Капитал қозғалысы ЖШС мысалында
Жоспары
1 Негізгі капитал мұнайгаз өнеркәсібіндегі мекемелердің материалды базасы ретінде
2 Негізігі капиталдың мәні, құрылымы және мекеменің шаруашылық қызметіндегі оның ролі
3 Мекеменің негізгі қорларының жіктелуі, бағалануы және тозуы
4. Мекеменің негізгі қорларын талдау
5. Мекеменің негізгі қорларын талдаудың теоретикалық.әдістемелік негіздері
6 Мекемедегі негізгі құралдардың құрамы мен динамикасын талдау
7 Мекемедегі негізгі құралдадың жағдайын талдау
8 Мекеменің негізгі қорлардын пайдаланудың тиімділгін талдау
9 Технологиялық қондырғылардың пайдаланылуын талдау
1 Негізгі капитал мұнайгаз өнеркәсібіндегі мекемелердің материалды базасы ретінде
2 Негізігі капиталдың мәні, құрылымы және мекеменің шаруашылық қызметіндегі оның ролі
3 Мекеменің негізгі қорларының жіктелуі, бағалануы және тозуы
4. Мекеменің негізгі қорларын талдау
5. Мекеменің негізгі қорларын талдаудың теоретикалық.әдістемелік негіздері
6 Мекемедегі негізгі құралдардың құрамы мен динамикасын талдау
7 Мекемедегі негізгі құралдадың жағдайын талдау
8 Мекеменің негізгі қорлардын пайдаланудың тиімділгін талдау
9 Технологиялық қондырғылардың пайдаланылуын талдау
Кіріспе
Қазақстан Республикасының экономикалық-әлеуметттік дамуының бағыт бағдарын айқындауда мұнай өнеркәсібі саласының алар орыны маңызды. Мұнай саласы республиканың тірегі деуге болады. Мұнай өндірісінің дамуы жоспардың орындалуына, өндіріске жаңа техника енгізуге, өндірістік қорғауға, еңбек және қаржы қорларына, инвестицияға, өндірістік процессті дұрыс ұйымдастыруға және басқаруға, өндіріс үзіліссіздігіне және сонымен бірге капитал салымы мен капиталдың мөлшеріне, айналымдылығына да байланысты болады.
Қазақстанның мұнай тарихының жарқын беттері Атыраудың көмірсутегі аймақтарында жазылған. Бұл өлкенің тұрғындары өте ертеден-ақ мұнайдың жиналған жерлерін, оның кейбір қасиеттерін білген.
2030 жылға дейін Қазақстанның даму стратегиясында өнеркәсіптің мұнай - газ саласына ерекше назар аударылады және 2007 жылғы ақпан айындағы “Жаңа әлемдегі – жаңа - Қазақстан” атты Президенттің жолдауында да, экономиканың тұрақты өсуін қамтамасыз ету және халықтың өмірін жақсарту мақсатында ұзақмерзімдік басымдылықтар ретінде энергетикалық қорлады тиімді қолдануы анықталады.
Энергетикалық қорларды қолдану стратегиясы капитал мен капитал салымдарын және жаңа технологияларды тарту үшін ірі мұнай компаниялармен ұзақмерзімдік әріптестікке, көмірсутектік шикізат өткізілетін экспорттық құбырлар жүйесін құруға, өзіндік энергетикалық инфрақұрлымды қарқынды түрде құруға, қорларды экспортау нәтижесінде алынатын болашақ кірістерді тиімді қолдануға негізделеді.
Қазақстан Республикасының экономикалық-әлеуметттік дамуының бағыт бағдарын айқындауда мұнай өнеркәсібі саласының алар орыны маңызды. Мұнай саласы республиканың тірегі деуге болады. Мұнай өндірісінің дамуы жоспардың орындалуына, өндіріске жаңа техника енгізуге, өндірістік қорғауға, еңбек және қаржы қорларына, инвестицияға, өндірістік процессті дұрыс ұйымдастыруға және басқаруға, өндіріс үзіліссіздігіне және сонымен бірге капитал салымы мен капиталдың мөлшеріне, айналымдылығына да байланысты болады.
Қазақстанның мұнай тарихының жарқын беттері Атыраудың көмірсутегі аймақтарында жазылған. Бұл өлкенің тұрғындары өте ертеден-ақ мұнайдың жиналған жерлерін, оның кейбір қасиеттерін білген.
2030 жылға дейін Қазақстанның даму стратегиясында өнеркәсіптің мұнай - газ саласына ерекше назар аударылады және 2007 жылғы ақпан айындағы “Жаңа әлемдегі – жаңа - Қазақстан” атты Президенттің жолдауында да, экономиканың тұрақты өсуін қамтамасыз ету және халықтың өмірін жақсарту мақсатында ұзақмерзімдік басымдылықтар ретінде энергетикалық қорлады тиімді қолдануы анықталады.
Энергетикалық қорларды қолдану стратегиясы капитал мен капитал салымдарын және жаңа технологияларды тарту үшін ірі мұнай компаниялармен ұзақмерзімдік әріптестікке, көмірсутектік шикізат өткізілетін экспорттық құбырлар жүйесін құруға, өзіндік энергетикалық инфрақұрлымды қарқынды түрде құруға, қорларды экспортау нәтижесінде алынатын болашақ кірістерді тиімді қолдануға негізделеді.
Әдебиеттер
1. Кейнс Дж.М. Жұмыспен қамту, пайыз және ақша туралы жалпы теория. М., 1993
2. Бочаров В. Инвестиция нарығын реттеудің қаржы-несиелік әдістері. М.,1993.
3. Нұрышев Ғ.Ж. Ауыл тауар өндірушілерін ынталандыру мәселелері.Алматы.2000.
4. Оспанов М.Т., Мұхамбетов Г.И. Шетелдік капитал және инвесторлар: теориялық мәселелерді және оларды тарату мен қолданутәжірибелері. Алматы, 1999.
5. "Экономика труда" Н. А. Иванов, Г. И. Мечковский
Уч. Пособие для вузов. М. Высш. Школа 1996.
6. Айсагалиева С. Қазақстан республикасындағы инвестициялық іс-әрекет. Алматы, 1999.
7. Үсенова Г.С. Инвестициялар мен өндірістің өсуін ынталандыруды ақшалай-несиелей реттеудің механизмі. Алматы, 1999.
8. И.В. Сергеев, И.И. Веретенникова "Организация и финансирование инвестиций". Изд. "Финансы и статистика".Москва, 2001.
9. Д. М. Мадиярова "Стратегия формирования внешноэкономической политики". Изд. "Экономика" Алматы, 2000.
10. Д. М. Мадиярова "Сыртқы экономикалық саясат және экономикалық қауіпсіздік". Изд. "Экономика" Алматы 2000 ж.
11. В. А. Ермаков "Казахстан в современном мире".(Экономико-географический очерк). Алматы - 1998г.
12. Н. Исингарин "Проблемы интеграций в СНГ". Изд. "Атамура' Алматы-1998г.
1. Кейнс Дж.М. Жұмыспен қамту, пайыз және ақша туралы жалпы теория. М., 1993
2. Бочаров В. Инвестиция нарығын реттеудің қаржы-несиелік әдістері. М.,1993.
3. Нұрышев Ғ.Ж. Ауыл тауар өндірушілерін ынталандыру мәселелері.Алматы.2000.
4. Оспанов М.Т., Мұхамбетов Г.И. Шетелдік капитал және инвесторлар: теориялық мәселелерді және оларды тарату мен қолданутәжірибелері. Алматы, 1999.
5. "Экономика труда" Н. А. Иванов, Г. И. Мечковский
Уч. Пособие для вузов. М. Высш. Школа 1996.
6. Айсагалиева С. Қазақстан республикасындағы инвестициялық іс-әрекет. Алматы, 1999.
7. Үсенова Г.С. Инвестициялар мен өндірістің өсуін ынталандыруды ақшалай-несиелей реттеудің механизмі. Алматы, 1999.
8. И.В. Сергеев, И.И. Веретенникова "Организация и финансирование инвестиций". Изд. "Финансы и статистика".Москва, 2001.
9. Д. М. Мадиярова "Стратегия формирования внешноэкономической политики". Изд. "Экономика" Алматы, 2000.
10. Д. М. Мадиярова "Сыртқы экономикалық саясат және экономикалық қауіпсіздік". Изд. "Экономика" Алматы 2000 ж.
11. В. А. Ермаков "Казахстан в современном мире".(Экономико-географический очерк). Алматы - 1998г.
12. Н. Исингарин "Проблемы интеграций в СНГ". Изд. "Атамура' Алматы-1998г.
Жоспары
1 Негізгі капитал мұнайгаз өнеркәсібіндегі мекемелердің материалды базасы
ретінде
2 Негізігі капиталдың мәні, құрылымы және мекеменің шаруашылық
қызметіндегі оның ролі
3 Мекеменің негізгі қорларының жіктелуі, бағалануы және тозуы
4. Мекеменің негізгі қорларын талдау
5. Мекеменің негізгі қорларын талдаудың теоретикалық-әдістемелік негіздері
6 Мекемедегі негізгі құралдардың құрамы мен динамикасын талдау
7 Мекемедегі негізгі құралдадың жағдайын талдау
8 Мекеменің негізгі қорлардын пайдаланудың тиімділгін талдау
9 Технологиялық қондырғылардың пайдаланылуын талдау
Кіріспе
Қазақстан Республикасының экономикалық-әлеуметттік дамуының бағыт
бағдарын айқындауда мұнай өнеркәсібі саласының алар орыны маңызды. Мұнай
саласы республиканың тірегі деуге болады. Мұнай өндірісінің дамуы жоспардың
орындалуына, өндіріске жаңа техника енгізуге, өндірістік қорғауға, еңбек
және қаржы қорларына, инвестицияға, өндірістік процессті дұрыс
ұйымдастыруға және басқаруға, өндіріс үзіліссіздігіне және сонымен бірге
капитал салымы мен капиталдың мөлшеріне, айналымдылығына да байланысты
болады.
Қазақстанның мұнай тарихының жарқын беттері Атыраудың көмірсутегі
аймақтарында жазылған. Бұл өлкенің тұрғындары өте ертеден-ақ мұнайдың
жиналған жерлерін, оның кейбір қасиеттерін білген.
2030 жылға дейін Қазақстанның даму стратегиясында өнеркәсіптің мұнай -
газ саласына ерекше назар аударылады және 2007 жылғы ақпан айындағы “Жаңа
әлемдегі – жаңа - Қазақстан” атты Президенттің жолдауында да, экономиканың
тұрақты өсуін қамтамасыз ету және халықтың өмірін жақсарту мақсатында
ұзақмерзімдік басымдылықтар ретінде энергетикалық қорлады тиімді қолдануы
анықталады.
Энергетикалық қорларды қолдану стратегиясы капитал мен капитал
салымдарын және жаңа технологияларды тарту үшін ірі мұнай компаниялармен
ұзақмерзімдік әріптестікке, көмірсутектік шикізат өткізілетін экспорттық
құбырлар жүйесін құруға, өзіндік энергетикалық инфрақұрлымды қарқынды түрде
құруға, қорларды экспортау нәтижесінде алынатын болашақ кірістерді тиімді
қолдануға негізделеді.
Стратегияның негізгі бағыттары бойынша экономиканың бұл капитал
секторын сауықтыру, барлық келісім-шарттар мен міндеттемелерді тәртіпті
орындау әлемдік нарыққа энергетикалық қорларды жеткізудің бағыттары мен
жолдарын анықтау, халықаралық сауданың дамуын қамтамасыз ететін тасымал
және коммуникация объектілерінің құрлысы мен қайта құрлысын аяқтау,
қоршаған ортаны қорғау мәселелеріне назарды күшейту сияқты шара шегіндегі
нақты мәселелерді шешу алдын алатын бір қатар мемлекеттік бағдарламалардың
жүзеге асырылуы анықталады.
Ел экономикасында мұнайгаз өнеркәсібінің ролі жер қойнауларынан
қорлады алудың потенциалды мүмкіндіктерімен түсіндіеріледі. Бүгінгі таңда
Қазақстан көмірсутегілерінің стратегиялық қорларын иеленуші және
энергетиқалық қорлардың әлемдік нарықтың қалыптасуына ықпал ететін
мемлекеттер тобына жатқызылады.
Мұнайгаз өнеркәсібіндегі өндірістік мекемелер шаруашылық қызметтерін
жүзеге асыру үшін белгілі бір мүлікке немесе активтерге ие болғаны жоқ.
Активтер кіріс алу мақсатымен шаруашылық қызметте қолданылатын мекеме
иелігіндегі белгілі мүліктік құндылықтар формасындағы экономикалық қорлар
болып табылады. Шаруашылық процесске қатысу сипатына және айналым
жылдамдығына байланысты мекеменің айналымнан тыс және айналым активтерін
немесе негізгі және аиналым капиталын бөліп қарастырады. Негізгі капитал –
ол шаруашылық қызмет процессіне бірнеше рет қатысып, өз құнын дайын өнімге
біртіндеп аударатын мекеменің мүліктік құндылықтар жиынтығы. Негізгі
капитал құрамына негізгі қорлар, материалды емес активтер, аяқталмаған
капиталды салымдар, ұзақмерзімдік капиталды салымдар және т.б. активтер
қамтылады.[32]
Осы дипломдық жобаның тақырыбы Негізгі капиталдың құрылымын талдау
және оны өнеркәсіпте жетілдіру жолдары мұнайгаз өнеркәсібіндегі
мекемелердің материалдық техниқалық базасының жағдайын зерттеуде аса
маңызды орын алады. Өнеркәсіптің сол саласындағы өндірістік қорлар үшін
негізгі өндірістік қорлар үлесінің абсолютті жоғары болғаны сипатты.
Негізгі қорларды қолдану тиімділігінен қоғамға қажетті өнім өндірісінің
көбейгені тұрғындардың қажеттіліктерін қанағаттандыру, рентабельділік пен
пайданың өскені, өнімнің өзіндік құнының төмендегені тәуелді болады.
Жобаның мақсаты мұнайгаз өнеркәсібіндегі мекемелердің
(Ембімұнайгаз ААқ-ның Жігермұнайсервис ЖШС мысалы ретінде) негізгі
капиталдың құрылымының жағдайына экономикалық баға беру болып табылады. Бұл
мақсат тік бағыттық, көлбеу бағыттық, трендтық және коэффициенттік әдістер
сияқты талдаудың бірнеше әдістерін қолдану арқылы жүзеге асырылады.
Дипломдық жоба кіріспеден, төрт тараудан, яғни жалпы, негізгі, есептеу
және экологиялық тараулардан, және қорытындыдан тұрады. Жобаның жалпы
бөлімінде Жігермұнайсервис ЖШС өндірістік-шаруашылық қызметіне баға
берледі.
Негізгі бөлім теориялық және тәжірибелік бөлімшелерден тұрады.
Теориялық бөлімшеде негізгі капиталдың мәні мен құрылымы және мекеменің
шаруашылық қызметіндегі оның ролі ашылады. Жігермұнайсервис ЖШС
статистикалық мәліметтері бойнша негізгі капиталды тек қана негізгі
өндірістік қорлар құрайтын болғандықтан, алдағы уақытта тақырыптың
зерттелді және мақсатқа жетуі негізгі өндірістік қорларды талдау арқылы
жүзеге асырылады. Негізгі бөлімнің тәжірибелік бөлімшесі мекеменің негізгі
өндірістік қорларын талдауға және оларды жетілдіру жолдарын ұсынуға
арналған. Жігермұнайсервис ЖШС негізгі өндірістік қорлары құралы мен
динамикасы; жағдайын сипаттайтын жаңарту, істен шығару, тозу, жарамдылық
коэффициенттері; пайдалану тиімділігінің көрсеткіштері; технологиялық
қондырғының экстенсивті, интенсивті және интегралды пайдалану көрсеткіштері
бойынша талданады.
Жүргізілген талдау нәтижелері негізінде өндіріс тиімділігін жоғарлату
бойынша ұйымдық-техникалық шара жасақталады, ол дипломдық жобаның есептеу
тарауында көрініс табады.
Жобаның тортінші тарауы, яғни экологиялық тарау, мекемені ластану
объектісі ретінде қарастырады. Бұл тарауда Жігермұнайсервис ЖШС қоршаған
табиғи ортаға әсерлері атмосфералық ауаға тасталатын зиянды заттар шамасы
және экологиялық солдарды болдырмау бойнша шаралар,сонымен қатар еңбек және
техника қаупсіздігі туралы нақты мәліметтер келтіріледі.
1. Жігермұнайсервис ЖШС-нің өндірістік-шаруашылық қызметіне
экономикалық баға беру
1. Мекеменің даму тарихы
Ембімұнайгаз Ашық акционерлік қоғамының Жігермұнайсервис
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің даму тарихы 60-шы жылдардан
басталады.
КСРО-ның мұнай өнеркәсібінде жаңа техника мен технологияның дамуына
байланысты промыселдарда жаңалықтар, ғылыми-техникалық жұмыстар,
рационализаторлық ұсыныстарды енгізу үшін 1961 жылдың басында
Қазақстанмұнай бірлестігінің басқармасымен Эксперименталды база құру
туралы шешім қабылданды. Осы мақсатпен бірлестіктің жарлығымен 1961 жылы 14
ақпанда Эксперименталдық цех құрылды. Цехтың негізгі міндеттері мыналар
болып табылады:
- жаңа бұйымдарды конструкторлық жасақтау;
- меншіктік рационализаторлардың ойлап тапқан бұйымдарын жасақтау;
- тәжірибелік үлгілерді металлда жасап шығарып, оларды
Қазақстанмұнай өнеркәсіптерінде, промыселдарда сынау.
Алғашқыда Эксперименталдық цех алты адамнан тұратын конструкторлық
топтан құрылды, ол Гурьев қаласының Мұнай техникумының шеберханаларында
орналасты. Эксперименталды цехтың құрылуына және оның дамуына бұл жылдары
үлес қосқан мамандар қатарында Шапошников Сергей Александрович, Гончарев
Владимир Григорьевич, Шапошников Геннадий Евгеньевич (техник-механик),
Франк Яков Яковлевич (конструкторлық топтың жетекшісі), Широких Виктор
Петрович, Кадров Владимир Федорович, Кабдуалиев Ерназар, Зверев Александр
Семенович болды. Цех жетекшісі – Шапошников Сергей Александрович.
1965 жылдың қаңтар айында Эксперименталдық цех мекен жайын ауыстырып,
Уалиханов көшесі 46 үйге көшті. Бұл жылдарда жаңа техника мен
тенхологиялардың жаңа тәжірибелік үлгілерді жасақтау және даярлау көлемі
өсті, (соның ішінде механикалық және электр приводты құбырларды
изоляциялауға арналған машина, мұнай қазандарын тазартуға арналған
гидромониторлар, қазандықтардың суын магнитті тазалауға арналған фильтрлар,
мұнайды құмнан тазартатын фильтрлар және т.б.)
1969-1971 жылдары ұсташылық цехы, дәнекерлеу цехы, тұрмыс үйлер,
әкімшілік ғимараттар, механикалық цехтың жаңа құрастырмалы – щиттік
ғимараты (46м х 12м х 6 м) тұрғызылды. Бұл жылдарда Эксперименталдық цех
техникалық прогресске жаңалық енгізумен қатар өндіріс саласына керекті
құрал-жабдықтарды өзі жасап шығара алатын мұнай кәсіпшілігі жұмыстарына
қажетті құрал-жабдықтарды шағара бастады.
70-шы жылдарда Эксперименталды цех техникалық жетістіктердің
жаңалықтарын енгізумен қатар стандарттық емес қондырғыларды (V=3,9м; V=5,6м
) өлшеуіш-қазандар, ф 600 мм Н=18 метрлі түтін құбырлары, Ревокатов, Рамзин
қазандары, стеллаждар, калачоктар шығарыла бастады.
1972 жылдан бастап көмірсутегі шикізатының барлау және бұрғылау
жұмыстарының көлемі көбейді. Нәтижесінде 1972 жылдың қаңтар айында Прорва
және Құлсары бұрғылау кеңселері негізінде Балықшы барлау – бұрғылау
басқармасы (БУРБ) құрылды. Оның механикалық базасы Эксперименталдық цех
болды(аты БУРБ-а Прокаттық-жөндеу цехы деп өзгертілді). Цех алдында жаңа
мақсаттар қойылды: бұрғылау және мұнай-промыселдық қондырғыларды жөндеуді
игеру, стандарттық емес қондырғылар мен қосалқы бөлшектерді өндіру. Бұл
жылдары мекемеде кадрлық өзгерістер болды: Бектурлин Мендеш – прокаттық-
жөндеу цехының шебері; Шырдабаев Мағауия Тажиғараевич – инженер-технолог;
Кураисов Казекеш, Молдакулов Таңатар, Смирнов Виктор Павлович,
Айтмағамбетов Алтай – слесарьлер. Қысқа мерзім ішінде цех ұжымы бұрғылау
қондырғыларын жөндеудің жаңа әдістерін игерді.
1976 жылы өткен 1975 жылдың нәтижелері бойынша цех өндірісінің
озаттары Социалисттік жарыс жеңімпазы және Тоғызыншы бесжылдық
екпіндісі деген атақтар, ал БУРБ-а Прокаттық-жөндеу цехы Коммунисттік
еңбек цехы деген атақ алды. Марапатталғандардың ішінде Кадров В.Ф.,
Бектурлин М., Шырдабаев М.Т., Ғизатуллин Ф.К., Қабдуалиев Е. және т.б.
болды.
1977 жылдың ақпан айында бұрғылау жұмыстарының көлемі жоғарлап, мұнай
өндіру қарқыны ұлғая бастады. Сондықтан Балықшы барлау-бұрғылау басқармасы
(БУРБ) төрт дербес ұйымдарға бөлінді.
- Балықшы барлау-бұрғылау басқармасы (БУРБ);
- Бұрғылау жұмыстарының Каспий басқармасы (БЖКБ);
- Вышкомонтаждық кеңсе (ВМК);
- Тампонажды кеңсе (ТК).
Бұл ұйымдардың бәрі де Ембімұнай бірлестігінің өнеркәсіптік зона
аумағында (Гурьев облысының Балықшы районында) орналасқан.
1977 жылдың қазан айында Ембімұнай бірлестігінің шешімі бойынша
Балықшы барлау-бұрғылау басқармасы жанындағы Прокаттық-жөндеу цех Бұрғылау
жұмыстарының Каспий басқармасы қарауына ауыстырылды. Сол жылы Прокаттық-
жөндеу цех ұжымы жаңа мамандармен толтырылды: Шебер Бектурлин М.,
дәнекерлеушілер Искалиев М., Самодаев Ю.Н., қырнаушылар Кадров В.Ф.,
Кабдуалиев Е., электрик Тусупкалиев Н. сияқты озат мамандары мекемеге
жаңадан келген. Шырдабаев Б., Абилов С., Джумагалиев Б., Доскалиев М. және
т.б. жас мамандарын өз тәжірибелері мен білімдерімен жұмысқа үйретті.
1981 жылы Прокаттық-жөндеу цехы Гурьев қаласынан Өнеркәсіптік зонаға
көшірілді. Өнеркәсіптік зонада жаңа базаның құрылысы жүргізілді. Цех
күшімен балкан типті үш ғимарат тұрғызылды, екі әкімшілік корпус, ұсташылар
цехы, дәнекерлеу цехы салынды.
1985-87 жылдары цех превенторлық қондырғылардың опрессовкасы мен
жөндеуін игерді. Цехта қалдық қалдыруға қарсы жабдықтарды, қондырғыларды
опрессовкалау бойынша стенд жасақталды. Бұл жұмыстар цех басшысы Шапошников
Г.Е., инженер-технолог Кураисов К., Кенжебаев М., Попивчак Н.М., Шаукенов
К. қатысуымен жүзеге асты.
1988 жылы 1 қаңтарда Ембімұнайгаз бірлестігінің басқармасы Прокаттық-
жөндеу цех негізінде Өнеркәсіптік зонада Өндірістік қызмет көрсету орталық
базасын (ӨҚКОБ) құру туралы шешім қабылданды.
1989-99 ж. экономикалық тұрақсыздық кезеңдерінде де ӨҚКОБ дамуы
жалғасты. Мекеме иелігінде қондырғылармен көтергіш-көліктік механизмдермен
жабдықталған бұрғылау және мұнайпромыселдық жабдықтарды жөндеу,
электрқондырғыларды жөндеу цехтары, электрбайланыс желісін монтаждау
участкесі болды. ӨҚКОБ балансындағы жоғары вольтты подстанциямен бүкіл
өнеркәсіптік зонаға қызмет көрсетті, оны сумен, бумен жабдықтауды,
гидравликалық сыналған құбырлармен бұрғылау объектілерін қамтамасыз ету
бойынша Ембімұнайгаз ААҚ-ның жоспар-тапсырмасы орындалды. 1994 жылы
Эксперименталдық дәнекерлеу участкесі ірі монтажды-дәнекерлеу цехына
айналды. 1997 жылы өттегін өндіруші цех құрылып, іске қосылды. Сол жылы
арнайы кәсіпшілік газ қызметі құрылды. Бұл жылдары мекеменің жетекшілері
Махамбетов Е.Д.,Шаукенов К.Е., Туреғалиев К.Т., Умаров У.М., Сағытжанов
С.К. болды.
2000 жылы ӨҚКОБ құрамынан электрқондырғыларды жөндеу цехы, постанция
монтаждау участкесі, сумен, бумен жабдықтау участкесі бөлініп кетті, бірақ
олар Ембіэнергомұнай Басқармасының құрамына қамтылды. ӨҚКОБ көтергіш-
көліктік құралдар мен арнайы техника паркі құрылды: автокрандар,
экскаваторлар, автоцистерна, дефектоскопия бойынша лабораториялық
жабдықтармен қамтылған автокөлік, жылжымалы вагондар және т.б. сатып
алынды. 2000 жылы мұнай кенорындарын жабдықтау бойынша цех құрылды.
Қазақойл-Ембі ААҚ-ның басқару құрылымын жетілдіру мақсатымен
Қазақойл-Ембі ААҚ директорлар кеңесінің жиналысының шешіміне сәйкес (2000
жылдың 11 қазаннан № 18 протоколы) Қазақойл-Ембі ААҚ бұрынғы филиалы
Өндірістік қызмет көрсету орталық базасы ӨҚКОБ негізінде Жігермұнайсервис
Жауапкершілігі шектеулі серіктестігін құру туралы шешім қабылданды.
Жігермұнайсервис ЖШС төмендегідей қызмет түрлерін жүзеге асырады:
- бұрғылау, мұнай-промыселдық, энергетикалық, электротехникалық, жылу-
техникалық қондырғыларды, мұнайпромыселдық арнайы техниканы және
көлікті жөндеу;
- оттегін өндіру және оттегі балондарын жөндеу;
- автоматика құралдарын жөндеу;
- металлды конструкцияларды және мұнай қазандарын дәнекерлеу;
- бұрғылау, шегендеу, мұнайпромыселдық құбырларын және инструменттерді
жөндеу;
- технологиялық, электротехникалық және энергетикалық қондырғыларды
монтаждау;
- қазандық қондырғылардың құрылысы, монтажы, жөндеуі;
- Ембімұнайгаз ААҚ-ның өнеркәсіптік зонасын сумен, жылу және
электрэнергияларымен қамту;
- бақылау-лабораториялық жұмыс, өлшеуіш құралдарды және техниканы
тексеру және жөндеу;
- халық тұтыну тауарларын (автогараж, суқұбыр сиымдылықтарды өндіру және
өткізу;
- қосалқы бөлшектер және инструменттер, стандарттық емес қондырғыларды
өндіру;
- тұрмыс кондиционерлерді, тоңазытқыштарды жөндеу;
- тәжирибелік-конструкторлық жұмыс;
- коммерциялық қызмет.
1.2. Мекемененің ұйымдық құрылымы
Мекеменің ұйымдық құрылымы дегініміз - өндірістік бөлімшелер мен бөлім
басшыларының жиынтығы және олардың өзара байланысы. Мекеме ұжымын басқару
секторын мекеме басшысы , басшының орынбасарлары, бас инженер, бас есепші,
экономикалық қызмет, кадрлар бөлімінің инженері жатқызылады.
Жігермұнайсервис ЖШС-нің ұйымдық құрылымы 1.2.1. схемада көрсетілген.
Мекеме басшысы Жігермұнайсервис ЖШС-нің Ембімұнайгаз ААҚ заңын
басшылыққа ала отырып, мекеменің жұмыстарының барлық түріне басшылық
жасайды. Өндіріс бөлімдерінің жұмысын ұйымдастырып, олардың жұмыстарын
өндіріс дамуының биік нәтижелеріне қол жеткізуге бағыттайды. Мекеменің
мемлекеттік жоспарды орындауын, белгіленген сандық көрсеткіштер мен өнім
өндірудің бағдарламасын жақсартуға сәйкес мемлекет бюджеті мен тапсырыс
берушілердің банкілердің алдындағы міндеттердің орындалуын қадағалайды.
Мекемеде өндірістік шаруашылық жұмыстарын ғылыми дәлелденген әдістерді
қолданып, материалдық қаржылық және еңбек, шығындарына сәйкес алдыңғы
қатарлы тәжірибелерді тарату негізінде жоғарғы техникалық – экономикалық
көрсеткіштерге жете отырып, басқару жұмыстарын ұйымдастырады. Мекемені
квалификациясы жоғары дәрежедегі кадрлармен қамтамасыз етуге, олардың
жұмыстарына қолайлы, қауыпсіз жағдай туғызуға жұмыстанады. Мекеме ұжымының
дамуына қолайлы жағдай туғызуға ұжымдық келісімдердің қабылданып, олардың
орындалуына көңіл бөледі. Өзіне берілген хұқық негіздегі мәселелерді шешіп,
оның орындалуын қарауындағы адамдарға - бас инженерге, орынбасарларға
жүктейді.
Бас инженер. Жігермұнайсервис ЖШС-нің бас инженері техникалық
саясатты анықтайды, мекеме дамуының барлық бағыттарын техникалық құрылым
негізінде, мекемені техникалық жабдықтауға жауап береді.
Мекеменің техникалық деңгейінің жоғарлауын қамтамасыз ете отырып,
оның материалдық, қаржылық және еңбек шығындарын азайту мақсатында қызмет
етеді. Жұмыстың жоғарғы сапасын, мемлекеттік стандартқа сай болуын
қадағалап, жаңа техника мен технологияны өндіріске енгізу, техникалық
ұйымдастыру және құрастыру жұмыстарын, ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізеді.
Бас инженер жобалар жасау шешімдерінің тиімділігінің техниканы пайдалануды
құрал-жабдықтарды жөндеу мен модернизациялаудың жоғарғы дәрежесіне қол
жеткізуді қамтамасыз етеді. Жігермұнайсервис ЖШС-нің бас инженері басты
өндірістік бөлімшелердің – құбыр бөлімшесі, монтаждау-дәнекерлеу бөлімшесі,
техникалық қамсыздандыру бөлімшесі, механикалық цех Эксперименталдық цех
қызметтеріне тікелей басшылық жасайды. Өндірістік қызметті жүргізуде бас
инженерге құрастыру тобы, техника қауіпсіздігі тобы, өндірістік диспечерлік
бөлім көмек көрсетеді.
Басшының энергетика мәселелері жөніндегі орынбасары.
Жігермұнайсервис ЖШС басшысының энергетика мәселелері жөніндегі
орынбасары энерго тарату желісін, монтаждау жұмыстарын жүргізеді. Электр
байланыс желісін монтаждау және демонтаждау бойынша жұмыстардың орындалуын,
өнеркәсіптік зонаның электр жабдықталуын, электр қондырғыларды күрделі
жөндеуді қамтамасыз етеді. Оған электр жабдықтарын жөндеу учаскесі, оттегі
станциясы, қазандық шаруашылық учаскесі бағынады.
Жалпы мәселелер жөніндегі орынбасар. Жігермұнайсервис ЖШС басшысының
көмекшісі басшылық жұмыстар жүргізеді. Жігермұнайсервис ЖШС
ғимараттарының өз уақытында сапалы жөнделуін қамтамасыз етіп, басты
бөлімшелердің қажетті материалдармен уақытылы қамтамасыз етілуін бақылайды
және өртке қарсы база қызметін жүргізеді. Шаруашылық қаржылық жұмыстарға
және материалдар мен еңбек қорларының тиімді пайдалануына бақылау
жүргізуге, бухгалтерлік және экономикалық қызмет бөлімдеріне басшылық
етеді.
Бас есепші. “Жігермұнайсервис” ЖШС бас есепшісі “Бас есепшілер”
туралы ережеге сәйкес мекемеге келіп түскен ақшалай құралдардың, тауарлы-
-материалдық құндылықтардың және негізгі құралдардың есепке алуын, олардың
қозғалысымен байланысты операцияларды бухгалтерлік есеп шоттарында дер
кезінде бейнеленуін, өндіріс және айналым шығындарын есепке алуын, шығын
сметаларын пайдалануды, өнімдерді тарату және жұмыс пен қызметті орындау
сметаларын қолдануды ұйымдастырады. Сонымен қатар, бухгалтерлік баланс,
мекеменің қаржылық-шаруашылық қызметі бойынша есептің ақшалай құралдардың
қозғалысы туралы есептің және т.б. есептердің толтырылуына бақылау
жасайды.
Бас экономист. Жігермұнайсервис ЖШС-нің жоспарлы-экономикалық
бөлімінің бас экономисті мекеменің экономикалық жоспары бойынша
шаруашылықты тиімді жүргізу барысында өндіріс резервтерін жоғарғы
экономикалық тиімділікке қол жеткізу мақсатымен пайдалануға басшылық етеді.
Өндірістің жылдық бюджетін, құрастыруды қамтамасыз ете отырып, оның
бөлімдерін, мекеме цехтары мен бөлімшелерінің жоспарын қамтамасыз етеді.
Мекеме жоспарының техникалық-экономикалық нормаларын, материалдық
еңбек шығындарын есептеуді, мекеме өнімдеріне баға қоюды, сметалық
калькуляцияны, Жігермұнайсервис ЖШС-нің тауар өнімдерін бағалауды
ұйымдастырады. Экономикалық қызмет орталығы мекеме өнімдерін өткізу
жоспарының орындалуына, белгіленген бағаларды пайдаланудың дұрыстығына
басшылық жасап, үнемі цехтарды тәртіпті, жоспарланған тапсырмалардың
орындалуын қадағалап отырады.
Еңбек және еңбек ақы бөлімі. Жігермұнайсервис ЖШС-нің еңбек және
еңбек ақы бөлімі еңбек ақы қорының жұмсалуын, материалдық мадақтау
түрлерінің пайдалануын, еңбек өндірісінің өсуі мен орташа еңбек ақының
арасындағы жоспарлы байланысты, еңбек ақы түрлері мен жүйелерінің
қолдануының дұрыстығын, еңбекшілердің разрядтары мен категорияларын жалақы
беруде дұрыс пайдалануды қадағалайды.
Мамандар мәселелері жөніндегі инженер. Жігермұнайсервис ЖШС-нің
мамандар мәселелері жөніндегі инженер мекеменің жеке құрамына есеп және
жеке мамандардың құжаттарын белгіленген нормаларға сай жүргізеді.
Жұмысшыларды жұмысқа қабылдау, ауыстыру және жұмыстан шығаруды еңбек
заңдарына сай жүзеге асырады. Жұмысшылардың жеке құжаттарын дайындап
жүргізеді, оларға еңбек құжаттамаларын толтырып, оларды сақтайды.
Инженер-аудармашы. Жігермұнайсервис ЖШС-нің инженер-аудармашысы
басқа мекемелермен хат алмасу жұмыстарында орысшадан-қазақшаға, қазақшадан-
орысшаға аударма жасау жұмыстарын жүргізеді. Сонымен қатар мекемедегі
толтырылатын құжаттарды аудару жұмыстарымен айналысады.
1.3.Мекеменің өндірістік құрылымы
Мекеменің өндірістік құрылымы дегеніміз – нақты қызмет атқаратын
өндірістік элементтердің жиынтығы (цехтар, бөлімшелер, учаскілер,
лабораториялар, т.б.).
Ембімұнайгаз ААҚ Жігермұнайсервис ЖШС-нің өндірістік құрамына
сәйкес басшы мекемеге жалпы басшылық жасап бас инженер мен екі және көмекші
өндірістерін бақылау мен оларды орындау жұмыстары жүктеледі. Бас инженер өз
қарамағындағы өндірістік техникалық бөлім мен конструкторлық-технологиялық
қызмет бөлімі жұмысшылары мен техника қауіпсіздігі инженері мен өндірістік
тапсырмалардың орындалуын бақылап, мекеменің өндірістік цехтарының жұмысын
тексереді.
Жігермұнайсервис ЖШС-нің өндірістік құрылымы 1.3.1. схемада
көрсетілген.
Схема 1.3.1
Жігермұнайсервис ЖШС-нің өндірістік құрылымы
Жігермұнайсервис ЖШС мынадай жұмыс түрлерін атқарады:
- Ембімұнайгаз ААҚ-ның мекемелерін бұрғылау және мұнай-промыселдық
қондырғыларымен қамтамасыз ету, қондырғыларды жөндеу және т.б;
- Бірлік селосының өнеркәсіптік зонада орналасқан өндірістік
мекемелерді ауыз сумен, жылу және электр энергиямен жабдықтау.
- Жігермұнайсервис ЖШС-нің өндірістік құрылымы негізгі және қосалқы
өндірістен тұрады. Негізгі өндіріске төмендегілер жатады:
- құбыр бөлімі;
- механикалық-құрастыру бөлімі;
- монтаждау-дәнекерлеу бөлімі,
- Эксперименталдық цех;
- электржабдықтау және қондырғыларды жөндеу бөлімі;
- слесарлық цех;
- АКДС 70 м оттегі бөлімі.
Құбыр бөлімі – бұрғылау құбырларын күрделі жөндеуден өткізіп отыру.
Насостық-компрессорлық құбырларды жөндеу, авария құрал-жабдықтарын
дайындау, құбырларды опрессовкалау және тағы басқа жұмыстар.
Механикалық-құрастыру бөлімі – мұнай кәсіпшілігі, бұрғылау жабдықтарын
күрделі жөндеуден өткізу, көрсеткіш редукторларын және басқа да әртүрлі
мақсаттарға қажетті жабдықтарды дайындау жұмысын жүргізеді.
Монтаждау-дәнекерлеу бөлімі – ірі габаритті сыйымдылықтарды (көлемі 3
метр кубтан 30 метр кубқа дейінгі) дайындаумен МГӨБ кен орындарына мұнай,
газ, су құбырларын жүргізу мен айналысады.
Эксперименталдық цех – дәнкерлеу агрегаттарын жөндеу, патрубкілерді
және отводтарды даярлау.
Электржабдықтау және қондырғыларды жөндеу бөлімі электрдвигательдерді
және электрстанцияларды жөндеу, сымдарды эмальдеу. Электржабдықтау және
қондырғыларды жөндеуде жоспарлы электрмен қамтамасыз ету, электр құрал-
жабдықтарын жөндеу, жылу энергиясы өндірісі мен сумен қамтамасыз ету
жұмыстарын жүргізуге басшылық жасап, оның орындалуына жауап береді. Ол
монтаждау, жөндеу цехтары жұмысына, электр байланыс желісі монтажына,
энергетикалық жабдықтарды жөндеп, бақылауға, кәсіпшіліктік өлшеу
приборларын бақылауға тікелей басшылық жасайды.
Слесарлық цех – бұрғылау және мұнайпромыселдық қондырғыларды жинау
және шашу.
АКДС 70м оттегі бөлімі (оттегін өндіру автоматтық станциясы 70 кг
сағ.) – ауадан сұйық оттегін өндіру, оларды балондарға құю және дәнекерлеу
жұмыстарына пайдаланатын Ембімұнайгаз ААҚ мекемелеріне тарату.
Қосалқы өндірістік төмендегілер жатады:
-көлік бөлімі;
-жөндеу құрылыс бөлімі;
-өртке қарсы қызмет;
-қазандық шаруашылық бөлімі;
-бу қазандығы;
-су қыздыру қазандығы.
Көлік бөлімі – 27 көлік техникасы мен арнаулы техникадан тұрады.
Атқаратын қызметі негізгі өндірісті көлікпен, арнаулы техника
түрлерімен қамтамасыз ету.
Жөндеу-құрылыс бөлімі – әлеуметтік-тұрмыстық мәдиниет обьектілерін
салу, жөндеу, негізгі және көмекші өндіріс обьектілерін жөндеуден өткізу.
Жабдықтау бөлімі – Жігермұнайсервис ЖШС-нің негізгі өндірістік
обьектілерін шикізатпен, артық бөлшектермен, қажет материалдармен
қамтамасыз ету жұмысымен айналысады.
Өртке қарсы қызмет – өртке қарсы бақылау, профилактика жұмыстарын,
өртті болдырмау, оларды алдын-алу, өрт бола қалған жағдайда көп шығынсыз
өрттің бетін қайтару жұмыстарымен айналысады.
Қазандық шаруашылық екі бөлімшеге бөлінеді:
- бу қазандығы Ембімұнайгаз ААҚ мекемелерінің (УПТО и КО, ЖБИ)
цехтарын бумен жабдықтау;
- су қыздыру қазандығы – жылу беру кезеңінде Өнеркәсіптік зонаны
түгел жылумен қамтамасыз етеді.
1.4. Мекеменің техникалық-экономикалық көрсеткіштерін талдау
Жігермұнайсервис ЖШС бойынша 1.4.1 кестеде берілген техникалық –
экономикалық көрсеткіштер арқылы мекеменің өндірістік- шаруашылық қызметін
талдайық.
Кестедегі көрсеткіштерді пайдалана отырып, 1999 жылдың жоспарлы және
нақты көрсеткіш бойынша сол жылдың техникалық- экономикалық көрсеткіштеріне
талдау жүргізейік. Орындалған жұмыстар және қызметтердің көлемі бойынша
нақты көрсеткіш жоспардан 14314 мың теңгеге, яғни 4,94%-ға орындалған.
Жалпы шығын көлемі 15308 мың теңгеге өскен . Осы көрсеткіштер пайдаға
әсерін тигізді: жоспар бойынша 1001 мың теңге күткен пайда төмендеп, 700
мың теңгені құрады. Сонымен ауытқу мөлшері – 301 мың теңге болып отыр.
Осындай жағдай шикізат шығындары және т.б. шығындар жоғарлап кеткенмен
түсіндіріледі. Өндірістік өзіндік шығындар 15724 мың теңгеге өсіп, жоспар
106,22%-ға орындалыпты. Бірақ өндірістік өзіндік шығынның құрылымында
өзгерістер бар, олар:
- Шикізат және материалдар бабы бойынша жұмыстар 13 мың теңгеге
төмендеді. Себебі, 1999 жылдың 2-3-4-ші тоқсандарда алдыңғы 1998 жылдың 4-
ші тоқсанмен салыстырғанда кейбір материалдардың бағалары орташа бағамен 4-
8% төмендеген;
Кесте 1.4.1
Жігермұнайсервис ЖШС бойынша техникалық-экономикалық
көрсеткіштер
№ Өл-ше1999 жыл 2000 жыл 2001жыл 2000 ж1999 2001ж1999 ж
Көрсеткіштм ж
ер бірлі
гі
1 Негізгі өндірістік құралдар (НӨҚ) 51471
соның ішінде:
1.1ғимараттар 13450
1.2қондырғылар 708
1.3байланыс құралдары 2992
1.4машиналар 23947
1.5тасымалдау құралдары 9415
1.6инструменттер мен шаруашылық инвентарь
1.7басқа да негізгі өндірістік құралдар 385
2. Негізгі өндірістік емес құралдар
3. Негізгі құралдардың барлығы 51471
Ал енді негізгі өндірістік құралдардың құрылымын анықтайық. Негізгі
өндірістік құралдардың құрылымы дегеніміз негізгі құралдардың жалпы құынан
жеке элементтердің үлесі. Яғни барлық негізгі өндірітік құралдардың үлесін
100% деп алып, ғимараттардың, қондырылардың, байланыс құралдарының,
машиналардың, тасылмалдау құралдарының, инструменттер мен шаруашылық
инвентарьдің және басқа да негізгі өндірістік құралдардың жеке үлесін
анықтау керек. Сонымен:
ғимараттардың үлесі = ;
қондырғылардың үлесі = ;
байланыс құралдарының үлесі = ;
машиналардың үлесі = ;
тасымалдау құралдарының үлесі = ;
инструменттер мен шаруашылық инвентарьдің үлесі = ;
басқа да НӨҚ – дың үлесі = ;
2.2.2.2 кестеде берілген мәліметтерді пайдаланып 2000 жыл бойынша
негізгі өндірістік құралдардың құрлымын анықтайық.
Кесте 2.2.2.2.
Жігермұнайсервис ЖШС бойынша 2000 жылдағы негізгі құралдардың баланстық
құны.
№ Көрсеткіштердің атауы Баланстық құны,
мың теңге
1 2 3
1 Негізгі өндірістік құралдар (НӨҚ) 68064
соның ішінде: 17561
1.1 ғимараттар 952
1.2 қондырғылар 4015
1.3 байланыс құралдары 31990
1.4 машиналар 12520
1.5 тасымалдау құралдары 720
1.6 инструменттер мен шаруашылық инвентарь
1.7 басқа да негізгі өндірістік құраладар 306
2. Негізіг өндірістік емес құралдар -
3. Негізгі құралдың барлығы 68064
1999 жыл бойынша негізгі өндірістік құралдардың құрылымын 2.2.2.1
диаграммасында көрсетейік.
Диаграмма 2.2.2.1.
Жігермұнайсервис ЖШС бойыншы 1999 жылдағы негізгі өндірістік
құралдардық құрылымы.
Негізгі өндірістік құралдарды құраушы әрбір элементтің жеке үлесін
анықтау үшін сол әлементтің баланстық құнын 100% көбейтіп, негізгі
өндірістік құралдардың жалпы соммасына бөлу керек. Яғни:
ғимарттардың үлесі = ;
қондырғылардың үлесі = ;
байланыс құралдарының үлесі =;
машиналардың үлесі = ;
тасымалдау құралдарының үлесі = ;
инструменттер мен шаруашылық инвентарідің үлесі = ;
басқа да НӨҚ – дың үлесі = .
Есептеулер нәтижесінде алынған мәліметтерді 2.2.2.2 диаграмма арқылы
бейнелейік.
Диаграмма 2.2.2.2.
Жігермунайсервис ЖШС бойынша 2000 жылдағы негізгі өндірітік
құралдардың құрылымы.
Ал енді Жігермұнайсервис ЖШС 2001жылғы статистикалық есептерді
қолдана отырып негізгі өндірістік құралдардың құрылымын анықтайық. Ол үшін
2.2.2.3. кетеде берілген мәліметтерді пайданалайық.
Кесте 2.2.2.3.
Жігермұнайсервис ЖШС бойынша 2001 жылдағы негізгі құралдарың
баланстық құны.
№ Көрсеткіштердің атауы Баланстық құны,
мың теңге
1 Негізгі өндірістік құралдар (НӨҚ) 90987
соның ішінде:
1.1 ғимараттар 23256
1.2 қондырғылар 1273
1.3 байланыс құралдары 5304
1.4 машиналар 42854
1.5 тасымалдау құралдары 16830
1.6 инструменттер мен шаруашылық инвентарь 1113
1.7 басқа да негізгі өндірістік құралдар 357
2. Негізгі өндірістік емес құралдар -
3. Негізгі құралдардың барлығы 90987
Сонымен, негізгі өндірістік құралдардың құрамындағы ғимараттардың,
қондырғылардың, байланыс құралдарының, машиналардың, тасымалдау
құралдарының, инструменттер мен шаруашылық инвентарьдің және басқа да
негізгі өндірістік құралдардың үлестік салмақтарын есептейік:
ғимараттардың үлесі =;
қондырғылардың үлесі = ;
байланыс құралдарының үлесі = ;
машиналардың үлесі = ;
тасымалдау құралдарының үлесі = ;
инстументтер мен шаруашылық инвентарьдің үлесі = ;
басқа да НӨҚ-дың үлесі = .
Алынған нәтижелерді 2.2.2.3. диаграммасында көрсетейік.
Диаграмма 2.2.2.3.
Жігермұнайсервис ЖШС боиынша 2001жылдағы негізгі өндірістік құралдардың
құрылымы.
Диаграмма 2.2.2.4
Жігермүнайсервис ЖШС ьоиынша 1999, 2000 және 2001 жылдардың негізгі
өндірістік құралдардың динамикасы.
2.2.3. Мекемедегі негізгі құралдадың жағдайын талдау
Баланстық құны, 20001999 ж. 20011999 ж.
№ Көрсеткіштердің мың теңге өзгерісі өзгерісі
атауы
1999 ж2000 ж 2001 ж абс.+салысабс.
, - % +,-
барлығы басқа да барлысоның
себептерден ғы ішінд
е
барлығы басқа да барлығысоның
себептерден ішінде
барлығы басқа да
себептерден
1999 жыл 2000 жыл 2001 жыл абсолютті
+, -
1 жалпы өнім көлемі мың теңге 304314 658375 631660
2 негізгі қорлардың жылдық мың теңге 51471 68064 90987
орташа құны
3 жұмысшылардың орташа адам 259 214 230
тізімдік саны
Қор қайтарымдылық көрсеткішін 2.2.4.1 формулаы бойынша
есептейік, мұндағы:
Q (1999 ж) = 304314 мың теңге;
Q (2000 ж) = 658375 мың теңге;
Q (2001 ж) = 631660 мың теңге;
Қорт (1999 ж) = 51471; мың теңге;
Қорт (2000 ж) = 68064 мың теңге;
Қорт (2001 ж) = 90987 мың теңге.
Онда :
Фқ (1999ж) = ;
Фқ (2000ж) = ;
Фқ (2001ж) = .
Қор сыйымдылығын 1999, 2000 және 2001 жылдарға 2.2.4.2 формуласы
арқылы анықтайық:
Фс (1999ж) = ;
Фс (2000ж) = ;
Фс (2001ж) = .
Қор қаруланғандағы көрсеткішін 2.2.4.3 фомуласымен есептейік. Бұл
көрсеткішті 1999, 2000 және 2001 жылдар бойынша анықтайық, мұндағы:
Қорт(1999ж) = 51471 мың теңге;
Қорт(2000ж) = 68064 мың теңге;
Қорт(2001ж) = 90987 мың теңге;
ч (1999ж) = 259 адам;
ч (2000ж) = 214 адам;
ч (2001ж) = 230 адам.
Онда :
Фқар (1999ж) = мың теңгеадам;
Фқар (2000ж) = мың теңгеадам;
Фқар (2001ж) = мың теңгеадам.
Мекеменің негізгі қорларын пайдалану тиімділігін сипатайтын
көрсеткіштерін есептеу нәтижелерін 2.2.4.2 кестеде көрсетіп, олардың үш жыл
ішіндегі өзгерістерін талдайық.
Кесте 2.2.4.2.
Жігермұнайсервис ЖШС бойынша 1999, 2000 және 2001 жылдарға негізгі
қорларды пайдалану тиімділігінің көрсеткіштері.
№ өлшем1999 2000 2001 20001999 20011999 ж.ж.
Көрсеткіштердің бірліжыл жыл жыл ж.ж. өзгерісіөзгерісі
атауы гі
абсолют
ті,
+,-
1 Қондырғы жұмысының Тәулік 310 273 289 296
уақыты
2 Тәулік ішінде Баллон 90 72 81 87
өндірлетін өнім көлемісаны
Қондыргыны экстенсивті пайдалану коэффициентін Кэ 1999, 2000 және 2001
жлыдарға есептейік, ол 2.2.5.1 формуласы арқылы анықталады, мұндағы:
Тж = 310 тәулік;
Тн (1999ж) = 273 тәулік;
Тн(2000ж) = 289 тәлік;
Тн (2001ж) = 296 тәулік .
Онда :
Кэ (1999ж) = 273310 = 0,88;
Кэ (2000ж) = 283310 = 0,91;
Кэ (2001ж) = 296310= 0,95.
Қондырғының итенсивті пайдалану коэффициентін Ки 2.2.5.1 формула
бойынша анықталады. Бұл көрсеткішті 1999, 2000 және 2001 жылға есептейік,
мұндағы:
Qж = 90 баллон;
Qн (1999ж) = 72 баллон
Qн (2000ж) = 81 баллон;
Qн (2001ж) = 87 баллон.
Онда:
Ки (1999ж) = 7290 = 0,8;
Ки (2000ж) = 8190 = 0,9;
Ки (2001ж) = 8790 = 0,97.
АКДС-70 М оттегі станциясы интегралды пайдалану коэффициенті Кинт
2.2.5.3 фомуласы боиынша есептейік.
Кинт (1999ж) = 0,888*0,8 = 0,704;
Кинт (2000ж) = 0,91*0,9 = 0,819;
Кинт (2001ж) = 0,95*0,97 = 0,9215.
АКДС-70 М оттегі станциясы бойынша есептелген қондырғыны тиімді
пайдалану коэффициенттерін 2.2.5.2 кетеде көрсетейік:
Кесте 2.2.5.2
АКДС-70 М оттегі станциясы бойынша 1999, 2000 және 2001 жылдардың
қондырғыны пайдалану көрсеткіштері.
№ Көрсеткіштердің атауы Жоспар 1999 жыл 2000 жыл 2001 жыл
боиынша
1 Қондырғыны экстенсивті 1 0,88 0,91 0,95
пайдалану коэффициенті
2 Қондырғыны интенсивті 1 0,8 0,9 0,97
пайдалну коэффициенті
3 Қондырғыны интегралды 1 0,704 0,819 0,9215
пайдалану коэффициенті
Қондырғыны экстенсивті пайдалану коэффициенті жоспарлы көрсеткішпен
салыстырғанда 1999 жылы 0,12, 2000 жылы 0,09, ал 2001 жылы 0,05 төмен бірақ
жылдар аралығында бұл коэффициент қарқынды өсіп келеді. Бұған себеп
қондырғының жөндеу аралық қезңінің жылма жыл ұзарғаны.
Қондырғыны интенсивті пайдалану коэффициентьі 2.2.5.2 кестегі
мәліметтер боиынша жоспарлы көрсеткішпен салыстырғанда 1999 жыл 0,2, 2000
жылы 0,1, ал 2001 жылы 0,03 төмен. Қарастырылып отырған үш жыл ішіндегі
көрсеткіштерді салыстырғанда, бұл коэффициентің қарқынды өскені байқалады.
Қондырғыны интенсивті және экстенсивті пайдалану коэффициенттері
қондырғыны пайдаланудың интегралдық коэффициентіне әсерін тигізеді. Сүйтіп
жоспармен салыстырғанда қондырғыны интегралды пайдалану коэффициенті 1999
жылы 0,296, 2000 жылы 0,181, 2001 жылы 0,0785 төмен. Мұндай нәтиже
өндірістік процесске қажетті бос баллондардың болмауына және тапсырыс
көлемінің төмен дегеніне байланысты.
2.2.5.2 кестедегі көрсеткіштерді диаграммада (2.2.5.1) бейнелейік.
Диаграмма 2.2.5.1
АКДС-70 М оттегі станциясы бойынша 1999-2001 жылдарың қондырғыны
тиімді пайдалану коэффиентерін жоспарлы көрсеткіштермен салыстыру.
2.3. Мекеменің негізгі өндірістік құралдарын жетілдіру жолдары
Негізгі қорларды тиімді пайдаланудың шаруашылықтық мәнің қайта
бағалау қиын. Бұл мәселенің шешімі қоғамға қажетті өнім өндірісін
көбейтуді, құрылған өндірістік потенциалдың қайтарылуын жоғарлатуды және
тұрғандырдың қажеттілігін неғұрлым толық қанағаттандыруды, өнімнің өзіндік
құнын төмендетуді, өндіріс рентабельділігінің және мекеме жиңақтарының
өсуін білдіреді.
Негізгі қорларды неғұрлым толық пайдалану, сонымен қатар, өндіріс
көлемін өзгерту барысында жаңа өндірістік қуаттарды енгізуге
қажеттіліктерін азайтуға яғни, мекеме пайдасын анағурлым жақсы пайдануға
(тұтыну қорына пайдадан жарналар үлесінің көбеюіне, жинақтау қорының
неғұрлым көп бөлігін технологиялық процесстердің механикаландыруға және
автоматтандыруға бағыттауына) әкеледі.
Негізгі қорларды тиімді пайдалану олардың айналымдылығын
жылдамдатумен түсіндірледі, яғни ол физикалық және моральдық тозу
мерзімдерінде үзілістердің қысқарту, негізгі қорларды жаңарту қарқындарын
жылдамдату проблемларын шешеді.
Сондай-ақ негізгі қорларды тиімді пайдалану казіргі кезеңдегі
экономикалық реформаның басқа маңызды мәселемен байланысты - өндірілетін
өнімнің сапасын жақсарту, себебі нарықтық бәсекелестік жағдайында жоғары
сапалы өнім сұранымға ие болады және тез өткізіледі.
Негізгі қорладың ойдағыдай қызмет етуі олардың пайдалануын
жақсартудың экстенсивті және интенсивті факторлары қаншалыққа толық жүзеге
асырылатынынан тәуелді.
Негізгі қорларды пайдалануды жетілдірудің экстенсивті жолы бойынша,
бір жағынан, календарлы кезеңде әрекет етуші жабдықтың үлестік салмағы
жоғарлайды.[19]
Мекемедегі жабдықтың жұмыс уақытын көбейтудің маңызды бағыттары
мынадай:
- жабдықтың жөндеу сапасын көтеру, негізгі өндірісті жұмысшы күшімен өз
уақытында қамтамасыз ету арқылы жабдықтың жұмыс істемеу уақытын
қысқарту және жою;
- жабдықтын күн ұзағында тұрып қалу уақытын қысқарту, жұмыс уақытының
ауысым коэффициентін жоғарлату.
Мұнайгаз өнеркәсіптік мекемелерде жабдықтарды, ғимарат пен
қондырғыларды жөндеу және оларға қызмет көрсету бойынша көп жұмыстар
жасалады.
Жоспарлы –ескертетін жөндеу деп аталатын бұл жұмыстардың негізгі
мақсаты – техникалық объектілердің қалыпты қызмет етуін қамтамасыз ету.
Тәжібеде жөндеудің үш түрі қолданылады:
- қараудан кейінгі;
- жоспарлы-ескертетін:
- жоспарлы – мәжбүрлік.
Мұнайгаз өнеркәсіптік мекемелерде жоспарлы-ескертетін жөндеулер
неғұрлым кең тараған. Жоспарлы-ескертетін жөндеу жүйесі келесідей жұмыс
түрлерін қамтиды:
- жөндеу аралық қызмет көрсету;
- техникалық қараулар;
- қезеңдік жоспарлы жөндеулер (ағымдық, орта, қүрделі).
Қазіргі уақытта жабдықтың және машиналар паркінің үнемі техникалық
дайындығын қамтамасыз етуде әлі де болса күрделі жөндеудің орны бөлек.
Күрделі жөндеу негізгі өндірістік қорлардың активті бөлігінің жұмысқа
білеттілігін қалпына келтіруші басты формалардың бірі ретінде тозған,
немесе бұзылған техниканы қалпына келтіруде экономикалық мүмкін, шығындар
шегінде жөндеу цикл ағымында техниканың жүйеленуін қамтамасыз етуі қажет.
Күрделі жөндеу егер оған кететін шығындар экономикалық тиімсіз болатын
болса, жүргізілмейді. Тозған техниканың тиімділігі ең алдымен екі
факторларға тәуелді: физикалық тозу деңгейі мен моральдық тозу деңгейі.
Физикалық тозу жабдық жүктемесінің деңгейі мен жөндеу қызметінің
сапасына тәуелді. Күрделі жөндеудің саны мен қезеңділігі осындай
жөндеулердің бұйымды дайындаудың өзіндік құны мен күрделі жөндеуге қеткен
шығындар сияқты тиімділік көрсеткіштеріне сөзсіз әсер етеді. Жабдықтың
физикалық тозуының әсерімен әр бір күрделі жөндеуден кейінгі жөндеу
циклінің ұзақтығы қысқарады, өінмділік пен сенімділік, бұл машиналардың
эксплуатациясының экономикалық және техникалық –эксплуатациялық
көросеткіштерінің нашарлауына әкеліп соғады. Осы себеп бойынша бір реттік
жөндеу шығындары ұлғаяды. Бұл үлкен жастағы жабдықтардың
жұмысқабілеттілігін қалптастыру үшін төмен жасты машиналар мен станоктардың
жөндеуіне кететін шығындармен салыстырғанда көп көлемде материалдық және
еңбек шығындары кететіндігімен түсіндіріледі. Еңбек шығындарының көбеюі
үлкен жасты жабдықтың жие бұзылуымен, төмен сенімділігімен, жөндеу және
техникалық қызмет көрсетудің еңбекті көп қажет ентіндігінің жоғарлауымен
түсіндіріледі.
Өндірістің өндірісішілік резервтеріне мыналар жатады:
- жөндеу жүмыстарының техникалық деугейінің жоғарлауы
- жөндеуоралық қызметінің жаңғыртылуы
- жөндеу жұмыстарын материалды ынталандыру мен еңбекті уиымдастырудың
жүйелілігі.
Жігермүнайсервис ЖШС бойынша жоспарлы – ескертетін жөндеу туралы
ереже технологиялық қондырғыларүшін тек ағымдық және күрделі жөндеу
жұмыстарын қамтиды. Жөндеуаралық кезеңнің ұзақтылығы мен жөндеу уақытын
технологиялық процесстың сипатын, өңделетін шикізаттың сапасын, жұмыс
тәртібін, қондырғыны жөндеу және эксплуатациялау әдістерінің жетілгендігін
ескере отырып әр бір қондырғы боиынша тағайындайды.
Негізігі қорларды пайдалану тиімділігін жоғарлатудың маңызды жолы
–артық жабдықтардың санын қысқарту және өндіріске орнатылмаған жабдықты тез
қосу. Еңбек құралдарын қолданбау өндірістің өсіміне жағымсыз әсер етеді,
олардың моральды және физикалық тозуы нәтижесінде еңбек заттарының
жойылуына әкеледі, себебі ұзақ сақталған жабдық көп жағдайда пайдағаспай
қалады.
Негізгі қорларды жетілдірудің экстенсивті жолы әліде толығымен
қолданбаса да, оның шегі бар. Ал интенсивті жолдың мүлекіндіктері,
керісінше, шексіз. Негізгі қорлардың пайдалануын интенсивті жетілдіру
жабдықтың уақыт білігінде жүктеу дәрижесін жоғарлатуды шамалайды. Ол әрекет
етіп тұрған машиналардың модернизациялау және машиналар мен меканизмдердің
оптимальды жұмыс істеу тәртібін тағайындау барысында жүзеге асуы мүмкін.
Технологиялық процестің оптимамды тәртібі барысында жұмыс негізгі құрамын
өзгертусіз, жұмысшылар санының өсуісіз және өнім өндіру көлемін көбейтуді
қамтамасыз етеді.
Негізгі қорлардың пайдалану интенсивтілігінің жоғарлауы еңбек заттрын
техникалық жетілдіру және өндіріс технологиясын жетілдіру, өндірістік
процесстегі тар орындарды жою техниканың жобалық өнімділігіне жету
мерзімдерін қысқарту, еңбектің ғылыми ұйымдастыруын жетілдіру, өндіріс пен
басқаруды жетілдіру, жұмыстың жылдамдық әдістерін қолдану, жұмысшылардың
біліктілігі мен кәсіби шеберлігін жоғарлату жолымен де жүзеге асырлады.
Техниканың дамуы және онымен байланысты өндіріс интенсификациясы
шексіз. Сондықтан негізгі қорлардың пайдалануды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1 Негізгі капитал мұнайгаз өнеркәсібіндегі мекемелердің материалды базасы
ретінде
2 Негізігі капиталдың мәні, құрылымы және мекеменің шаруашылық
қызметіндегі оның ролі
3 Мекеменің негізгі қорларының жіктелуі, бағалануы және тозуы
4. Мекеменің негізгі қорларын талдау
5. Мекеменің негізгі қорларын талдаудың теоретикалық-әдістемелік негіздері
6 Мекемедегі негізгі құралдардың құрамы мен динамикасын талдау
7 Мекемедегі негізгі құралдадың жағдайын талдау
8 Мекеменің негізгі қорлардын пайдаланудың тиімділгін талдау
9 Технологиялық қондырғылардың пайдаланылуын талдау
Кіріспе
Қазақстан Республикасының экономикалық-әлеуметттік дамуының бағыт
бағдарын айқындауда мұнай өнеркәсібі саласының алар орыны маңызды. Мұнай
саласы республиканың тірегі деуге болады. Мұнай өндірісінің дамуы жоспардың
орындалуына, өндіріске жаңа техника енгізуге, өндірістік қорғауға, еңбек
және қаржы қорларына, инвестицияға, өндірістік процессті дұрыс
ұйымдастыруға және басқаруға, өндіріс үзіліссіздігіне және сонымен бірге
капитал салымы мен капиталдың мөлшеріне, айналымдылығына да байланысты
болады.
Қазақстанның мұнай тарихының жарқын беттері Атыраудың көмірсутегі
аймақтарында жазылған. Бұл өлкенің тұрғындары өте ертеден-ақ мұнайдың
жиналған жерлерін, оның кейбір қасиеттерін білген.
2030 жылға дейін Қазақстанның даму стратегиясында өнеркәсіптің мұнай -
газ саласына ерекше назар аударылады және 2007 жылғы ақпан айындағы “Жаңа
әлемдегі – жаңа - Қазақстан” атты Президенттің жолдауында да, экономиканың
тұрақты өсуін қамтамасыз ету және халықтың өмірін жақсарту мақсатында
ұзақмерзімдік басымдылықтар ретінде энергетикалық қорлады тиімді қолдануы
анықталады.
Энергетикалық қорларды қолдану стратегиясы капитал мен капитал
салымдарын және жаңа технологияларды тарту үшін ірі мұнай компаниялармен
ұзақмерзімдік әріптестікке, көмірсутектік шикізат өткізілетін экспорттық
құбырлар жүйесін құруға, өзіндік энергетикалық инфрақұрлымды қарқынды түрде
құруға, қорларды экспортау нәтижесінде алынатын болашақ кірістерді тиімді
қолдануға негізделеді.
Стратегияның негізгі бағыттары бойынша экономиканың бұл капитал
секторын сауықтыру, барлық келісім-шарттар мен міндеттемелерді тәртіпті
орындау әлемдік нарыққа энергетикалық қорларды жеткізудің бағыттары мен
жолдарын анықтау, халықаралық сауданың дамуын қамтамасыз ететін тасымал
және коммуникация объектілерінің құрлысы мен қайта құрлысын аяқтау,
қоршаған ортаны қорғау мәселелеріне назарды күшейту сияқты шара шегіндегі
нақты мәселелерді шешу алдын алатын бір қатар мемлекеттік бағдарламалардың
жүзеге асырылуы анықталады.
Ел экономикасында мұнайгаз өнеркәсібінің ролі жер қойнауларынан
қорлады алудың потенциалды мүмкіндіктерімен түсіндіеріледі. Бүгінгі таңда
Қазақстан көмірсутегілерінің стратегиялық қорларын иеленуші және
энергетиқалық қорлардың әлемдік нарықтың қалыптасуына ықпал ететін
мемлекеттер тобына жатқызылады.
Мұнайгаз өнеркәсібіндегі өндірістік мекемелер шаруашылық қызметтерін
жүзеге асыру үшін белгілі бір мүлікке немесе активтерге ие болғаны жоқ.
Активтер кіріс алу мақсатымен шаруашылық қызметте қолданылатын мекеме
иелігіндегі белгілі мүліктік құндылықтар формасындағы экономикалық қорлар
болып табылады. Шаруашылық процесске қатысу сипатына және айналым
жылдамдығына байланысты мекеменің айналымнан тыс және айналым активтерін
немесе негізгі және аиналым капиталын бөліп қарастырады. Негізгі капитал –
ол шаруашылық қызмет процессіне бірнеше рет қатысып, өз құнын дайын өнімге
біртіндеп аударатын мекеменің мүліктік құндылықтар жиынтығы. Негізгі
капитал құрамына негізгі қорлар, материалды емес активтер, аяқталмаған
капиталды салымдар, ұзақмерзімдік капиталды салымдар және т.б. активтер
қамтылады.[32]
Осы дипломдық жобаның тақырыбы Негізгі капиталдың құрылымын талдау
және оны өнеркәсіпте жетілдіру жолдары мұнайгаз өнеркәсібіндегі
мекемелердің материалдық техниқалық базасының жағдайын зерттеуде аса
маңызды орын алады. Өнеркәсіптің сол саласындағы өндірістік қорлар үшін
негізгі өндірістік қорлар үлесінің абсолютті жоғары болғаны сипатты.
Негізгі қорларды қолдану тиімділігінен қоғамға қажетті өнім өндірісінің
көбейгені тұрғындардың қажеттіліктерін қанағаттандыру, рентабельділік пен
пайданың өскені, өнімнің өзіндік құнының төмендегені тәуелді болады.
Жобаның мақсаты мұнайгаз өнеркәсібіндегі мекемелердің
(Ембімұнайгаз ААқ-ның Жігермұнайсервис ЖШС мысалы ретінде) негізгі
капиталдың құрылымының жағдайына экономикалық баға беру болып табылады. Бұл
мақсат тік бағыттық, көлбеу бағыттық, трендтық және коэффициенттік әдістер
сияқты талдаудың бірнеше әдістерін қолдану арқылы жүзеге асырылады.
Дипломдық жоба кіріспеден, төрт тараудан, яғни жалпы, негізгі, есептеу
және экологиялық тараулардан, және қорытындыдан тұрады. Жобаның жалпы
бөлімінде Жігермұнайсервис ЖШС өндірістік-шаруашылық қызметіне баға
берледі.
Негізгі бөлім теориялық және тәжірибелік бөлімшелерден тұрады.
Теориялық бөлімшеде негізгі капиталдың мәні мен құрылымы және мекеменің
шаруашылық қызметіндегі оның ролі ашылады. Жігермұнайсервис ЖШС
статистикалық мәліметтері бойнша негізгі капиталды тек қана негізгі
өндірістік қорлар құрайтын болғандықтан, алдағы уақытта тақырыптың
зерттелді және мақсатқа жетуі негізгі өндірістік қорларды талдау арқылы
жүзеге асырылады. Негізгі бөлімнің тәжірибелік бөлімшесі мекеменің негізгі
өндірістік қорларын талдауға және оларды жетілдіру жолдарын ұсынуға
арналған. Жігермұнайсервис ЖШС негізгі өндірістік қорлары құралы мен
динамикасы; жағдайын сипаттайтын жаңарту, істен шығару, тозу, жарамдылық
коэффициенттері; пайдалану тиімділігінің көрсеткіштері; технологиялық
қондырғының экстенсивті, интенсивті және интегралды пайдалану көрсеткіштері
бойынша талданады.
Жүргізілген талдау нәтижелері негізінде өндіріс тиімділігін жоғарлату
бойынша ұйымдық-техникалық шара жасақталады, ол дипломдық жобаның есептеу
тарауында көрініс табады.
Жобаның тортінші тарауы, яғни экологиялық тарау, мекемені ластану
объектісі ретінде қарастырады. Бұл тарауда Жігермұнайсервис ЖШС қоршаған
табиғи ортаға әсерлері атмосфералық ауаға тасталатын зиянды заттар шамасы
және экологиялық солдарды болдырмау бойнша шаралар,сонымен қатар еңбек және
техника қаупсіздігі туралы нақты мәліметтер келтіріледі.
1. Жігермұнайсервис ЖШС-нің өндірістік-шаруашылық қызметіне
экономикалық баға беру
1. Мекеменің даму тарихы
Ембімұнайгаз Ашық акционерлік қоғамының Жігермұнайсервис
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің даму тарихы 60-шы жылдардан
басталады.
КСРО-ның мұнай өнеркәсібінде жаңа техника мен технологияның дамуына
байланысты промыселдарда жаңалықтар, ғылыми-техникалық жұмыстар,
рационализаторлық ұсыныстарды енгізу үшін 1961 жылдың басында
Қазақстанмұнай бірлестігінің басқармасымен Эксперименталды база құру
туралы шешім қабылданды. Осы мақсатпен бірлестіктің жарлығымен 1961 жылы 14
ақпанда Эксперименталдық цех құрылды. Цехтың негізгі міндеттері мыналар
болып табылады:
- жаңа бұйымдарды конструкторлық жасақтау;
- меншіктік рационализаторлардың ойлап тапқан бұйымдарын жасақтау;
- тәжірибелік үлгілерді металлда жасап шығарып, оларды
Қазақстанмұнай өнеркәсіптерінде, промыселдарда сынау.
Алғашқыда Эксперименталдық цех алты адамнан тұратын конструкторлық
топтан құрылды, ол Гурьев қаласының Мұнай техникумының шеберханаларында
орналасты. Эксперименталды цехтың құрылуына және оның дамуына бұл жылдары
үлес қосқан мамандар қатарында Шапошников Сергей Александрович, Гончарев
Владимир Григорьевич, Шапошников Геннадий Евгеньевич (техник-механик),
Франк Яков Яковлевич (конструкторлық топтың жетекшісі), Широких Виктор
Петрович, Кадров Владимир Федорович, Кабдуалиев Ерназар, Зверев Александр
Семенович болды. Цех жетекшісі – Шапошников Сергей Александрович.
1965 жылдың қаңтар айында Эксперименталдық цех мекен жайын ауыстырып,
Уалиханов көшесі 46 үйге көшті. Бұл жылдарда жаңа техника мен
тенхологиялардың жаңа тәжірибелік үлгілерді жасақтау және даярлау көлемі
өсті, (соның ішінде механикалық және электр приводты құбырларды
изоляциялауға арналған машина, мұнай қазандарын тазартуға арналған
гидромониторлар, қазандықтардың суын магнитті тазалауға арналған фильтрлар,
мұнайды құмнан тазартатын фильтрлар және т.б.)
1969-1971 жылдары ұсташылық цехы, дәнекерлеу цехы, тұрмыс үйлер,
әкімшілік ғимараттар, механикалық цехтың жаңа құрастырмалы – щиттік
ғимараты (46м х 12м х 6 м) тұрғызылды. Бұл жылдарда Эксперименталдық цех
техникалық прогресске жаңалық енгізумен қатар өндіріс саласына керекті
құрал-жабдықтарды өзі жасап шығара алатын мұнай кәсіпшілігі жұмыстарына
қажетті құрал-жабдықтарды шағара бастады.
70-шы жылдарда Эксперименталды цех техникалық жетістіктердің
жаңалықтарын енгізумен қатар стандарттық емес қондырғыларды (V=3,9м; V=5,6м
) өлшеуіш-қазандар, ф 600 мм Н=18 метрлі түтін құбырлары, Ревокатов, Рамзин
қазандары, стеллаждар, калачоктар шығарыла бастады.
1972 жылдан бастап көмірсутегі шикізатының барлау және бұрғылау
жұмыстарының көлемі көбейді. Нәтижесінде 1972 жылдың қаңтар айында Прорва
және Құлсары бұрғылау кеңселері негізінде Балықшы барлау – бұрғылау
басқармасы (БУРБ) құрылды. Оның механикалық базасы Эксперименталдық цех
болды(аты БУРБ-а Прокаттық-жөндеу цехы деп өзгертілді). Цех алдында жаңа
мақсаттар қойылды: бұрғылау және мұнай-промыселдық қондырғыларды жөндеуді
игеру, стандарттық емес қондырғылар мен қосалқы бөлшектерді өндіру. Бұл
жылдары мекемеде кадрлық өзгерістер болды: Бектурлин Мендеш – прокаттық-
жөндеу цехының шебері; Шырдабаев Мағауия Тажиғараевич – инженер-технолог;
Кураисов Казекеш, Молдакулов Таңатар, Смирнов Виктор Павлович,
Айтмағамбетов Алтай – слесарьлер. Қысқа мерзім ішінде цех ұжымы бұрғылау
қондырғыларын жөндеудің жаңа әдістерін игерді.
1976 жылы өткен 1975 жылдың нәтижелері бойынша цех өндірісінің
озаттары Социалисттік жарыс жеңімпазы және Тоғызыншы бесжылдық
екпіндісі деген атақтар, ал БУРБ-а Прокаттық-жөндеу цехы Коммунисттік
еңбек цехы деген атақ алды. Марапатталғандардың ішінде Кадров В.Ф.,
Бектурлин М., Шырдабаев М.Т., Ғизатуллин Ф.К., Қабдуалиев Е. және т.б.
болды.
1977 жылдың ақпан айында бұрғылау жұмыстарының көлемі жоғарлап, мұнай
өндіру қарқыны ұлғая бастады. Сондықтан Балықшы барлау-бұрғылау басқармасы
(БУРБ) төрт дербес ұйымдарға бөлінді.
- Балықшы барлау-бұрғылау басқармасы (БУРБ);
- Бұрғылау жұмыстарының Каспий басқармасы (БЖКБ);
- Вышкомонтаждық кеңсе (ВМК);
- Тампонажды кеңсе (ТК).
Бұл ұйымдардың бәрі де Ембімұнай бірлестігінің өнеркәсіптік зона
аумағында (Гурьев облысының Балықшы районында) орналасқан.
1977 жылдың қазан айында Ембімұнай бірлестігінің шешімі бойынша
Балықшы барлау-бұрғылау басқармасы жанындағы Прокаттық-жөндеу цех Бұрғылау
жұмыстарының Каспий басқармасы қарауына ауыстырылды. Сол жылы Прокаттық-
жөндеу цех ұжымы жаңа мамандармен толтырылды: Шебер Бектурлин М.,
дәнекерлеушілер Искалиев М., Самодаев Ю.Н., қырнаушылар Кадров В.Ф.,
Кабдуалиев Е., электрик Тусупкалиев Н. сияқты озат мамандары мекемеге
жаңадан келген. Шырдабаев Б., Абилов С., Джумагалиев Б., Доскалиев М. және
т.б. жас мамандарын өз тәжірибелері мен білімдерімен жұмысқа үйретті.
1981 жылы Прокаттық-жөндеу цехы Гурьев қаласынан Өнеркәсіптік зонаға
көшірілді. Өнеркәсіптік зонада жаңа базаның құрылысы жүргізілді. Цех
күшімен балкан типті үш ғимарат тұрғызылды, екі әкімшілік корпус, ұсташылар
цехы, дәнекерлеу цехы салынды.
1985-87 жылдары цех превенторлық қондырғылардың опрессовкасы мен
жөндеуін игерді. Цехта қалдық қалдыруға қарсы жабдықтарды, қондырғыларды
опрессовкалау бойынша стенд жасақталды. Бұл жұмыстар цех басшысы Шапошников
Г.Е., инженер-технолог Кураисов К., Кенжебаев М., Попивчак Н.М., Шаукенов
К. қатысуымен жүзеге асты.
1988 жылы 1 қаңтарда Ембімұнайгаз бірлестігінің басқармасы Прокаттық-
жөндеу цех негізінде Өнеркәсіптік зонада Өндірістік қызмет көрсету орталық
базасын (ӨҚКОБ) құру туралы шешім қабылданды.
1989-99 ж. экономикалық тұрақсыздық кезеңдерінде де ӨҚКОБ дамуы
жалғасты. Мекеме иелігінде қондырғылармен көтергіш-көліктік механизмдермен
жабдықталған бұрғылау және мұнайпромыселдық жабдықтарды жөндеу,
электрқондырғыларды жөндеу цехтары, электрбайланыс желісін монтаждау
участкесі болды. ӨҚКОБ балансындағы жоғары вольтты подстанциямен бүкіл
өнеркәсіптік зонаға қызмет көрсетті, оны сумен, бумен жабдықтауды,
гидравликалық сыналған құбырлармен бұрғылау объектілерін қамтамасыз ету
бойынша Ембімұнайгаз ААҚ-ның жоспар-тапсырмасы орындалды. 1994 жылы
Эксперименталдық дәнекерлеу участкесі ірі монтажды-дәнекерлеу цехына
айналды. 1997 жылы өттегін өндіруші цех құрылып, іске қосылды. Сол жылы
арнайы кәсіпшілік газ қызметі құрылды. Бұл жылдары мекеменің жетекшілері
Махамбетов Е.Д.,Шаукенов К.Е., Туреғалиев К.Т., Умаров У.М., Сағытжанов
С.К. болды.
2000 жылы ӨҚКОБ құрамынан электрқондырғыларды жөндеу цехы, постанция
монтаждау участкесі, сумен, бумен жабдықтау участкесі бөлініп кетті, бірақ
олар Ембіэнергомұнай Басқармасының құрамына қамтылды. ӨҚКОБ көтергіш-
көліктік құралдар мен арнайы техника паркі құрылды: автокрандар,
экскаваторлар, автоцистерна, дефектоскопия бойынша лабораториялық
жабдықтармен қамтылған автокөлік, жылжымалы вагондар және т.б. сатып
алынды. 2000 жылы мұнай кенорындарын жабдықтау бойынша цех құрылды.
Қазақойл-Ембі ААҚ-ның басқару құрылымын жетілдіру мақсатымен
Қазақойл-Ембі ААҚ директорлар кеңесінің жиналысының шешіміне сәйкес (2000
жылдың 11 қазаннан № 18 протоколы) Қазақойл-Ембі ААҚ бұрынғы филиалы
Өндірістік қызмет көрсету орталық базасы ӨҚКОБ негізінде Жігермұнайсервис
Жауапкершілігі шектеулі серіктестігін құру туралы шешім қабылданды.
Жігермұнайсервис ЖШС төмендегідей қызмет түрлерін жүзеге асырады:
- бұрғылау, мұнай-промыселдық, энергетикалық, электротехникалық, жылу-
техникалық қондырғыларды, мұнайпромыселдық арнайы техниканы және
көлікті жөндеу;
- оттегін өндіру және оттегі балондарын жөндеу;
- автоматика құралдарын жөндеу;
- металлды конструкцияларды және мұнай қазандарын дәнекерлеу;
- бұрғылау, шегендеу, мұнайпромыселдық құбырларын және инструменттерді
жөндеу;
- технологиялық, электротехникалық және энергетикалық қондырғыларды
монтаждау;
- қазандық қондырғылардың құрылысы, монтажы, жөндеуі;
- Ембімұнайгаз ААҚ-ның өнеркәсіптік зонасын сумен, жылу және
электрэнергияларымен қамту;
- бақылау-лабораториялық жұмыс, өлшеуіш құралдарды және техниканы
тексеру және жөндеу;
- халық тұтыну тауарларын (автогараж, суқұбыр сиымдылықтарды өндіру және
өткізу;
- қосалқы бөлшектер және инструменттер, стандарттық емес қондырғыларды
өндіру;
- тұрмыс кондиционерлерді, тоңазытқыштарды жөндеу;
- тәжирибелік-конструкторлық жұмыс;
- коммерциялық қызмет.
1.2. Мекемененің ұйымдық құрылымы
Мекеменің ұйымдық құрылымы дегініміз - өндірістік бөлімшелер мен бөлім
басшыларының жиынтығы және олардың өзара байланысы. Мекеме ұжымын басқару
секторын мекеме басшысы , басшының орынбасарлары, бас инженер, бас есепші,
экономикалық қызмет, кадрлар бөлімінің инженері жатқызылады.
Жігермұнайсервис ЖШС-нің ұйымдық құрылымы 1.2.1. схемада көрсетілген.
Мекеме басшысы Жігермұнайсервис ЖШС-нің Ембімұнайгаз ААҚ заңын
басшылыққа ала отырып, мекеменің жұмыстарының барлық түріне басшылық
жасайды. Өндіріс бөлімдерінің жұмысын ұйымдастырып, олардың жұмыстарын
өндіріс дамуының биік нәтижелеріне қол жеткізуге бағыттайды. Мекеменің
мемлекеттік жоспарды орындауын, белгіленген сандық көрсеткіштер мен өнім
өндірудің бағдарламасын жақсартуға сәйкес мемлекет бюджеті мен тапсырыс
берушілердің банкілердің алдындағы міндеттердің орындалуын қадағалайды.
Мекемеде өндірістік шаруашылық жұмыстарын ғылыми дәлелденген әдістерді
қолданып, материалдық қаржылық және еңбек, шығындарына сәйкес алдыңғы
қатарлы тәжірибелерді тарату негізінде жоғарғы техникалық – экономикалық
көрсеткіштерге жете отырып, басқару жұмыстарын ұйымдастырады. Мекемені
квалификациясы жоғары дәрежедегі кадрлармен қамтамасыз етуге, олардың
жұмыстарына қолайлы, қауыпсіз жағдай туғызуға жұмыстанады. Мекеме ұжымының
дамуына қолайлы жағдай туғызуға ұжымдық келісімдердің қабылданып, олардың
орындалуына көңіл бөледі. Өзіне берілген хұқық негіздегі мәселелерді шешіп,
оның орындалуын қарауындағы адамдарға - бас инженерге, орынбасарларға
жүктейді.
Бас инженер. Жігермұнайсервис ЖШС-нің бас инженері техникалық
саясатты анықтайды, мекеме дамуының барлық бағыттарын техникалық құрылым
негізінде, мекемені техникалық жабдықтауға жауап береді.
Мекеменің техникалық деңгейінің жоғарлауын қамтамасыз ете отырып,
оның материалдық, қаржылық және еңбек шығындарын азайту мақсатында қызмет
етеді. Жұмыстың жоғарғы сапасын, мемлекеттік стандартқа сай болуын
қадағалап, жаңа техника мен технологияны өндіріске енгізу, техникалық
ұйымдастыру және құрастыру жұмыстарын, ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізеді.
Бас инженер жобалар жасау шешімдерінің тиімділігінің техниканы пайдалануды
құрал-жабдықтарды жөндеу мен модернизациялаудың жоғарғы дәрежесіне қол
жеткізуді қамтамасыз етеді. Жігермұнайсервис ЖШС-нің бас инженері басты
өндірістік бөлімшелердің – құбыр бөлімшесі, монтаждау-дәнекерлеу бөлімшесі,
техникалық қамсыздандыру бөлімшесі, механикалық цех Эксперименталдық цех
қызметтеріне тікелей басшылық жасайды. Өндірістік қызметті жүргізуде бас
инженерге құрастыру тобы, техника қауіпсіздігі тобы, өндірістік диспечерлік
бөлім көмек көрсетеді.
Басшының энергетика мәселелері жөніндегі орынбасары.
Жігермұнайсервис ЖШС басшысының энергетика мәселелері жөніндегі
орынбасары энерго тарату желісін, монтаждау жұмыстарын жүргізеді. Электр
байланыс желісін монтаждау және демонтаждау бойынша жұмыстардың орындалуын,
өнеркәсіптік зонаның электр жабдықталуын, электр қондырғыларды күрделі
жөндеуді қамтамасыз етеді. Оған электр жабдықтарын жөндеу учаскесі, оттегі
станциясы, қазандық шаруашылық учаскесі бағынады.
Жалпы мәселелер жөніндегі орынбасар. Жігермұнайсервис ЖШС басшысының
көмекшісі басшылық жұмыстар жүргізеді. Жігермұнайсервис ЖШС
ғимараттарының өз уақытында сапалы жөнделуін қамтамасыз етіп, басты
бөлімшелердің қажетті материалдармен уақытылы қамтамасыз етілуін бақылайды
және өртке қарсы база қызметін жүргізеді. Шаруашылық қаржылық жұмыстарға
және материалдар мен еңбек қорларының тиімді пайдалануына бақылау
жүргізуге, бухгалтерлік және экономикалық қызмет бөлімдеріне басшылық
етеді.
Бас есепші. “Жігермұнайсервис” ЖШС бас есепшісі “Бас есепшілер”
туралы ережеге сәйкес мекемеге келіп түскен ақшалай құралдардың, тауарлы-
-материалдық құндылықтардың және негізгі құралдардың есепке алуын, олардың
қозғалысымен байланысты операцияларды бухгалтерлік есеп шоттарында дер
кезінде бейнеленуін, өндіріс және айналым шығындарын есепке алуын, шығын
сметаларын пайдалануды, өнімдерді тарату және жұмыс пен қызметті орындау
сметаларын қолдануды ұйымдастырады. Сонымен қатар, бухгалтерлік баланс,
мекеменің қаржылық-шаруашылық қызметі бойынша есептің ақшалай құралдардың
қозғалысы туралы есептің және т.б. есептердің толтырылуына бақылау
жасайды.
Бас экономист. Жігермұнайсервис ЖШС-нің жоспарлы-экономикалық
бөлімінің бас экономисті мекеменің экономикалық жоспары бойынша
шаруашылықты тиімді жүргізу барысында өндіріс резервтерін жоғарғы
экономикалық тиімділікке қол жеткізу мақсатымен пайдалануға басшылық етеді.
Өндірістің жылдық бюджетін, құрастыруды қамтамасыз ете отырып, оның
бөлімдерін, мекеме цехтары мен бөлімшелерінің жоспарын қамтамасыз етеді.
Мекеме жоспарының техникалық-экономикалық нормаларын, материалдық
еңбек шығындарын есептеуді, мекеме өнімдеріне баға қоюды, сметалық
калькуляцияны, Жігермұнайсервис ЖШС-нің тауар өнімдерін бағалауды
ұйымдастырады. Экономикалық қызмет орталығы мекеме өнімдерін өткізу
жоспарының орындалуына, белгіленген бағаларды пайдаланудың дұрыстығына
басшылық жасап, үнемі цехтарды тәртіпті, жоспарланған тапсырмалардың
орындалуын қадағалап отырады.
Еңбек және еңбек ақы бөлімі. Жігермұнайсервис ЖШС-нің еңбек және
еңбек ақы бөлімі еңбек ақы қорының жұмсалуын, материалдық мадақтау
түрлерінің пайдалануын, еңбек өндірісінің өсуі мен орташа еңбек ақының
арасындағы жоспарлы байланысты, еңбек ақы түрлері мен жүйелерінің
қолдануының дұрыстығын, еңбекшілердің разрядтары мен категорияларын жалақы
беруде дұрыс пайдалануды қадағалайды.
Мамандар мәселелері жөніндегі инженер. Жігермұнайсервис ЖШС-нің
мамандар мәселелері жөніндегі инженер мекеменің жеке құрамына есеп және
жеке мамандардың құжаттарын белгіленген нормаларға сай жүргізеді.
Жұмысшыларды жұмысқа қабылдау, ауыстыру және жұмыстан шығаруды еңбек
заңдарына сай жүзеге асырады. Жұмысшылардың жеке құжаттарын дайындап
жүргізеді, оларға еңбек құжаттамаларын толтырып, оларды сақтайды.
Инженер-аудармашы. Жігермұнайсервис ЖШС-нің инженер-аудармашысы
басқа мекемелермен хат алмасу жұмыстарында орысшадан-қазақшаға, қазақшадан-
орысшаға аударма жасау жұмыстарын жүргізеді. Сонымен қатар мекемедегі
толтырылатын құжаттарды аудару жұмыстарымен айналысады.
1.3.Мекеменің өндірістік құрылымы
Мекеменің өндірістік құрылымы дегеніміз – нақты қызмет атқаратын
өндірістік элементтердің жиынтығы (цехтар, бөлімшелер, учаскілер,
лабораториялар, т.б.).
Ембімұнайгаз ААҚ Жігермұнайсервис ЖШС-нің өндірістік құрамына
сәйкес басшы мекемеге жалпы басшылық жасап бас инженер мен екі және көмекші
өндірістерін бақылау мен оларды орындау жұмыстары жүктеледі. Бас инженер өз
қарамағындағы өндірістік техникалық бөлім мен конструкторлық-технологиялық
қызмет бөлімі жұмысшылары мен техника қауіпсіздігі инженері мен өндірістік
тапсырмалардың орындалуын бақылап, мекеменің өндірістік цехтарының жұмысын
тексереді.
Жігермұнайсервис ЖШС-нің өндірістік құрылымы 1.3.1. схемада
көрсетілген.
Схема 1.3.1
Жігермұнайсервис ЖШС-нің өндірістік құрылымы
Жігермұнайсервис ЖШС мынадай жұмыс түрлерін атқарады:
- Ембімұнайгаз ААҚ-ның мекемелерін бұрғылау және мұнай-промыселдық
қондырғыларымен қамтамасыз ету, қондырғыларды жөндеу және т.б;
- Бірлік селосының өнеркәсіптік зонада орналасқан өндірістік
мекемелерді ауыз сумен, жылу және электр энергиямен жабдықтау.
- Жігермұнайсервис ЖШС-нің өндірістік құрылымы негізгі және қосалқы
өндірістен тұрады. Негізгі өндіріске төмендегілер жатады:
- құбыр бөлімі;
- механикалық-құрастыру бөлімі;
- монтаждау-дәнекерлеу бөлімі,
- Эксперименталдық цех;
- электржабдықтау және қондырғыларды жөндеу бөлімі;
- слесарлық цех;
- АКДС 70 м оттегі бөлімі.
Құбыр бөлімі – бұрғылау құбырларын күрделі жөндеуден өткізіп отыру.
Насостық-компрессорлық құбырларды жөндеу, авария құрал-жабдықтарын
дайындау, құбырларды опрессовкалау және тағы басқа жұмыстар.
Механикалық-құрастыру бөлімі – мұнай кәсіпшілігі, бұрғылау жабдықтарын
күрделі жөндеуден өткізу, көрсеткіш редукторларын және басқа да әртүрлі
мақсаттарға қажетті жабдықтарды дайындау жұмысын жүргізеді.
Монтаждау-дәнекерлеу бөлімі – ірі габаритті сыйымдылықтарды (көлемі 3
метр кубтан 30 метр кубқа дейінгі) дайындаумен МГӨБ кен орындарына мұнай,
газ, су құбырларын жүргізу мен айналысады.
Эксперименталдық цех – дәнкерлеу агрегаттарын жөндеу, патрубкілерді
және отводтарды даярлау.
Электржабдықтау және қондырғыларды жөндеу бөлімі электрдвигательдерді
және электрстанцияларды жөндеу, сымдарды эмальдеу. Электржабдықтау және
қондырғыларды жөндеуде жоспарлы электрмен қамтамасыз ету, электр құрал-
жабдықтарын жөндеу, жылу энергиясы өндірісі мен сумен қамтамасыз ету
жұмыстарын жүргізуге басшылық жасап, оның орындалуына жауап береді. Ол
монтаждау, жөндеу цехтары жұмысына, электр байланыс желісі монтажына,
энергетикалық жабдықтарды жөндеп, бақылауға, кәсіпшіліктік өлшеу
приборларын бақылауға тікелей басшылық жасайды.
Слесарлық цех – бұрғылау және мұнайпромыселдық қондырғыларды жинау
және шашу.
АКДС 70м оттегі бөлімі (оттегін өндіру автоматтық станциясы 70 кг
сағ.) – ауадан сұйық оттегін өндіру, оларды балондарға құю және дәнекерлеу
жұмыстарына пайдаланатын Ембімұнайгаз ААҚ мекемелеріне тарату.
Қосалқы өндірістік төмендегілер жатады:
-көлік бөлімі;
-жөндеу құрылыс бөлімі;
-өртке қарсы қызмет;
-қазандық шаруашылық бөлімі;
-бу қазандығы;
-су қыздыру қазандығы.
Көлік бөлімі – 27 көлік техникасы мен арнаулы техникадан тұрады.
Атқаратын қызметі негізгі өндірісті көлікпен, арнаулы техника
түрлерімен қамтамасыз ету.
Жөндеу-құрылыс бөлімі – әлеуметтік-тұрмыстық мәдиниет обьектілерін
салу, жөндеу, негізгі және көмекші өндіріс обьектілерін жөндеуден өткізу.
Жабдықтау бөлімі – Жігермұнайсервис ЖШС-нің негізгі өндірістік
обьектілерін шикізатпен, артық бөлшектермен, қажет материалдармен
қамтамасыз ету жұмысымен айналысады.
Өртке қарсы қызмет – өртке қарсы бақылау, профилактика жұмыстарын,
өртті болдырмау, оларды алдын-алу, өрт бола қалған жағдайда көп шығынсыз
өрттің бетін қайтару жұмыстарымен айналысады.
Қазандық шаруашылық екі бөлімшеге бөлінеді:
- бу қазандығы Ембімұнайгаз ААҚ мекемелерінің (УПТО и КО, ЖБИ)
цехтарын бумен жабдықтау;
- су қыздыру қазандығы – жылу беру кезеңінде Өнеркәсіптік зонаны
түгел жылумен қамтамасыз етеді.
1.4. Мекеменің техникалық-экономикалық көрсеткіштерін талдау
Жігермұнайсервис ЖШС бойынша 1.4.1 кестеде берілген техникалық –
экономикалық көрсеткіштер арқылы мекеменің өндірістік- шаруашылық қызметін
талдайық.
Кестедегі көрсеткіштерді пайдалана отырып, 1999 жылдың жоспарлы және
нақты көрсеткіш бойынша сол жылдың техникалық- экономикалық көрсеткіштеріне
талдау жүргізейік. Орындалған жұмыстар және қызметтердің көлемі бойынша
нақты көрсеткіш жоспардан 14314 мың теңгеге, яғни 4,94%-ға орындалған.
Жалпы шығын көлемі 15308 мың теңгеге өскен . Осы көрсеткіштер пайдаға
әсерін тигізді: жоспар бойынша 1001 мың теңге күткен пайда төмендеп, 700
мың теңгені құрады. Сонымен ауытқу мөлшері – 301 мың теңге болып отыр.
Осындай жағдай шикізат шығындары және т.б. шығындар жоғарлап кеткенмен
түсіндіріледі. Өндірістік өзіндік шығындар 15724 мың теңгеге өсіп, жоспар
106,22%-ға орындалыпты. Бірақ өндірістік өзіндік шығынның құрылымында
өзгерістер бар, олар:
- Шикізат және материалдар бабы бойынша жұмыстар 13 мың теңгеге
төмендеді. Себебі, 1999 жылдың 2-3-4-ші тоқсандарда алдыңғы 1998 жылдың 4-
ші тоқсанмен салыстырғанда кейбір материалдардың бағалары орташа бағамен 4-
8% төмендеген;
Кесте 1.4.1
Жігермұнайсервис ЖШС бойынша техникалық-экономикалық
көрсеткіштер
№ Өл-ше1999 жыл 2000 жыл 2001жыл 2000 ж1999 2001ж1999 ж
Көрсеткіштм ж
ер бірлі
гі
1 Негізгі өндірістік құралдар (НӨҚ) 51471
соның ішінде:
1.1ғимараттар 13450
1.2қондырғылар 708
1.3байланыс құралдары 2992
1.4машиналар 23947
1.5тасымалдау құралдары 9415
1.6инструменттер мен шаруашылық инвентарь
1.7басқа да негізгі өндірістік құралдар 385
2. Негізгі өндірістік емес құралдар
3. Негізгі құралдардың барлығы 51471
Ал енді негізгі өндірістік құралдардың құрылымын анықтайық. Негізгі
өндірістік құралдардың құрылымы дегеніміз негізгі құралдардың жалпы құынан
жеке элементтердің үлесі. Яғни барлық негізгі өндірітік құралдардың үлесін
100% деп алып, ғимараттардың, қондырылардың, байланыс құралдарының,
машиналардың, тасылмалдау құралдарының, инструменттер мен шаруашылық
инвентарьдің және басқа да негізгі өндірістік құралдардың жеке үлесін
анықтау керек. Сонымен:
ғимараттардың үлесі = ;
қондырғылардың үлесі = ;
байланыс құралдарының үлесі = ;
машиналардың үлесі = ;
тасымалдау құралдарының үлесі = ;
инструменттер мен шаруашылық инвентарьдің үлесі = ;
басқа да НӨҚ – дың үлесі = ;
2.2.2.2 кестеде берілген мәліметтерді пайдаланып 2000 жыл бойынша
негізгі өндірістік құралдардың құрлымын анықтайық.
Кесте 2.2.2.2.
Жігермұнайсервис ЖШС бойынша 2000 жылдағы негізгі құралдардың баланстық
құны.
№ Көрсеткіштердің атауы Баланстық құны,
мың теңге
1 2 3
1 Негізгі өндірістік құралдар (НӨҚ) 68064
соның ішінде: 17561
1.1 ғимараттар 952
1.2 қондырғылар 4015
1.3 байланыс құралдары 31990
1.4 машиналар 12520
1.5 тасымалдау құралдары 720
1.6 инструменттер мен шаруашылық инвентарь
1.7 басқа да негізгі өндірістік құраладар 306
2. Негізіг өндірістік емес құралдар -
3. Негізгі құралдың барлығы 68064
1999 жыл бойынша негізгі өндірістік құралдардың құрылымын 2.2.2.1
диаграммасында көрсетейік.
Диаграмма 2.2.2.1.
Жігермұнайсервис ЖШС бойыншы 1999 жылдағы негізгі өндірістік
құралдардық құрылымы.
Негізгі өндірістік құралдарды құраушы әрбір элементтің жеке үлесін
анықтау үшін сол әлементтің баланстық құнын 100% көбейтіп, негізгі
өндірістік құралдардың жалпы соммасына бөлу керек. Яғни:
ғимарттардың үлесі = ;
қондырғылардың үлесі = ;
байланыс құралдарының үлесі =;
машиналардың үлесі = ;
тасымалдау құралдарының үлесі = ;
инструменттер мен шаруашылық инвентарідің үлесі = ;
басқа да НӨҚ – дың үлесі = .
Есептеулер нәтижесінде алынған мәліметтерді 2.2.2.2 диаграмма арқылы
бейнелейік.
Диаграмма 2.2.2.2.
Жігермунайсервис ЖШС бойынша 2000 жылдағы негізгі өндірітік
құралдардың құрылымы.
Ал енді Жігермұнайсервис ЖШС 2001жылғы статистикалық есептерді
қолдана отырып негізгі өндірістік құралдардың құрылымын анықтайық. Ол үшін
2.2.2.3. кетеде берілген мәліметтерді пайданалайық.
Кесте 2.2.2.3.
Жігермұнайсервис ЖШС бойынша 2001 жылдағы негізгі құралдарың
баланстық құны.
№ Көрсеткіштердің атауы Баланстық құны,
мың теңге
1 Негізгі өндірістік құралдар (НӨҚ) 90987
соның ішінде:
1.1 ғимараттар 23256
1.2 қондырғылар 1273
1.3 байланыс құралдары 5304
1.4 машиналар 42854
1.5 тасымалдау құралдары 16830
1.6 инструменттер мен шаруашылық инвентарь 1113
1.7 басқа да негізгі өндірістік құралдар 357
2. Негізгі өндірістік емес құралдар -
3. Негізгі құралдардың барлығы 90987
Сонымен, негізгі өндірістік құралдардың құрамындағы ғимараттардың,
қондырғылардың, байланыс құралдарының, машиналардың, тасымалдау
құралдарының, инструменттер мен шаруашылық инвентарьдің және басқа да
негізгі өндірістік құралдардың үлестік салмақтарын есептейік:
ғимараттардың үлесі =;
қондырғылардың үлесі = ;
байланыс құралдарының үлесі = ;
машиналардың үлесі = ;
тасымалдау құралдарының үлесі = ;
инстументтер мен шаруашылық инвентарьдің үлесі = ;
басқа да НӨҚ-дың үлесі = .
Алынған нәтижелерді 2.2.2.3. диаграммасында көрсетейік.
Диаграмма 2.2.2.3.
Жігермұнайсервис ЖШС боиынша 2001жылдағы негізгі өндірістік құралдардың
құрылымы.
Диаграмма 2.2.2.4
Жігермүнайсервис ЖШС ьоиынша 1999, 2000 және 2001 жылдардың негізгі
өндірістік құралдардың динамикасы.
2.2.3. Мекемедегі негізгі құралдадың жағдайын талдау
Баланстық құны, 20001999 ж. 20011999 ж.
№ Көрсеткіштердің мың теңге өзгерісі өзгерісі
атауы
1999 ж2000 ж 2001 ж абс.+салысабс.
, - % +,-
барлығы басқа да барлысоның
себептерден ғы ішінд
е
барлығы басқа да барлығысоның
себептерден ішінде
барлығы басқа да
себептерден
1999 жыл 2000 жыл 2001 жыл абсолютті
+, -
1 жалпы өнім көлемі мың теңге 304314 658375 631660
2 негізгі қорлардың жылдық мың теңге 51471 68064 90987
орташа құны
3 жұмысшылардың орташа адам 259 214 230
тізімдік саны
Қор қайтарымдылық көрсеткішін 2.2.4.1 формулаы бойынша
есептейік, мұндағы:
Q (1999 ж) = 304314 мың теңге;
Q (2000 ж) = 658375 мың теңге;
Q (2001 ж) = 631660 мың теңге;
Қорт (1999 ж) = 51471; мың теңге;
Қорт (2000 ж) = 68064 мың теңге;
Қорт (2001 ж) = 90987 мың теңге.
Онда :
Фқ (1999ж) = ;
Фқ (2000ж) = ;
Фқ (2001ж) = .
Қор сыйымдылығын 1999, 2000 және 2001 жылдарға 2.2.4.2 формуласы
арқылы анықтайық:
Фс (1999ж) = ;
Фс (2000ж) = ;
Фс (2001ж) = .
Қор қаруланғандағы көрсеткішін 2.2.4.3 фомуласымен есептейік. Бұл
көрсеткішті 1999, 2000 және 2001 жылдар бойынша анықтайық, мұндағы:
Қорт(1999ж) = 51471 мың теңге;
Қорт(2000ж) = 68064 мың теңге;
Қорт(2001ж) = 90987 мың теңге;
ч (1999ж) = 259 адам;
ч (2000ж) = 214 адам;
ч (2001ж) = 230 адам.
Онда :
Фқар (1999ж) = мың теңгеадам;
Фқар (2000ж) = мың теңгеадам;
Фқар (2001ж) = мың теңгеадам.
Мекеменің негізгі қорларын пайдалану тиімділігін сипатайтын
көрсеткіштерін есептеу нәтижелерін 2.2.4.2 кестеде көрсетіп, олардың үш жыл
ішіндегі өзгерістерін талдайық.
Кесте 2.2.4.2.
Жігермұнайсервис ЖШС бойынша 1999, 2000 және 2001 жылдарға негізгі
қорларды пайдалану тиімділігінің көрсеткіштері.
№ өлшем1999 2000 2001 20001999 20011999 ж.ж.
Көрсеткіштердің бірліжыл жыл жыл ж.ж. өзгерісіөзгерісі
атауы гі
абсолют
ті,
+,-
1 Қондырғы жұмысының Тәулік 310 273 289 296
уақыты
2 Тәулік ішінде Баллон 90 72 81 87
өндірлетін өнім көлемісаны
Қондыргыны экстенсивті пайдалану коэффициентін Кэ 1999, 2000 және 2001
жлыдарға есептейік, ол 2.2.5.1 формуласы арқылы анықталады, мұндағы:
Тж = 310 тәулік;
Тн (1999ж) = 273 тәулік;
Тн(2000ж) = 289 тәлік;
Тн (2001ж) = 296 тәулік .
Онда :
Кэ (1999ж) = 273310 = 0,88;
Кэ (2000ж) = 283310 = 0,91;
Кэ (2001ж) = 296310= 0,95.
Қондырғының итенсивті пайдалану коэффициентін Ки 2.2.5.1 формула
бойынша анықталады. Бұл көрсеткішті 1999, 2000 және 2001 жылға есептейік,
мұндағы:
Qж = 90 баллон;
Qн (1999ж) = 72 баллон
Qн (2000ж) = 81 баллон;
Qн (2001ж) = 87 баллон.
Онда:
Ки (1999ж) = 7290 = 0,8;
Ки (2000ж) = 8190 = 0,9;
Ки (2001ж) = 8790 = 0,97.
АКДС-70 М оттегі станциясы интегралды пайдалану коэффициенті Кинт
2.2.5.3 фомуласы боиынша есептейік.
Кинт (1999ж) = 0,888*0,8 = 0,704;
Кинт (2000ж) = 0,91*0,9 = 0,819;
Кинт (2001ж) = 0,95*0,97 = 0,9215.
АКДС-70 М оттегі станциясы бойынша есептелген қондырғыны тиімді
пайдалану коэффициенттерін 2.2.5.2 кетеде көрсетейік:
Кесте 2.2.5.2
АКДС-70 М оттегі станциясы бойынша 1999, 2000 және 2001 жылдардың
қондырғыны пайдалану көрсеткіштері.
№ Көрсеткіштердің атауы Жоспар 1999 жыл 2000 жыл 2001 жыл
боиынша
1 Қондырғыны экстенсивті 1 0,88 0,91 0,95
пайдалану коэффициенті
2 Қондырғыны интенсивті 1 0,8 0,9 0,97
пайдалну коэффициенті
3 Қондырғыны интегралды 1 0,704 0,819 0,9215
пайдалану коэффициенті
Қондырғыны экстенсивті пайдалану коэффициенті жоспарлы көрсеткішпен
салыстырғанда 1999 жылы 0,12, 2000 жылы 0,09, ал 2001 жылы 0,05 төмен бірақ
жылдар аралығында бұл коэффициент қарқынды өсіп келеді. Бұған себеп
қондырғының жөндеу аралық қезңінің жылма жыл ұзарғаны.
Қондырғыны интенсивті пайдалану коэффициентьі 2.2.5.2 кестегі
мәліметтер боиынша жоспарлы көрсеткішпен салыстырғанда 1999 жыл 0,2, 2000
жылы 0,1, ал 2001 жылы 0,03 төмен. Қарастырылып отырған үш жыл ішіндегі
көрсеткіштерді салыстырғанда, бұл коэффициентің қарқынды өскені байқалады.
Қондырғыны интенсивті және экстенсивті пайдалану коэффициенттері
қондырғыны пайдаланудың интегралдық коэффициентіне әсерін тигізеді. Сүйтіп
жоспармен салыстырғанда қондырғыны интегралды пайдалану коэффициенті 1999
жылы 0,296, 2000 жылы 0,181, 2001 жылы 0,0785 төмен. Мұндай нәтиже
өндірістік процесске қажетті бос баллондардың болмауына және тапсырыс
көлемінің төмен дегеніне байланысты.
2.2.5.2 кестедегі көрсеткіштерді диаграммада (2.2.5.1) бейнелейік.
Диаграмма 2.2.5.1
АКДС-70 М оттегі станциясы бойынша 1999-2001 жылдарың қондырғыны
тиімді пайдалану коэффиентерін жоспарлы көрсеткіштермен салыстыру.
2.3. Мекеменің негізгі өндірістік құралдарын жетілдіру жолдары
Негізгі қорларды тиімді пайдаланудың шаруашылықтық мәнің қайта
бағалау қиын. Бұл мәселенің шешімі қоғамға қажетті өнім өндірісін
көбейтуді, құрылған өндірістік потенциалдың қайтарылуын жоғарлатуды және
тұрғандырдың қажеттілігін неғұрлым толық қанағаттандыруды, өнімнің өзіндік
құнын төмендетуді, өндіріс рентабельділігінің және мекеме жиңақтарының
өсуін білдіреді.
Негізгі қорларды неғұрлым толық пайдалану, сонымен қатар, өндіріс
көлемін өзгерту барысында жаңа өндірістік қуаттарды енгізуге
қажеттіліктерін азайтуға яғни, мекеме пайдасын анағурлым жақсы пайдануға
(тұтыну қорына пайдадан жарналар үлесінің көбеюіне, жинақтау қорының
неғұрлым көп бөлігін технологиялық процесстердің механикаландыруға және
автоматтандыруға бағыттауына) әкеледі.
Негізгі қорларды тиімді пайдалану олардың айналымдылығын
жылдамдатумен түсіндірледі, яғни ол физикалық және моральдық тозу
мерзімдерінде үзілістердің қысқарту, негізгі қорларды жаңарту қарқындарын
жылдамдату проблемларын шешеді.
Сондай-ақ негізгі қорларды тиімді пайдалану казіргі кезеңдегі
экономикалық реформаның басқа маңызды мәселемен байланысты - өндірілетін
өнімнің сапасын жақсарту, себебі нарықтық бәсекелестік жағдайында жоғары
сапалы өнім сұранымға ие болады және тез өткізіледі.
Негізгі қорладың ойдағыдай қызмет етуі олардың пайдалануын
жақсартудың экстенсивті және интенсивті факторлары қаншалыққа толық жүзеге
асырылатынынан тәуелді.
Негізгі қорларды пайдалануды жетілдірудің экстенсивті жолы бойынша,
бір жағынан, календарлы кезеңде әрекет етуші жабдықтың үлестік салмағы
жоғарлайды.[19]
Мекемедегі жабдықтың жұмыс уақытын көбейтудің маңызды бағыттары
мынадай:
- жабдықтың жөндеу сапасын көтеру, негізгі өндірісті жұмысшы күшімен өз
уақытында қамтамасыз ету арқылы жабдықтың жұмыс істемеу уақытын
қысқарту және жою;
- жабдықтын күн ұзағында тұрып қалу уақытын қысқарту, жұмыс уақытының
ауысым коэффициентін жоғарлату.
Мұнайгаз өнеркәсіптік мекемелерде жабдықтарды, ғимарат пен
қондырғыларды жөндеу және оларға қызмет көрсету бойынша көп жұмыстар
жасалады.
Жоспарлы –ескертетін жөндеу деп аталатын бұл жұмыстардың негізгі
мақсаты – техникалық объектілердің қалыпты қызмет етуін қамтамасыз ету.
Тәжібеде жөндеудің үш түрі қолданылады:
- қараудан кейінгі;
- жоспарлы-ескертетін:
- жоспарлы – мәжбүрлік.
Мұнайгаз өнеркәсіптік мекемелерде жоспарлы-ескертетін жөндеулер
неғұрлым кең тараған. Жоспарлы-ескертетін жөндеу жүйесі келесідей жұмыс
түрлерін қамтиды:
- жөндеу аралық қызмет көрсету;
- техникалық қараулар;
- қезеңдік жоспарлы жөндеулер (ағымдық, орта, қүрделі).
Қазіргі уақытта жабдықтың және машиналар паркінің үнемі техникалық
дайындығын қамтамасыз етуде әлі де болса күрделі жөндеудің орны бөлек.
Күрделі жөндеу негізгі өндірістік қорлардың активті бөлігінің жұмысқа
білеттілігін қалпына келтіруші басты формалардың бірі ретінде тозған,
немесе бұзылған техниканы қалпына келтіруде экономикалық мүмкін, шығындар
шегінде жөндеу цикл ағымында техниканың жүйеленуін қамтамасыз етуі қажет.
Күрделі жөндеу егер оған кететін шығындар экономикалық тиімсіз болатын
болса, жүргізілмейді. Тозған техниканың тиімділігі ең алдымен екі
факторларға тәуелді: физикалық тозу деңгейі мен моральдық тозу деңгейі.
Физикалық тозу жабдық жүктемесінің деңгейі мен жөндеу қызметінің
сапасына тәуелді. Күрделі жөндеудің саны мен қезеңділігі осындай
жөндеулердің бұйымды дайындаудың өзіндік құны мен күрделі жөндеуге қеткен
шығындар сияқты тиімділік көрсеткіштеріне сөзсіз әсер етеді. Жабдықтың
физикалық тозуының әсерімен әр бір күрделі жөндеуден кейінгі жөндеу
циклінің ұзақтығы қысқарады, өінмділік пен сенімділік, бұл машиналардың
эксплуатациясының экономикалық және техникалық –эксплуатациялық
көросеткіштерінің нашарлауына әкеліп соғады. Осы себеп бойынша бір реттік
жөндеу шығындары ұлғаяды. Бұл үлкен жастағы жабдықтардың
жұмысқабілеттілігін қалптастыру үшін төмен жасты машиналар мен станоктардың
жөндеуіне кететін шығындармен салыстырғанда көп көлемде материалдық және
еңбек шығындары кететіндігімен түсіндіріледі. Еңбек шығындарының көбеюі
үлкен жасты жабдықтың жие бұзылуымен, төмен сенімділігімен, жөндеу және
техникалық қызмет көрсетудің еңбекті көп қажет ентіндігінің жоғарлауымен
түсіндіріледі.
Өндірістің өндірісішілік резервтеріне мыналар жатады:
- жөндеу жүмыстарының техникалық деугейінің жоғарлауы
- жөндеуоралық қызметінің жаңғыртылуы
- жөндеу жұмыстарын материалды ынталандыру мен еңбекті уиымдастырудың
жүйелілігі.
Жігермүнайсервис ЖШС бойынша жоспарлы – ескертетін жөндеу туралы
ереже технологиялық қондырғыларүшін тек ағымдық және күрделі жөндеу
жұмыстарын қамтиды. Жөндеуаралық кезеңнің ұзақтылығы мен жөндеу уақытын
технологиялық процесстың сипатын, өңделетін шикізаттың сапасын, жұмыс
тәртібін, қондырғыны жөндеу және эксплуатациялау әдістерінің жетілгендігін
ескере отырып әр бір қондырғы боиынша тағайындайды.
Негізігі қорларды пайдалану тиімділігін жоғарлатудың маңызды жолы
–артық жабдықтардың санын қысқарту және өндіріске орнатылмаған жабдықты тез
қосу. Еңбек құралдарын қолданбау өндірістің өсіміне жағымсыз әсер етеді,
олардың моральды және физикалық тозуы нәтижесінде еңбек заттарының
жойылуына әкеледі, себебі ұзақ сақталған жабдық көп жағдайда пайдағаспай
қалады.
Негізгі қорларды жетілдірудің экстенсивті жолы әліде толығымен
қолданбаса да, оның шегі бар. Ал интенсивті жолдың мүлекіндіктері,
керісінше, шексіз. Негізгі қорлардың пайдалануын интенсивті жетілдіру
жабдықтың уақыт білігінде жүктеу дәрижесін жоғарлатуды шамалайды. Ол әрекет
етіп тұрған машиналардың модернизациялау және машиналар мен меканизмдердің
оптимальды жұмыс істеу тәртібін тағайындау барысында жүзеге асуы мүмкін.
Технологиялық процестің оптимамды тәртібі барысында жұмыс негізгі құрамын
өзгертусіз, жұмысшылар санының өсуісіз және өнім өндіру көлемін көбейтуді
қамтамасыз етеді.
Негізгі қорлардың пайдалану интенсивтілігінің жоғарлауы еңбек заттрын
техникалық жетілдіру және өндіріс технологиясын жетілдіру, өндірістік
процесстегі тар орындарды жою техниканың жобалық өнімділігіне жету
мерзімдерін қысқарту, еңбектің ғылыми ұйымдастыруын жетілдіру, өндіріс пен
басқаруды жетілдіру, жұмыстың жылдамдық әдістерін қолдану, жұмысшылардың
біліктілігі мен кәсіби шеберлігін жоғарлату жолымен де жүзеге асырлады.
Техниканың дамуы және онымен байланысты өндіріс интенсификациясы
шексіз. Сондықтан негізгі қорлардың пайдалануды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz