Қ.Жұмаділовтың «Дарабоз» дилогиясында хандар образы
Қ.Жұмаділовтың «Дарабоз» дилогиясы ХУІІІ ғасырда орын алған тарихи оқиғаларды көркем бейнелеген тарихи роман. ХУІІІ ғасырдаға тарихи жағдайлар тек тарихшы ғалымдарды емес, қоғамтану мен адамтану мәселесімен айналысқан барлық білгір адамдарды ерекше толғандыратын мәселе екені белгілі. Өйткені, бұл кезең қазақ тарихындағы жолайырық болғаны аян. Қазақ халқы орасан қуатты Жоңғар хандығымен ғана соғысып қоймай, Қытай мен Ресей сияқты алып империялар арасында өз тәуелсіздігін сақтап қалуда күрес жүргізіп жатты. Сондықтан да, Ш.Уәлихановтың аталмыш уақыт аралығын «қазақтың ерлік кезеңі» деп бағалауы тегін емес.
Осындай шым-шытырық тарихи жағдай, тарих сахнасына ерекше қасиетті ұлдарын шығарады. Осындай алмағайып кезеңде халқының ендігі даму жолын айқындауда шешуші рөлді тарихи тұлғалар атқарады. Қ.Жұмаділовтың «Дарабоз» дилогиясында сондай ірі тұлғалардың көркем бейнесі сомдалған еді.
Жазушының бұл еңбегі Қазақ елі тәуелсіздігіне қол жеткізген тұста дүниеге келген шығарма. Оның қазақ әдебиеті, жалпы қазақ тарихындағы құндылығы сол автор алғашқылардың бірі боп, тарихи өткенімізге объективті түрде баға беріп, тарихи тұлғалардың рөлін қазақ халқының ұлттық мүддесі тұрғысынан қарастыруында екенін ерекше атап өту керек сияқты.
Қазақстанның егемен ел болып, басқа мемлекеттермен иық тірескеннен кейін, тарихи өткеніне қызығушылық танытқаны табиғи құбылыс. Тәуелсіздік алған жылдары қазақ мәдениетінде ірі құбылыстар орын алғанын атап өту керек. Бұрын айтылмаған, жабық келген көптеген тарихи фактілер ашылып, халық игілігіне жаратылса, сонымен қатар, ұлттық жадыдан аластатылған, ұлттың қамы үшін жапа шеккен, тоталитарлық жүйенің құрбанына айналған қайраткерлердің, ұлт зиялылары мен батырларының, дана ел билеушілерінің жасаған іс-әрекеттері мен өмірлік
Осындай шым-шытырық тарихи жағдай, тарих сахнасына ерекше қасиетті ұлдарын шығарады. Осындай алмағайып кезеңде халқының ендігі даму жолын айқындауда шешуші рөлді тарихи тұлғалар атқарады. Қ.Жұмаділовтың «Дарабоз» дилогиясында сондай ірі тұлғалардың көркем бейнесі сомдалған еді.
Жазушының бұл еңбегі Қазақ елі тәуелсіздігіне қол жеткізген тұста дүниеге келген шығарма. Оның қазақ әдебиеті, жалпы қазақ тарихындағы құндылығы сол автор алғашқылардың бірі боп, тарихи өткенімізге объективті түрде баға беріп, тарихи тұлғалардың рөлін қазақ халқының ұлттық мүддесі тұрғысынан қарастыруында екенін ерекше атап өту керек сияқты.
Қазақстанның егемен ел болып, басқа мемлекеттермен иық тірескеннен кейін, тарихи өткеніне қызығушылық танытқаны табиғи құбылыс. Тәуелсіздік алған жылдары қазақ мәдениетінде ірі құбылыстар орын алғанын атап өту керек. Бұрын айтылмаған, жабық келген көптеген тарихи фактілер ашылып, халық игілігіне жаратылса, сонымен қатар, ұлттық жадыдан аластатылған, ұлттың қамы үшін жапа шеккен, тоталитарлық жүйенің құрбанына айналған қайраткерлердің, ұлт зиялылары мен батырларының, дана ел билеушілерінің жасаған іс-әрекеттері мен өмірлік
Әдебиет.
