Топтық жұмысты диалогты дамыту үшін қолдану
Мазмұны
1 Кіріспе
1.1Мектеп туралы негізгі ақпарат
2 Сыныппен танысу
2.1 Отырғызу орындарының түсіндіру жоспары
2.2 Оқушлардың мотивациялық мақсаттарын ашу 4
3 Базалық деңгейді жоспарлау және әзірлеу
3.1 Оқытуға қойылатын талаптарды анықтау және оқушыларды түсіну 13
3.2 Процедуралық түсіну
3.3 Тілдік тапсырмаларды қосу және дамыту
3.4 Мінез.құлық менеджменті, мадақтау және жазалау
3.5 Оқыту үшін бағалау
4 Сабақтардың реттілігін жүзеге асыру
4.1 1.сабақ
4.2 2.сабақ
4.3 3.сабақ
4.4 4.сабақ
4.5 5.сабақ
4.6 6.сабақ
5 Реттілік бағалау
6 Келесі жолға жоспарлау
6.1 Қазір не нәрсеге көңіл аударады
6.2 Мақсатқа жету үшін қажетті негізгі заттар
6.3 Тез арада не істеуге болады
6.4 Қандай қолдау қажет
6.5 Бұдан арғы әрекет
1 Кіріспе
1.1Мектеп туралы негізгі ақпарат
2 Сыныппен танысу
2.1 Отырғызу орындарының түсіндіру жоспары
2.2 Оқушлардың мотивациялық мақсаттарын ашу 4
3 Базалық деңгейді жоспарлау және әзірлеу
3.1 Оқытуға қойылатын талаптарды анықтау және оқушыларды түсіну 13
3.2 Процедуралық түсіну
3.3 Тілдік тапсырмаларды қосу және дамыту
3.4 Мінез.құлық менеджменті, мадақтау және жазалау
3.5 Оқыту үшін бағалау
4 Сабақтардың реттілігін жүзеге асыру
4.1 1.сабақ
4.2 2.сабақ
4.3 3.сабақ
4.4 4.сабақ
4.5 5.сабақ
4.6 6.сабақ
5 Реттілік бағалау
6 Келесі жолға жоспарлау
6.1 Қазір не нәрсеге көңіл аударады
6.2 Мақсатқа жету үшін қажетті негізгі заттар
6.3 Тез арада не істеуге болады
6.4 Қандай қолдау қажет
6.5 Бұдан арғы әрекет
Кіріспе
Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың білімін, білігі мен дағдысын емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын қойып отыр. Жеке тұлға – бұл адамның психикалық, рухани мәні, ол әртүрлі жинақталған қасиеттер жүйесіне тән:
• адамның әлеуметтік маңызды қасиеттерінің жиынтығы;
• өзіне және өзімен-өзінің, дүниеге және дүниемен қатынастарының жүйесі т.б. (Г.К.Селевко)
Тұлғаның танымдық қабілеттерін танымдық процестерді: яғни, жадының бірнеше түрлерін (есту, көру, қимыл және т.б.), ойлауды, ынтаны, қабылдау қабілеттерін арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамытуға, сондай-ақ тұлғаның ойын, танымдық және шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыруға; белсенді сөздік қорын дамытуға бағытталуы.
Зерттеудің өзіндік нұсқасын әзірлегенде оның жалпы құрылу қағидаларына (Дж.Блок, Л.Андерсон, Б.Блум, т.б.), сондай-ақ тұлғаның даму ерекшеліктері туралы психологиялық ғылым мәліметтеріне, оның мүдделеріне, тұлғаның танымдық құрылымын дамыту ерекшеліктеріне (Ж.Пиаже, А.Маслоу, Л.С.Выготский және т.б.) сүйендім.
Мұғалім оқушыларды жалпы сабақтың құрылымымен, оның мақсат-міндеттерімен таныстырды. Сонан соң мұғалім есептелген оқу материалын қысқаша(10 минут ішінде), сызба, кесте, тәжірибие және т.б. үлгілерге сүйене отырып түсіндірді.
Оқушылардың оқу материалын қайта жаңғырту деңгейін, қарапайым білік пен дағдыларды және білімін іс жүзінде бірнеше рет қайта қолдануы әңгімелесу жүзеге асырылды. Зерттеушілік элементтеріне қарай бірнеше мәрте қайта оралып әр оқушыға оқу материалымен жұмыс істей отырып, өз қабілеттерін, ынтасын, ойлауын, ауызша және жазбаша тілін дамытуға мүмкіндік береді.
Танымдық процесс сыныпта 4-5 адамнан шағын топтарға бөлу арқылы негізінен оқушылардың өзара әрекет етуіне құрылды. Оқытуды ойын түрінде ұйымдастыру және әртүрлі белсенді формаларды (топтық, диспуттар, пікірталастар) қолдану – оқытудың міндетті шарты болып табылды. Диалог оқу материалын қайта жаңғырту және қарапайым білік пен дағды қалыптастыру мақсатында, кейіннен алынған білімді талдау, жинақтау және бағалау мақсатында оқытудың белсенді формалары бойынша қолданылды.
Топтық жұмыста диалогты дамытуда оқушылардың өзін-өзі оқытуына және өзін-өзі бағалауына, бірін-бірі оқытуына және бірін-бірі бағалауына құрылған. Танымдық қызметіне рахаттанып, қанағаттану –әр оқушының соңында жоғары нәтижеге қол жеткізуінің маңызды факторларының бірі.Сондықтан да топтық жұмыста
Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың білімін, білігі мен дағдысын емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын қойып отыр. Жеке тұлға – бұл адамның психикалық, рухани мәні, ол әртүрлі жинақталған қасиеттер жүйесіне тән:
• адамның әлеуметтік маңызды қасиеттерінің жиынтығы;
• өзіне және өзімен-өзінің, дүниеге және дүниемен қатынастарының жүйесі т.б. (Г.К.Селевко)
Тұлғаның танымдық қабілеттерін танымдық процестерді: яғни, жадының бірнеше түрлерін (есту, көру, қимыл және т.б.), ойлауды, ынтаны, қабылдау қабілеттерін арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамытуға, сондай-ақ тұлғаның ойын, танымдық және шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыруға; белсенді сөздік қорын дамытуға бағытталуы.
Зерттеудің өзіндік нұсқасын әзірлегенде оның жалпы құрылу қағидаларына (Дж.Блок, Л.Андерсон, Б.Блум, т.б.), сондай-ақ тұлғаның даму ерекшеліктері туралы психологиялық ғылым мәліметтеріне, оның мүдделеріне, тұлғаның танымдық құрылымын дамыту ерекшеліктеріне (Ж.Пиаже, А.Маслоу, Л.С.Выготский және т.б.) сүйендім.
Мұғалім оқушыларды жалпы сабақтың құрылымымен, оның мақсат-міндеттерімен таныстырды. Сонан соң мұғалім есептелген оқу материалын қысқаша(10 минут ішінде), сызба, кесте, тәжірибие және т.б. үлгілерге сүйене отырып түсіндірді.
Оқушылардың оқу материалын қайта жаңғырту деңгейін, қарапайым білік пен дағдыларды және білімін іс жүзінде бірнеше рет қайта қолдануы әңгімелесу жүзеге асырылды. Зерттеушілік элементтеріне қарай бірнеше мәрте қайта оралып әр оқушыға оқу материалымен жұмыс істей отырып, өз қабілеттерін, ынтасын, ойлауын, ауызша және жазбаша тілін дамытуға мүмкіндік береді.
Танымдық процесс сыныпта 4-5 адамнан шағын топтарға бөлу арқылы негізінен оқушылардың өзара әрекет етуіне құрылды. Оқытуды ойын түрінде ұйымдастыру және әртүрлі белсенді формаларды (топтық, диспуттар, пікірталастар) қолдану – оқытудың міндетті шарты болып табылды. Диалог оқу материалын қайта жаңғырту және қарапайым білік пен дағды қалыптастыру мақсатында, кейіннен алынған білімді талдау, жинақтау және бағалау мақсатында оқытудың белсенді формалары бойынша қолданылды.
Топтық жұмыста диалогты дамытуда оқушылардың өзін-өзі оқытуына және өзін-өзі бағалауына, бірін-бірі оқытуына және бірін-бірі бағалауына құрылған. Танымдық қызметіне рахаттанып, қанағаттану –әр оқушының соңында жоғары нәтижеге қол жеткізуінің маңызды факторларының бірі.Сондықтан да топтық жұмыста
Топтық жұмысты диалогты дамыту үшін қолдану
Жақыпова Назима
Қосымша
А қосымша Сауалнаманы бағалау шаблоны және аяқталған үлгі
Б қосымша Алдын ала диагностикалық тесттік сауал өткізу және бастапқы деректер
В қосымша Түрлі психологиялық сауалнамалар
Г қосымша Сабақ жоспарлары
Д қосымша Үй тапсырмасын орындауға қалыптасатын кері байланыс
Ж қосымша Қорытынды диагностикалық тесттік сауал өткізу және бастапқы деректер
С қосымша Бақылау жүргізу
Е қосымша Оқушылар сипаттамасы
Мазмұны
1 Кіріспе 3
1.1Мектеп туралы негізгі ақпарат
2 Сыныппен танысу 7
2.1 Отырғызу орындарының түсіндіру жоспары
2.2 Оқушлардың мотивациялық мақсаттарын ашу 4
3 Базалық деңгейді жоспарлау және әзірлеу 11
3.1 Оқытуға қойылатын талаптарды анықтау және оқушыларды түсіну 13
3.2 Процедуралық түсіну 14
3.3 Тілдік тапсырмаларды қосу және дамыту
3.4 Мінез-құлық менеджменті, мадақтау және жазалау
3.5 Оқыту үшін бағалау 16
4 Сабақтардың реттілігін жүзеге асыру 18
4.1 1-сабақ
4.2 2-сабақ
4.3 3-сабақ
4.4 4-сабақ
4.5 5-сабақ
4.6 6-сабақ
5 Реттілік бағалау 23
6 Келесі жолға жоспарлау 27
6.1 Қазір не нәрсеге көңіл аударады
6.2 Мақсатқа жету үшін қажетті негізгі заттар
6.3 Тез арада не істеуге болады
6.4 Қандай қолдау қажет
6.5 Бұдан арғы әрекет
Кіріспе
Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың білімін, білігі мен дағдысын емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын қойып отыр. Жеке тұлға - бұл адамның психикалық, рухани мәні, ол әртүрлі жинақталған қасиеттер жүйесіне тән:
* адамның әлеуметтік маңызды қасиеттерінің жиынтығы;
* өзіне және өзімен-өзінің, дүниеге және дүниемен қатынастарының жүйесі т.б. (Г.К.Селевко)
Тұлғаның танымдық қабілеттерін танымдық процестерді: яғни, жадының бірнеше түрлерін (есту, көру, қимыл және т.б.), ойлауды, ынтаны, қабылдау қабілеттерін арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамытуға, сондай-ақ тұлғаның ойын, танымдық және шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыруға; белсенді сөздік қорын дамытуға бағытталуы.
Зерттеудің өзіндік нұсқасын әзірлегенде оның жалпы құрылу қағидаларына (Дж.Блок, Л.Андерсон, Б.Блум, т.б.), сондай-ақ тұлғаның даму ерекшеліктері туралы психологиялық ғылым мәліметтеріне, оның мүдделеріне, тұлғаның танымдық құрылымын дамыту ерекшеліктеріне (Ж.Пиаже, А.Маслоу, Л.С.Выготский және т.б.) сүйендім.
Мұғалім оқушыларды жалпы сабақтың құрылымымен, оның мақсат-міндеттерімен таныстырды. Сонан соң мұғалім есептелген оқу материалын қысқаша(10 минут ішінде), сызба, кесте, тәжірибие және т.б. үлгілерге сүйене отырып түсіндірді.
Оқушылардың оқу материалын қайта жаңғырту деңгейін, қарапайым білік пен дағдыларды және білімін іс жүзінде бірнеше рет қайта қолдануы әңгімелесу жүзеге асырылды. Зерттеушілік элементтеріне қарай бірнеше мәрте қайта оралып әр оқушыға оқу материалымен жұмыс істей отырып, өз қабілеттерін, ынтасын, ойлауын, ауызша және жазбаша тілін дамытуға мүмкіндік береді.
Танымдық процесс сыныпта 4-5 адамнан шағын топтарға бөлу арқылы негізінен оқушылардың өзара әрекет етуіне құрылды. Оқытуды ойын түрінде ұйымдастыру және әртүрлі белсенді формаларды (топтық, диспуттар, пікірталастар) қолдану - оқытудың міндетті шарты болып табылды. Диалог оқу материалын қайта жаңғырту және қарапайым білік пен дағды қалыптастыру мақсатында, кейіннен алынған білімді талдау, жинақтау және бағалау мақсатында оқытудың белсенді формалары бойынша қолданылды.
Топтық жұмыста диалогты дамытуда оқушылардың өзін-өзі оқытуына және өзін-өзі бағалауына, бірін-бірі оқытуына және бірін-бірі бағалауына құрылған. Танымдық қызметіне рахаттанып, қанағаттану - әр оқушының соңында жоғары нәтижеге қол жеткізуінің маңызды факторларының бірі.Сондықтан да топтық жұмыста диалогты дамытуда сөйлесу бағалар және бағалау ынталандырушы сипатта болады. Оқу материалына бірнеше мәрте қайта оралып, жұмыс істеуіне мүмкіндік береді. Барнс 1976 пен Мерсердің2000 айтуынша зерттеушілік әңгіме-мұғалімдердің оқушыларды әңгімеге тарту кезінде дамыту қажет болып табылатын әңгіменің түрі.
Зерттеу мақсаты: Топтық жұмыста диалогты дамыту, жүйелі ұйымдастыру және диалогты оқу үрдісіне енгізе отырып жеке тұлғаны қалыптастыру, өзіндік білім алуға баулу.
Одан мына міндеттерді жүзеге асыру туындайды :
1.Топтық жұмыста диалогты жүйелі ұйымдастыру;
2.Топтық жұмыста диалогты экспериментік сыныпта педагогикалық-психологиялық зерттеу нәтижелерін
саралау, жинақтау, қорытындылау;
Топтық жұмыста диалогты дамытуда барлық сабақтарда оқушылардың бір-біріне көмегі, бірін-бірі оқытуы құпталса, қортындылау кезінде оқушы өзінің сөйлеу кезінде алған білімін, білігі мен дағдыларын ешкімнің көмегінсіз көрсете алады.
Оқушы білімін бақылаудың формалары ретінде тестілік тапсырмалар берілді. Оқушылар тарау бойынша алған білімін, білігін, дағдысын бағалауда қорытынды бағалары қойылды.
Оқушылардың топтық жұмыста диалогты дамыту дегеніміз - ортақ мақсатты көздейтін жұмыс. Алайда, бұл ортақ мақсатқа жету жолында оқу әрекетінде белгілі бір өте күрделі еңбек бөлінісіне жол береді. Оған сыныптағы оқушылардың жеке дара және топтық жұмыстарының элементтері кіреді.
Топтық жұмыстың диалогты дамытуға қандай әсері бар? - деген сұраққа жауап табу үшін, мынадай идея алдық. Оның мазмұнына:
1. оқытудың жалпы мақсаты;
2. оқушылардың білім деңгейін бағалау (диагностикалау);
3. оқу әрекетінің жиынтығы (кері байланыс);
4. нәтижені бағалау.
Сонымен қатар, дидактиканың талаптарына байланысты оқушыларды оқытуға емес, тұлғалық-бағытталған, танымдық қызметін ұйымдастыруға, оқу процесін өзара диалог негізінде құруға бағыттадым.
1.Оқушыларды оқу мақсаттарымен таныстыру.
2.Өзара диалог негізінде оқушылардың танымдық қызметін ұйымдастыру және әрбір оқушының қызметін нәтижесін әр сабақта бағалап отыру.
3. Тақырып бойынша тестілеу.
Психологтардың пайымдауынша, әр бір тақырыпты оқып-үйрену үш негізгі кезеңнен: қызықтырушылық, танымдық және рефлексиялық-бағалау кезеңдерінен тұруы тиіс (Л.М.Фридман).
Бұл жағдайда Л.Фридманның ережелеріне сүйендім:
1. Оқу оқушының жеке, топтық, ұжымдық жұмыс барысындағы түрлі қызметінің жүйесі ретінде қаралады. Олар оқушылардың қисынды ойлауын, қабілеттерін, көзге елестету қабілетін, жадын, шығармашылығын және т.б. дамытуға, яғни білім берудің мақсаттары болып табылатын тұлғалық қасиеттерін дамытуға бағытталған.
2. Оқуды басқарудың психологиялық сенімді түрі ең алдымен, оқушының қажетіліктерін, қызығушылығын және қызмет мақсаттарын дамытуға жағдай жасау.
3. Оқуды басқару икемді болуы тиіс, бұл тек оқушылардың іштей өсуі жүргенде ғана, балалардың білім дәрежесінің артуына қарай мүмкін болады.
4. Оқу процесін басқару балалардың ішкі қуатына және мүмкіндіктеріне негізделіп жүруі тиіс.
Сабақты жоспарлағанда мұғалім оқушының өзара диалог құруын қамтамасыз етуге көңіл бөлуі керек. Мысалы: тақырып бойынша жеңілдетілген деңгейде тапсырма дайындап және оқушылардың пәнге қызығушылығын және креативті дамытуға арналған шығармашылық сипаттағы материалдар беруі керек. Әр сабақта тақырыптағы сұрақтарға қайта оралып отыру қажет,яғни, күрделендіре сұрақ қойып отырып, адамның өз алдына қойған проблемасын шешу мақсатына жеткізу. ( бұл дегеніміз қайталау емес, онымен шатастыруға болмайды).
Мұғалім сабақ барысында тұлғаны дамытатын кез-келген жағымды эмоциялар тудыратын жағдайда, оқушының оқуға деген ниетін, танымдық процеске жағымды көзқараста болуы үшін не істеу керек? Бұл үшін:
+ Оқушының оқу ісіне шын мәнінде қосылуы үшін ол оқу барысында тек түсініп қана қоймай, іштей қабылдауы тиіс, яғни, көңіл таразысынан өткізіп, мән беруі тиіс (Рубинштейн 1946, 599-604);
+ Таным процесін өзара диалог құру арқылы ұйымдастыру оған қатысушы адамның талабы, ниеті, ойына, көңіл-күйіне және сезіміне күшті ықпал жасауы тиіс (Бодалев 1983,5);
+ Қабілеттерді (танымдық) дамытуға қол жеткізу демократиялы орта жағдайында жеңілірек болады;
Топтық жұмыс формаларында тапсырмаларды тұтас сыныпқа бірдей беруге болатынын атап өту қажет. Диалог құруың бірнеше ерекшеліктер бар: оқыту және оқу. 1. Дамыту- әрбір оқушының ойлау қабілеті, ауызша сөйлеуі, танымдық қызметке қызығушылығын дамыту. Оқушылардың психологиялық қауіпсіздігін, өзара сиымдылығын (ашық, жылы ниетті т.б.) , жағымды психологиялық ортаны қамтамсыз ету. 2. Әр сабақта әрбір оқушыға қойылатын барлық бағалар ынталандырушы сипатта болады. Бағалар мен бағалауларды негізінен оқушылардың өздері (өзіне, бір-біріне, топқа) береді.
Қызықтырушылық кезеңінде оқушылар осы тақырыпты өткенде неге және не үшін оқып-үйренулері керек, өздері нақты нені меңгеріп, үйренулері тиіс екенін түсінулері керек. Сыныпта оқушылардың бірлескен сұхбаты тиімдірек болады. Олар: өз ойларын айта алады, түрлі идеялар болатынын байқайды және мұғалім оқыту барысында оқушылардың деңгейін анықтай біледі.
Білімді бірлесе отырып алуда пікір алмасуда мектептегі практика маңызды роль атқарады деген ғалымдардың ойы бірден-бір дәлел. Мысалы: қарым-қатынас кезінде әңгімелесу қабілетінің дамуы, өзгелердің ойына қарамастан өзінің стратегиялық тактикасын жүзеге асыруы т.б.
Топтық жұмыста диалогты дамытуда ерекше рефлексияға көңіл бөлінді. Выготский бойынша баланың өз ойын дамытуда рефлексиямен тығыз байланыста. Рефлексия негізінде- оқушылар үшін - мазасыздық, өзін-өзі тану іс-әрекетеріне анализ жасау, сонымен бірге Мен тұжырымдамасы бойынша: мен не ойладым?, не сезіндім?, не түсіндім?, мені не таңқалдырды?, менің тәртібім, мәдениетім қандай? және т.б. Рефлексия мазмұнына мен және басқа мен кіреді: мен үшін басқа біреудің қасында болған қандай?, басқалардың іс-әрекетіне қалай қарадым? т.б. Рефлексия кез-келген процестің міндетті моменті болып табылады, ол өзін-өзін дамыту, өзін-өзі тәрбиелеу, өзін-өзі бағалау деген ойлармен тығыз байланысты. Сондықтан, білім беру процесінде яғни сабақ кезінде оқушының және мұғалімнің өз-өздерін бағалауы бірден-бір негізі болып табылады.
Сабақта рефлексия жүргізу үшін мынадай сауалнама жасалынды
Сабақта не білдім?
Сабақта не жасадық, жұмыстың қай түрі ұнады?
Мен үшін не құнды болды?
Қабілеттің жоғарылауына не себеп болды?
1 Кесте
0.1 Мектеп туралы негізгі ақпарт
1968 жылы Алматы облыстық атқару комитетінің шешімімен Алматы облыстық 4 қазақ орта мектеп-интернаты құрылған.1998 жылғы сәуірдегі 441 қаулысымен мекеменің атауы Ибрагим Нүсіпбаев атындағы Алматы облыстық мектеп-интернаты мемлекеттік мекемесі болып өзгертілді.
Интернатта тұрмысы төмен, көп балалы отбасыларының балалары, тұл жетім балалар жатады, мектепте 398 оқушы білім алады.
Зерттеу жұмысы 7 сыныпта орын алуы физика пәні осы кезден бастап енеді, олардың физикалық тілмен сөйлеуін қалыптастыруда, диалог құруың бірден-бір себебі болып табылады. Сондықтан да осы сыныпты таңдап зерттеу жүргізуді дұрыс деп санадым. Алдын ала диагностикалық тесттік сауал өткізу және бастапқы деректерді анықтау мақсатында екі сыныпқа бірдей берілді, бірақ, қай сыныптың білім алу деңгейі төмен болды сол сыныпты таңдап алдым.
Бұл тапсырма 7 а сыныбында орын алды. Оқушылар жыл бойы өздеріне тиесілі кабинетте оқиды, бірақ бір дұрыстығы физика, химия, информатика пәндері ағынмен жүргізіледі.
Оқушыларды Мозайка әдісі бойынша 4 топқа бөлінді. Мұғалім сабақ кезінде өзіне көмекші ретінде консультант тағайындап алды.
1 Сыныппен танысу
Кезінде ұлы педагог К.Д.Ушинский айтқандай, оқушыны жан-жақты зерттеп білу үшін, зерттеудің төмендегідей түрлерін жүргіздім:
Алдын-ала танысу оқушылар ұжымын ынтымақтастырудың барынша ұтымды жолдарын табуға мүмкіндік береді. Мысалы, оқушыларының іс-қағаздарымен, сынып журналымен таныстым . Алғашқы аптаның ішінде-ақ оқушылардың жанұясы туралы мәліметтер жинау барысында (В осымша) сауалнама беру арқылы оқушылардың өздерімен, жанұяларымен таныстым.
0.1 Отырғызу орындарын реттеу.
Негізінен оқушылар өздеріне тиесілі кабинетінде бұрынғы отырған орындары бойынша жұмыс жасап жүрді, тек физика сабағында ғана отырғызу орындарын ауыстыруды жөн көрдік. Себебі: оқушыларды өзгеде оқушылармен қарым-қатынасы, көз қарастарының өзгеруі үшін. Осы кезде қандай нәтижелік байқалады? - деген оймен. Физика кабинетінде парталар жылжымайтындықтан сол парталарда топтық жұмыс істеуге тура келді.
Дамира Лаура Ерлан Ажар Айгерім
ІVтоп
ІVтоп
ІVтоп
Бауыржан Айдана Айсұлу Аман Жадыра Ержан
І топ
ІІ топ
ІІІ топ
Таңбол Еркебұлан Серік Зухра Ақерке Есен
І топ
ІІ топ
ІІІ топ
Мұғалімнің жұмыс орны
тақта
1-сурет. Топқа бөлгенен кейінгі отырғызу орындарының жоспары
0.2 Оқушылардың мотивациялық мақсаттарын ашу
Сыныпта 4-5 оқушыны таңдау үшін (Бурден,1988) MALS саулнамасын қолданды. Онда әрбір жауап бір баллдан беске дейін бағаланады. Баға жоғары болған сайын оқушының оқуға деген ынтасы жоғары болады. Оқуға қаншалықты ынталы, сенімді, шет қалуы анықталды. Икемді оқушылардың оқуға деген ынтасының жоғары екені байқалады. Кестеде, керсінше жеке қасиеттері белгілі оқушылардың көрсеткіштері төменгі ынтаны көрсетті.
№
Аты
Қаншалықты ынталы
(мен) сенімділік
Тапсырманы орындауы қаншалықты
Алшақтану, шет
қалуы
Барлығы
1
Таңбол
28
21
28
10
87
2
Айдана
16
18
22
14
70
3
Бауыржан
13
9
18
9
49
4
Еркебұлан
26
18
26
11
81
5
Айсұлу
23
17
25
7
72
6
Айгерім
23
21
24
14
82
7
Серік
18
19
21
11
69
8
Есен
21
25
24
11
81
9
Ерлан
24
22
22
10
78
10
Ержан
22
24
23
11
80
11
Айман
22
20
21
11
74
12
Ақерке
25
22
27
12
86
13
Дамира
17
18
19
11
65
14
Лаура
25
22
26
12
85
15
Ажар
29
19
23
13
84
6
Зухра
23
21
19
9
72
17
Жадыра
15
20
21
10
66
2кесте: Оқушылардың мотивациясы бойынша деректер қортындысы
1 кесте MALS саулнамасы бойынша диагностикасы
Оқушылардың мотивациялық мақсаттарын ашуға байланысты оқушылардың қабілетін жеке тұлғалық ерекшеліктерін (В қосымша) анықтау мақсатында сұрақтар берілді. Мысалы: Таңбол, Есен,Аман, Айгерімдерді алатын болсақ, көңіл - күйі өзгеруге бейім, білімге ынталы, түйсігі жақсы дамыған, өз идеяларына ұстамды,болашаққа талпынысы жоғары, қағаз жұмыстарын ұнатпайды, ойын-сауыққа құмар екені анықталды.
Оқуға арналған нәтижелер
зияткерлік
жоғары
орташа
төмен
қыздар
2
5
2
ұлдар
2
3
3
4 кесте Оқушылардың өздерінің зияткерлік қабілеттері
Ұл балаларды қыздармен салыстырғанда қыздардың икемділігі жоғары.Ажар мен Ақеркенің көрсеткіштері жоғары болғанмен сабақта оны көре алмадым.Таңбол 28 - ші жоғары MALS нәтижеге қол жеткізді және ойлану типі икемді болды. Еркебұланның да көрсеткіші (25-ші жоғары), Айдана мен Бауыржанның (MALS 16-шы және 15-ші) тиісінше икемді типтегі оқушылар. Бұл төрт оқушыда икемді оқушылар қатарында болды. Көңіл-күйін анықтау кезінде Таңболдың осы уақыттағы қобалжулы болды.
3 Базалық деңгейді жоспарлау және әзірлеу
3.1 Алдын ала диагностикалық тест
Сыныптағы оқушылардың білетінін түсіну мақсатында көптеген тағдамалы диагностикалық тест берілді. Тест тапсырмалары В қосымшада берілген.
5 кесте: Сыныптың алдын ала диагностикалық тестісінің нәтижелері (Еркебұлан жоқ)
Нәтижелер мазмұны кестеде қайсы оқушы төмен, жоғары екені көрсетілген. Бұл диагностикада төмен деңгейде оқитын оқушылар (Ақерке, Айсұлу, Ерлан, Ажар) 80 %, ал керсінше жоғары деңгейде оқитын оқушылар (Бауыржан, Жадыра) 60% көрсетті.
6 кесте: Сыныптың қорытынды диагностикалық тестісінің нәтижелері (Дамира жоқ)
Бұл кестеде Бауыржанның деңгейі жоғары болғандығы көрінеді, ал Айдана,Таңболдың сол деңгейде тоқталып тұрғаны байқалады. Өкінішке орай Еркебұлан науқастанып қалып, сабақта болмады.
7 кесте: Сыныптың салыстырмалы диагностикалық тестісінің нәтижелері
Зухраның деңгейі төмендігі байқалады, себебі үнемі мұғалімнің мадақтауымен өз-өзін ынталандыратын оқушы. Зерттеу кезінде мұғалім көңілі Зухраға емес, басқа оқушыларға көбірек бөлінді.
3.2 Оқушыларды оқытуға және оларға түсіндіруге қойылатын талаптарды анықтау
Оқушыларды оқытуға және оларға түсіндіруге қойылатын талаптарды анықтау мақсатты шешу іштей талқылау, сосын жинақтау арқылы жүзеге асады, ал мұғалім сабақ процесін ұйымдастырушы, бағыттаушы болып қалады. Шешім табылған кезде әркім оның дұрыстығын өзінше дәлелдей білуге үйретіледі.
Әр оқушыға өз ойын, пікірін айтуға мүмкіндік беріледі, жауаптар тыңдалады. Әр бала жасаған еңбегінің нәтижесімен бөлісіп дәлелдеуге тырысады, жеке тәжірибесін қорытындылауға үйренеді. Қойылатын сұрақтар проблемалы ойлауды, пайымдауды қажет ететіндей етіп беріледі, оқушы да ондай сұраққа өз ойын, өз пікірін білдіре жауап беруге дағдыланады. Бұл сабақтарда жаңа материалды талдауға зор көңіл бөлінеді. Өйткені талданбаған сұрақ бала жүрегіне жетпейді.
Мысалы: су түбінде жұмыртқа жатыр, енді оның үстіне тұз ертіндісі бар суды құямын, сонда жұмыртқа көтеріле бастады, ал енді тағыда су құйсам онда жұмыртқа су бетіне шығады. Денелердің жүзу шарттары тақырыбында оқушылар осы денеге қандай күштер әсер етеді. Осы тапсырма бойынша моделін құрастыру керек. Ол арқылы не істей алатындарын айтады.
Бұл тапсырманы талқылау барысында оқушылар қызығушылық танытып, жұмысты баяндауға барлық оқушылар талпыныс білдірді. Өйткені жұмысты өздері жасап, талдап, бірлесе жұмыс жасады. Талдау - бірлескен ізденіс. Ізденіс барысында оқушының көңіл күйін бақылауға, ой-пікірін байқауға мүмкіндік алады, интеллект деңгейін анықтай алады. Әсіресе оқу сабақтарындағы материалды талдау арқылы шығарманың айтар ойы, идеясы бала жүрегіне жетіп, талдаулар арқылы сіңіріледі.
Осындай сабақтар балалар үшін өте қызықты сабақтардың біріне айналды. Алғаш заттарды салыстыру, ұқсастығын, айырмашылығын анықтау сияқты қарапайым тапсырмалардан басталған жаттығулар бірте-бірте баланың тез ойлап, шұғыл шешім қабылдауын талап ететін, оны жан-жақты дамытуға әсер ететін тапсырмалар түріне қарастырылған. Енді осы сызбалар бойынша топ мүшелерінен бір оқушы жауап береді.
3.3 Процедуралық түсіну
Зерттеу жұмыс - оқу жұмысын өз бетінше жасаудың практикалық дағдыларын қалыптастыруға, материалды жүйелеуге, талдауға, салыстыруға, жинақтап қорытуға, ғылыми тұжырым жасап, оны эксперимент жүзінде дәлелдеуге мүмкіндік береді.
3.4 Тіл талаптарын енгізу және тіл тапсырмаларын дамыту
Блум таксономиясы бойынша әр түрлі деңгейлерге қол жеткізу үшін әр түрлі тапсырмаларды пайдлануға болады. Мысалы: оқушыға ақпаратты талдау және бағалау мүмкіндігін беру қажет. Бұл терминдерді есте сақтауға қарағанда түсіну деңгейін жақсартады. Осы дағды қажет болатын жер - зерттеумен айналысатын кез.
Оқушыны ынталандыру үшін сұрақтар бере отырып жетелеу. Топтық жұмыста диалог арқылы оқушылар мәселелерді талқылу мүмкіндігі бар екеніне көз жеткізіп, топтық жұмысты қолдауға болады. Зертханалық жұмыста әр жұп өз тапсырмаларын орындап, бірлесе диалог құру арқылы жұмыс жасады. Айдана жұмысын ертерек орындап, өзімен өзі отыра берді. Мұғалім Айданадан басқа топтарға түсіндіріп, бірге талқылауды ұсынды. Бұл кезде Айдананың өзіне деген сенімі артып, көңіл-күйі көтеріліп рахат сезімге енді.
Енгізу үшін жоспарлау
Мұғалім сыныптағы оқушылар деңгейі әр түрлі екенін негізге ала отырып сабақ жоспарын топтық жұмысқа ыңғайлы етіп қарстырады. Аяқталмаған тапсырмаларға қосымша уақыт бөліп олардың оқытудағы қажеттілігін сезінуін білдіреді.
3.5 Мінез-құлық менеджменті, мадақтау және жазалау
Сыныпта тәртіп сақтау үшін мұғалім жыл басында алдын-ала ескетулер жасап алады.Мысалы: Сөйлеп тұрған кезде тыныштық сақтау, басқаларды құрметтеу, сабаққа кешікпей келу.
Қалыптаспаған мінез-құлық үлгілерінің орын ауыстыруы
Зерттеу оқушылардың тәрбиелік дәрежесін, өмір мен қызметтің әртүрлі жағдайындағы өзара қатынасын, өзін қалай ұстайтынын, белсенділігін және мінезін, тағы басқа қасиеттерін анықтауға көмектеседі.
Мысалы,өз тәжірибемде оқушының қоршаған ортада өзін қалай сезінетіндігін, ұстайтындығын анықтауға мүмкіндік беретін (В қосымша) зерттеуді қолдандым.
Бұл жағдайда Айдана мен Бауыржанның өз-өздеріне сенімсіздіктерін көруге болады. Керсінше, Еркебұлан мен Таңбол өздеріне сеніммен қарайды.
Оқушылар туралы айтылған пікірге қарап , олардың мектептегі және үйдегі іс-әрекеттері, қызмет нәтижелері (үлгерім, техникалық, шығармашылық, қоғамдық пайдалы еңбек және өзіне өзі қызмет етуге қатысуы, спортпен айналысуы) бойынша түсінік алуға мүмкіндік береді.
Мысалы, мен оқушы ата-аналарына (В қосымша) сауалнама беру арқылы оқушының мектептен тыс кезіндегі, үйдегі мінез-құлқы туралы мағлұмат алдым.
Зерттеу жүргізу кезінде оқушылармен әңгіме табиғи жағдайда өтіп, нақты жайды талдаумен байланысты болса, өте жақсы. Әңгіме мейлінше тиімді болуы үшін оның мақсатын, қойылатын сұрақтарды алдын ала ойластырған жөн. Әңгімені қайдағы бір тергеу сипатында жүргізуге болмайды. Жетекші сұрақтардың көмегімен оқушының сыныптағы белгілі бір оқиғаға қалай қарайтынын, өзінің мінез-құлқын, жолдастарының әрекетін қалай бағалайтынын анықтайды. Ата-аналармен әңгімелесуі оқушы тәрбиелігінің дәрежесі туралы құнды материал береді.
Сауалдама адамгершілік ұғымдар мен түсініктерді, айналадағы адамдарға деген қатынасты анықтауға, ынта мен бейімділікті зерттеуге көмектеседі. Ол, әсіресе түрлі моральдық қасиеттер туралы түсінігін анықтау үшін кеңінен қолданылады. Негізгі адамгершілік қасиеттерді түсінудегі елеулі алшақтықтарды және оның үстіне теріс, дәл емес жауаптарды анықтағаннан кейін, сауалнамадағы сұрақтардың мән мағынасы бойынша этикалық әңгіме өткізеді.
Мысалы, мен Дос.Жолдас.Құрбы-құрдас деген тақырыпта төмендегідей сауалдамалар бердім: 1. Достық деген ұғымды қалай түсінесің? 2. Досың кім? Оның қандай қасиеттері ұнайды? 3. Сынып оқушыларының ішінен кімді дос болуға лайық деп ойлайсың? Сауалдаманы жинап алып, қорытындылау ретінде осы тақырыпта пікірталас өткіздім. Пікірталаста оқушылардың достық туралы пікірлеріндегі кемшін тұстарын ортаға салып, пікірталас туғызуға тырыстым. Мысалыға сыныптастарының мінез-құлқы туралы сөз қозғағанда, олар мінездемені нақты бере алды.
Бұл әдістер жанама сұрақтар қою жолымен өзара ұнатуды, жақтырмауды немесе бір-біріне деген немқұрайдылықты анықтауға, сыныпта кімнің беделі жоғары, ал кімнің беделі төмен екенін білуге мүмкіндік береді. Мұндай тәсілдердің педагогикалық құндылығы сол, олар сынып ішіндегі қарым-қатынастардың сипатын анықтауға мүмкіндік береді. Неғұрлым сыйлы, сүйікті және белгілі оқушыларды анықтап, кейін қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыру кезінде, өзін-өзі басқару ұйымдарын сайлау барысында және оларға басқа жұмыстарда оларға сүйенуге болады.
Осы қасиеттерді анықтай отырып, топты әр түрлі оқушыларды араластырып зерттеуді жөн көрдім. Мен ІІІ топ оқушыларын (Таңбол, Бауыржан, Айдана, Еркебұлан) бақыладым. Бұл оқушылардың сипаты ( Е қосымша) осы зерттеулер негізінде анықталды.
3.6 Оқыту үшін бағалау
Сабақ кезінде бағалау оқушылардың сабақта қол жеткізген жетістігі үшін, сонымен бірге үй тапсырмасы үшін баға алу және қалыптасқан бағалау түрі кіреді.
Оқытуды бағалау
Оқыту бағалауына диагностикалық теске дейін және одан кейінгілер жатады. Ойлау деңгейіне сәйкес әр тапсырма бойынша бағалау критерийлері анықталып бағаланады. Мысалы:
Критерий А- теориялық білімі (физикалық білімді меңгеру, есептеу техникасын практикада қолдану).
Баллы
Сипаты
1
Оқушылар қарапайым ұғымдарды, құбылыстарды, заңдылықтарды түсіндіре білу.
2
Оқушылар қарапайым ұғымдарды, құбылыстарды, заңдылықтарды түсіндіреді, қортытынды жасайды.
3
Оқушылар қарапайым ұғымдарды, құбылыстарды, заңдылықтарды түсіндіреді, қортытынды жасайды және практикада қолдана біледі
4
Оқушылар қарапайым ұғымдарды, құбылыстарды, заңдылықтарды түсіндіреді, қортытынды жасайды және практикада қолданып есеп шығарады
5
Оқушылар қарапайым ұғымдарды, құбылыстарды, заңдылықтарды түсіндіреді, қортытынды жасайды және практикада қолданып есеп шығарады .Есеп шығару кезінде қателеседі және түсінеді.
Критерий В - логика (физикалық моделді құрастырады, есеп шығару барысында заңдылықты дәлелдейді)
Баллы
Сипаты
1
Оқушылар қарапайым сұрақ қоя алады, жауап беру кезінде қателеседі
2
Оқушылар қарапайым сұрақ қоя алады, жауап беру кезінде қателеседі, болжау жасай алды
3
Оқушылар қарапайым сұрақ қоя алады, жауап беру кезінде қателеседі, болжау жасай алды, бірақ шешімнің негіздеу дәлелдемесі жоқ
4
Оқушылар қарапайым сұрақ қоя алады, жауап беру кезінде қателеседі, болжау жасай алды, бірақ шешімнің негіздеу дәлелдемесінде қателіктер жібереді
5
Оқушылар қарапайым сұрақ қоя алады, жауап беру кезінде қателеседі, болжау жасай алды, бірақ шешімнің негіздеу дәлелдемесінде қателіктер жібереді және оны таба біледі
Критерий С - коммуникация (терминология, физикалық тілді дамыту).
Баллы
Сипаты
1
Оқушылар қарапайым қортындылар жасай алады
2
Оқушылар қарапайым қортындылар жасай алады , формулаларды біледі оларды қорыту кезінде қателіктер жібереді
3
Оқушылар физикалық моделді құрастыра біледі, барлық құраушы бөліктерін таба алады, бірақ нақты дәлелдеу шешімін көрсете алмайды
4
Оқушылар физикалық моделді құрастыра біледі, барлық құраушы бөліктерін таба алады, бірақ нақты дәлелдеу шешімін көрсете алады, кейбір қателіктер жіберуі кездеседі
5
Оқушылар физикалық моделді құрастыра біледі,барлық қойылатын талаптарға сәйкес жұмыс жасайды
Жүйелілікті бағалау
Жүйелілікті бағалау оқушының нені оқып білгендігін, не істей алатындығын анықтау мақсатында бағалау болып табылады. Мысалы, тестік тапсырма орындағаннан кейін, тапсырма барысында жіберген қателіктер арқылы оқушының қай тақырыпты түсінбегенін анықтап, кері байланыста әрекет етуге итермелейді.
Өзін-өзі бағалау
Оқушылардың тарапынан бір-бірлерін бағалау жұмысы орын алды. Өзін-өзі бағалау кезінде оқушылар өз білімдеріне анализ жасай отырып, білім деңгейінің қаншалықты екеніне көз жеткізе алды.
3.7 Сабақтардың реттілігіне шолу
Сабақ
Сабақтың түйінді мақсаттары. Оқыту талабына қол жеткізу принциптері мен тәртібі
Пайдалынатын белсенді сабақ беру тәсілдері
Сабақтағы жұмыс түрі
Сабақтың нәтижелері
Оқушылар (брлығы немесе кейбіреулері) білетін, түсінетін болады және жасауға қабілетті ме
Өзіне оқыту үшін бағалау кіретін бағалау
Әрбір оқушыны оқыту туралы білу
Әрбір оқушыны жоспарға қосу
Ресурстар мен жабдықтар
1
Амосфералық қысымның пайда болу себептері
Топтық жұмыс, жұппен жұмыс
Амосфералық қысымның пайда болу себептерін оқушылар өздерінде бар білімдерін қолдана отырып, кейбіреулері анықтай білді
Кейбір оқушыларды (Дамира, Ержан, Есжан) жетелей отырып, негізгі ұғымдарды түсінуге бағыттау қажет. Мысалы, Дамираға Торричелли тәжірибесі туралы баяндама беру арқылы ынталандырды
Топпен жұмыс істеу кезінде белсенділік танытпаған оқушыларға сабақт бекіту кезеңінде жеке сұрақтар қою арқылы тарту
2
Атмосфераның қысымы биіктікке байланысты өзгереді
Топтық жұмыс, жұппен жұмыс
Атмосфераның қысымы биіктікке байланысты өзгереуін оқушылар сұйықтың ауырлық күші әсерінен түсіретін қысымымен салыстыра отырып, өзгеруін анықтады
Бауыржан өткен сабақтарда белсенділік танытпады, ал бұл сабақта өзі салған суретті қолдана отырып, түсіндіріп бере алды
Топпен жұмыс істеу кезінде белсенділік танытпаған оқушыларға сабақт бекіту кезеңінде жеке сұрақтар қою арқылы тарту
3
Манометрдің, сорғылардың құрылысы, жұмыс істеу принципі қандай заңға негізделген
Топтық жұмыс, жұппен жұмыс
Манометрдің, сорғылардың құрылысы, жұмыс істеу принципі қандай заңға негізделген тапсырмалары бойынша топтардың презентациялау арқылы түсіндірілді
Өткен сабақта белсенділік танытпаған оқушыларды баяндаушы ретінде, осы тапсырмаларды түсіндіріп беруіне ықпал жасалды
Топпен жұмыс істеу кезінде белсенділік танытпаған оқушыларға сабақт бекіту кезеңінде жеке сұрақтар қою арқылы тарту
4
Сұйыққа батырылған денеге қандай күштер әсер етеді
Сыныппен жұмыс, диалог, өздік жұмыс
Тәжірибе көрсету арқылы сабақтың мағынасын ажырату кезеңінде (Таңбол, Еркебұлан, Зухра, Дамира) талқылауда белсенділік танытты, ал қалған оқушылар өз ойларын жеке жұмыста көрсете алмады
Сұйыққа батырылған денеге қандай күштер әсер етеді сұрақтарына жауап беру мақсатында карточкалармен жұмыс жүргізілді.
Сыныппен жұмыс жасу барысында кейбір оқушылар өздері ойларын тұжырымдап толық жеткізе алмайды. Басқа жұмыс түрлерін бұндай оқушыларға қарастыру қажет
5
Ығыстырушы күш дегеніміз не?
