Комплексті қосылыстар
Жоспары:
1. Комплексті қосылыстар, олардың құрылысы және қасиеттері. Комплексті қосылыстардың жіктеуі.
2. Комплексті қосылыстардың ерітіндідегі тепе.теңдік. Комплекстің сатылап түзілуі. Комплексті қосылыстардың тұрақтылық константалары (сатылы және жалпы). Комплексті қосылыстардың түзілу жылдамдығы.
3. Комплекстердің ерігіштігі.
4. Комплексті қосылыстардың номенклатурасы.
1. Комплексті қосылыстар, олардың құрылысы және қасиеттері. Комплексті қосылыстардың жіктеуі.
2. Комплексті қосылыстардың ерітіндідегі тепе.теңдік. Комплекстің сатылап түзілуі. Комплексті қосылыстардың тұрақтылық константалары (сатылы және жалпы). Комплексті қосылыстардың түзілу жылдамдығы.
3. Комплекстердің ерігіштігі.
4. Комплексті қосылыстардың номенклатурасы.
1. Комплексті қосылыстар, олардың құрылысы және қасиеттері. Комплексті қосылыстардың жіктеуі.
1893 жылы А.Вернердің координациялық теориясына сәйкес комплексті қосылыстың молекулалары орталық атомнан (комплекс түзуші) жєне онымен байланысқан лигандтардан (зарядталған немесе нейтралды анорганикалық немесе органикалық бөлшектер, яғни иондар немесе молекулалар) тұрады.
Комплексті қосылыстардың кұрылысы өте күрделі. Сулы ерітінділерде комплексті объектілер комплекс түзуші мен лигандтардың электронды орбиталдары арасындағы өзара єрекеттесуі нєтижесінде түзіледі. Лигандтарда бөлінбеген электрондар жұбы болады, ол жұпты комплекс түзуші өзінің бос орбиталіне қабылдайды. Электронды жұп ортақ болып, нєтижесінде комплекс түзуші мен лиганд арасында донорлы-акцепторлы деп аталатын химиялық байланыс түзіледі.
Координация орталығы жоқ қосылыстар да белгілі. Мысалы, органикалық қосылыстар гидрохинон және хинон олардың - электрондары есебінен хингидрон комплексті қосылысын түзе әрекеттеседі. «Координациялық қосылыстардан» гөрі «Комплексті қосылыстар» ұғымы кеңдеу болуына қарамастан, оларды тәжірибеде онша бөліп қарамайды.
Сондай-ақ комплексті қосылыстарды қос тұздардан ажырата білу қажет, себебі олар тек қана физико-химиялық қасиеттерімен емес, сонымен бірге құрылысымен де ерекшеленеді.
Комплексті тұздар жай және комплексті иондарға диссосацияланады, соңғысы жай иондарға өте аз мөлшерде диссосацияланады:
1893 жылы А.Вернердің координациялық теориясына сәйкес комплексті қосылыстың молекулалары орталық атомнан (комплекс түзуші) жєне онымен байланысқан лигандтардан (зарядталған немесе нейтралды анорганикалық немесе органикалық бөлшектер, яғни иондар немесе молекулалар) тұрады.
Комплексті қосылыстардың кұрылысы өте күрделі. Сулы ерітінділерде комплексті объектілер комплекс түзуші мен лигандтардың электронды орбиталдары арасындағы өзара єрекеттесуі нєтижесінде түзіледі. Лигандтарда бөлінбеген электрондар жұбы болады, ол жұпты комплекс түзуші өзінің бос орбиталіне қабылдайды. Электронды жұп ортақ болып, нєтижесінде комплекс түзуші мен лиганд арасында донорлы-акцепторлы деп аталатын химиялық байланыс түзіледі.
Координация орталығы жоқ қосылыстар да белгілі. Мысалы, органикалық қосылыстар гидрохинон және хинон олардың - электрондары есебінен хингидрон комплексті қосылысын түзе әрекеттеседі. «Координациялық қосылыстардан» гөрі «Комплексті қосылыстар» ұғымы кеңдеу болуына қарамастан, оларды тәжірибеде онша бөліп қарамайды.
Сондай-ақ комплексті қосылыстарды қос тұздардан ажырата білу қажет, себебі олар тек қана физико-химиялық қасиеттерімен емес, сонымен бірге құрылысымен де ерекшеленеді.
Комплексті тұздар жай және комплексті иондарға диссосацияланады, соңғысы жай иондарға өте аз мөлшерде диссосацияланады:
Әдебиеттер тізімі
1. Основы аналитической химии /под ред. Ю.А.Золотова в 2х кн. М.:Высш.шк.,1996
2. Золотов Ю.А. Аналитическая химия: проблемы и достижения. М.: Наука, 1992.