1. Абылай хан. Құраст. С. Дәуіт. Жауапты ред. Р.Бердібай. Алматы. Жазушы. 1993 – 416 б.
2. Ә.Тарақов. Қазақ әдебиетіндегі тарихи тұлға проблемасы (Абылай хан бейнесінің көркемдік тағлымы). – Алматы, Қазақ Университеті, 2004-341 бет.
3. Қ.Жұмаділов. Дарабоз: Тарихи роман.- Бірінші кітап, Алматы. Шабыт, 1994. - 416 бет.
1. Абылай хан. Құраст. С. Дәуіт. Жауапты ред. Р.Бердібай. Алматы. Жазушы. 1993 – 416 б.
2. Ә.Тарақов. Қазақ әдебиетіндегі тарихи тұлға проблемасы (Абылай хан бейнесінің көркемдік тағлымы). – Алматы, Қазақ Университеті, 2004-341 бет.
3. Қ.Жұмаділов. Дарабоз: Тарихи роман.- Бірінші кітап, Алматы. Шабыт, 1994. - 416 бет.
Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ.
Түркістан қаласы
Д.Болатханұлы
Қ.Жұмаділовтың Дарабоз дилогиясында хандар образы.
Қ.Жұмаділовтың Дарабоз дилогиясы ХУІІІ ғасырда орын алған тарихи
оқиғаларды көркем бейнелеген тарихи роман. ХУІІІ ғасырдаға тарихи
жағдайлар тек тарихшы ғалымдарды емес, қоғамтану мен адамтану мәселесімен
айналысқан барлық білгір адамдарды ерекше толғандыратын мәселе екені
белгілі. Өйткені, бұл кезең қазақ тарихындағы жолайырық болғаны аян. Қазақ
халқы орасан қуатты Жоңғар хандығымен ғана соғысып қоймай, Қытай мен Ресей
сияқты алып империялар арасында өз тәуелсіздігін сақтап қалуда күрес
жүргізіп жатты. Сондықтан да, Ш.Уәлихановтың аталмыш уақыт аралығын
қазақтың ерлік кезеңі деп бағалауы тегін емес.
Осындай шым-шытырық тарихи жағдай, тарих сахнасына ерекше қасиетті
ұлдарын шығарады. Осындай алмағайып кезеңде халқының ендігі даму жолын
айқындауда шешуші рөлді тарихи тұлғалар атқарады. Қ.Жұмаділовтың Дарабоз
дилогиясында сондай ірі тұлғалардың көркем бейнесі сомдалған еді.
Жазушының бұл еңбегі Қазақ елі тәуелсіздігіне қол жеткізген тұста
дүниеге келген шығарма. Оның қазақ әдебиеті, жалпы қазақ тарихындағы
құндылығы сол автор алғашқылардың бірі боп, тарихи өткенімізге объективті
түрде баға беріп, тарихи тұлғалардың рөлін қазақ халқының ұлттық мүддесі
тұрғысынан қарастыруында екенін ерекше атап өту керек сияқты.
Қазақстанның егемен ел болып, басқа мемлекеттермен иық тірескеннен
кейін, тарихи өткеніне қызығушылық танытқаны табиғи құбылыс. Тәуелсіздік
алған жылдары қазақ мәдениетінде ірі құбылыстар орын алғанын атап өту
керек. Бұрын айтылмаған, жабық келген көптеген тарихи фактілер ашылып,
халық игілігіне жаратылса, сонымен қатар, ұлттық жадыдан аластатылған,
ұлттың қамы үшін жапа шеккен, тоталитарлық жүйенің құрбанына айналған
қайраткерлердің, ұлт зиялылары мен батырларының, дана ел билеушілерінің
жасаған іс-әрекеттері мен өмірлік шығармашылығы бүгінгі күн тұрғысынан
қайта таразыланып жатты. Осындай қоғамдық жағдайда, әрине көптеген
үйреншікті ұғымдар, дайын қалыптар өз көкейкестілігін жойып, өмірлік
сұранысынан айырылады. Қысқасы, өткен жүзжылдықтың тоқсаныншы жылдары тек
құлдыраудың, мәдени құндылықтар күйреген жылдар емес, сондай-ақ, қайта
қауышудың, көп жылдардан бері жоғалтқанын қайта тапқан шуақты жылдар
ретінде де танылу керек.
Міне, ірі қоғамдық өзгерістер тұсында Қ.Жұмаділовтың Дарабоз
дилогиясы жарық көрді. Дарабоз дилогиясында баяндалған тарихи оқиғалардың,
тарихи тұлғалардың трактовкасы сол кезеңнің оқырманына сәл тосындау боп
көрінуі мүмкін. Себебі, мұнда үйреншікті қалыптар атымен жоқ, құлдық
санадан ада. Сөзіміздің дәлелі ретінде шығармада хандар бейнесінің
сомдалуын атап өтуге болады.
Дарабоз дилогиясының бас кейіпкері Қабанбай батыр болса да, мұнда
негізгі қаһарманның бірі – Абылай хан. Бүкіл оқиғалар Абылайдың атымен
тығыз байланысты. Ол заңды да, ХУІІІ ғасырдың ірі тарихи тұлғасы Абылай хан
болғанын дүйім жұрт мойындаған факт. Сондықтан да, аталмыш дәуірдегі тарихи
оқиғаларды баяндағанда, Абылайдай кесек тұлғаны айналып өту қиын.
Қазақ кеңес әдебиетінде Абылай және оның дәуірі бірнеше шығармаларға
арқау болғаны белгілі. Алайда, бұл шығармаларда сомдалған Абылайдың бейнесі
тарихи шындыққа үйлеседі ме? Тіпті, І. Есенберлин өзінің атақты
Көшпенділер трилогиясының Жанталас атты кітабының сюжетіне Абылай
істері арқау болса да, оның шынайы бейнесін жасауға мүмкіншілігі болмады.
Бұл суреткер талантының кемдігінен емес, замана талабынан туындыған қасірет
екені түсінікті. Себебі, совет цензорлары ел билеушілері туралы жылы сөзді
баспа бетінен өткізбегені белгілі. Тіпті, романда сөз болған тарихи дәуірде
таптық қайшылық, тартыс орын алу тиіс деген талаптар қойылғаны белгілі(2-
73).
Абылайдың жағымсыз бейне ретінде суреттелуі С.Сейфуллиннің
Көкшетау поэмасынан бастау алатыны түсінікті. Бұл жерде тағы да,
идеологиялық көзқарастар тарихи тұлғалардың бағалануына өз әсерін тигізгені
ақиқат. Сәкеннің бұ поэмасы М. Жұмабаевтің Батыр Баян атты поэмасына
қарсы жазылған шығарма деп біледі әдебиетші ғалымдар. М.Жұмабаев ұлттық
танымнан, ұлтшылдықтан айнымаған ақын ретінде Абылайдың ел бірлігін
ойлаушы, қаһарман хан бейнесінде сомдайды. Бұған қарап, С.Сейфуллин Абылай
туралы озбырлықты ойдан тауып алды деп айтуға болмайды. Сәкеннің де Абылайы
тарихи шындыққа негізделіп сомдалған бейне. Абылай мен қазақтың ішінен
шыққан кей жергілікті билеушілер арасындағы тартыс жайлы халық арасында
көптеген аңыз-әңгімелер сақталғаны белгілі. Алайда, онда көтерілігшен идея
мен ханның бейнесі, мінезі мүлдем өзге күйде суреттелетіні мәлім.
Сонау ХХ ғасырдың басында қазақ әдебиетіндегі Абылай бейнесіне қатысты
кереғарлықтар оның тұлғасының көп политралығын дәлелдейді. Тіпті, осы
күннің өзінде кей басылымдар Абылайдың тарихи рөлі туралы күмәнмен қарайды.
Алайда, бұның бәрі Абылайдың қазақ халқы үшін маңызы мен қадірін жоққа
шығара алмайды. Белгілі ғалым Р.Бердібайдың: Абылай хандық құрған дәуірдің
ел ұғымында Алтын ғасыр секілденіп көрінуіне дәлел жеткілікті. Кейіннен,
уақытты уақыт қуалап, қазақ елінің басына жаңа озбырлар душар болған
сәттерде де ертедегі Абылай бейнесі қайта жанданып, іріленіп, азаттықтың
туындай, бостандықтың символындай ерлік рухын еске түсіріп отырған(1-5),-
деген сөзінде Абылай ханның халық берген бағасы өте дәл берілген.
Дарабоз дилогиясында Абылай ханның бейнесі тарихи шынайы сомдалғанын
көркем мәтінді талдау барысында аңғаруға болады(2-152). Абылай оқырманның
алдына шығарма басталысымен соңына дейін ел бірлігін, болашағын,
тәуелсіздігін ойлаған хан ретінде көрінеді. Абылайдың идеялық позициясы,
дұрысы жазушы өз шығармасында жеткізбек ьолған Абылайдың өмірлік кредосы
бірінші кітаптың Толас бөлімінде баян етілетін Хан кеңесіндегі көңіл-
күйін суреттеген эпизодтан бірден білуге болады. Әбілмәмбет те, Абылай да
әзірше көмей көрсетіп, сыр ашпай, жұрттың сөзін үнсіз тыңдаумен отыр.
Әсіресе, өткір көзін ашық есіктен көрінген көкжиектен айырмай, сазарып
қалған Абылайдың жүзінен қазір қаһарлы ашу байқалады(3-13). Хан кеңесінде
қазақтың игі-жақсыларының басы қосылып, елдің ең маңызды мәселелері
талқыланып жатты. Міне осы хан кеңесінде кітаптың негізгі қаһармандарының
мінезі, идеялық позициясы ашылады. Жазушы Хан кеңесін көркемдік тұрғыдан
алғанда өте сәтті қолданған. Оқырманның алдына сол кезеңдегі сансыз тарихи
тұлғалардың бейнесін, характерін тізбектелген құрғақ сөзбен, шұбалаңқы баян
атымен жоқ. Олардың барлығын Хан кеңесіне жинап, алдарына үлкен мәселе
қойып, соны талқылау үстінде әр қайсының портреті берілгенде, мәселені
талқылау үстіндегі тартыста мінезі ашылады. Осы жерде шығарма бейнелерінің
өте күрделі мінезі, идеялық позициясымен бірге, сол кезеңдегі тарихи жағдай
мен қазақ хандығының ішкі-сыртқы жағдайы, өзге көрші елдермен қатынасы жан-
жақты сөз болып суреттеледі. Мұндай тарихи фактілер құрғақ цифрлар мен
тарихи құжаттардан алынған үзінді цитаттар арқылы берілмейді. Көркем
образдар арқылы, шығарманың сюжетіне қиыстырылады.
Абылайдың идеялық позициясы, мінезі Хан кеңесінде сөйлеген сөзінен
анықтала түседі. Әрине, тарихи деректерде дәл сол Хан кеңесінде Абылай
сөйтіп сөйледі деген тарихи дерек жоқ та шығар. Алайда, бұл ұлы адамның
халық санасында, сондай-ақ, тарихи құжаттарда сақталған істері Қ.Жұмаділов
суреттеген монологтың, сомдаған бейнесінің растығын дәлелдейді.
Дарабоз дилогиясында Абылай хан дарынды елші, дипломат, саясаткер,
қолбасы ретінде суреттеледі. Бұл жазушы қиялында осындай хан қазақта болса
ғой деген арманнан туған көркем бейне емес, шын мәнісінде өмірде өткен,
барлық тарихи құжаттар дәлелдеген тарихи тұлға болып табылады.
Шығармада Абылайдан басқа сөз болатын хандар Әбілмәмбет пен Әбілхайыр.
Әбілмәмбет Орта жүздің ханы, исі қазақтың ханы Болат хан қайтыс болғаннан
кейін, Қазақ Ордасының ханы боп сайланады. Ал, Әбілхайыр болса Кіші жүздің
ханы болғаны тарихтан белгілі.
Әбілмәмбет ханның бейнесі шығармада тарихи шындықтан гөрі, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Түркістан қаласы
Д.Болатханұлы
Қ.Жұмаділовтың Дарабоз дилогиясында хандар образы.
Қ.Жұмаділовтың Дарабоз дилогиясы ХУІІІ ғасырда орын алған тарихи
оқиғаларды көркем бейнелеген тарихи роман. ХУІІІ ғасырдаға тарихи
жағдайлар тек тарихшы ғалымдарды емес, қоғамтану мен адамтану мәселесімен
айналысқан барлық білгір адамдарды ерекше толғандыратын мәселе екені
белгілі. Өйткені, бұл кезең қазақ тарихындағы жолайырық болғаны аян. Қазақ
халқы орасан қуатты Жоңғар хандығымен ғана соғысып қоймай, Қытай мен Ресей
сияқты алып империялар арасында өз тәуелсіздігін сақтап қалуда күрес
жүргізіп жатты. Сондықтан да, Ш.Уәлихановтың аталмыш уақыт аралығын
қазақтың ерлік кезеңі деп бағалауы тегін емес.
Осындай шым-шытырық тарихи жағдай, тарих сахнасына ерекше қасиетті
ұлдарын шығарады. Осындай алмағайып кезеңде халқының ендігі даму жолын
айқындауда шешуші рөлді тарихи тұлғалар атқарады. Қ.Жұмаділовтың Дарабоз
дилогиясында сондай ірі тұлғалардың көркем бейнесі сомдалған еді.
Жазушының бұл еңбегі Қазақ елі тәуелсіздігіне қол жеткізген тұста
дүниеге келген шығарма. Оның қазақ әдебиеті, жалпы қазақ тарихындағы
құндылығы сол автор алғашқылардың бірі боп, тарихи өткенімізге объективті
түрде баға беріп, тарихи тұлғалардың рөлін қазақ халқының ұлттық мүддесі
тұрғысынан қарастыруында екенін ерекше атап өту керек сияқты.
Қазақстанның егемен ел болып, басқа мемлекеттермен иық тірескеннен
кейін, тарихи өткеніне қызығушылық танытқаны табиғи құбылыс. Тәуелсіздік
алған жылдары қазақ мәдениетінде ірі құбылыстар орын алғанын атап өту
керек. Бұрын айтылмаған, жабық келген көптеген тарихи фактілер ашылып,
халық игілігіне жаратылса, сонымен қатар, ұлттық жадыдан аластатылған,
ұлттың қамы үшін жапа шеккен, тоталитарлық жүйенің құрбанына айналған
қайраткерлердің, ұлт зиялылары мен батырларының, дана ел билеушілерінің
жасаған іс-әрекеттері мен өмірлік шығармашылығы бүгінгі күн тұрғысынан
қайта таразыланып жатты. Осындай қоғамдық жағдайда, әрине көптеген
үйреншікті ұғымдар, дайын қалыптар өз көкейкестілігін жойып, өмірлік
сұранысынан айырылады. Қысқасы, өткен жүзжылдықтың тоқсаныншы жылдары тек
құлдыраудың, мәдени құндылықтар күйреген жылдар емес, сондай-ақ, қайта
қауышудың, көп жылдардан бері жоғалтқанын қайта тапқан шуақты жылдар
ретінде де танылу керек.
Міне, ірі қоғамдық өзгерістер тұсында Қ.Жұмаділовтың Дарабоз
дилогиясы жарық көрді. Дарабоз дилогиясында баяндалған тарихи оқиғалардың,
тарихи тұлғалардың трактовкасы сол кезеңнің оқырманына сәл тосындау боп
көрінуі мүмкін. Себебі, мұнда үйреншікті қалыптар атымен жоқ, құлдық
санадан ада. Сөзіміздің дәлелі ретінде шығармада хандар бейнесінің
сомдалуын атап өтуге болады.
Дарабоз дилогиясының бас кейіпкері Қабанбай батыр болса да, мұнда
негізгі қаһарманның бірі – Абылай хан. Бүкіл оқиғалар Абылайдың атымен
тығыз байланысты. Ол заңды да, ХУІІІ ғасырдың ірі тарихи тұлғасы Абылай хан
болғанын дүйім жұрт мойындаған факт. Сондықтан да, аталмыш дәуірдегі тарихи
оқиғаларды баяндағанда, Абылайдай кесек тұлғаны айналып өту қиын.
Қазақ кеңес әдебиетінде Абылай және оның дәуірі бірнеше шығармаларға
арқау болғаны белгілі. Алайда, бұл шығармаларда сомдалған Абылайдың бейнесі
тарихи шындыққа үйлеседі ме? Тіпті, І. Есенберлин өзінің атақты
Көшпенділер трилогиясының Жанталас атты кітабының сюжетіне Абылай
істері арқау болса да, оның шынайы бейнесін жасауға мүмкіншілігі болмады.
Бұл суреткер талантының кемдігінен емес, замана талабынан туындыған қасірет
екені түсінікті. Себебі, совет цензорлары ел билеушілері туралы жылы сөзді
баспа бетінен өткізбегені белгілі. Тіпті, романда сөз болған тарихи дәуірде
таптық қайшылық, тартыс орын алу тиіс деген талаптар қойылғаны белгілі(2-
73).
Абылайдың жағымсыз бейне ретінде суреттелуі С.Сейфуллиннің
Көкшетау поэмасынан бастау алатыны түсінікті. Бұл жерде тағы да,
идеологиялық көзқарастар тарихи тұлғалардың бағалануына өз әсерін тигізгені
ақиқат. Сәкеннің бұ поэмасы М. Жұмабаевтің Батыр Баян атты поэмасына
қарсы жазылған шығарма деп біледі әдебиетші ғалымдар. М.Жұмабаев ұлттық
танымнан, ұлтшылдықтан айнымаған ақын ретінде Абылайдың ел бірлігін
ойлаушы, қаһарман хан бейнесінде сомдайды. Бұған қарап, С.Сейфуллин Абылай
туралы озбырлықты ойдан тауып алды деп айтуға болмайды. Сәкеннің де Абылайы
тарихи шындыққа негізделіп сомдалған бейне. Абылай мен қазақтың ішінен
шыққан кей жергілікті билеушілер арасындағы тартыс жайлы халық арасында
көптеген аңыз-әңгімелер сақталғаны белгілі. Алайда, онда көтерілігшен идея
мен ханның бейнесі, мінезі мүлдем өзге күйде суреттелетіні мәлім.
Сонау ХХ ғасырдың басында қазақ әдебиетіндегі Абылай бейнесіне қатысты
кереғарлықтар оның тұлғасының көп политралығын дәлелдейді. Тіпті, осы
күннің өзінде кей басылымдар Абылайдың тарихи рөлі туралы күмәнмен қарайды.
Алайда, бұның бәрі Абылайдың қазақ халқы үшін маңызы мен қадірін жоққа
шығара алмайды. Белгілі ғалым Р.Бердібайдың: Абылай хандық құрған дәуірдің
ел ұғымында Алтын ғасыр секілденіп көрінуіне дәлел жеткілікті. Кейіннен,
уақытты уақыт қуалап, қазақ елінің басына жаңа озбырлар душар болған
сәттерде де ертедегі Абылай бейнесі қайта жанданып, іріленіп, азаттықтың
туындай, бостандықтың символындай ерлік рухын еске түсіріп отырған(1-5),-
деген сөзінде Абылай ханның халық берген бағасы өте дәл берілген.
Дарабоз дилогиясында Абылай ханның бейнесі тарихи шынайы сомдалғанын
көркем мәтінді талдау барысында аңғаруға болады(2-152). Абылай оқырманның
алдына шығарма басталысымен соңына дейін ел бірлігін, болашағын,
тәуелсіздігін ойлаған хан ретінде көрінеді. Абылайдың идеялық позициясы,
дұрысы жазушы өз шығармасында жеткізбек ьолған Абылайдың өмірлік кредосы
бірінші кітаптың Толас бөлімінде баян етілетін Хан кеңесіндегі көңіл-
күйін суреттеген эпизодтан бірден білуге болады. Әбілмәмбет те, Абылай да
әзірше көмей көрсетіп, сыр ашпай, жұрттың сөзін үнсіз тыңдаумен отыр.
Әсіресе, өткір көзін ашық есіктен көрінген көкжиектен айырмай, сазарып
қалған Абылайдың жүзінен қазір қаһарлы ашу байқалады(3-13). Хан кеңесінде
қазақтың игі-жақсыларының басы қосылып, елдің ең маңызды мәселелері
талқыланып жатты. Міне осы хан кеңесінде кітаптың негізгі қаһармандарының
мінезі, идеялық позициясы ашылады. Жазушы Хан кеңесін көркемдік тұрғыдан
алғанда өте сәтті қолданған. Оқырманның алдына сол кезеңдегі сансыз тарихи
тұлғалардың бейнесін, характерін тізбектелген құрғақ сөзбен, шұбалаңқы баян
атымен жоқ. Олардың барлығын Хан кеңесіне жинап, алдарына үлкен мәселе
қойып, соны талқылау үстінде әр қайсының портреті берілгенде, мәселені
талқылау үстіндегі тартыста мінезі ашылады. Осы жерде шығарма бейнелерінің
өте күрделі мінезі, идеялық позициясымен бірге, сол кезеңдегі тарихи жағдай
мен қазақ хандығының ішкі-сыртқы жағдайы, өзге көрші елдермен қатынасы жан-
жақты сөз болып суреттеледі. Мұндай тарихи фактілер құрғақ цифрлар мен
тарихи құжаттардан алынған үзінді цитаттар арқылы берілмейді. Көркем
образдар арқылы, шығарманың сюжетіне қиыстырылады.
Абылайдың идеялық позициясы, мінезі Хан кеңесінде сөйлеген сөзінен
анықтала түседі. Әрине, тарихи деректерде дәл сол Хан кеңесінде Абылай
сөйтіп сөйледі деген тарихи дерек жоқ та шығар. Алайда, бұл ұлы адамның
халық санасында, сондай-ақ, тарихи құжаттарда сақталған істері Қ.Жұмаділов
суреттеген монологтың, сомдаған бейнесінің растығын дәлелдейді.
Дарабоз дилогиясында Абылай хан дарынды елші, дипломат, саясаткер,
қолбасы ретінде суреттеледі. Бұл жазушы қиялында осындай хан қазақта болса
ғой деген арманнан туған көркем бейне емес, шын мәнісінде өмірде өткен,
барлық тарихи құжаттар дәлелдеген тарихи тұлға болып табылады.
Шығармада Абылайдан басқа сөз болатын хандар Әбілмәмбет пен Әбілхайыр.
Әбілмәмбет Орта жүздің ханы, исі қазақтың ханы Болат хан қайтыс болғаннан
кейін, Қазақ Ордасының ханы боп сайланады. Ал, Әбілхайыр болса Кіші жүздің
ханы болғаны тарихтан белгілі.
Әбілмәмбет ханның бейнесі шығармада тарихи шындықтан гөрі, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz