Мәліметтердің ақпараттық модельдері: фактографиялық, реляциялық, иерархиялық, желілік.

Жоспар
Кіріспе

Жоспар.
I Модельдеу тарихы.
II Кіріспе.
2.1 Модельдеу дегеніміз не?
2.2 Мәліметтердің ақпараттық модельдері.
2.3 Фактографиялық.
2.4 Реляциялық.
2.5 Иерархиялық.
2.6 Желілік.
III Қорытынды.
IV Пайдаланылған әдебиеттер.

Әлемде жер бетін санды модельдеу бірінші рет 1957 жылы профессор Миллер шығарған. Ол жер бетінің цифрлық моделі ретінде көрінді және жолкөлікжолдарын жобалауға арналды. СССР-де бірінші ЖБСМ 1960-шы жылдары жасалды. 1980-ш жылдың орталарында АРКА жүйесі жасалды. Ол дегитализация әдісімен кіші және үлкен масштабты санды карталарды алу үшін қаралған. Техникалық базаның сапалығы ретінде мини-ЭЕМ пайданылды. Осы уақытта автоматты түрдегі картографиялау жүйесі өңделіп болды (АСК-1). Ол жер бетінің цифрлық моделін жасау үшін қажет болды, мазмұны және дәлдігі бойынша топопландағы күрделіпланды масштабтарға сәйкес болды және осындай пландарды автоматты режимде сызуға мүмкіншілік білдірді. АСК-1 келесі жүйелердің жиынтығынан тұрады:
- топометриялық әдіспен мәліметтерді жинау (жерүсті түсірісі);
- фотограмметриялық әдспен мәліметтерд жинау;
- картометриялық әдіспен мәліметтерді жинау (дигитализация);
- топографиялық мәліметтердің оперативты базасын басқару;
- рельефті модельдеу;
- картографиялық көрініс.
СТК өндірісі геоинформатика орталықтарымен РАСТР (ПЭВМ базасында) технологиясын өңдеуден басталды, ол 1990-шы ж.ж. аяқталды.
2003 жылдың басында өнеркәсіптердің бас инженерлерінің жиналысы болды, онда мемлекеттік тапсырыс бойынша санды карталарды жасау кезнде ПАНОРАМА жүйесін қолдануды ұйғарды. ПАНОРАМА-да семантикалық ақпаратты көрсету үшін 8-разрядты код қолданылды, ол брінші рет АРКА жүйесінде қолданылған еді. Ол мәлііметтерді көрсету кезінде эффектісі аздығымен сипатталды.
Геоақпараттық жүйе негізгі деректерді қолдану жүйесі ретінде көптеген деректерді жинау, оларды әртүрлі әдістер мен технология көмегімен жинауды қарастырады. Ол негізгі деректер ретінде қарапайым , цифрлық ақпаратты және графикалық деректер негізін біріктіреді. Сараптама есептерінің жоғары мәніне байланысты, ГАЖ көмегімен шешілетін, ГАЖ құрамына жататын сараптама жүйелерінің ролі жоғарлайды.
Модельдеу жүйесі ретінде ГАЖ көптеген әдістер шамасы мен модельдеу процесін қолданады, оларды басқа да автоматтандырылған жүйелерде пайдаланады.
Жобалау шешімін жасау жүйесі ретінде ГАЖ көбінесе автоматтандырылған жобалау әдісін қолданады және түрлі автоматтандырылған жобалауда кездеспейтін арнайы жобалау есептерінің біршамасын шешеді. ГАЖ көрнекті ақпарат жүйесі ретінде қазіргі технологияны қолдану арқылы автоматтандырылған құжаттарды қамтамасыздандыру жүйесін дамыту болып табылады. ГАЖ арнайы географиялық картамен салыстырғанда шығару деректерінің жоғары көрсеткішін анықтайды. Көрнекті ақпарат жүйесінің негізі әртүрлі жүктемемен картографиялық ақпаратты көрсету, деректерді шығару технологиясые визуальды алу, бір масштатан екінші масштақа ауысу, кесте немесе графа түрінде деректерді қолдану болып табылады. ГАЖ интегралды жүйе ретінде , мысалы әртүрлі әдістерді және бір комплекске технологияны біріктіру болып табылады. АЖЖ технологиясы негізінде интеграция және географиялық ақпарат деректерінің интеграция құрылғысы алынады. Жан-жақтылығы жағынан ГАЖ-ды қолдаңбалы жүйе ретінде басқа жүйелермен салыстыруға болмайды, көлік, навигация, әскери істе, топографияда, экономикада, экологияда және т.б. қолданылады. ГАЖ-ды жан-жақты қолдану негізінде мәтіндік картография дамыды. ГАЖ жан-жақты пайдалану жүйесі ретінде іс графигі деңгейінде картографиялық ақпаратта қолданылады. ГАЖ шешім қабылдау кезінде кейде тхнология картасын жасайды немесе күнделікті картографиялық деректер қолданады. ГАЖ интеграциялық жүйе класына жатады. Автоматтандырылған интеграция жасауға деректерді интегралдау, технология мен технологиялық құралды пайдалану жатады.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

I Кіріспе
Модельдеу тарихы
Әлемде жер бетін санды модельдеу бірінші рет 1957 жылы профессор Миллер шығарған. Ол жер бетінің цифрлық моделі ретінде көрінді және жолкөлікжолдарын жобалауға арналды. СССР-де бірінші ЖБСМ 1960-шы жылдары жасалды. 1980-ш жылдың орталарында АРКА жүйесі жасалды. Ол дегитализация әдісімен кіші және үлкен масштабты санды карталарды алу үшін қаралған. Техникалық базаның сапалығы ретінде мини-ЭЕМ пайданылды. Осы уақытта автоматты түрдегі картографиялау жүйесі өңделіп болды (АСК-1). Ол жер бетінің цифрлық моделін жасау үшін қажет болды, мазмұны және дәлдігі бойынша топопландағы күрделіпланды масштабтарға сәйкес болды және осындай пландарды автоматты режимде сызуға мүмкіншілік білдірді. АСК-1 келесі жүйелердің жиынтығынан тұрады:
- топометриялық әдіспен мәліметтерді жинау (жерүсті түсірісі);
- фотограмметриялық әдспен мәліметтерд жинау;
- картометриялық әдіспен мәліметтерді жинау (дигитализация);
- топографиялық мәліметтердің оперативты базасын басқару;
- рельефті модельдеу;
- картографиялық көрініс.
СТК өндірісі геоинформатика орталықтарымен РАСТР (ПЭВМ базасында) технологиясын өңдеуден басталды, ол 1990-шы ж.ж. аяқталды.
2003 жылдың басында өнеркәсіптердің бас инженерлерінің жиналысы болды, онда мемлекеттік тапсырыс бойынша санды карталарды жасау кезнде ПАНОРАМА жүйесін қолдануды ұйғарды. ПАНОРАМА-да семантикалық ақпаратты көрсету үшін 8-разрядты код қолданылды, ол брінші рет АРКА жүйесінде қолданылған еді. Ол мәлііметтерді көрсету кезінде эффектісі аздығымен сипатталды.
Геоақпараттық жүйе негізгі деректерді қолдану жүйесі ретінде көптеген деректерді жинау, оларды әртүрлі әдістер мен технология көмегімен жинауды қарастырады. Ол негізгі деректер ретінде қарапайым , цифрлық ақпаратты және графикалық деректер негізін біріктіреді. Сараптама есептерінің жоғары мәніне байланысты, ГАЖ көмегімен шешілетін, ГАЖ құрамына жататын сараптама жүйелерінің ролі жоғарлайды.
Модельдеу жүйесі ретінде ГАЖ көптеген әдістер шамасы мен модельдеу процесін қолданады, оларды басқа да автоматтандырылған жүйелерде пайдаланады.
Жобалау шешімін жасау жүйесі ретінде ГАЖ көбінесе автоматтандырылған жобалау әдісін қолданады және түрлі автоматтандырылған жобалауда кездеспейтін арнайы жобалау есептерінің біршамасын шешеді. ГАЖ көрнекті ақпарат жүйесі ретінде қазіргі технологияны қолдану арқылы автоматтандырылған құжаттарды қамтамасыздандыру жүйесін дамыту болып табылады. ГАЖ арнайы географиялық картамен салыстырғанда шығару деректерінің жоғары көрсеткішін анықтайды. Көрнекті ақпарат жүйесінің негізі әртүрлі жүктемемен картографиялық ақпаратты көрсету, деректерді шығару технологиясые визуальды алу, бір масштатан екінші масштақа ауысу, кесте немесе графа түрінде деректерді қолдану болып табылады. ГАЖ интегралды жүйе ретінде , мысалы әртүрлі әдістерді және бір комплекске технологияны біріктіру болып табылады. АЖЖ технологиясы негізінде интеграция және географиялық ақпарат деректерінің интеграция құрылғысы алынады. Жан-жақтылығы жағынан ГАЖ-ды қолдаңбалы жүйе ретінде басқа жүйелермен салыстыруға болмайды, көлік, навигация, әскери істе, топографияда, экономикада, экологияда және т.б. қолданылады. ГАЖ-ды жан-жақты қолдану негізінде мәтіндік картография дамыды. ГАЖ жан-жақты пайдалану жүйесі ретінде іс графигі деңгейінде картографиялық ақпаратта қолданылады. ГАЖ шешім қабылдау кезінде кейде тхнология картасын жасайды немесе күнделікті картографиялық деректер қолданады. ГАЖ интеграциялық жүйе класына жатады. Автоматтандырылған интеграция жасауға деректерді интегралдау, технология мен технологиялық құралды пайдалану жатады.

2.1 Модельдеу дегеніміз не?
Модельдеу - әлемді тану мен өзгертудің әдістерінің бірі. Ол сол әдістердің жаңа қызметтерін ашатын (микро-, макро-, мега әлемнің процестері мен құбылыстары, кибернетикалық және имитациялық модельдерді жасау, жүйелік техниканың тууы т.б.) модельдердің жаңа типтерін жасауға негіз болған ғМәліметтердің үш негізгі модельдері туралы қазақша реферат
Мәліметтер қорларының жүйесі объекттердің екі түрін: объекттерді және байланыстарды көрсетуге мүмкіндік беруі керек. Сонымен бірге олар арасында принципиалды айырмашылық жоқ: байланыс арнайы түрдегі объект болып табылады. Мәліметтерді модельдеудің үш амалы (иерархты, желілік, реляциялық) пайдаланушыға байланыстарды көрсету мен өңдеуге мүмкіндік беретін әдістерімен айырылады.
2.2 Мәліметтердің ақпараттық модельдері
Деректер базасы негізінде үш белгісі бойынша жіктеледі.
1-ші белгісі- сақталған ақпараттың сипатына қарай деректер базасы фактографиялық және құжаттық болып бөлінеді.
Фактографиялық деректер базасы қатаң анықталған пішінде ұсынылған, жазылған объектілер туралы қысқаша мәліметтерден. Мысалы: кітапханадағы кітаптар қорының деректер базасында әрбір кітап туралы деректер библиографиялық түрде сақталады: шығарылған жылы, авторы, аты және т.б.
Құжаттық деректер базасы әр түрлі типтегі : мәтіндік, графикалық, дыбыстық, мультемедиалық кең көлемдегі информациялардын тұрады. Мысалы: заңдық актілердің құжаттық деректер базасы заңдардың мәндерінен тұрады.
2-ші белгісі- ақпараттарды сақтау әдісі бойынша деректер базасы орталықтанған және бөлектелінген болып бөлінеді. Орталықтанған деретер базасында барлық ақпараттар бір компьютерде сақталады. Бөлектелінген деректер базасы компьютердің жергілікті және ауқымды желілерінде қолданылады және ақпараттың әр түрлі бөліктері бөлек компьютерде сақталуы мүмкін.
3-ші белгісі - ақпаратты ұйымдастыру құрылымы бойынша деректер базасы реляциялық, иерархиялық және желілік болып бөлінеді.
2.3 Фактографиялық
Фактографиялық мәлімет қоры қатаң анықталған пішімде ұсынылған, жазылған объектілердің қысқаша мәліметтерінен тұрады. Мысалы, кітапханадағы кітаптар қорының мәлімет қорында әрбір кітап туралы деректер библиографиялық түрде сақталады: шығарылған жылы, авторы, аты және т.б. Кітаптың мәтіні мәліметтер қорында сақталмайды. Яғни, фактографиялық мәлімет қоры - картотекалар

2.4 Реляциялық
Реляциялық деректер базасы деп өзінің құрамды бөліктерінің өзара байланысынан құрастырылған деректер базасын атайды. Қарапайым жағдайда ол бір тікбұрышты кесте құрайды. лық. Сонымен, физикалық көрсеткіштерді қолдану анықталған қатынаспен байланысқан мәліметтерді алуға мүмкіндік береді. Бірақ, бұл қатынастар алдын ала анықталуы керек. Басқа анықталмаған қатынастар негізінде мәліметтерді алу қиын немсе мњмкін емес. Физикалық көрсеткіштерде негізделген жүйелердің кемшілігін түсіну үшін, келесі модельді қарастырайық (1.5.5 суретті қараңыз). КЛИЕНТТЕР, ШОТТАР және ШОТ_ЖОЛДАРЫ файлдар физикалық көрсеткіштермен иерархиялық байланысқан. Олардан басқа ӨНДІРУШІЛЕР және ТАУАРЛАР файлдарыда иерархиялық байланысқан болсын. Бірақ, ТАУАРЛАР файлы ШОТ_ЖОЛДАРЫ файлмен физикалық көрсеткішпен байланысқан емес. Сұлбадағы ТАУАРЛАР мен ШОТ_ЖОЛДАРЫ файлдар арасындағы пунктир сызығы олар арасындағы логикалық байланыс бар екендігін көрсетеді, себебі шоттың әрбір жолы белгілі тауар туралы мәліметтен тұрады. Егер де бұл файлдар арасында физикалық көрсеткіш орнатылмаған болса, мысалы, сатып алынған таурлардың өндірушілері туралы мәліметті ала алмаймыз. Ол үшін күрделі, ұзақ бағдарламалау қажет болады.
1970 жылы доктор Е.Ф. Кодд (ол кезде ІВМ корпорапиясының қызметкері) бір мақаласында келесі идеяны ұсынды: мәліметтерді физикалық көрсеткіштермен емес, олардың логикалық өзара қатынастары бойынша байланыстыру қажет. Сонымен, егер де бастапқы мәліметтерде оларды комбинациялауға қажетті логикалық ақпарат болатын болса, пайдаланушылар әртүрлі көздегі мәліметтерді комбинациялай алады. Бұл идея ақпаратты басқару жүйелер үшін жаңа мүмкіншіліктерді ашты, себебі мәліметтер қорларына қоятын сұраныстар енді физикалық көрсеткіштермен шектелмеген болады. Логикалық байланыстар негізінде мәліметтерді тауып шығаруды сүйемелдейтін мәліметтер қорларын қолданатын ақпараттық жүйелер көптеген сұрақтарға жауап алуға мүмкіндік береді.
Өзінің мақаласында Кодд мәліметтердің қарапайым моделін ұсынды. Оған сәйкес барлық мәліметтер жатық және тік жолдардан тұратын кестелерде орнатылады. Осы кестелер реляциялар деп аталады, сондықтан модель реляциялық деген атқа ие болды. Реляциялық модель жиындар теориясы мен предикаттар логикасынан шығатын математикалық принциптерде негізделген. Реляциялық модель мәліметтерді көрсету әдісін (мәліметтер құрылымын), мәліметтерді қорғау әдістерін (мәліметтер бүтіндігін) және мәліметтермен орындалатын операцияларды (мәліметтермен әрекеттесу) анықтайды. Реляциялық модельдің аты ол кесте-лер арасындағы қатынастарды көрсететін болғандықтан де-ген пікір дұрыс емес. Керісінше реляциялық модельдің аты оның негізінде болатын қатынастардан (теория бойыншареляциялардан) пайда болды. Реляциялық модельде мәліметтер концептуалды денгейде қатынастар түрде көрсетілген, бірақ физикалық денгейде мәліметтер қалай іске асырылатыны туралы ешқандай бұйрықтар жоқ.
Мәліметтерді физикалық емес, концептуалды көз қарас жағынан қарастырып Кодд тағы бір революциялық идеяны ұсынды. Мәліметтер қорларының реляциялық жүйелерінде мәліметтер файлдарын тұтас бір бұйрықпен өңдеуге болады, ал дәстүрлі жүйелерде бір бұйрықпен тек қана бір жазба өңделеді. Логикалық және физикалық деңгейлерді бөлу әдісі мәліметтер қорларын программалау саласына өзғерістерді әкелді. Коддтың амалы мәліметтер қорларын программалаудың тиімділігін көтерді. Бұрында мәліметтер қорларын программалауда әдетте мәліметтерді сақтауға негізделген құрылғыларды физикалық басқару үшін программалық кодтарды жазылатын еді. Мәліметтерге логикалық көз қарас компьютерлік технологиялар жағынан маман болмайтын пайдаланушыларға түсінікті болатын сұранысгардың тілдерін жасауға мүмкіндік берді, Әрине, компьютермен жұмыс істеу тәжірибелері әртүрлі барлық адамдар қолдана алатын тілдерді өңдеу өте қиын. Бірақ сұраныетардың реляциялық тілдері бұрынғыға қарағанда көптеген пайдаланушыларға мәліметтер қорларынақол жетерлікті орнатты.
Өткен ғасырдың 70-ші (XX ғ.) жылдардағы Коддтың публи-кациялары ғалымдар мен мәліметтер қорларын басқаратын реляциялық жүйелерді жасайтын коммерциялық жүйелерін өңдеушілер арасында активтілікті көтерді. Осы жұмыстар нәтижесінде 70-ші жылдардың екінші бөлігінде келесідей (Structured Query Language -- SQL, құрамдасқан сұраныстар тілдері), Query language (Quel, сұраныстар тілі) және Query-by-Exampk (QBE, үлгі бойынша сұраныстар) тілдерді сүйемелдейтін реляциялық жүйелер пайда болды. Қазіргі кезде реляциялық мәліметтер қорлары мәліметтермен жұмыс істеуге негізделген осы заманғы коммерциялық жүйелердің стандарты ретінде қарастырылады.

2.5 Иерархиялық
Мәліметтердің иерархиялық моделі (иерархическая модель данных; hierarchical data model) -- негізіне "бұтақ" типті граф жататын мәліметтер моделі. Бұтақтың ұшына жазба типі сәйкес келеді, доға жазбалардың екі типінің арасындағы қатынасқа сәйкес келеді

Индексті-тізбектелген файлдар белгілі жазбаға тікелей қол жеткізудің проблемаларын шешті. Мысалы, САТУЛАР файлдан бірінші жазбаны оқып, клиенттің атын және адресін анықтағымыз келсе, клиент идентификаторын қолданамыз. Енді біздерге керісінші есепті шешу керек болсын: белгілі клиент-ке (мысалы, идентификаторы ID=100) барлық сатуларды анықтағымыз келеді. Файлдық жүйеде тікелей бұл сұраққа жауап ала алмаймыз. Осындай сияқты қолданбалы есептерді шешу үшін мәліметтер қорын басқару жүйелері өңделген. Мәліметтер қорын қолданатын бірінші ақпараттық жүйе 60-шы жылдары (XX ғ.) пайда болған. Ол иерархиялық моделъде негізделген болатын. Мәліметтер арасындағы қатынастардың иерархия түрдегі құрылымы болатын мәліметтер моделі иерархиялық модель болып табыла-ды. Бұл модельдер ертерек пайда болған, қазіргі кезде осы заманғы реляциялық модельдерге қарағанда сирек қолданылады. Бірақ та осы модельдер негізінде жұмыс жасайтын жүйелер әлі де қолданылады. Нақты ортада көптеген байланысгар иерархияларға сәйкес болатыны иерархиялық модельдің пайда болуына себеп болды. Объекттер кластары арасындағы өзара байланыстарын көрсету үшін иерархия қарапайым және де орынды.
Иерархиялық модельде негізгі ақпараттық бірліктер мәліметтер қоры, сегмент және өріс болып табылады. Мәліметтер қорларын басқаратын жүйе көмегімен қол жететін мәліметтердің минималды бөлінбейтін бірлігі мәліметтердің өрісі деп аталады. Мәліметтер қорларының мәселелерін қарастыратын DBTG (Data Base Task Group) американ ассоциациясы терминологиясы бойынша сегмент деп түсінетін бөлік жазба болып табылады. Сонымен бірге осы ас-социация терминдері бойынша екі түсініктеме: сегмент muni иемесе жазба muni және де сегмент данасы немесе жазба данасы анықталады.
Мәліметтердің элементтер типтерінің аталған жиыны сегмент muni деп аталады. Мәліметтердің элементтерінің немесе белгілі өрістерінің мәндерінен сегмент экземпляры құрастырылады. Иерархиялық модельде әр сегмент типі біртекті жазбалар жиынын құрастырады. Берілген жиында әртүрлі жазбаларды бөлу үшін сегменттің әр типінің кілті немесе кілттік атрибуттар жиыны (өрістер, мәліметтер элементтері) болу керек. Сегмент данасын бір мағналы идентификациялайтын мәліметтер элементтерінің жиыны кілт деп аталады.
Иерархиялық модельде сегменттер бағытталған ағаш құрамды графқа бірлеседі. Графтың бағытталган қабырғалары сегменттер арасындағы иерархиялық байланыстарды көрсетеді деп есептеледі: иерархия бойын-ша жоғары тұрған және қарастырылып отырған сегмент типімен байланысқан сегменттің әр данасына қарастырылып отырған (бағынышты) сегмент типінің бірнеше (көп) даналары сәйкес келеді.
Иерархияның жоғарғы денгейінде тұрған сегмент ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.