3. Пилипенко А.Т., Пятницкий И.В. Аналитическая химия в 2х кн. М.: Химия,1990.
4. Данцер К. Аналитика. М.: химия,1981.
5. Скуг Д., Уэст Д. Основы аналитической химии в 2х кн. М.: Мир, 1979.
6. Пономарев В.Д. Аналитическая химия. 2х кн. М.: Высш.шк., 1982.
7. Фритц Дж., Шенк Г. Количественный анализ. М.: Высш.шк. 1978.
8. Алексеев В.Н. Количественный анализ. М.: Химия, 1972.
9. Посыпайко В.И., Козырева Н.А., Лигачева Ю.П. Химические методы анализа. – М.:Высш.шк.,1989.
10. Пиккеринг У.Ф. Современная аналитическая химия. М.:Химия,1977.
11. Құлажанов . Қ.С Аналитикалық химия. Алматы: Білім, 1994.
12. Өтелбаев Б. Химия, 3 кіт. Шымкент: Полиграфия, 1998.
1. Основы аналитической химии /под ред. Ю.А.Золотова в 2х кн. М.:Высш.шк.,1996
2. Золотов Ю.А. Аналитическая химия: проблемы и достижения. М.: Наука, 1992.
3. Пилипенко А.Т., Пятницкий И.В. Аналитическая химия в 2х кн. М.: Химия,1990.
4. Данцер К. Аналитика. М.: химия,1981.
5. Скуг Д., Уэст Д. Основы аналитической химии в 2х кн. М.: Мир, 1979.
6. Пономарев В.Д. Аналитическая химия. 2х кн. М.: Высш.шк., 1982.
7. Фритц Дж., Шенк Г. Количественный анализ. М.: Высш.шк. 1978.
8. Алексеев В.Н. Количественный анализ. М.: Химия, 1972.
9. Посыпайко В.И., Козырева Н.А., Лигачева Ю.П. Химические методы анализа. – М.:Высш.шк.,1989.
10. Пиккеринг У.Ф. Современная аналитическая химия. М.:Химия,1977.
11. Құлажанов . Қ.С Аналитикалық химия. Алматы: Білім, 1994.
12. Өтелбаев Б. Химия, 3 кіт. Шымкент: Полиграфия, 1998.
Лекция №12.
Комплексті қосылыстар
Лекция сұрақтары:
1. Комплексті қосылыстар, олардың құрылысы және
қасиеттері. Комплексті қосылыстардың жіктеуі.
2. Комплексті қосылыстардың ерітіндідегі тепе-теңдік.
Комплекстің сатылап түзілуі. Комплексті қосылыстардың
тұрақтылық константалары (сатылы және жалпы).
Комплексті қосылыстардың түзілу жылдамдығы.
3. Комплекстердің ерігіштігі.
4. Комплексті қосылыстардың номенклатурасы.
1. Комплексті қосылыстар, олардың құрылысы және қасиеттері. Комплексті
қосылыстардың жіктеуі.
1893 жылы А.Вернердің координациялық теориясына сәйкес комплексті
қосылыстың молекулалары орталық атомнан (комплекс түзуші) жєне онымен
байланысқан лигандтардан (зарядталған немесе нейтралды анорганикалық немесе
органикалық бөлшектер, яғни иондар немесе молекулалар) тұрады.
Комплексті қосылыстардың кұрылысы өте күрделі. Сулы ерітінділерде
комплексті объектілер комплекс түзуші мен лигандтардың электронды
орбиталдары арасындағы өзара єрекеттесуі нєтижесінде түзіледі. Лигандтарда
бөлінбеген электрондар жұбы болады, ол жұпты комплекс түзуші өзінің бос
орбиталіне қабылдайды. Электронды жұп ортақ болып, нєтижесінде комплекс
түзуші мен лиганд арасында донорлы-акцепторлы деп аталатын химиялық
байланыс түзіледі.
Координация орталығы жоқ қосылыстар да белгілі. Мысалы, органикалық
қосылыстар гидрохинон және хинон олардың ( - электрондары
есебінен хингидрон комплексті қосылысын түзе әрекеттеседі. Координациялық
қосылыстардан гөрі Комплексті қосылыстар ұғымы кеңдеу болуына
қарамастан, оларды тәжірибеде онша бөліп қарамайды.
Сондай-ақ комплексті қосылыстарды қос тұздардан ажырата білу қажет,
себебі олар тек қана физико-химиялық қасиеттерімен емес, сонымен бірге
құрылысымен де ерекшеленеді.
Комплексті тұздар жай және комплексті иондарға диссосацияланады, соңғысы
жай иондарға өте аз мөлшерде диссосацияланады:
Комплексті ион бейтарап, оң және теріс зарядталған болуы мүмкін. Ішкі
координациялық сфераның заряды зарядталған иондардың алгебралық қосындысына
тең, мысалы ионы үшін (3+)+(-6)=-3.
Иондық сипаттағы комплексті қосылыстарда сыртқы сфера түзіледі, мысалы
. Бейтарап комплекстерде, мысалы сыртқы сфера болмайды. Ішкі
координациялық сферада болатын лигандтар саны комплекс түзушінің
координациялық санын көрсетеді, ол 2, 3, 4, 5, 6, 8 тең. Мысалы
қосылысында ішкі сфера лигандалар бар, ал сыртқы координациялық
сферасы катионы.
Лиганданың комплекстүзуші атоммен байланыс түзу санына қарай комплексті
қосылыстар екіге бөлінеді. Комплекс түзуші атоммен әр лиганд тек бір ғана
байланыс түзетін болса, мұндай қосылыстар монодентантты комплекстер деп
аталады. Мысалы:
Комплекстүзуші атоммен лигандалары екі және одан да көп байланыс түзетін
қосылыстар полидентантты комплекстер деп аталады. Лигандтары қышқыл
қалдықтары болып келетін комплекстер ацидокомплекстер деп аталады.
Мысалы:.
Егер лигандтар бірнеше атомдардан тұрса, кей жайдайларда комплекс түзуші
лигандтың екі немесе бірнеше атомымен байланысатын болса, ондай лигандтар
полидентантты, ал түзілген комплекстер хелаттар деп аталады. Хелаттардың
негізгі ерекшелігі- құрамында комплекс түзуші бар жєне лигандтардан тұратын
циклдер. Хелаттар түзуге көбінесе комплексондар бейім. Комплексондар -
көпнегізді аминокарбонқышқылдары. Мысалы: . Металл иондарының
комплексондармен түзген комплексті қосылысы комплексонаттар деп аталады.
Комплексті қосылыстардың бірнеше координациялық орталықтары болуы
мүмкін. Ондай қосылыстарды көп ядролы комплексті қосылыстар деп атайды.
2. Комплексті қосылыстардың ерітіндідегі тепе-теңдік. Комплекстің сатылап
түзілуі. Комплексті қосылыстардың тұрақтылық константалары (сатылы
және жалпы). Комплексті қосылыстардың түзілу жылдамдығы.
Аналитикалық мақсаттар үшін комплекс түзу реакцияларын келесі түрде
көрсетуге болады. Ерітіндіде металл иондары соььваттанған түрде болады,
демек өзінің айналасына еріткіш молекулаларын координациялайды, мысалы
келесі түрдегі аквакомплекстер түзеді: , мұндағы - комплекс
түзушінің координациялық саны. Лигандтар ерітіндісіне комплекс түзе алатын
заттарды енгізгенде, ішкі координациялық сферадан су молекулалары
шығарылып, олар лигандтармен алмасады:
Комплекс түзу реакциясының жалпы түрі келесідей болады:
Бұл реакцияның тепе-теңдік константасы болады, мұндағы .
константасын берілген комплексті қосылыстың түзілу константасы
немесе тұрақтылық константасы деп атайды. Оған қарама-қарсы шаманы осы
қосылыстың тұрақсыздық константасы деп атайды. Тұрақтылық константасының
сандық жоғары болған сайын, ерітіндіде комплексті қосылыстардың мөлшері көп
болады, жєне керсінше. Ерітіндідегі комплексті қосылыстар аз
диссоциацияланған болады. Ерітінділердегі комплекс түзу реакциялары сатылап
өтеді. Сатылап өтетін реакциялардың тепе-теңдік константасы тұрақтылықтың
сатылы константалары деп аталады. Сатылы константалар реакцияның єрбір
сатысы үшін жеке жазылады, сонымен қатар толық комплекс түзу реакциясының
тұрақтылығын көрсететін жалпы константа бар.
Иондық күштің жоғарғы мєндерінде иондық күш артқан сайын тұрақтылық
константаларының мєндері де арта бастайды. Тұрақты ондық күші бар
ерітінділерде тұратылық константасы да тұрақты болады, ол тікелей тепе-
теңдік концентрацияларды анықтауға мүмкіндік береді.
Тұрақтылық константаларын анықтау үшін єдетте арнайы функцияларды
қолданады. Я. Бьеррум ұсынған түзілу функциясы кеңінен қолданыс
тапты:
мұндағы жєне - металл-комплекс түзуші ионы мен лигандтың жалпы
концентрациялары, - лигандтың тепе-теңдік константасы.
түзілу функциясы комплекске байланысқан лиганд
концентрациясының металл-комплекс түзуші ионының концентрациясына қатынасы
болып табылады. Түзілу функциясы жєне басқа тєжіребелік жолдармен
тұрақтылық константаларын есептеудің бірнеше єдістері бар.
Тұрақтылық константасы төмендегі теңдеумен лиганд пен орталық
ионнан координациялық қосылыс түзілгендегі стандарты Гиббс энергиясының
өзгеруімен байланыста:
шамасын комплекс түзу реакциясының єрбір қатысушысының түзілуінің
стандартты Гиббс энергиясы бойынша есептеуге болады.
Реагенттердің концентрациясы, температура, еріткіштің және жүйенің жеке
қасиеттеріне байланысты комплекс түзетін реакцияның жылдамдығы үлкен
шектерде өзгереді. Көптеген комплекстердің неорганикалық және органикалық
лигандалармен түзілу және диссосациялану реакциялары өте тез жүреді. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Комплексті қосылыстар
Лекция сұрақтары:
1. Комплексті қосылыстар, олардың құрылысы және
қасиеттері. Комплексті қосылыстардың жіктеуі.
2. Комплексті қосылыстардың ерітіндідегі тепе-теңдік.
Комплекстің сатылап түзілуі. Комплексті қосылыстардың
тұрақтылық константалары (сатылы және жалпы).
Комплексті қосылыстардың түзілу жылдамдығы.
3. Комплекстердің ерігіштігі.
4. Комплексті қосылыстардың номенклатурасы.
1. Комплексті қосылыстар, олардың құрылысы және қасиеттері. Комплексті
қосылыстардың жіктеуі.
1893 жылы А.Вернердің координациялық теориясына сәйкес комплексті
қосылыстың молекулалары орталық атомнан (комплекс түзуші) жєне онымен
байланысқан лигандтардан (зарядталған немесе нейтралды анорганикалық немесе
органикалық бөлшектер, яғни иондар немесе молекулалар) тұрады.
Комплексті қосылыстардың кұрылысы өте күрделі. Сулы ерітінділерде
комплексті объектілер комплекс түзуші мен лигандтардың электронды
орбиталдары арасындағы өзара єрекеттесуі нєтижесінде түзіледі. Лигандтарда
бөлінбеген электрондар жұбы болады, ол жұпты комплекс түзуші өзінің бос
орбиталіне қабылдайды. Электронды жұп ортақ болып, нєтижесінде комплекс
түзуші мен лиганд арасында донорлы-акцепторлы деп аталатын химиялық
байланыс түзіледі.
Координация орталығы жоқ қосылыстар да белгілі. Мысалы, органикалық
қосылыстар гидрохинон және хинон олардың ( - электрондары
есебінен хингидрон комплексті қосылысын түзе әрекеттеседі. Координациялық
қосылыстардан гөрі Комплексті қосылыстар ұғымы кеңдеу болуына
қарамастан, оларды тәжірибеде онша бөліп қарамайды.
Сондай-ақ комплексті қосылыстарды қос тұздардан ажырата білу қажет,
себебі олар тек қана физико-химиялық қасиеттерімен емес, сонымен бірге
құрылысымен де ерекшеленеді.
Комплексті тұздар жай және комплексті иондарға диссосацияланады, соңғысы
жай иондарға өте аз мөлшерде диссосацияланады:
Комплексті ион бейтарап, оң және теріс зарядталған болуы мүмкін. Ішкі
координациялық сфераның заряды зарядталған иондардың алгебралық қосындысына
тең, мысалы ионы үшін (3+)+(-6)=-3.
Иондық сипаттағы комплексті қосылыстарда сыртқы сфера түзіледі, мысалы
. Бейтарап комплекстерде, мысалы сыртқы сфера болмайды. Ішкі
координациялық сферада болатын лигандтар саны комплекс түзушінің
координациялық санын көрсетеді, ол 2, 3, 4, 5, 6, 8 тең. Мысалы
қосылысында ішкі сфера лигандалар бар, ал сыртқы координациялық
сферасы катионы.
Лиганданың комплекстүзуші атоммен байланыс түзу санына қарай комплексті
қосылыстар екіге бөлінеді. Комплекс түзуші атоммен әр лиганд тек бір ғана
байланыс түзетін болса, мұндай қосылыстар монодентантты комплекстер деп
аталады. Мысалы:
Комплекстүзуші атоммен лигандалары екі және одан да көп байланыс түзетін
қосылыстар полидентантты комплекстер деп аталады. Лигандтары қышқыл
қалдықтары болып келетін комплекстер ацидокомплекстер деп аталады.
Мысалы:.
Егер лигандтар бірнеше атомдардан тұрса, кей жайдайларда комплекс түзуші
лигандтың екі немесе бірнеше атомымен байланысатын болса, ондай лигандтар
полидентантты, ал түзілген комплекстер хелаттар деп аталады. Хелаттардың
негізгі ерекшелігі- құрамында комплекс түзуші бар жєне лигандтардан тұратын
циклдер. Хелаттар түзуге көбінесе комплексондар бейім. Комплексондар -
көпнегізді аминокарбонқышқылдары. Мысалы: . Металл иондарының
комплексондармен түзген комплексті қосылысы комплексонаттар деп аталады.
Комплексті қосылыстардың бірнеше координациялық орталықтары болуы
мүмкін. Ондай қосылыстарды көп ядролы комплексті қосылыстар деп атайды.
2. Комплексті қосылыстардың ерітіндідегі тепе-теңдік. Комплекстің сатылап
түзілуі. Комплексті қосылыстардың тұрақтылық константалары (сатылы
және жалпы). Комплексті қосылыстардың түзілу жылдамдығы.
Аналитикалық мақсаттар үшін комплекс түзу реакцияларын келесі түрде
көрсетуге болады. Ерітіндіде металл иондары соььваттанған түрде болады,
демек өзінің айналасына еріткіш молекулаларын координациялайды, мысалы
келесі түрдегі аквакомплекстер түзеді: , мұндағы - комплекс
түзушінің координациялық саны. Лигандтар ерітіндісіне комплекс түзе алатын
заттарды енгізгенде, ішкі координациялық сферадан су молекулалары
шығарылып, олар лигандтармен алмасады:
Комплекс түзу реакциясының жалпы түрі келесідей болады:
Бұл реакцияның тепе-теңдік константасы болады, мұндағы .
константасын берілген комплексті қосылыстың түзілу константасы
немесе тұрақтылық константасы деп атайды. Оған қарама-қарсы шаманы осы
қосылыстың тұрақсыздық константасы деп атайды. Тұрақтылық константасының
сандық жоғары болған сайын, ерітіндіде комплексті қосылыстардың мөлшері көп
болады, жєне керсінше. Ерітіндідегі комплексті қосылыстар аз
диссоциацияланған болады. Ерітінділердегі комплекс түзу реакциялары сатылап
өтеді. Сатылап өтетін реакциялардың тепе-теңдік константасы тұрақтылықтың
сатылы константалары деп аталады. Сатылы константалар реакцияның єрбір
сатысы үшін жеке жазылады, сонымен қатар толық комплекс түзу реакциясының
тұрақтылығын көрсететін жалпы константа бар.
Иондық күштің жоғарғы мєндерінде иондық күш артқан сайын тұрақтылық
константаларының мєндері де арта бастайды. Тұрақты ондық күші бар
ерітінділерде тұратылық константасы да тұрақты болады, ол тікелей тепе-
теңдік концентрацияларды анықтауға мүмкіндік береді.
Тұрақтылық константаларын анықтау үшін єдетте арнайы функцияларды
қолданады. Я. Бьеррум ұсынған түзілу функциясы кеңінен қолданыс
тапты:
мұндағы жєне - металл-комплекс түзуші ионы мен лигандтың жалпы
концентрациялары, - лигандтың тепе-теңдік константасы.
түзілу функциясы комплекске байланысқан лиганд
концентрациясының металл-комплекс түзуші ионының концентрациясына қатынасы
болып табылады. Түзілу функциясы жєне басқа тєжіребелік жолдармен
тұрақтылық константаларын есептеудің бірнеше єдістері бар.
Тұрақтылық константасы төмендегі теңдеумен лиганд пен орталық
ионнан координациялық қосылыс түзілгендегі стандарты Гиббс энергиясының
өзгеруімен байланыста:
шамасын комплекс түзу реакциясының єрбір қатысушысының түзілуінің
стандартты Гиббс энергиясы бойынша есептеуге болады.
Реагенттердің концентрациясы, температура, еріткіштің және жүйенің жеке
қасиеттеріне байланысты комплекс түзетін реакцияның жылдамдығы үлкен
шектерде өзгереді. Көптеген комплекстердің неорганикалық және органикалық
лигандалармен түзілу және диссосациялану реакциялары өте тез жүреді. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz