдастырулуына,ондағы жетекші мен бағыныштыларының
қарымқатынасына оның оның барлық қызметі тәуелді.
Банктің басқарудың құрылымын анықтау,басқару органдарын бөліп
қарауды,олардың банк операцияларын жүзеге асырудағы
құзіретін,жауапкершілігін және өзара байланысын бекітуді алдын ала
қарастырылады.Банктің басқарудың жалпы тәсілдері мен құрылымы банктік
заңдар арқылы белгіленеді,бірақ басқару құрылымына қатысты көптеген
сұрақтарды коммерциялық банктердің дербес түрде шешуге құқығы бар.
Коммерциялық банктің басқару құрылымына оның жарғылық қорының қалай
құрылуы (біртұтас,пайлық және акционерлік)немесе оның торабының (филиалды
немесе филиалсыз) даму Думанәрежесі тікелей ықпал етеді.
Қазіргі уақытта коммерциялық банктер көбіне акционерлік қоғам формасында
құрылатындықтан да,оларды басқаруға акционерлері қатысады.Ондай формадағы
банктің ең жоғары басқару органы банк акционерлерінің жалпы жиналысы
болып табылады.Ол
жарғыны,баланс пен есепті бекітеді, банктік саясаттың бағыты мен
мақсатын анықтайды,басқарма мүшелері мен төрағасын сайлайды,банктің
ревизиялық комиссия мүшелерін сайлайды және т.б.,яғни банктің стратегиялық
міндеттерін шешеді.Акционерлер жиналысы жылына бір рет,жылдық
есепті,жылдағы балансты құрғаннан кейін бір айдан кешікпей шақырылады.
Банктің құрылымы,бөлімдерінің саны,қызметтердің мамандануы,жетекшілердің
құрамы,өкілеттіліктердің бөлінуі тағы сол сияқты көптеген факторларға
байланысты болады және экономикалық біртұтастығымен анықталады.Шағын банк
өз құрылымы бойынша ірі банктерден,мысалы:ауыл шаруашылық ауданындағы банк-
өндіріс ауданындағы банкіден,сол сияқты бөлімшелері бар банктер
бөлімшелері жоқ банктерден ерекшелінеді.
Банк құрылымын ұйымдастырудың ұтымдылығын талдау-жалпы банктегі еңбекті
тиімді ұйымдастырудың,оның коммерциялық қызметінің маңызды шарты.Банктің
ұйымдастырушылық құрылымының негізгі белгілері-банктің орындайтын
операциясының көлемі мен экономикалық мазмұны болып табылады.
Банктер әр түрлі нарықтық жағдайларына әрекет етеді,әр түрлі қызмет түрін
қызмет түрін крсетуге маманданады,алдында әр мақсаттар қояды,осыған сәйкес
оның ұйымдастырушылық құрылымы да алуан түрілі болады.Ұйымдастырушылық
құрылымының барлық түрінің өзіндік артықшылық мен кемшіліктері
бар.Сондықтан ұйымдастырудың лайықты тәсілін таңдау процесінде бұлар
міндетті түрде ескерілуі тиіс.

1.2 Коммерциялық банктер қаржы делдалдары ретінде.

Кредиттік жүйенің төменгі буыны халық шаруашылығына тікелей көрсететін
және коммерциялық негізінде кең көлемді қаржылық жасайтын дербес банктік
мекемелер торабынан тұрады.Бұлар коммерциялық,кооперативтік және жеке
банктер,банктік заңдылықтарда коммерциялық банктер деген жалпы атпен
біріктіріледі.
Коммерциялық банк термині банк ісінің ертеректегі даму
кезеңінде,банктердің сауда,тауар айырбасы операциялары мен төлемдеріне
қызмет көрсету барысында пайда болды.Негізгі клиенттері саудагерлер
болған(міне осыған коммерциялық банк деген тауға ие болды).Бірақ
өнеркәсіптің және басқа салаларының дамуымен банктер экономиканың өзгеде
салаларына қызмет көрсете бастағандықтан,біртіндеп жоғалтты.Ол банктің
іскер деген сипатын білдіреді,оның шаруашылық агенттердің саласына
байланыссыз болады.Коммерциялық банктер-нарық экономикасында қаржылық
операциялармен қызмет көрсететін мекемелердің тобын білдіреді,
Бүгінгі коммерциялық банктер өз клиенттеріне 200-ге жуық әр алуан өнімдер
мен қызмет көрсетуге әзір.Мұндай кең көлемді операциялар коммерциялық
банктерге өз клиенттерін сақтай отырып,қолайсыз жағдайда өзінде пайдалы
жұмыс жасауға септігін тигізеді.
Бір операциялардан болған зиян,екінші бір операциялардан түсетін пайда
есебінен жабылады.Нарық экономикасы дамыған барлық елдердің коммерциялық
банктері несие жүйесінің негізгі операциялық буыны болып қалуы
кездейсоқтық емес.Олар өзгермелі ақша-несие нарығының жағдайына көндігетін
қабілетінің барлығы көрсете алады.
Депозиттік-қарыздық операцияларды жүзеге асыра отырып коммерциялық банктер
қаржы делдалы ролін орындайды.Банктің бұл қызметі екі жаққа да пайда
әкеледі.Салымшылар үшін өздерінің депозиттері айналыс құралы қызметі мен
өтімді активтер қызметін атқара отырып,кей жағдайда оның үстіне пайыз
әкеледі.Қарыз алушылар кейде көптеген ұсақ қарызды пайдаланады.Бұл кейде
көптеген ұсақ қарапайым клиенттердің банкке аз ғана соманы қысқа мерзімге
коммерциялық банктер ретінде іскерлік операциялар жүргізіп,уақытша бос
ақша қаражатын тарту мүмкін емес.
Шынында да,банктер мұндай операцияларын пайда көреді.Олар салымдарға
төлейтіндеріне қарағанда,қарыздарға біршама жоғары пайыз мөлшерлемесін
белгілеп табыс табады.
Жалпы қоғамға көмек,оларға банктен алған қарыздары есебінен өнімдерін
өндіріп,алға қойған мақсатына жеткенде ғана пайданы сезінеді(мысалға жалпы
пайда нормасын 4-тен 5%-ға ұлғайтқанда).Болашақ қарыз алушыларды дұрыс
таңдай отырып,оларды ішінде берілетін қарыз бойынша жоғары пайызды төлеуге
кімнің жағдайы келсе,соларға банктер ақшалай қаражаттарын бере алады.
Осы уақытта дейін Қазақстанда несиелер үкіметтің қажеттілігіне (Үкіметтің
үкімі бойынша) беріліп,кейіннен олар банктерге және олардың акционерлеріне
пайда әкелмек түгіл,уақытында қайтарылмай қалды.Ондай қарыздардың ешкімге
де пайдасы болған жоқ.
Коммерциялық банктер өз клиенттерінің ақшаларын сақтауға қолайлы әртүрлі
депозиттерді ұсынады,бұл бір жағынан ақшаның сақталуын қамтамасыз
етсе,екінші жағынан өтімділікке деген клиенттің қажеттілігін
қанағаттандырылады;көптеген клиенттер үшін облигацияға немесе акцияға
жұмсағанға қарағанда,мұндай ақшаны сақтау формасы тиімді болып табылады.
Банктік несие-ең қолайлы және көптеген жағдайда орны ауыстырылмайтын
қаржылық қызметтердің формасы ретінде ол нақты қарыз алушының қажеттілігін
ескереді және олардың қарыз алу жағдайына көндігуіне мүмкіндік береді.
Қазіргі коммерциялық банктер туралы сөз қозғағанда,несиенің жүйенің басқа
да буындары сияқты олардың үнемі дамып отырғандығын айта кету
керек.Яғни,операциялар формасы,бәсеке әдістері,бақылау және басқару
жүйелері өзгеруде.
Коммерциялық банктердің басқа қаржы институттарынан айырмашылығы және
ерекше бір қабілеті ол ақшаны жасауы мен жоюында болын табылады.Бұл жерде
ақша деп тек қолма-қол ақшалар ғана емес,сондай-ақ талап етуге дейінгі
салымдар түсіндіріледі.Банктердің ақша жасау мүмкіндігі экономика үшін өте
маңызды.Ол тиімді несие жүйесін іске асыра отырып,экономиканың өсуіне
қажетті жағдай туғызады.Банк несиелерінің жетіспеушілігі және өте жоғары
пайыз мөлшерлемесі тұсында өндірісті кеңейту мүмкін емес,ал экономикалық
басқа буынында қажетті қор пайда есебінен жиналуын күтіп,болмаса сырттан
келуін күтіп қозғалыссыз жатыр.Халық шарушылығындағы осы сияқты іс-
тәжірибелер тиімсіз,себебі бір жағынан,мынадай ірі ақша сомасы белгісіз
уақытқа қозғалыссыз жататын болса,екінші жағынан,мұндай ақшалардың
жетіспейтіндігін сезіліп тұрады.
Банктер өз қызметінде ақшаның бір бөлігін жоятыны да рас.Бұл
біріншіден,клиенттің банктегі шоттан нақты ақша алған уақытында және
екіншіден,несиені қарыз алушының шотының есебінен қайтару барысында мүмкін
болады.
1985 жылы АҚШ-та 15 мыңнан астам коммерциялық банктер қызмет етті.Олардың
5 мыңға жуығы ұлттық,яғни федералдық
үкіметтен чартер (рұқсат) аоған банктер,10 мыңнан астамы штаттардың
банктері (штаттардың үкіметінен чартер алғандар).Ұлттық банктер мен
штаттық банктерінің қызмет етуі банк жүйесінің қосарлы бағыныштығын
жасайды.
ФРЖ-ге қабылдауға өтініш жасайтын және оған мүше болуға жіберілген
коммерциялық банк ФРЖ-нің мүше-банкі болып табылады.Заң бойынша барлық
Ұлттық банктер ФРЖ-ге кіруге тиіс.Штат банктері өздерінің қалаулары
бойынша және ФРЖ-нің мүше-банктерге қоятын талаптарына сәкес келген
жағдайда ғана жүзеге кіре алады.Қазір штат банктердің 10%ға жуығы ФРЖ-ге
мүше –банк болып саналады.ФРЖ-ге мүше-банктер жалпы коммерциялық банктер
қатарына 40%-ын құрайды.
Депозиттік мекемелерді реттеу және ақша айналысына бақылау,Банктердің ФРЖ-
нің резервтерге қойылатын талаптарына бағындырылады.Бұл ФРЖ-ге мүше
–банктер мен мүше емес банктердің арасындағы басты айырмашылығын қалыпқа
келтіреді.АҚШ-тағы ең көп тараған банктер типі-филиалсыз банктер.

2 БӨЛІМ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ МЕН ОПЕРАЦИЯЛАРЫ.

2.1 Коммерциялық банктердің пассив операциялары.

Банктердің экономикадағы маңызды олардың атқаратын операциялары
анықтайды.Коммерциялық банктердің операциялары негізінен мына топтарға
бөлінеді:пассив (қаражат тарту); актив (Қаражатты орналастыру
);комиссиялық-делдалдық (клиенттің тапсырысы бойынша комиссиялық ақылы
)және сенімді операциялар.
Пассив операциялары-олар өз қарауына әр түрлі салымдарды тартып,басқа
банктерден несие алып,өзінің бағалы қағаздарын шығарып және с.с. басқа да
қаражат тарту операцияларын жүргізіп,банк қорын құру және оны ұлғайту
операциялары.Олар банк балансының пассивінде көрсетіледі.Пассив
операциялары тарихи дәстүр бойынша актив операцияларына қарағанда алдымен
жүргізіледі,себебі актив операцияларын жүргізіу үшін белгілі бір қор
мөлшері қажет.Пассив операцияларына мыналар жатады:
• салым қабылдау (депозиттер);
• клиенттерге шоттар (оның ішінде корреспондент-банктерге )ашу және оларды
жүргізу;
• өзінің бағалы қағаздарын шығару(облигация,вексель,депозиттік және жинақ
сертификаттары);
• банкаралық несие алу,оның ішінде орталықтанған несие ресурстарынан;
• репо операциялары;
• еуровалюталық несие алу;

Банктің капиталы өз қаражаты,тартылған қаражат және
эмиссиялаған қаражаттарды құрады.Бантің өз қаражатына акционерлік және
резерв капиталы,сонымен бірге бөлінбеген пайда жатады.Акционерлік капитал
немесе жарғылық қор бағалы қағаздар нарығында акцияларды орналастыру
арқылы жинақталады.Жарғылық қордың мөлшері,оны қалыптастыру және өзгерту
банктің жарғысында көрсетіледі.Жарғылық капиталдың сомасы заңмен
шектелмейді,дегенмен банктің тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін орталық банк
оның төменгі аз мөлшерін бекітеді.Батыс елдердің коммерциялық банктерінің
жарғылық капиталы 10-15 млн. ЭКЮ болады.Жарғылық қорды ұлғайту акционерлер
қаражаты есебінен,сондай-ақ өз қаражатты (резерв қорынан ),акционерлердің
дивиденттері және пайда есебінен жүзеге асырылуы мүмкін.
Банктің резерв капиталы ағымдағы пайдадан бөлінген сомадан құрылады.Ол
онда болмаған шығындарды және бағалы қағаздар курсының төмендеуінен
болатын шығындарды жабуға арналады.Оның мөлшері жарғы қорына байланысты
процентпен белгілінеді.
Бөлінбеген пайда шоты деген- ол арадағы транзит шоты.Онда акционерлер
арасындағы дивидент түрінде бөлінбеген және резервке түспеген пайда
жинақталады.Пайданы резервке бөлу төлейтін салықты төмендету ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.