Зертханалық жұмыс, жұппен жұмыс
Қортынды жасау кезеңі толық мақстқа жетпеді, өйткені көбі математикалық есептеулерде көп тоқталып, уақытты дұрыс пайдалана алмады.
Айдана, Еркебұлан, Жадыралар өз жұмыстарын жасап, басқа оқушыларға түсіндіріп беріп, қортынды жасауға көмектесе алды
Практикалық жұмыстарды орындаудағы дағдылрды қалыпастыру қажет
6
Қатты, сұйық газдардағы қысымды анықтау тақырыбына есептер шығару деңгейі қандай?
Сыныппен жұмыс, жеке, деңгейлік тапсырмалар
Оқушылар өз деңгейлеріне сәйкес есептерді таңдап, жұмыс жасады
Айдан, Зухра ІІ деңгей тапсырмаларын орындады, қалған оқушылар І деңгей тапсырмаларын толық қамтыды
Есеп шығаруда барлық сынып толығымен қамтылады
8 кесте Циклді шолу
Сабақтың мазмұны
1 сабақ. Б.Блум бойынша сұрақтар мен тапсырмалар өлшемі (таксономиясы)
Түрі
Мазмұны
Сұрақтар
Тапсырмалар
Ойлау деңгейі
Есте сақтау
Мәліметтерді қайталау немес тану арқылы есте қалай сақталғанын тексеруге тест тапсырмалары алынды.
1.Бұл аспаптардың қайсымен бірдей күш жұмсап денеге көп қысым түсіруге болады? 2.Гидравликалық машинаның жұмыс істеу пинципінің қандай заңға сүене отырып түсіндіруге болады? 3.Күштің шамасын өлшеуге арналған құрал? 4.Массасы 50 кг, ал бір аяқкиімнің табанының ауданы 150 см2 болатын адам еденге қандай қысым түсіреді? 5. Суда қандай тереңдігінде қысым 300кПа - ға тең болады? Р=1000кгм3
Физикалық шамалардың өлшем бірліктерін түрлендіру, математикалық есептеулер жүргізуде назар аударылды
орта
Түсіну
Есте сақталған мағлұматты басқаларға жеткізу жолдарын айқындау. Төрт топқа бөлінеді:
берілген тапсырма бойынша топ түсіндіреді,тәжірибие жасау арқылы заңдылықты дәлелдейді(қалай?неліктен? сұрақтары)
-Дененің салмағы дегеніміз не?
-Газдардың салмағы бар ма?
-Атмосфера туралы не білеміз?
-Атмосфера жер бетіне қысым түсіре ме?
Сипаттау, анықтау, түсіндіру, әңгімелеп беру
орта
Қолдану
Белгілі бір проблеманы шешу үшін мәліметті қолдану немесе іске асыру.Оқушы мұғалімнің көмегінсіз таныс емес проблеманы өзінше шешуі керек.
Оқушыларда масса, дененің салмағы туралы түсінік бар, енді атмосфералық қысымның болу себебін анықтайды
Бейнесурет, электронды оқулық, оқушылардың өздері салған суреттерін пайдалану
орта
Талдау
(анлиз)
Оқушы қалай нәтижеге жететіндігін анықтайды.
Негізін тану-масса, дененің салмағы, ауырлық күші, мағыналарын ажырату- осы ұғымдарды қолдана отырып атмосфераның болу себебін анықтайды,
мотивация- өз ойларын дәлелдеу арқылы көз жеткізу.
Молекула-кинетикалық теорияның негізгі қағидаларын қолдана отырып газдың салмағы бар екендігін дәлелдеу
Сурет бойынша талқылау
Синтез
Торичеллидің тәжірибесінің мағынасын аша отырып, оқушылардың алдыңғы ойын толықтырып, атмосфералық қысымның болуына көзжеткізу.
Есеп шығара отырып жер бетіне атмосфераның түсіретін қысымын анықтау.
Берілген есепті талқылау,есептеу, түсіндіру.
Бағалау
Оқушылар өз ойларын тәжірибие жасай отырып физикалық шамалардың мағынасын аша отырып оларды негіздеуі қажет
Пікір-талас жасай отырып оқушылардың ойларын қалыптастыру
Жауаптары бойынш бағалау.
Сабақ қорытындысы : Не білдің?
4 Сабақтардың жүйелілігін іске асыру
Мұғалімнің сабақ жоспарлары, өзін-өзі талдауы және бақылаулары Д қосымшада көрсетілген
4.1 1-сабақ:Атмосфералық қысым. Торричелли тәжірибесі
4.1.2 Сабақтың мазмұны
Сабақта топпен жұмыс бастауда қиыншылық туындады. Ұйымдастыру кезеңі баяу болды. Карточка арқылы тапсырма берілгеннен кейін оқушылар пікірлерімен бөлісу, жұппен ойлау туралы жақсы жауап беруге тырысты ( топтық және диалогты дамыту үшін), бірақ жауап беру кезінде сәл қиналды, өйткені физикалық тілмен сөйлеуге дағдыланбаған. Тапсырманы талдау барысында туындаған сұрақтарға топ мүшелері толықтыруға тырысты. Тапсырманы толық түсіну үшін мұғалім сұрақтарды әр түрлі сипатта қоя білді, оқушыларды ынталандыру, диалогқа тарту мақсатында. Мысалы: Газдардың салмағы бар ма?Неге? деген тапсырмаға берілген қортындысын мұғалім қайталап, топ мүшелеріне тұжырымдама беруін қадағалады. Ынталандыру мақсатында оқушының жауабын есепке алуға болатынын атап айтып кетті. Не білеміз? Білетінімізді айтамыз деп оқушыларды диалогты жүргізу түрі қайталанып отырды.
4.1.3 Оқыту куәлігі
Сабақ соңында, оқушылар қол жеткізе алатынын сезіне алатын сабақ мақсатына сенімділік туды десе болады.
Берілген тапсырмаларды орындау барысында өмірмен байланыстыратын мысалдар келтіріліп, оқушылардың қызығушылығы, ынтасы, танымдық дамуы жақсы байқалды.
4.2. 2-сабақ Барометр. Атмосфералық қысымның биіктікке байланысты өзгеруі.
4.2.1 Жоспарланған жүйелікке ауытқу
Эксперименттік ауызша есептер топтарға берілді, оны топта бір-бірімен талдап түсіндірілді және топ мүшелері оны толықтырып отырды. Сонымен атмосфералық қысымның болу себебі не? деп сұрақ тудырып оған тағыда жауап алу мақсатында жүргізілді. Сыныптағы оқушылардың оқу міндеттерін топ болып шешуде өзара әрекеттесуі немесе жарысы олардың ортақ іске деген жауапкершілік сезімін тудырады. Мұндай жұмыс барысында оқушылардың өз тобының нәтижесіне өзара әсерленуінің (переживание) маңызы ерекше байқалды. Мұғалімнің топтық жұмысты нәтижелі ұйымдастыру шартына: оқушыларды өздігінен жұмыс істеуге үйрету, жолдастарымен ақылдасуға үйрету, оқушылардың жекелеген топтарына оқу тапсырмаларын нақты орындауына ықпал ететіндігі көрінді.
4.2.2 Сабақ қортындысы
Сабақты қортындылау мақсатында өткен сабақта мүлдем қатыспай отырған оқушыға (Бауыржан) Атмосфераның қабаттары тақырыбы бойынша сурет салу арқылы ойлауына әрекет жасау үшін үйге берілді. Оқушы осы сурет бойынша баяндап жаңа сабақты қортындылады. Оқушыда мазасыздық пайда болды, біраз толқу байқалды, дегенмен оқуға, қызығушылық пайда болды.
4.2.3 Оқыту куәлігі
Сұйықтың ыдыс түбіне түсіретін қысымын тәжірибе арқылы (Айдана) оқушыға түсіндіруді сұрады, содан кейін формуласын жазуды талап етті. Тапсырманы орындау кезінде оқушыдан қайталап сұрақтарды түрлендіріп қоя отырып диалогқа тартуы байқалды.
4.3 3-сабақ Манометрлер. Сорғылар
4.3.1 Жоспарланған жүйелікке ауытқу
Үйге құралдардың жұмыс істеу принциптеріне реферат берілген, сол құралдар бойынша оқушылар жақсы презентация әзірлеп, жақсы баяндады. Бұл жерден бақылағанымыз оқушыларды танымдық, шығармашылық жұмысқа қызығушылықтары байқалды. Оқытуды осындай тәртіппен ұйымдастыру оқушылардың тәрбиесіне, атап айтқанда өздігінен білім алу белсенділігін, олардың өзара тату -тәтті ұжымдық қарым-қатынасын, жауапкершілігін, әсерленушілігін (күйінішін, сүйінішін) т.б. әлеуметтік қасиеттерін қалыптастырады.
4.3.2 Сабақ қортындысы
Рефлексия осы жаңа сабақ бойынша жасап, өздері бір-бірлерін бағалады. Неліктен өз топтарын солай бағалағаны жөнінде түсінік беріп, ол бағамен келіспейтіндігін дәлелдеп беруге тырысты. Мысалы. Үндемеген балаға 4 қоюға болама? дегенде ол дайындалған, топта талқылау кезінде қатысты, тек жауап берген жоқ, сол үшін 4 қоятындығын батыл айтты.
4.4 4 - сабақ Архимед күші
4.4.1 Жоспарланған жүйелікке ауытқу
Сабақ барысында тәжірибе көрсетіп, шелек іліп оған тағы бір шелек ілеміз, енді екі ыдыстың салмағы қандай? немен өлшейміз? ыдысқа су құямында батырамын, сонда белгілі бір мөлшерде су ағады,неліктен? екі ыдыстың көлемі қандай?ауадағы салмағы судағы салмағынан қандай? деген сұрақтарды қоя отырып жаңа сабақты оқушылардың өздерін тарту арқылы жүргізіледі.
4.4.2 Сабақ қортындысы
Суға салғандағы салмағы қанша болды? Суға салғаннан кейін салмағы не себепті азайды? Оқушы осы сұрақтарға жауап береді, бере алмай қалған жағдайда ғана басқа оқушылардан көмек сұралады.
4.5 5-сабақ №5 зертханалық жұмыс Архимед заңын тексеру
4.5.1 Жоспарланған жүйелікке ауытқу
Зертханалық жұмыс жұмыс дәптерлер арқылы жүргізіледі, сол тапсырмалар бойынша жұппен жұмыс жасайды. Оқушылар тапсырманы бір-бірімен талқылайды, есептейді, сұрақтарға жауап дайындайды.
4.5.2 Сабақ қортындысы
Зерттеу жұмысын бірінші қатарда екінші партадағы бір оқушы (Айдана) ғана аяқтап баяндап бере алды. Басында атап айтқандай бұл оқушының басқалармен қарым-қатынасы төмен екенін айтқанбыз, бірақ бұл сабақты мұғалімнің іс-әрекетімен басқа оқушыларға түсіндіріп беруін, яғни, консультант болуын талап етті. Оқушың бұл сабақта эмоциялық жағдайы жоғар болды, себебі ол өз-өзіне сенімдігі пайда болды.
4.5 6-сабақ Есептер шығару
Деңгейлік тапсырмалар берілді, тарауды бекіту сұрақтары бойынша сандық,сапалық есептер қарастырылды. Оқушылар тапсырманы бір-бірімен талқылайды. Оқушылар сызба, сурет эксперименттік есептерді шығара отырып сұрақтарға жауап дайындайды. Деңгейлік есептерді өз қалауларымен орындайды және өздері таңдаған деңгейге қарай бағаланады.
4.6 7- сабақ Денелердің жүзу шарттары
Оқушылар мұғалімнің көрсеткен тәжірибесін бақылау арқылы, берілген тапсырмалардың моделін жасап, топ мүшелерімен талқылап, тәжірибе негізінде болжамдар жасап түсіндіреді. Мысалы, денелердің сұйықта жүзуінің сұйықтың тығыздығына тәуелділігін дәлелдеу керек болды. Мұғалім: денеге әсер етуші күштерді көсетіңдер? Оқушы: Ығыстырушы күш. Мұғалім: дененің массасы бар ма? Оқушы: бар. Мұғалім: онда қандай күш әсер етуі мүмкін? Оқушы: ауырлық күші. (осы сұрақтан кейін оқушы ойланып қателігін тапты ) Мұғалім:Күштердің сандық мәндерін салыстырыңдар? Лаура: ауырлық күші төменгі бағытта әсер етеді деп қортындылады. Мұғалім оқушыға бағыттау сұрақтар қою арқылы тақырып бойынша сыни тұрғыда сөйлеуге ынталандырды.
6 Келесі жолға жоспарлау
6.1 Қазір не нәрсеге көңіл аударады
Оқушылардың өз бетімен білім алуына, ізденуіне, бір-бірімен сұхбаттасуына, пікір - талас жүргізуіне болашақта көп көңіл бөлу қажет.
6.2 Мақсатқа жету үшін қажетті негізгі заттар
Оқушылардың пәндік тілде сөйлеу мәдениетін жетілдіру мақсатында әр сабаққа жеке оқушылармен істелетін жұмыс түрлерін жүйелі жүргізу.
Топтық жұмыста диалогты дамыту оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуге, білімді саналық пен ұғынуға дағдыландырады, оларды қоршаған ортадағы құбылыстардың заңдылықтарын оқып білуге ықылас тудырады, ойлау белсенділігін арттырады.
Оқушылардың топтық жұмыста диалогты дамытуда мақсатқа жету үшін, топ ішінде оқушылардың тапсырманың мақсатын, мазмұнын, оны орындау тәсілдерін бір-бірімен өзара ақылдасып шешуі, оның нәтижесін талдауы, бағалау мен ерекшеленеді. Оқушылардың осындай өзара бірлесіп атқаратын оқу-танымдық жұмыстары олардың жеке дара жұмыстарына қарағанда әлдеқандай жемісті болып келеді. Әр уақытты аз және тиімді пайдалануға мүмкіндік туғызады.
6.3 Не нәрсе тез арада жасалуы мүмкін
Құбылысты тәжірибе, эксперимент көрсету арқылы оқушылардың ойлауын, түсінуін, шешім қабылдауын, қортынды жасауын тез арада ықпал етеді.
Топтық жұмыста диалогты дамытуда оқушыларды бірге білім алуға ынталандырады, тәртібін күшейтіп, оқуға ықыласын арттырады.
Сабақта оқушылардың оқу-таным әрекетін ұйымддастыруда олардың топтық және ұжым болып жұмыс істеуінің маңызы ерекше. Оқушылардың топтық танымдық жұмыстары сабақ барысында оқулық пен жұмыс істеу, практикалық жұмысы: ауызша, жазбаша жұмыстары (есеп шығару, шығарма жазу, диалог құру т.б.), мұғалімнің тапсырмасы бойынша әр түрлі лабороториялық тәжірибелерді орындау, оқу міндеттерін шешуде, өзара көмекке негізделген екі, төрт, алты т.с.с оқушылар тобының белгілі бір жұмыс көлемін атқаруын көздейді.
6.4 Қандай қолдау қажет
Топтық жұмыста диалогты дамытудың ерекшелігі, өз бетімен істейтін дара жұмысқа бөгет болмайды, керісінше әрбір оқушыға өзінің алдына қойылған міндеттерін жақсы ұғынуға көмектеседі. Оқушылармен үнемі диалог жүргізе отырып, оқытуға тарту.
6.5 Бұдан арғы әрекет
Зерттеу нәтижесіне қарай мынандай қорытынды:
1. Сабақ жүргізу барысында мынадай өзгертулер енгізер едім: уақытты үнемді пайдалану, белсенділігі төмен оқушыларға жеке тапсырмалар беру арқылы үнемі назарда ұстау, белсендігі жоғары оқушылармен әр түрлі жұмыс түрлерін: өзіндік жұмыс, жоғарғы деңгейдегі тапсырмалар жүргізуді қарастыру.
2. Оқушы өзі қалаған пәндерінде білімін, тәжірибесін және қабілеттерін толықтай жүзеге асыруға ұмтылуы. Бұл тұлғалық қалыптасқан ұнамды көзқарастың, оқуға деген бейімділігі мен қызығушылығының болуын, өзінің тұрмыстық және рухани қажеттерін қанағаттандыруды қалауымен сипатталды. Диалогты дамытуға, мәдени диалог құра білу, қарым қатынас жүргізе білуге үйрету қажет.
3. Теориялық және практикалық талдауларға сүйене отырып, оқушылардың бір бірімен өзара байланыстағы, өзара әрекеттегі тұлғалық маңызды жақтарының, яғни компоненттерінің (когнитивтік, мотивациялық, мінез-құлық); дамыту процесінің компоненттерінің (танымдық, қарым-қатынастық және өзін өзі жетілдіру) және тұлғаның өз мінезінде байқалатын (өзін-өзі бағалауы, біліктілігі, белсенділігі, өз мақсатын жүзеге асыруы) тұлғалық ерекшеліктерін біріктіру негізінде дамыту.
4. Зерттеу барысында оқушылардың топтық жұмыста диалогты дамытуер екшеліктерін ескеретін мақсаттан; оқушылардың теориялық және практикалық оқыту жұмысында диалогты қолданумен қатар, психологиялық, педагогикалық Топтық жұмыста диалогты арнайы ұсынып толықтырудан; оқушылардың теориялық моделі (мотивациялық, когнитивтік және мінез-құлық) компоненттеріне аударудан, диагностикалық және өзіндік диагностикалық деңгейлерінен тұруы керек.
Әдебиет
Маслоу А. Самоактуаоизация. Пер.с анг.Психология личности.-М.,1982
Фридман Л.М. О концепции управления процессом учения в советской психологии и педагогике. Теоретические
проблемы управления позновательной деятельностью человека. - М., 1975
Фридман Л.М. Формирование познавательных интересов у школьников. - М.,1997
Цукерман Г.А. Виды общения в обучении.-Томск,1993
Дьяченко В.К.,Кусайнов Г.М. Диалоги о школе ХХІ века.-Алматы,1995
Выготский Л.С. Психология. - М., 2000.
Эльконин Д.Б. Избранные педагогические труды. - М, 1989.
Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики. - М., 1972.
Гальперин П.Я. Введение в психологию. - М., 2000.
Границкая А.С. Научить думать и действовать. - М., 1991.
Психология: Учебное пособие для 5-8 классов. - М., 1998.
Е.И.Рогов. Настольная книга практического психолога. - М., 1993.
Физика вокруг нас http:physics03.narod.ru
Общепознавательный материал по физике: физика в литературе, опыты, фокусы, самоделки, приборы. Материал для учителей. Физика и космонавтика в почтовых марках.
А Қосымшасы:
Сауалнаманы бағалау және аяқталған үлгінің шаблоны
Жауаптарды балмен санау
Аты:
Жынысы: ерқыз
Жасы:
Сыныбы:
Егер Сіз мақұлдау абсолюттік дұрыс деп ойласаңыз, әріпті айналдыра сызыңыз
Егер Сіз мақұлдау жартылай дұрыс деп ойласаңыз, әріпті айналдыра сызыңыз
Егер Сіз сенімді болмасаңыз, онда әріпті айналдыра сызыңыз
Егер Сіз мақұлдау тіпті дұрыс емес деп ойласаңыз, онда әріпті айналдыра сызыңыз
Егер Сіз мақұлдау мүлдем дұрыс емес деп ойласаңыз, онда әріпті айналдыра сызыңыз
а-5, б-4, с-3, д-2, е-1
а
b
c
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жақыпова Назима
Қосымша
А қосымша Сауалнаманы бағалау шаблоны және аяқталған үлгі
Б қосымша Алдын ала диагностикалық тесттік сауал өткізу және бастапқы деректер
В қосымша Түрлі психологиялық сауалнамалар
Г қосымша Сабақ жоспарлары
Д қосымша Үй тапсырмасын орындауға қалыптасатын кері байланыс
Ж қосымша Қорытынды диагностикалық тесттік сауал өткізу және бастапқы деректер
С қосымша Бақылау жүргізу
Е қосымша Оқушылар сипаттамасы
Мазмұны
1 Кіріспе 3
1.1Мектеп туралы негізгі ақпарат
2 Сыныппен танысу 7
2.1 Отырғызу орындарының түсіндіру жоспары
2.2 Оқушлардың мотивациялық мақсаттарын ашу 4
3 Базалық деңгейді жоспарлау және әзірлеу 11
3.1 Оқытуға қойылатын талаптарды анықтау және оқушыларды түсіну 13
3.2 Процедуралық түсіну 14
3.3 Тілдік тапсырмаларды қосу және дамыту
3.4 Мінез-құлық менеджменті, мадақтау және жазалау
3.5 Оқыту үшін бағалау 16
4 Сабақтардың реттілігін жүзеге асыру 18
4.1 1-сабақ
4.2 2-сабақ
4.3 3-сабақ
4.4 4-сабақ
4.5 5-сабақ
4.6 6-сабақ
5 Реттілік бағалау 23
6 Келесі жолға жоспарлау 27
6.1 Қазір не нәрсеге көңіл аударады
6.2 Мақсатқа жету үшін қажетті негізгі заттар
6.3 Тез арада не істеуге болады
6.4 Қандай қолдау қажет
6.5 Бұдан арғы әрекет
Кіріспе
Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың білімін, білігі мен дағдысын емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын қойып отыр. Жеке тұлға - бұл адамның психикалық, рухани мәні, ол әртүрлі жинақталған қасиеттер жүйесіне тән:
* адамның әлеуметтік маңызды қасиеттерінің жиынтығы;
* өзіне және өзімен-өзінің, дүниеге және дүниемен қатынастарының жүйесі т.б. (Г.К.Селевко)
Тұлғаның танымдық қабілеттерін танымдық процестерді: яғни, жадының бірнеше түрлерін (есту, көру, қимыл және т.б.), ойлауды, ынтаны, қабылдау қабілеттерін арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамытуға, сондай-ақ тұлғаның ойын, танымдық және шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыруға; белсенді сөздік қорын дамытуға бағытталуы.
Зерттеудің өзіндік нұсқасын әзірлегенде оның жалпы құрылу қағидаларына (Дж.Блок, Л.Андерсон, Б.Блум, т.б.), сондай-ақ тұлғаның даму ерекшеліктері туралы психологиялық ғылым мәліметтеріне, оның мүдделеріне, тұлғаның танымдық құрылымын дамыту ерекшеліктеріне (Ж.Пиаже, А.Маслоу, Л.С.Выготский және т.б.) сүйендім.
Мұғалім оқушыларды жалпы сабақтың құрылымымен, оның мақсат-міндеттерімен таныстырды. Сонан соң мұғалім есептелген оқу материалын қысқаша(10 минут ішінде), сызба, кесте, тәжірибие және т.б. үлгілерге сүйене отырып түсіндірді.
Оқушылардың оқу материалын қайта жаңғырту деңгейін, қарапайым білік пен дағдыларды және білімін іс жүзінде бірнеше рет қайта қолдануы әңгімелесу жүзеге асырылды. Зерттеушілік элементтеріне қарай бірнеше мәрте қайта оралып әр оқушыға оқу материалымен жұмыс істей отырып, өз қабілеттерін, ынтасын, ойлауын, ауызша және жазбаша тілін дамытуға мүмкіндік береді.
Танымдық процесс сыныпта 4-5 адамнан шағын топтарға бөлу арқылы негізінен оқушылардың өзара әрекет етуіне құрылды. Оқытуды ойын түрінде ұйымдастыру және әртүрлі белсенді формаларды (топтық, диспуттар, пікірталастар) қолдану - оқытудың міндетті шарты болып табылды. Диалог оқу материалын қайта жаңғырту және қарапайым білік пен дағды қалыптастыру мақсатында, кейіннен алынған білімді талдау, жинақтау және бағалау мақсатында оқытудың белсенді формалары бойынша қолданылды.
Топтық жұмыста диалогты дамытуда оқушылардың өзін-өзі оқытуына және өзін-өзі бағалауына, бірін-бірі оқытуына және бірін-бірі бағалауына құрылған. Танымдық қызметіне рахаттанып, қанағаттану - әр оқушының соңында жоғары нәтижеге қол жеткізуінің маңызды факторларының бірі.Сондықтан да топтық жұмыста диалогты дамытуда сөйлесу бағалар және бағалау ынталандырушы сипатта болады. Оқу материалына бірнеше мәрте қайта оралып, жұмыс істеуіне мүмкіндік береді. Барнс 1976 пен Мерсердің2000 айтуынша зерттеушілік әңгіме-мұғалімдердің оқушыларды әңгімеге тарту кезінде дамыту қажет болып табылатын әңгіменің түрі.
Зерттеу мақсаты: Топтық жұмыста диалогты дамыту, жүйелі ұйымдастыру және диалогты оқу үрдісіне енгізе отырып жеке тұлғаны қалыптастыру, өзіндік білім алуға баулу.
Одан мына міндеттерді жүзеге асыру туындайды :
1.Топтық жұмыста диалогты жүйелі ұйымдастыру;
2.Топтық жұмыста диалогты экспериментік сыныпта педагогикалық-психологиялық зерттеу нәтижелерін
саралау, жинақтау, қорытындылау;
Топтық жұмыста диалогты дамытуда барлық сабақтарда оқушылардың бір-біріне көмегі, бірін-бірі оқытуы құпталса, қортындылау кезінде оқушы өзінің сөйлеу кезінде алған білімін, білігі мен дағдыларын ешкімнің көмегінсіз көрсете алады.
Оқушы білімін бақылаудың формалары ретінде тестілік тапсырмалар берілді. Оқушылар тарау бойынша алған білімін, білігін, дағдысын бағалауда қорытынды бағалары қойылды.
Оқушылардың топтық жұмыста диалогты дамыту дегеніміз - ортақ мақсатты көздейтін жұмыс. Алайда, бұл ортақ мақсатқа жету жолында оқу әрекетінде белгілі бір өте күрделі еңбек бөлінісіне жол береді. Оған сыныптағы оқушылардың жеке дара және топтық жұмыстарының элементтері кіреді.
Топтық жұмыстың диалогты дамытуға қандай әсері бар? - деген сұраққа жауап табу үшін, мынадай идея алдық. Оның мазмұнына:
1. оқытудың жалпы мақсаты;
2. оқушылардың білім деңгейін бағалау (диагностикалау);
3. оқу әрекетінің жиынтығы (кері байланыс);
4. нәтижені бағалау.
Сонымен қатар, дидактиканың талаптарына байланысты оқушыларды оқытуға емес, тұлғалық-бағытталған, танымдық қызметін ұйымдастыруға, оқу процесін өзара диалог негізінде құруға бағыттадым.
1.Оқушыларды оқу мақсаттарымен таныстыру.
2.Өзара диалог негізінде оқушылардың танымдық қызметін ұйымдастыру және әрбір оқушының қызметін нәтижесін әр сабақта бағалап отыру.
3. Тақырып бойынша тестілеу.
Психологтардың пайымдауынша, әр бір тақырыпты оқып-үйрену үш негізгі кезеңнен: қызықтырушылық, танымдық және рефлексиялық-бағалау кезеңдерінен тұруы тиіс (Л.М.Фридман).
Бұл жағдайда Л.Фридманның ережелеріне сүйендім:
1. Оқу оқушының жеке, топтық, ұжымдық жұмыс барысындағы түрлі қызметінің жүйесі ретінде қаралады. Олар оқушылардың қисынды ойлауын, қабілеттерін, көзге елестету қабілетін, жадын, шығармашылығын және т.б. дамытуға, яғни білім берудің мақсаттары болып табылатын тұлғалық қасиеттерін дамытуға бағытталған.
2. Оқуды басқарудың психологиялық сенімді түрі ең алдымен, оқушының қажетіліктерін, қызығушылығын және қызмет мақсаттарын дамытуға жағдай жасау.
3. Оқуды басқару икемді болуы тиіс, бұл тек оқушылардың іштей өсуі жүргенде ғана, балалардың білім дәрежесінің артуына қарай мүмкін болады.
4. Оқу процесін басқару балалардың ішкі қуатына және мүмкіндіктеріне негізделіп жүруі тиіс.
Сабақты жоспарлағанда мұғалім оқушының өзара диалог құруын қамтамасыз етуге көңіл бөлуі керек. Мысалы: тақырып бойынша жеңілдетілген деңгейде тапсырма дайындап және оқушылардың пәнге қызығушылығын және креативті дамытуға арналған шығармашылық сипаттағы материалдар беруі керек. Әр сабақта тақырыптағы сұрақтарға қайта оралып отыру қажет,яғни, күрделендіре сұрақ қойып отырып, адамның өз алдына қойған проблемасын шешу мақсатына жеткізу. ( бұл дегеніміз қайталау емес, онымен шатастыруға болмайды).
Мұғалім сабақ барысында тұлғаны дамытатын кез-келген жағымды эмоциялар тудыратын жағдайда, оқушының оқуға деген ниетін, танымдық процеске жағымды көзқараста болуы үшін не істеу керек? Бұл үшін:
+ Оқушының оқу ісіне шын мәнінде қосылуы үшін ол оқу барысында тек түсініп қана қоймай, іштей қабылдауы тиіс, яғни, көңіл таразысынан өткізіп, мән беруі тиіс (Рубинштейн 1946, 599-604);
+ Таным процесін өзара диалог құру арқылы ұйымдастыру оған қатысушы адамның талабы, ниеті, ойына, көңіл-күйіне және сезіміне күшті ықпал жасауы тиіс (Бодалев 1983,5);
+ Қабілеттерді (танымдық) дамытуға қол жеткізу демократиялы орта жағдайында жеңілірек болады;
Топтық жұмыс формаларында тапсырмаларды тұтас сыныпқа бірдей беруге болатынын атап өту қажет. Диалог құруың бірнеше ерекшеліктер бар: оқыту және оқу. 1. Дамыту- әрбір оқушының ойлау қабілеті, ауызша сөйлеуі, танымдық қызметке қызығушылығын дамыту. Оқушылардың психологиялық қауіпсіздігін, өзара сиымдылығын (ашық, жылы ниетті т.б.) , жағымды психологиялық ортаны қамтамсыз ету. 2. Әр сабақта әрбір оқушыға қойылатын барлық бағалар ынталандырушы сипатта болады. Бағалар мен бағалауларды негізінен оқушылардың өздері (өзіне, бір-біріне, топқа) береді.
Қызықтырушылық кезеңінде оқушылар осы тақырыпты өткенде неге және не үшін оқып-үйренулері керек, өздері нақты нені меңгеріп, үйренулері тиіс екенін түсінулері керек. Сыныпта оқушылардың бірлескен сұхбаты тиімдірек болады. Олар: өз ойларын айта алады, түрлі идеялар болатынын байқайды және мұғалім оқыту барысында оқушылардың деңгейін анықтай біледі.
Білімді бірлесе отырып алуда пікір алмасуда мектептегі практика маңызды роль атқарады деген ғалымдардың ойы бірден-бір дәлел. Мысалы: қарым-қатынас кезінде әңгімелесу қабілетінің дамуы, өзгелердің ойына қарамастан өзінің стратегиялық тактикасын жүзеге асыруы т.б.
Топтық жұмыста диалогты дамытуда ерекше рефлексияға көңіл бөлінді. Выготский бойынша баланың өз ойын дамытуда рефлексиямен тығыз байланыста. Рефлексия негізінде- оқушылар үшін - мазасыздық, өзін-өзі тану іс-әрекетеріне анализ жасау, сонымен бірге Мен тұжырымдамасы бойынша: мен не ойладым?, не сезіндім?, не түсіндім?, мені не таңқалдырды?, менің тәртібім, мәдениетім қандай? және т.б. Рефлексия мазмұнына мен және басқа мен кіреді: мен үшін басқа біреудің қасында болған қандай?, басқалардың іс-әрекетіне қалай қарадым? т.б. Рефлексия кез-келген процестің міндетті моменті болып табылады, ол өзін-өзін дамыту, өзін-өзі тәрбиелеу, өзін-өзі бағалау деген ойлармен тығыз байланысты. Сондықтан, білім беру процесінде яғни сабақ кезінде оқушының және мұғалімнің өз-өздерін бағалауы бірден-бір негізі болып табылады.
Сабақта рефлексия жүргізу үшін мынадай сауалнама жасалынды
Сабақта не білдім?
Сабақта не жасадық, жұмыстың қай түрі ұнады?
Мен үшін не құнды болды?
Қабілеттің жоғарылауына не себеп болды?
1 Кесте
0.1 Мектеп туралы негізгі ақпарт
1968 жылы Алматы облыстық атқару комитетінің шешімімен Алматы облыстық 4 қазақ орта мектеп-интернаты құрылған.1998 жылғы сәуірдегі 441 қаулысымен мекеменің атауы Ибрагим Нүсіпбаев атындағы Алматы облыстық мектеп-интернаты мемлекеттік мекемесі болып өзгертілді.
Интернатта тұрмысы төмен, көп балалы отбасыларының балалары, тұл жетім балалар жатады, мектепте 398 оқушы білім алады.
Зерттеу жұмысы 7 сыныпта орын алуы физика пәні осы кезден бастап енеді, олардың физикалық тілмен сөйлеуін қалыптастыруда, диалог құруың бірден-бір себебі болып табылады. Сондықтан да осы сыныпты таңдап зерттеу жүргізуді дұрыс деп санадым. Алдын ала диагностикалық тесттік сауал өткізу және бастапқы деректерді анықтау мақсатында екі сыныпқа бірдей берілді, бірақ, қай сыныптың білім алу деңгейі төмен болды сол сыныпты таңдап алдым.
Бұл тапсырма 7 а сыныбында орын алды. Оқушылар жыл бойы өздеріне тиесілі кабинетте оқиды, бірақ бір дұрыстығы физика, химия, информатика пәндері ағынмен жүргізіледі.
Оқушыларды Мозайка әдісі бойынша 4 топқа бөлінді. Мұғалім сабақ кезінде өзіне көмекші ретінде консультант тағайындап алды.
1 Сыныппен танысу
Кезінде ұлы педагог К.Д.Ушинский айтқандай, оқушыны жан-жақты зерттеп білу үшін, зерттеудің төмендегідей түрлерін жүргіздім:
Алдын-ала танысу оқушылар ұжымын ынтымақтастырудың барынша ұтымды жолдарын табуға мүмкіндік береді. Мысалы, оқушыларының іс-қағаздарымен, сынып журналымен таныстым . Алғашқы аптаның ішінде-ақ оқушылардың жанұясы туралы мәліметтер жинау барысында (В осымша) сауалнама беру арқылы оқушылардың өздерімен, жанұяларымен таныстым.
0.1 Отырғызу орындарын реттеу.
Негізінен оқушылар өздеріне тиесілі кабинетінде бұрынғы отырған орындары бойынша жұмыс жасап жүрді, тек физика сабағында ғана отырғызу орындарын ауыстыруды жөн көрдік. Себебі: оқушыларды өзгеде оқушылармен қарым-қатынасы, көз қарастарының өзгеруі үшін. Осы кезде қандай нәтижелік байқалады? - деген оймен. Физика кабинетінде парталар жылжымайтындықтан сол парталарда топтық жұмыс істеуге тура келді.
Дамира Лаура Ерлан Ажар Айгерім
ІVтоп
ІVтоп
ІVтоп
Бауыржан Айдана Айсұлу Аман Жадыра Ержан
І топ
ІІ топ
ІІІ топ
Таңбол Еркебұлан Серік Зухра Ақерке Есен
І топ
ІІ топ
ІІІ топ
Мұғалімнің жұмыс орны
тақта
1-сурет. Топқа бөлгенен кейінгі отырғызу орындарының жоспары
0.2 Оқушылардың мотивациялық мақсаттарын ашу
Сыныпта 4-5 оқушыны таңдау үшін (Бурден,1988) MALS саулнамасын қолданды. Онда әрбір жауап бір баллдан беске дейін бағаланады. Баға жоғары болған сайын оқушының оқуға деген ынтасы жоғары болады. Оқуға қаншалықты ынталы, сенімді, шет қалуы анықталды. Икемді оқушылардың оқуға деген ынтасының жоғары екені байқалады. Кестеде, керсінше жеке қасиеттері белгілі оқушылардың көрсеткіштері төменгі ынтаны көрсетті.
№
Аты
Қаншалықты ынталы
(мен) сенімділік
Тапсырманы орындауы қаншалықты
Алшақтану, шет
қалуы
Барлығы
1
Таңбол
28
21
28
10
87
2
Айдана
16
18
22
14
70
3
Бауыржан
13
9
18
9
49
4
Еркебұлан
26
18
26
11
81
5
Айсұлу
23
17
25
7
72
6
Айгерім
23
21
24
14
82
7
Серік
18
19
21
11
69
8
Есен
21
25
24
11
81
9
Ерлан
24
22
22
10
78
10
Ержан
22
24
23
11
80
11
Айман
22
20
21
11
74
12
Ақерке
25
22
27
12
86
13
Дамира
17
18
19
11
65
14
Лаура
25
22
26
12
85
15
Ажар
29
19
23
13
84
6
Зухра
23
21
19
9
72
17
Жадыра
15
20
21
10
66
2кесте: Оқушылардың мотивациясы бойынша деректер қортындысы
1 кесте MALS саулнамасы бойынша диагностикасы
Оқушылардың мотивациялық мақсаттарын ашуға байланысты оқушылардың қабілетін жеке тұлғалық ерекшеліктерін (В қосымша) анықтау мақсатында сұрақтар берілді. Мысалы: Таңбол, Есен,Аман, Айгерімдерді алатын болсақ, көңіл - күйі өзгеруге бейім, білімге ынталы, түйсігі жақсы дамыған, өз идеяларына ұстамды,болашаққа талпынысы жоғары, қағаз жұмыстарын ұнатпайды, ойын-сауыққа құмар екені анықталды.
Оқуға арналған нәтижелер
зияткерлік
жоғары
орташа
төмен
қыздар
2
5
2
ұлдар
2
3
3
4 кесте Оқушылардың өздерінің зияткерлік қабілеттері
Ұл балаларды қыздармен салыстырғанда қыздардың икемділігі жоғары.Ажар мен Ақеркенің көрсеткіштері жоғары болғанмен сабақта оны көре алмадым.Таңбол 28 - ші жоғары MALS нәтижеге қол жеткізді және ойлану типі икемді болды. Еркебұланның да көрсеткіші (25-ші жоғары), Айдана мен Бауыржанның (MALS 16-шы және 15-ші) тиісінше икемді типтегі оқушылар. Бұл төрт оқушыда икемді оқушылар қатарында болды. Көңіл-күйін анықтау кезінде Таңболдың осы уақыттағы қобалжулы болды.
3 Базалық деңгейді жоспарлау және әзірлеу
3.1 Алдын ала диагностикалық тест
Сыныптағы оқушылардың білетінін түсіну мақсатында көптеген тағдамалы диагностикалық тест берілді. Тест тапсырмалары В қосымшада берілген.
5 кесте: Сыныптың алдын ала диагностикалық тестісінің нәтижелері (Еркебұлан жоқ)
Нәтижелер мазмұны кестеде қайсы оқушы төмен, жоғары екені көрсетілген. Бұл диагностикада төмен деңгейде оқитын оқушылар (Ақерке, Айсұлу, Ерлан, Ажар) 80 %, ал керсінше жоғары деңгейде оқитын оқушылар (Бауыржан, Жадыра) 60% көрсетті.
6 кесте: Сыныптың қорытынды диагностикалық тестісінің нәтижелері (Дамира жоқ)
Бұл кестеде Бауыржанның деңгейі жоғары болғандығы көрінеді, ал Айдана,Таңболдың сол деңгейде тоқталып тұрғаны байқалады. Өкінішке орай Еркебұлан науқастанып қалып, сабақта болмады.
7 кесте: Сыныптың салыстырмалы диагностикалық тестісінің нәтижелері
Зухраның деңгейі төмендігі байқалады, себебі үнемі мұғалімнің мадақтауымен өз-өзін ынталандыратын оқушы. Зерттеу кезінде мұғалім көңілі Зухраға емес, басқа оқушыларға көбірек бөлінді.
3.2 Оқушыларды оқытуға және оларға түсіндіруге қойылатын талаптарды анықтау
Оқушыларды оқытуға және оларға түсіндіруге қойылатын талаптарды анықтау мақсатты шешу іштей талқылау, сосын жинақтау арқылы жүзеге асады, ал мұғалім сабақ процесін ұйымдастырушы, бағыттаушы болып қалады. Шешім табылған кезде әркім оның дұрыстығын өзінше дәлелдей білуге үйретіледі.
Әр оқушыға өз ойын, пікірін айтуға мүмкіндік беріледі, жауаптар тыңдалады. Әр бала жасаған еңбегінің нәтижесімен бөлісіп дәлелдеуге тырысады, жеке тәжірибесін қорытындылауға үйренеді. Қойылатын сұрақтар проблемалы ойлауды, пайымдауды қажет ететіндей етіп беріледі, оқушы да ондай сұраққа өз ойын, өз пікірін білдіре жауап беруге дағдыланады. Бұл сабақтарда жаңа материалды талдауға зор көңіл бөлінеді. Өйткені талданбаған сұрақ бала жүрегіне жетпейді.
Мысалы: су түбінде жұмыртқа жатыр, енді оның үстіне тұз ертіндісі бар суды құямын, сонда жұмыртқа көтеріле бастады, ал енді тағыда су құйсам онда жұмыртқа су бетіне шығады. Денелердің жүзу шарттары тақырыбында оқушылар осы денеге қандай күштер әсер етеді. Осы тапсырма бойынша моделін құрастыру керек. Ол арқылы не істей алатындарын айтады.
Бұл тапсырманы талқылау барысында оқушылар қызығушылық танытып, жұмысты баяндауға барлық оқушылар талпыныс білдірді. Өйткені жұмысты өздері жасап, талдап, бірлесе жұмыс жасады. Талдау - бірлескен ізденіс. Ізденіс барысында оқушының көңіл күйін бақылауға, ой-пікірін байқауға мүмкіндік алады, интеллект деңгейін анықтай алады. Әсіресе оқу сабақтарындағы материалды талдау арқылы шығарманың айтар ойы, идеясы бала жүрегіне жетіп, талдаулар арқылы сіңіріледі.
Осындай сабақтар балалар үшін өте қызықты сабақтардың біріне айналды. Алғаш заттарды салыстыру, ұқсастығын, айырмашылығын анықтау сияқты қарапайым тапсырмалардан басталған жаттығулар бірте-бірте баланың тез ойлап, шұғыл шешім қабылдауын талап ететін, оны жан-жақты дамытуға әсер ететін тапсырмалар түріне қарастырылған. Енді осы сызбалар бойынша топ мүшелерінен бір оқушы жауап береді.
3.3 Процедуралық түсіну
Зерттеу жұмыс - оқу жұмысын өз бетінше жасаудың практикалық дағдыларын қалыптастыруға, материалды жүйелеуге, талдауға, салыстыруға, жинақтап қорытуға, ғылыми тұжырым жасап, оны эксперимент жүзінде дәлелдеуге мүмкіндік береді.
3.4 Тіл талаптарын енгізу және тіл тапсырмаларын дамыту
Блум таксономиясы бойынша әр түрлі деңгейлерге қол жеткізу үшін әр түрлі тапсырмаларды пайдлануға болады. Мысалы: оқушыға ақпаратты талдау және бағалау мүмкіндігін беру қажет. Бұл терминдерді есте сақтауға қарағанда түсіну деңгейін жақсартады. Осы дағды қажет болатын жер - зерттеумен айналысатын кез.
Оқушыны ынталандыру үшін сұрақтар бере отырып жетелеу. Топтық жұмыста диалог арқылы оқушылар мәселелерді талқылу мүмкіндігі бар екеніне көз жеткізіп, топтық жұмысты қолдауға болады. Зертханалық жұмыста әр жұп өз тапсырмаларын орындап, бірлесе диалог құру арқылы жұмыс жасады. Айдана жұмысын ертерек орындап, өзімен өзі отыра берді. Мұғалім Айданадан басқа топтарға түсіндіріп, бірге талқылауды ұсынды. Бұл кезде Айдананың өзіне деген сенімі артып, көңіл-күйі көтеріліп рахат сезімге енді.
Енгізу үшін жоспарлау
Мұғалім сыныптағы оқушылар деңгейі әр түрлі екенін негізге ала отырып сабақ жоспарын топтық жұмысқа ыңғайлы етіп қарстырады. Аяқталмаған тапсырмаларға қосымша уақыт бөліп олардың оқытудағы қажеттілігін сезінуін білдіреді.
3.5 Мінез-құлық менеджменті, мадақтау және жазалау
Сыныпта тәртіп сақтау үшін мұғалім жыл басында алдын-ала ескетулер жасап алады.Мысалы: Сөйлеп тұрған кезде тыныштық сақтау, басқаларды құрметтеу, сабаққа кешікпей келу.
Қалыптаспаған мінез-құлық үлгілерінің орын ауыстыруы
Зерттеу оқушылардың тәрбиелік дәрежесін, өмір мен қызметтің әртүрлі жағдайындағы өзара қатынасын, өзін қалай ұстайтынын, белсенділігін және мінезін, тағы басқа қасиеттерін анықтауға көмектеседі.
Мысалы,өз тәжірибемде оқушының қоршаған ортада өзін қалай сезінетіндігін, ұстайтындығын анықтауға мүмкіндік беретін (В қосымша) зерттеуді қолдандым.
Бұл жағдайда Айдана мен Бауыржанның өз-өздеріне сенімсіздіктерін көруге болады. Керсінше, Еркебұлан мен Таңбол өздеріне сеніммен қарайды.
Оқушылар туралы айтылған пікірге қарап , олардың мектептегі және үйдегі іс-әрекеттері, қызмет нәтижелері (үлгерім, техникалық, шығармашылық, қоғамдық пайдалы еңбек және өзіне өзі қызмет етуге қатысуы, спортпен айналысуы) бойынша түсінік алуға мүмкіндік береді.
Мысалы, мен оқушы ата-аналарына (В қосымша) сауалнама беру арқылы оқушының мектептен тыс кезіндегі, үйдегі мінез-құлқы туралы мағлұмат алдым.
Зерттеу жүргізу кезінде оқушылармен әңгіме табиғи жағдайда өтіп, нақты жайды талдаумен байланысты болса, өте жақсы. Әңгіме мейлінше тиімді болуы үшін оның мақсатын, қойылатын сұрақтарды алдын ала ойластырған жөн. Әңгімені қайдағы бір тергеу сипатында жүргізуге болмайды. Жетекші сұрақтардың көмегімен оқушының сыныптағы белгілі бір оқиғаға қалай қарайтынын, өзінің мінез-құлқын, жолдастарының әрекетін қалай бағалайтынын анықтайды. Ата-аналармен әңгімелесуі оқушы тәрбиелігінің дәрежесі туралы құнды материал береді.
Сауалдама адамгершілік ұғымдар мен түсініктерді, айналадағы адамдарға деген қатынасты анықтауға, ынта мен бейімділікті зерттеуге көмектеседі. Ол, әсіресе түрлі моральдық қасиеттер туралы түсінігін анықтау үшін кеңінен қолданылады. Негізгі адамгершілік қасиеттерді түсінудегі елеулі алшақтықтарды және оның үстіне теріс, дәл емес жауаптарды анықтағаннан кейін, сауалнамадағы сұрақтардың мән мағынасы бойынша этикалық әңгіме өткізеді.
Мысалы, мен Дос.Жолдас.Құрбы-құрдас деген тақырыпта төмендегідей сауалдамалар бердім: 1. Достық деген ұғымды қалай түсінесің? 2. Досың кім? Оның қандай қасиеттері ұнайды? 3. Сынып оқушыларының ішінен кімді дос болуға лайық деп ойлайсың? Сауалдаманы жинап алып, қорытындылау ретінде осы тақырыпта пікірталас өткіздім. Пікірталаста оқушылардың достық туралы пікірлеріндегі кемшін тұстарын ортаға салып, пікірталас туғызуға тырыстым. Мысалыға сыныптастарының мінез-құлқы туралы сөз қозғағанда, олар мінездемені нақты бере алды.
Бұл әдістер жанама сұрақтар қою жолымен өзара ұнатуды, жақтырмауды немесе бір-біріне деген немқұрайдылықты анықтауға, сыныпта кімнің беделі жоғары, ал кімнің беделі төмен екенін білуге мүмкіндік береді. Мұндай тәсілдердің педагогикалық құндылығы сол, олар сынып ішіндегі қарым-қатынастардың сипатын анықтауға мүмкіндік береді. Неғұрлым сыйлы, сүйікті және белгілі оқушыларды анықтап, кейін қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыру кезінде, өзін-өзі басқару ұйымдарын сайлау барысында және оларға басқа жұмыстарда оларға сүйенуге болады.
Осы қасиеттерді анықтай отырып, топты әр түрлі оқушыларды араластырып зерттеуді жөн көрдім. Мен ІІІ топ оқушыларын (Таңбол, Бауыржан, Айдана, Еркебұлан) бақыладым. Бұл оқушылардың сипаты ( Е қосымша) осы зерттеулер негізінде анықталды.
3.6 Оқыту үшін бағалау
Сабақ кезінде бағалау оқушылардың сабақта қол жеткізген жетістігі үшін, сонымен бірге үй тапсырмасы үшін баға алу және қалыптасқан бағалау түрі кіреді.
Оқытуды бағалау
Оқыту бағалауына диагностикалық теске дейін және одан кейінгілер жатады. Ойлау деңгейіне сәйкес әр тапсырма бойынша бағалау критерийлері анықталып бағаланады. Мысалы:
Критерий А- теориялық білімі (физикалық білімді меңгеру, есептеу техникасын практикада қолдану).
Баллы
Сипаты
1
Оқушылар қарапайым ұғымдарды, құбылыстарды, заңдылықтарды түсіндіре білу.
2
Оқушылар қарапайым ұғымдарды, құбылыстарды, заңдылықтарды түсіндіреді, қортытынды жасайды.
3
Оқушылар қарапайым ұғымдарды, құбылыстарды, заңдылықтарды түсіндіреді, қортытынды жасайды және практикада қолдана біледі
4
Оқушылар қарапайым ұғымдарды, құбылыстарды, заңдылықтарды түсіндіреді, қортытынды жасайды және практикада қолданып есеп шығарады
5
Оқушылар қарапайым ұғымдарды, құбылыстарды, заңдылықтарды түсіндіреді, қортытынды жасайды және практикада қолданып есеп шығарады .Есеп шығару кезінде қателеседі және түсінеді.
Критерий В - логика (физикалық моделді құрастырады, есеп шығару барысында заңдылықты дәлелдейді)
Баллы
Сипаты
1
Оқушылар қарапайым сұрақ қоя алады, жауап беру кезінде қателеседі
2
Оқушылар қарапайым сұрақ қоя алады, жауап беру кезінде қателеседі, болжау жасай алды
3
Оқушылар қарапайым сұрақ қоя алады, жауап беру кезінде қателеседі, болжау жасай алды, бірақ шешімнің негіздеу дәлелдемесі жоқ
4
Оқушылар қарапайым сұрақ қоя алады, жауап беру кезінде қателеседі, болжау жасай алды, бірақ шешімнің негіздеу дәлелдемесінде қателіктер жібереді
5
Оқушылар қарапайым сұрақ қоя алады, жауап беру кезінде қателеседі, болжау жасай алды, бірақ шешімнің негіздеу дәлелдемесінде қателіктер жібереді және оны таба біледі
Критерий С - коммуникация (терминология, физикалық тілді дамыту).
Баллы
Сипаты
1
Оқушылар қарапайым қортындылар жасай алады
2
Оқушылар қарапайым қортындылар жасай алады , формулаларды біледі оларды қорыту кезінде қателіктер жібереді
3
Оқушылар физикалық моделді құрастыра біледі, барлық құраушы бөліктерін таба алады, бірақ нақты дәлелдеу шешімін көрсете алмайды
4
Оқушылар физикалық моделді құрастыра біледі, барлық құраушы бөліктерін таба алады, бірақ нақты дәлелдеу шешімін көрсете алады, кейбір қателіктер жіберуі кездеседі
5
Оқушылар физикалық моделді құрастыра біледі,барлық қойылатын талаптарға сәйкес жұмыс жасайды
Жүйелілікті бағалау
Жүйелілікті бағалау оқушының нені оқып білгендігін, не істей алатындығын анықтау мақсатында бағалау болып табылады. Мысалы, тестік тапсырма орындағаннан кейін, тапсырма барысында жіберген қателіктер арқылы оқушының қай тақырыпты түсінбегенін анықтап, кері байланыста әрекет етуге итермелейді.
Өзін-өзі бағалау
Оқушылардың тарапынан бір-бірлерін бағалау жұмысы орын алды. Өзін-өзі бағалау кезінде оқушылар өз білімдеріне анализ жасай отырып, білім деңгейінің қаншалықты екеніне көз жеткізе алды.
3.7 Сабақтардың реттілігіне шолу
Сабақ
Сабақтың түйінді мақсаттары. Оқыту талабына қол жеткізу принциптері мен тәртібі
Пайдалынатын белсенді сабақ беру тәсілдері
Сабақтағы жұмыс түрі
Сабақтың нәтижелері
Оқушылар (брлығы немесе кейбіреулері) білетін, түсінетін болады және жасауға қабілетті ме
Өзіне оқыту үшін бағалау кіретін бағалау
Әрбір оқушыны оқыту туралы білу
Әрбір оқушыны жоспарға қосу
Ресурстар мен жабдықтар
1
Амосфералық қысымның пайда болу себептері
Топтық жұмыс, жұппен жұмыс
Амосфералық қысымның пайда болу себептерін оқушылар өздерінде бар білімдерін қолдана отырып, кейбіреулері анықтай білді
Кейбір оқушыларды (Дамира, Ержан, Есжан) жетелей отырып, негізгі ұғымдарды түсінуге бағыттау қажет. Мысалы, Дамираға Торричелли тәжірибесі туралы баяндама беру арқылы ынталандырды
Топпен жұмыс істеу кезінде белсенділік танытпаған оқушыларға сабақт бекіту кезеңінде жеке сұрақтар қою арқылы тарту
2
Атмосфераның қысымы биіктікке байланысты өзгереді
Топтық жұмыс, жұппен жұмыс
Атмосфераның қысымы биіктікке байланысты өзгереуін оқушылар сұйықтың ауырлық күші әсерінен түсіретін қысымымен салыстыра отырып, өзгеруін анықтады
Бауыржан өткен сабақтарда белсенділік танытпады, ал бұл сабақта өзі салған суретті қолдана отырып, түсіндіріп бере алды
Топпен жұмыс істеу кезінде белсенділік танытпаған оқушыларға сабақт бекіту кезеңінде жеке сұрақтар қою арқылы тарту
3
Манометрдің, сорғылардың құрылысы, жұмыс істеу принципі қандай заңға негізделген
Топтық жұмыс, жұппен жұмыс
Манометрдің, сорғылардың құрылысы, жұмыс істеу принципі қандай заңға негізделген тапсырмалары бойынша топтардың презентациялау арқылы түсіндірілді
Өткен сабақта белсенділік танытпаған оқушыларды баяндаушы ретінде, осы тапсырмаларды түсіндіріп беруіне ықпал жасалды
Топпен жұмыс істеу кезінде белсенділік танытпаған оқушыларға сабақт бекіту кезеңінде жеке сұрақтар қою арқылы тарту
4
Сұйыққа батырылған денеге қандай күштер әсер етеді
Сыныппен жұмыс, диалог, өздік жұмыс
Тәжірибе көрсету арқылы сабақтың мағынасын ажырату кезеңінде (Таңбол, Еркебұлан, Зухра, Дамира) талқылауда белсенділік танытты, ал қалған оқушылар өз ойларын жеке жұмыста көрсете алмады
Сұйыққа батырылған денеге қандай күштер әсер етеді сұрақтарына жауап беру мақсатында карточкалармен жұмыс жүргізілді.
Сыныппен жұмыс жасу барысында кейбір оқушылар өздері ойларын тұжырымдап толық жеткізе алмайды. Басқа жұмыс түрлерін бұндай оқушыларға қарастыру қажет
5
Ығыстырушы күш дегеніміз не?
Зертханалық жұмыс, жұппен жұмыс
Қортынды жасау кезеңі толық мақстқа жетпеді, өйткені көбі математикалық есептеулерде көп тоқталып, уақытты дұрыс пайдалана алмады.
Айдана, Еркебұлан, Жадыралар өз жұмыстарын жасап, басқа оқушыларға түсіндіріп беріп, қортынды жасауға көмектесе алды
Практикалық жұмыстарды орындаудағы дағдылрды қалыпастыру қажет
6
Қатты, сұйық газдардағы қысымды анықтау тақырыбына есептер шығару деңгейі қандай?
Сыныппен жұмыс, жеке, деңгейлік тапсырмалар
Оқушылар өз деңгейлеріне сәйкес есептерді таңдап, жұмыс жасады
Айдан, Зухра ІІ деңгей тапсырмаларын орындады, қалған оқушылар І деңгей тапсырмаларын толық қамтыды
Есеп шығаруда барлық сынып толығымен қамтылады
8 кесте Циклді шолу
Сабақтың мазмұны
1 сабақ. Б.Блум бойынша сұрақтар мен тапсырмалар өлшемі (таксономиясы)
Түрі
Мазмұны
Сұрақтар
Тапсырмалар
Ойлау деңгейі
Есте сақтау
Мәліметтерді қайталау немес тану арқылы есте қалай сақталғанын тексеруге тест тапсырмалары алынды.
1.Бұл аспаптардың қайсымен бірдей күш жұмсап денеге көп қысым түсіруге болады? 2.Гидравликалық машинаның жұмыс істеу пинципінің қандай заңға сүене отырып түсіндіруге болады? 3.Күштің шамасын өлшеуге арналған құрал? 4.Массасы 50 кг, ал бір аяқкиімнің табанының ауданы 150 см2 болатын адам еденге қандай қысым түсіреді? 5. Суда қандай тереңдігінде қысым 300кПа - ға тең болады? Р=1000кгм3
Физикалық шамалардың өлшем бірліктерін түрлендіру, математикалық есептеулер жүргізуде назар аударылды
орта
Түсіну
Есте сақталған мағлұматты басқаларға жеткізу жолдарын айқындау. Төрт топқа бөлінеді:
берілген тапсырма бойынша топ түсіндіреді,тәжірибие жасау арқылы заңдылықты дәлелдейді(қалай?неліктен? сұрақтары)
-Дененің салмағы дегеніміз не?
-Газдардың салмағы бар ма?
-Атмосфера туралы не білеміз?
-Атмосфера жер бетіне қысым түсіре ме?
Сипаттау, анықтау, түсіндіру, әңгімелеп беру
орта
Қолдану
Белгілі бір проблеманы шешу үшін мәліметті қолдану немесе іске асыру.Оқушы мұғалімнің көмегінсіз таныс емес проблеманы өзінше шешуі керек.
Оқушыларда масса, дененің салмағы туралы түсінік бар, енді атмосфералық қысымның болу себебін анықтайды
Бейнесурет, электронды оқулық, оқушылардың өздері салған суреттерін пайдалану
орта
Талдау
(анлиз)
Оқушы қалай нәтижеге жететіндігін анықтайды.
Негізін тану-масса, дененің салмағы, ауырлық күші, мағыналарын ажырату- осы ұғымдарды қолдана отырып атмосфераның болу себебін анықтайды,
мотивация- өз ойларын дәлелдеу арқылы көз жеткізу.
Молекула-кинетикалық теорияның негізгі қағидаларын қолдана отырып газдың салмағы бар екендігін дәлелдеу
Сурет бойынша талқылау
Синтез
Торичеллидің тәжірибесінің мағынасын аша отырып, оқушылардың алдыңғы ойын толықтырып, атмосфералық қысымның болуына көзжеткізу.
Есеп шығара отырып жер бетіне атмосфераның түсіретін қысымын анықтау.
Берілген есепті талқылау,есептеу, түсіндіру.
Бағалау
Оқушылар өз ойларын тәжірибие жасай отырып физикалық шамалардың мағынасын аша отырып оларды негіздеуі қажет
Пікір-талас жасай отырып оқушылардың ойларын қалыптастыру
Жауаптары бойынш бағалау.
Сабақ қорытындысы : Не білдің?
4 Сабақтардың жүйелілігін іске асыру
Мұғалімнің сабақ жоспарлары, өзін-өзі талдауы және бақылаулары Д қосымшада көрсетілген
4.1 1-сабақ:Атмосфералық қысым. Торричелли тәжірибесі
4.1.2 Сабақтың мазмұны
Сабақта топпен жұмыс бастауда қиыншылық туындады. Ұйымдастыру кезеңі баяу болды. Карточка арқылы тапсырма берілгеннен кейін оқушылар пікірлерімен бөлісу, жұппен ойлау туралы жақсы жауап беруге тырысты ( топтық және диалогты дамыту үшін), бірақ жауап беру кезінде сәл қиналды, өйткені физикалық тілмен сөйлеуге дағдыланбаған. Тапсырманы талдау барысында туындаған сұрақтарға топ мүшелері толықтыруға тырысты. Тапсырманы толық түсіну үшін мұғалім сұрақтарды әр түрлі сипатта қоя білді, оқушыларды ынталандыру, диалогқа тарту мақсатында. Мысалы: Газдардың салмағы бар ма?Неге? деген тапсырмаға берілген қортындысын мұғалім қайталап, топ мүшелеріне тұжырымдама беруін қадағалады. Ынталандыру мақсатында оқушының жауабын есепке алуға болатынын атап айтып кетті. Не білеміз? Білетінімізді айтамыз деп оқушыларды диалогты жүргізу түрі қайталанып отырды.
4.1.3 Оқыту куәлігі
Сабақ соңында, оқушылар қол жеткізе алатынын сезіне алатын сабақ мақсатына сенімділік туды десе болады.
Берілген тапсырмаларды орындау барысында өмірмен байланыстыратын мысалдар келтіріліп, оқушылардың қызығушылығы, ынтасы, танымдық дамуы жақсы байқалды.
4.2. 2-сабақ Барометр. Атмосфералық қысымның биіктікке байланысты өзгеруі.
4.2.1 Жоспарланған жүйелікке ауытқу
Эксперименттік ауызша есептер топтарға берілді, оны топта бір-бірімен талдап түсіндірілді және топ мүшелері оны толықтырып отырды. Сонымен атмосфералық қысымның болу себебі не? деп сұрақ тудырып оған тағыда жауап алу мақсатында жүргізілді. Сыныптағы оқушылардың оқу міндеттерін топ болып шешуде өзара әрекеттесуі немесе жарысы олардың ортақ іске деген жауапкершілік сезімін тудырады. Мұндай жұмыс барысында оқушылардың өз тобының нәтижесіне өзара әсерленуінің (переживание) маңызы ерекше байқалды. Мұғалімнің топтық жұмысты нәтижелі ұйымдастыру шартына: оқушыларды өздігінен жұмыс істеуге үйрету, жолдастарымен ақылдасуға үйрету, оқушылардың жекелеген топтарына оқу тапсырмаларын нақты орындауына ықпал ететіндігі көрінді.
4.2.2 Сабақ қортындысы
Сабақты қортындылау мақсатында өткен сабақта мүлдем қатыспай отырған оқушыға (Бауыржан) Атмосфераның қабаттары тақырыбы бойынша сурет салу арқылы ойлауына әрекет жасау үшін үйге берілді. Оқушы осы сурет бойынша баяндап жаңа сабақты қортындылады. Оқушыда мазасыздық пайда болды, біраз толқу байқалды, дегенмен оқуға, қызығушылық пайда болды.
4.2.3 Оқыту куәлігі
Сұйықтың ыдыс түбіне түсіретін қысымын тәжірибе арқылы (Айдана) оқушыға түсіндіруді сұрады, содан кейін формуласын жазуды талап етті. Тапсырманы орындау кезінде оқушыдан қайталап сұрақтарды түрлендіріп қоя отырып диалогқа тартуы байқалды.
4.3 3-сабақ Манометрлер. Сорғылар
4.3.1 Жоспарланған жүйелікке ауытқу
Үйге құралдардың жұмыс істеу принциптеріне реферат берілген, сол құралдар бойынша оқушылар жақсы презентация әзірлеп, жақсы баяндады. Бұл жерден бақылағанымыз оқушыларды танымдық, шығармашылық жұмысқа қызығушылықтары байқалды. Оқытуды осындай тәртіппен ұйымдастыру оқушылардың тәрбиесіне, атап айтқанда өздігінен білім алу белсенділігін, олардың өзара тату -тәтті ұжымдық қарым-қатынасын, жауапкершілігін, әсерленушілігін (күйінішін, сүйінішін) т.б. әлеуметтік қасиеттерін қалыптастырады.
4.3.2 Сабақ қортындысы
Рефлексия осы жаңа сабақ бойынша жасап, өздері бір-бірлерін бағалады. Неліктен өз топтарын солай бағалағаны жөнінде түсінік беріп, ол бағамен келіспейтіндігін дәлелдеп беруге тырысты. Мысалы. Үндемеген балаға 4 қоюға болама? дегенде ол дайындалған, топта талқылау кезінде қатысты, тек жауап берген жоқ, сол үшін 4 қоятындығын батыл айтты.
4.4 4 - сабақ Архимед күші
4.4.1 Жоспарланған жүйелікке ауытқу
Сабақ барысында тәжірибе көрсетіп, шелек іліп оған тағы бір шелек ілеміз, енді екі ыдыстың салмағы қандай? немен өлшейміз? ыдысқа су құямында батырамын, сонда белгілі бір мөлшерде су ағады,неліктен? екі ыдыстың көлемі қандай?ауадағы салмағы судағы салмағынан қандай? деген сұрақтарды қоя отырып жаңа сабақты оқушылардың өздерін тарту арқылы жүргізіледі.
4.4.2 Сабақ қортындысы
Суға салғандағы салмағы қанша болды? Суға салғаннан кейін салмағы не себепті азайды? Оқушы осы сұрақтарға жауап береді, бере алмай қалған жағдайда ғана басқа оқушылардан көмек сұралады.
4.5 5-сабақ №5 зертханалық жұмыс Архимед заңын тексеру
4.5.1 Жоспарланған жүйелікке ауытқу
Зертханалық жұмыс жұмыс дәптерлер арқылы жүргізіледі, сол тапсырмалар бойынша жұппен жұмыс жасайды. Оқушылар тапсырманы бір-бірімен талқылайды, есептейді, сұрақтарға жауап дайындайды.
4.5.2 Сабақ қортындысы
Зерттеу жұмысын бірінші қатарда екінші партадағы бір оқушы (Айдана) ғана аяқтап баяндап бере алды. Басында атап айтқандай бұл оқушының басқалармен қарым-қатынасы төмен екенін айтқанбыз, бірақ бұл сабақты мұғалімнің іс-әрекетімен басқа оқушыларға түсіндіріп беруін, яғни, консультант болуын талап етті. Оқушың бұл сабақта эмоциялық жағдайы жоғар болды, себебі ол өз-өзіне сенімдігі пайда болды.
4.5 6-сабақ Есептер шығару
Деңгейлік тапсырмалар берілді, тарауды бекіту сұрақтары бойынша сандық,сапалық есептер қарастырылды. Оқушылар тапсырманы бір-бірімен талқылайды. Оқушылар сызба, сурет эксперименттік есептерді шығара отырып сұрақтарға жауап дайындайды. Деңгейлік есептерді өз қалауларымен орындайды және өздері таңдаған деңгейге қарай бағаланады.
4.6 7- сабақ Денелердің жүзу шарттары
Оқушылар мұғалімнің көрсеткен тәжірибесін бақылау арқылы, берілген тапсырмалардың моделін жасап, топ мүшелерімен талқылап, тәжірибе негізінде болжамдар жасап түсіндіреді. Мысалы, денелердің сұйықта жүзуінің сұйықтың тығыздығына тәуелділігін дәлелдеу керек болды. Мұғалім: денеге әсер етуші күштерді көсетіңдер? Оқушы: Ығыстырушы күш. Мұғалім: дененің массасы бар ма? Оқушы: бар. Мұғалім: онда қандай күш әсер етуі мүмкін? Оқушы: ауырлық күші. (осы сұрақтан кейін оқушы ойланып қателігін тапты ) Мұғалім:Күштердің сандық мәндерін салыстырыңдар? Лаура: ауырлық күші төменгі бағытта әсер етеді деп қортындылады. Мұғалім оқушыға бағыттау сұрақтар қою арқылы тақырып бойынша сыни тұрғыда сөйлеуге ынталандырды.
6 Келесі жолға жоспарлау
6.1 Қазір не нәрсеге көңіл аударады
Оқушылардың өз бетімен білім алуына, ізденуіне, бір-бірімен сұхбаттасуына, пікір - талас жүргізуіне болашақта көп көңіл бөлу қажет.
6.2 Мақсатқа жету үшін қажетті негізгі заттар
Оқушылардың пәндік тілде сөйлеу мәдениетін жетілдіру мақсатында әр сабаққа жеке оқушылармен істелетін жұмыс түрлерін жүйелі жүргізу.
Топтық жұмыста диалогты дамыту оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуге, білімді саналық пен ұғынуға дағдыландырады, оларды қоршаған ортадағы құбылыстардың заңдылықтарын оқып білуге ықылас тудырады, ойлау белсенділігін арттырады.
Оқушылардың топтық жұмыста диалогты дамытуда мақсатқа жету үшін, топ ішінде оқушылардың тапсырманың мақсатын, мазмұнын, оны орындау тәсілдерін бір-бірімен өзара ақылдасып шешуі, оның нәтижесін талдауы, бағалау мен ерекшеленеді. Оқушылардың осындай өзара бірлесіп атқаратын оқу-танымдық жұмыстары олардың жеке дара жұмыстарына қарағанда әлдеқандай жемісті болып келеді. Әр уақытты аз және тиімді пайдалануға мүмкіндік туғызады.
6.3 Не нәрсе тез арада жасалуы мүмкін
Құбылысты тәжірибе, эксперимент көрсету арқылы оқушылардың ойлауын, түсінуін, шешім қабылдауын, қортынды жасауын тез арада ықпал етеді.
Топтық жұмыста диалогты дамытуда оқушыларды бірге білім алуға ынталандырады, тәртібін күшейтіп, оқуға ықыласын арттырады.
Сабақта оқушылардың оқу-таным әрекетін ұйымддастыруда олардың топтық және ұжым болып жұмыс істеуінің маңызы ерекше. Оқушылардың топтық танымдық жұмыстары сабақ барысында оқулық пен жұмыс істеу, практикалық жұмысы: ауызша, жазбаша жұмыстары (есеп шығару, шығарма жазу, диалог құру т.б.), мұғалімнің тапсырмасы бойынша әр түрлі лабороториялық тәжірибелерді орындау, оқу міндеттерін шешуде, өзара көмекке негізделген екі, төрт, алты т.с.с оқушылар тобының белгілі бір жұмыс көлемін атқаруын көздейді.
6.4 Қандай қолдау қажет
Топтық жұмыста диалогты дамытудың ерекшелігі, өз бетімен істейтін дара жұмысқа бөгет болмайды, керісінше әрбір оқушыға өзінің алдына қойылған міндеттерін жақсы ұғынуға көмектеседі. Оқушылармен үнемі диалог жүргізе отырып, оқытуға тарту.
6.5 Бұдан арғы әрекет
Зерттеу нәтижесіне қарай мынандай қорытынды:
1. Сабақ жүргізу барысында мынадай өзгертулер енгізер едім: уақытты үнемді пайдалану, белсенділігі төмен оқушыларға жеке тапсырмалар беру арқылы үнемі назарда ұстау, белсендігі жоғары оқушылармен әр түрлі жұмыс түрлерін: өзіндік жұмыс, жоғарғы деңгейдегі тапсырмалар жүргізуді қарастыру.
2. Оқушы өзі қалаған пәндерінде білімін, тәжірибесін және қабілеттерін толықтай жүзеге асыруға ұмтылуы. Бұл тұлғалық қалыптасқан ұнамды көзқарастың, оқуға деген бейімділігі мен қызығушылығының болуын, өзінің тұрмыстық және рухани қажеттерін қанағаттандыруды қалауымен сипатталды. Диалогты дамытуға, мәдени диалог құра білу, қарым қатынас жүргізе білуге үйрету қажет.
3. Теориялық және практикалық талдауларға сүйене отырып, оқушылардың бір бірімен өзара байланыстағы, өзара әрекеттегі тұлғалық маңызды жақтарының, яғни компоненттерінің (когнитивтік, мотивациялық, мінез-құлық); дамыту процесінің компоненттерінің (танымдық, қарым-қатынастық және өзін өзі жетілдіру) және тұлғаның өз мінезінде байқалатын (өзін-өзі бағалауы, біліктілігі, белсенділігі, өз мақсатын жүзеге асыруы) тұлғалық ерекшеліктерін біріктіру негізінде дамыту.
4. Зерттеу барысында оқушылардың топтық жұмыста диалогты дамытуер екшеліктерін ескеретін мақсаттан; оқушылардың теориялық және практикалық оқыту жұмысында диалогты қолданумен қатар, психологиялық, педагогикалық Топтық жұмыста диалогты арнайы ұсынып толықтырудан; оқушылардың теориялық моделі (мотивациялық, когнитивтік және мінез-құлық) компоненттеріне аударудан, диагностикалық және өзіндік диагностикалық деңгейлерінен тұруы керек.
Әдебиет
Маслоу А. Самоактуаоизация. Пер.с анг.Психология личности.-М.,1982
Фридман Л.М. О концепции управления процессом учения в советской психологии и педагогике. Теоретические
проблемы управления позновательной деятельностью человека. - М., 1975
Фридман Л.М. Формирование познавательных интересов у школьников. - М.,1997
Цукерман Г.А. Виды общения в обучении.-Томск,1993
Дьяченко В.К.,Кусайнов Г.М. Диалоги о школе ХХІ века.-Алматы,1995
Выготский Л.С. Психология. - М., 2000.
Эльконин Д.Б. Избранные педагогические труды. - М, 1989.
Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики. - М., 1972.
Гальперин П.Я. Введение в психологию. - М., 2000.
Границкая А.С. Научить думать и действовать. - М., 1991.
Психология: Учебное пособие для 5-8 классов. - М., 1998.
Е.И.Рогов. Настольная книга практического психолога. - М., 1993.
Физика вокруг нас http:physics03.narod.ru
Общепознавательный материал по физике: физика в литературе, опыты, фокусы, самоделки, приборы. Материал для учителей. Физика и космонавтика в почтовых марках.
А Қосымшасы:
Сауалнаманы бағалау және аяқталған үлгінің шаблоны
Жауаптарды балмен санау
Аты:
Жынысы: ерқыз
Жасы:
Сыныбы:
Егер Сіз мақұлдау абсолюттік дұрыс деп ойласаңыз, әріпті айналдыра сызыңыз
Егер Сіз мақұлдау жартылай дұрыс деп ойласаңыз, әріпті айналдыра сызыңыз
Егер Сіз сенімді болмасаңыз, онда әріпті айналдыра сызыңыз
Егер Сіз мақұлдау тіпті дұрыс емес деп ойласаңыз, онда әріпті айналдыра сызыңыз
Егер Сіз мақұлдау мүлдем дұрыс емес деп ойласаңыз, онда әріпті айналдыра сызыңыз
а-5, б-4, с-3, д-2, е-1
а
b
c
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz