Гепардтардың биологиялық ерекшелігі

Кіріспе
Курстық жұмыстың өзектілігі. Гепардтар — сүтқоректілер класы, мысық тұқымдасына жататын аң. Африка, Орта Азия және Үндістанда таралған. Қазақстанда 18-ғасырдың аяғы-19-ғасырдың басында Каспий мен Арал теңіздерінін аралығындағы шөлді аймақта тіршілік еткен. 20-ғасырдың 50-жылдары сирек болса да, Үстірт пен Маңғыстау түбегінде кездесіп қалып жүрді.
Гепард— басқа мысықтардан ерекшелігі — табаны ұзын, тырнағы жасырынбайды. Бұлар негізінен Оңтүстік Азияның шөлді аудандарында тараған.
Бізде гепардтар оңтүстік Туркменияда кездеседі. Олар ашық далалы жердегі жануарларды қуып жүріп ұстап, жейді. Гепардтарды қолға үйретіп ақ бөкендерді ұстауға пайдаланады.
Курстық жұмыстың мақсаты. Мысық тұқымдастар сирек кездесетін болғандықтан, кәсіптік маңызы аз жануарлар болып саналады. Сондықтан бұл тақырыпты зерттеу маңызды.
Курстық жұмыстың міндеттері:
1. Гепардтардың биологиялық ерекшелігі;
2. Жыртқыштардың биологиясы;
3. Гепардтардың түрлері;
4. Гепардтардың тіршілік ерекшеліктері;
Курстық жұмыста қолданылған зерттеу әдістері – оқылған әдебиеттерде шолу жасау, түсіндіру, бақылау – байқау т.б. зерттеу әдістерін пайдаландым. Зерттеу тақырыбына қатысты әдебиеттерді, дидактикалық нұсқауларды зерделеу, талдау.

Пайдаланылған әдебиеттер

1.Қайымов.Қ.Жануартану.-Алматы,2004.
2.Биология:Жоғарғы оқу орнына арналған.-Алматы,1999.
3.Жануартану дәстүрлі емес сабақ.-Казақстан мектебі,1995, N1.
4.Жануартану әдістемесі.-БГХ,1998,N1.
5.Әмірғазиев Қ. Биологиялық жұмбақтар. Алматы, «Мектеп», 1972.
6. Қайымов Қ. Аяулы хайуанатттар. Алматы, «Мектеп», 1979.
7.Қ а й ы м ов Қ. Биология және техника. Алматы, «Қайнар», 1985.
8. Бекенова А.Б., Есжанов.Б, С.М.Махмутов. Қазақстан сүтқоректілері, Алматы, 1995
9. С.Махмұтов, Зоология, Алматы, 2006
10. К.Б. Олжабекова, Б.Е. Есжанов, Омыртқалылар зоологиясы, І бөлім, Алматы, 2007
11. К.Б. Олжабекова, Б.Е. Есжанов, Омыртқалылар зоологиясы, ІІ бөлім, Алматы, 2007
12. Жизнь животных 2 том М: 1998
13. Н.М.абышев. В.С.Кубанцев. География животных с основами зоологии. М. 1993
14. В.М.Константинов, С.П.Шаталова. Зоология позвоночных. М.2004
15. С.М. Махмутов. Зоология (І бөлім) Алматы, 1994
16. С.М. Махмутов. Зоология (ІІ бөлім) Алматы, 1996
17. Омыртқалыллар зоологиясы Алматы, 1970
18. С.П. Наумов: Зоология позвоночных. М. 1990
19. “Гиннес рекордтар кітабы 2013”
20. “Балалар Энциклопедиясы”, V-том
21. Бекенов, Ишадов, Имамбердыев, Садыков, 1999.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе
Систематикалық орны
І тарау Гепардтардың биологиялық ерекшелігі
1.1 Жыртқыштардың биологиясы
1.2 Гепардтардың биологиясы
1.3 Гепардтардың түрлері

Тәжірибелік бөлім
2.1 Гепардтың тіршілік ерекшеліктерін зерттеу
2.2 Биологиялық ерекшеліктері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымшалар

Кіріспе
Курстық жұмыстың өзектілігі. Гепардтар -- сүтқоректілер класы, мысық тұқымдасына жататын аң. Африка, Орта Азия және Үндістанда таралған. Қазақстанда 18-ғасырдың аяғы-19-ғасырдың басында Каспий мен Арал теңіздерінін аралығындағы шөлді аймақта тіршілік еткен. 20-ғасырдың 50-жылдары сирек болса да, Үстірт пен Маңғыстау түбегінде кездесіп қалып жүрді.
Гепард -- басқа мысықтардан ерекшелігі -- табаны ұзын, тырнағы жасырынбайды. Бұлар негізінен Оңтүстік Азияның шөлді аудандарында тараған.
Бізде гепардтар оңтүстік Туркменияда кездеседі. Олар ашық далалы жердегі жануарларды қуып жүріп ұстап, жейді. Гепардтарды қолға үйретіп ақ бөкендерді ұстауға пайдаланады.
Курстық жұмыстың мақсаты. Мысық тұқымдастар сирек кездесетін болғандықтан, кәсіптік маңызы аз жануарлар болып саналады. Сондықтан бұл тақырыпты зерттеу маңызды.
Курстық жұмыстың міндеттері:
1. Гепардтардың биологиялық ерекшелігі;
2. Жыртқыштардың биологиясы;
3. Гепардтардың түрлері;
4. Гепардтардың тіршілік ерекшеліктері;
Курстық жұмыста қолданылған зерттеу әдістері - оқылған әдебиеттерде шолу жасау, түсіндіру, бақылау - байқау т.б. зерттеу әдістерін пайдаландым. Зерттеу тақырыбына қатысты әдебиеттерді, дидактикалық нұсқауларды зерделеу, талдау.

Систематикалық орны
Дүниесі: Жануарлар
Тип: Хордалылар- Chordata
Тип тармағы: Омыртқалылар - Vertebrata
Класс: Сүтқоректілер немесе аңдар - Mammalia seu Theria
Класс тармағы: Жоғары сатыдағы аңдар - Elitheria
Отряд: Жыртқыштар - Carnivora
Тұқымдасы: Мысықтәрізділер- Felidae
Түрлері:
Африкада гепардтардың бес түрі мекен етеді:
* Acinonyx jubatus jubatus - Оңтүстік Африкада , 500-ге жуық;
* Acinonyx jubatus raineyi - Кениядан 3000-нан астам;
* Acinonyx jubatus ngorongorensis - Танзания мен аирда мекеен етеді;
* Acinonyx jubatus soemmeringii - Нигерия мен Сомалиде мекен етеді;
* Acinonyxjubatushecki - және Алжирде.
Азияда гепардтардың екі түрі мекен етеді:
* Acinonyxjubatusraddei - Каспий аймағын мекеен еткен гепардтар қазіргі кезде жойылып кеткен;
* Acinonyxjubatusvenaticus - Үндістан мен орталық Азияда 200 ге жуық мекендейді.
* Королыдық гепард - Африкада
* Европалық гепард

Гепардтардың биологиялық ерекшелігі
1.1 Жыртқыштардың биологиясы
Жыртқыштар (Carnivora) - сүтқоректілердің бір отряды. Австралия (тек жерсіндірілген түрлері ғана бар) мен Антарктидадан басқа құрлықтардың барлығында кең таралған. 12 тұқымдасы, 235-ке жуық түрі анықталған. Қазақстанда 5 тұқымдасы (ит, аю, жанат, сусар, мысық), 14 түрі бар. Салмағы 250 г-нан (аққұлақ) 250 кг-ға (аю) дейін барады. Әр аяғында 4 - 5 башайы болады. Құйрығының ұзындығы дене тұрқының жартысындай, кейде одан қысқарақ. Жүні ұзын әрі қалың, әр түсті болады. Жыртқыштардың азу тістері жақсы дамыған. Аталығы мен аналығының жыныстық диморфизм айырмашылығы аз, не мүлдем байқалмайды. Иіс және Eсту мүшелері жақсы жетілген. Қорегін таңертең, көбінесе іңірде немесе түнде аулайды. Жылына 1, кейбір түрлері 2 - 3 рет, кейде 2 жылда 1 рет балалайды. Күшіктері нәзік, қызылшақа болып туады. Жыртқыштардың арасында кәсіптік маңызы бар, терісі пайдалы (Бұлғын, Кәмшат, Ақкіс, Қара Күзен, т.б.) не зиянды кемірушілерді жеп пайдасын тигізетін, сондай-ақ Ауыл шаруашылығына, Аңшылыққа зиян келтіретін, ауру тарататын түрлері де бар. Жыртқыштардың кейбір түрлері (Қызыл қасқыр, Тянь-шань қоңыр аюы, Барыс, Қабылан, т.б.) қорғауға алынып, Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.
Басқа да омыртқалы жануар-лар тәрізді жыртқыштардың миы да алдыңғы ми сыңарлары, ортаңғы ми, аралық ми, мишық және сопақша мидан құралады. Алайда алдыңғы ми мен мишықтың көлемі басқа омыртқалылардан әлде қайда көлемді және ми сыңарларында иірім болғандықтан, сондай ақ ми қыртысы түзілгендіктен, сүтқоректілердің мінез-қылығы өте күрделі.
Жыртқыштардың иіс сезу, есту, көру, сипап сезу және дәм сезу мүшелері жақсы дамыған, бірақ барлығында біркелкі деуге болмайды. Жыртқыштардың тіршілік ортасы мен тіршілік жағдайы сезім мүшелерінің дамуына түрліше әсер етеді. Мысалы, ашық жерлерде мекендейтін жыртқыш аңдардың көзі жақсы жетілсе, орманда мекендейтін сүтқоректілердің есту сезімі мен иіс сезімі күштірек дамиды. Ал суда тіршілік ететін дельфин мен киттер мүлде иіс сезбейді, қорегін жер астынан табатын көртышқанның көзі көрмёйді. Жыртқыштардың қай-қайсысы болса да құстардай қырағы болмайды.
Жыртқыштарды қаңқасы және осыған дейін оқылған омыртқалы жануарлардың сүйек бөліктеріне ұқсас бассүйек, омыртқа жотасы кеуде қуысы, иық белдеуі мен алдыңғы аяқ және жамбас белдеуі мен артқы аяқ сүйектерінен құралады. Бұларға тән негізгі белгі -- мойынның ұзын-қысқалығына қарамастан 7 омыртқа болады (ұзын мойынды жирафтд- да, қысқа мойынды түленде де мойын 7 омыртқадан тұрады.
Жыртқыштардың бассүйегі жорғалау-шылардыкіне ұқсас болғанымен, тістердің атқаратын қызметіне қарай түрленіп ерекшеленуі және ми сауытының көлемді болуына байланысты күрделі құрылысты болады . Бассүйек ми сауытымен тұтасқан үстіңгі жақсүйектен және еркін қозғала алатын астықғы жақсүйектен құралған. Үстіңгі және астыңғы жақсүйектердің алдыңғы жағында бірнеше күректістер орналасады, одан кейінірек иттіс, жақсүйектің түбіне қарай кіші азу және үлкен азу тістер жалғасады. Азу тістердің ең ірісі жыртқыш тіс деп аталады. Жыртқыштар тісінің жорғалаушылардан негізгі ерекшелігі -- жақсүйекке тіс түбірі арқылы орнығуында. Мысық тәрізді етпен қоректенетін сүтқоректілер жыртқыш сутқоректілер деп аталады. Жыртқыш сүтқоректілердің жақсүйектері тек қана жоғары және төмен қарай қимылдайды, олар жақ сүйектерін жан-жағына қимылдата алмайды. Ал өсімдіктекті азықпен қоректенетін сүтқоректілер (сиыр, жылқы, қой, қоян) жақсүйектерін кез келген бағытқа: жоғары, төмен, оң жаққа және сол жаққа қарай қозғалта алады; олардың тіс құрылысы да жыртқыштардан басқаша.
Жыртқыштардың көпшілігінің терісінен түкті жамылғы өсіп шығады. Оны денесіндегі түкті жамылғыны аяғымен тазалап, жуы-нып отырған мысықтан анық көруге болады. Мысық денесінен итте болатын қолайсыз иіс сезілмейді, ол қашан да таза жүреді. Өйткені мысықтың терісінен май бөлінбейді, сондықтан да мысық суға түспеуге және жаңбырдың астында қалмауға тырысады. Тер бездері тек табандарында ғана болатындықтан, мысықтың денесінен тер иісі де сезілмейді. Итте де тер бездері өте аз, сондықтан денесін салқындату үшін ыстық күндері ит тілін салақтатып жүреді, кейде суға, шомылып, судан шығысымен қатты сілкінеді де, майлы түктердегі су тамшыларын жан-жаққа шашып, денесін құрғатып алады.
Жыртқыштардыңтүкті жамылғысы біркелкі түктерден құрал-маған: жуандау және ұзын түк қылшық деп, ал қысқа жұмсақ түк -- мамық немесе түбіт деп аталады. Қылшық жүн түбіттің қыр-қылмауына және бірімен-бірінің ұйысып қалмауына септігін тигізеді, ал түбіт денедегі жьтлуды сақтайды. Бегемот, керік, кит, морж тәрізді сүтқоректілердің денесінде түкті жамылғы болмайды, киттің денесіндегі жылуды тері астында болатын қалың май қабаты сақтап қалады. Түкті жамылғысы бар сүтқоректілер жылына екі рет жүнін алмастырып, түлейді. Түк терідегі түк үясына орналасады. Түк дегеніміз -- мүйізтекті түзіліс. Ал сүтқоректі жануарлардың үлпек жүнді бағалы терісі үлбір деп аталады.
Тері тек түк қана емес, қабыршақ, өткір және жалпақ тырнақ, тұяқ және мүйіз сияқты мүйізтекті заттар түзіледі. Қабыршақ аңкесірткенің бүкіл денесін қаптаса, қалталы, кеміруші және бунақ дене қоректі сүтқоректілердің құйрығында да болады. Бұл -- сүтқоректілерге ежелгі жорғалаушылардан тұқым қуалау нәтижесіңде пайда болған белгі. Өткір тырнақты -- кез келген жыртқыш сүтқоректілерден, жалпақ тырнақты -- приматтардан, тақ және жүп тұяқты -- өсімдікқоректі сүтқоректілерден байқайтын болсақ, кейбір сүтқоректілердің терісінен басына мүйіз өсіп шығады. (Бұғылардың мүйізі сүйекті бо-лады.) Сөйтіп, түк, қабыршақ, өткір және жалпақ тырнақтар, мүйіз
(бұғыдан басқасы), тұяқ терінің мүйізтекті қосалқы түзілісі болып былады.Бұларды жаққан кезде мүйізді жаққаңдағыдай иіс шығады. Жыртқыштардың бассүйегі мойын омыртқаға жалғасады да, омыртқа жотасы бүкіл арқаны бойлай құйрық омыртқалармен шектеледі.
Жыртқыштардың дене мөлшері мен пішіні алуан түрлі, ол көбінесе тіршілік әрекеті мен мекендейтін орта жағдайларына байланысты болады. Бұлар -- негізінен құрлықта тіршілік ететін төрт аяқты жануарлар. Рас, суда, топырақтан ін қазып, ұшып жүріп тіршілік ететін де түрлері бар,алдағы сабақтарда танысасыңдар. Жыртқыштардың сыртқы құрылысы күнделікті тұрмыста өздерің білетін мысықты мысалға алып қарастырылады.
Асыранды -мысықтың арғы тегі ливиялық мысық болып саналады, оны Африка тұрғындары бұдан 5 мың жыл бұрын қолға үйретсе керек. Қолға үйретілген басқа жануарларға қарағанда мысық арғы тегінен онша өзгере қоймаған, сондықтан мысықтың қолтұқымдары айтарлықтай көп емес. Мысықтың денесінен, басқа сүтқоректілерден де байқалатын, бас, мойын, тұлға, құйрық (кейбір сүтқоректілерде құйрық жойылған), алдыңғы және артқы аяқтарды айқын ажыратуға болады. Жыртқыштардың аяқтары қосмекенділер мен жорғалаушылардың аяқ бөліктері тәрізді болғанымен тұлғасынан екі жаққа қарай тарбимай, тұлғаны тік көтеріп тұрады (құрлықта бауырын жерге тигізбей төрт аяғымен еркін қозғалып жүреді).
Мысықтың басына назар аударсақ: бұған дейін оқып өткен омыртқалы жануарлардан кездеспеген екі құлақ қалқаны көрінеді. Бұл -- сүтқоректілерге тән ерекшелік. Қарашығы жарық сәулесінің күшіне қарай өзгеріп тұратын бадырайған үлкен көз, қабағы мен үстіңгі ерніндегі ұзын қылшық, ешқандай түгі жоқ тақыр мұрыннан екі танау тесіктері бірден көзге түседі.
Қорегін аулағанда дыбысын, сездірмей, саусақтарының ұшындағы тырнақтарын майлы табанына жасырып алып, білдіртпей жүреді. Ол алдымен жер бауырлап, лезде арқасын бүгеді де аяқтарымен қатты серпіле олжалайтын қорегіне қарай атылады. Міне осы тұста саусақ ұшындағы жасырылған өткір тырнақтар тарбия ашылып, құйрығы кері-леді, сөйтіп құйрық мысықтың бағытын реттейтін бұлқын қызметін атқарады. Қорегін осылай аулау -- мысық тұқымдас аңдарға тән. Жыртқыштардың денесі берік созылғыш терімен қапталады. Теріде түтік тәрізді тер бездері мен көпіршік тәрізді май бездері орналасады . Тер безінен тер бөлініп шығады да, денені қызып кетуден сақтап, салқындата-ды, ал май безінен бөлінген май теріде орналасқан түкті майлап, оған су жұқпауға мүмкіндік жасайды. Тер бездерінің өзгерген түрі сүт безіне айналады да, сүтқоректілер баласын сүтпен қоректендіреді.
Енді сүтқоректілер қаңқасының құрылысын қарастырады.
Төрт түлік малдардың ішінде сиырдың өте маңызды екенін ескермеуге болмайды. Сиыр дегенде -- сүт пен еттің молшылығы еске түседі. Сиырдың терісі, мүйізі тікелей пайдаланы-лумен қатар көптеген қосалқы бүйымдар жасауға негіз болады. Сиыр мүшелдік жыл санауда 2-жыл.
Сиырдың үстіңгі жақсүйегінде күрек және ит тістердің болмайтыны және маңдай түсынан екі мүйіз өсіп шығатыны белгілі.Ал омыртқа жотасы басқа да сүтқоректілер тәрізді мойын омыртқадан, арқа омыртқадан, бел омыртқадан, сегізкөз және құйрық омыртқаларынан құралады. Қаңқаның алдыңғы бөлігі иық белдеуінен, соңғы бөлігі жамбас белдеуінен тұрады.
Сүтқоректілердің иық белдеуінің құрылысы айтарлықтай күрделі емес. Ол қарға сүйегі бітісіп кеткен жауырыннан және бұғанадан құралады. Сиырда (жалпы тұяқтыларда), итте бұғана сүйек болмайды, ал төрт аяқпен де, тік те қимылдай алатын сүтқоректілерде (көртышқан, жарғанат, мысық, аю, маймыл, адам) иық белдеуі бұғана арқылы жалғасады. Жұмыртқалаушы сүтқоректілердің (үйрек тұмсық, түрпі) қарға сүйегі де болады.
Әрқайсысы үш сүйектен құралатын екі жамбас сүтқоректілердің жамбас белдеуін түзеді.
Сүтқоректілердің аяқ қаңқасындағы сүйектер бес саусақпен аяқталғанмен де тіршілік ету жағдайларына және аяқтардың атқаратын қызметіне байланысты құрылысы жағынан бірдей емес: алдыңғы аяқ сүйектері ұшуға, жүзуге және жер қазуға бейімделіп, артқы аяқтарындағы сүйектерде жүру сипатына қарай саусақтар саны өзгереді.
Сүтқоректілердің арқа омыртқалары (12 -- 15) қабырғаларға жалғасып, қабырғалардың екінші үшы шеміршек арқылы төссүйекке бірігуінен кеуде қуысы түзіледі. Бел омыртқалардың саны да барлық сүтқоректілерде бірдей емес (2 -- 9). Сегізкөз 3 -- 4 омыртқаның түтасуынан пайда болған.
1.2 Гепардтардың биологиясы
Гепард (лат.Acinonyx jubatus) -- сүтқоректілер класы, мысық тұқымдасына жататын аң. Африка, Орта Азия және Үндістанда таралған. Қазақстанда 18-ғасырдың аяғы -- 19-ғасырдың басында Каспий мен Арал теңіздерінің аралығындағы шөлді аймақта тіршілік еткен. 20-ғасырдың 50-жылдары сирек болса да, Үстірт пен Маңғыстау түбегінде кездесіп қалып жүрді.
Гепард -- сүтқоректілер класы, мысық тұқымдасына жататын аң. Африка, Орта Азия және Үндістанда таралған. Қазақстанда 18-ғасырдың аяғы-19-ғасырдың басында Каспий мен Арал теңіздерінін аралығындағы шөлді аймақта тіршілік еткен. 20-ғасырдың 50-жылдары сирек болса да, Үстірт пен Маңғыстау түбегінде кездесіп қалып жүрді.
Гепардтың -- басқа мысықтардан ерекшелігі -- табаны ұзын, тырнағы жасырынбайды. Бұлар негізінен Оңтүстік Азияның шөлді аудандарында тараған.
Бізде гепардтар оңтүстік Туркменияда кездеседі. Олар ашық далалы жердегі жануарларды қуып жүріп ұстап, жейді. Гепардтарды қолға үйретіп ақ бөкендерді ұстауға пайдаланады.
Мысық тұқымдастар сирек кездесетін болғандықтан, кәсіп-тік маңызы аз жануарлар болып саналады.
Гепард - мысық тұқымдасына жататын жыртқыш. Тұрқының ұзындығы 87 - 104, құйрығы 20 - 31 см, салмағы 13 - 23 кг. Қазақстанда 3 түр тармағы бар, соның ішінде Түркістан сілеусіні Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.Гепард -- биік таулардың жыл бойы қар басып жатқан жерлерінде тіршілік етеді. Қары қалың жерлерде тіршілік етуіне байланысты аяқтары ұзын және табаны жалпақ болады.
Қабыланның дене бітімі ұзынша, тұрқы 120 -- 150 см, құйрығының ұзындығы 60 -- 75 см. Қалың, қысқа, сарғылт түсті түгінің үстінде қара дақтар болады. Қабылан тропиктік және субтропиктік аймақтардағы ормандарда, тау беткейлерінде, жазық далалар мен саваннада, өзен бойындағы тоғайларда тіршілік етеді. Ағаш басына, жартастарға тез өрмелеп шығады. Қабылан тұяқты аңдарды (газель, арқар, т.б.) қуып жүріп аулайды. Оның жылдамдығы 100 кмсағ-қа дейін жетеді. Ол жер бетінде жасайтын сүрқоректілердің арасында ең тезі болып саналады. Жоғары жылдамдығында қабылан қадамдары жылқыныкіндей шамамен 7 метрге дейін жетеді.
Желтоқсан -- қаңтар айларында ұйығып, 90 -- 95 күннен кейін 2 -- 4 күшік табады. Қабыландар қолға тез үйренетін жыртқыш, сондықтан хайуанаттар саябағында ұстауға бейім аң. Терісі бағалы, кезінде өте көп ауланған. Қазір қабыландар жылдан-жылға санының азаюына байланысты қорғауға алынып, Халықаралық табиғат қорғау одағы мен Қазақстанның "Қызыл кітабына" енгізілген.
I-шы санат. Жойылып бара жатқан түр. ХТҚО-ң Қызыл кітабына тіркелген.
Генофондын сақтау үшін таксонның маңызы. Монотиптік турыстың бірден-бір түрі. Түрді сақтап қалудың бірден-бір жолы - оны өсіретін питомник құру.
ХVІІІ-ХХ-ғысырдың ортасында қабылан Каспий теңізінің шығыс жағалауында және Арал теңізіне шектесіп жатқан щөлдерде сирек те болса мекендеді. 1947 ж. Екі қабылынды Үстіртің батыс шыңынан, ал 1949 ж. Екі аңды Маңғыстаудағы Ақтау тауынан ұстаған. Олардың біреуінің терісі ҚР БҒМ Зоология институтының жиынтығында сақтаулы, ал екіншісінен Атырау облыстың мұражайға тұлып жасалған 1947-1964 жылдары бұл аймақтан 16 аңның ұстаялғаны белгілі . Снңғы 45 жылды Маңғыстау облысынан бұл жыртқыштың кездесуі жойында дәл деректер жоқ, бірақ қыбыландардың өздерінің және іздерінің кездесілері жайында, 1976 жылы және тіпті ХХ ғасындың 80-90-шы жылдарында, әртүрлі адамдардың тексерілмеген хабарламалары бар.
Бүгінгі күні Үстірт қорығының аумағында 2 мыңға жуық Үстірт арқары кездеседі. Бұл өңірлерде қабыланның кездескендігі туралы ешбір ғылыми мәлімет жоқ. Қабылан Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген, қазір ол туралы дерек жоқ, сондықтан жойылып кеткен түр санатына жатқызылады. Негізінде Қабыландар мысықтар тұқымдасы, жыртқыштар отрядына жататын қарақұлақ, сабаншы, шағыл мысығы қорықтың Қарынжарық құмында кездеседі. Қабыланның дене бітімі ұзынша, қалың, қысқа , сарғылт түгінің үстінде қара дақтар болады. Шөлді жерлерді мекендейтін қабыландар жыныстық жағынан 3-4 жылда жетіледі. Мысық тұқымдастарының 8 түрі Қазақстанда таралған. Қабылан, қамыс және шағыл мысықтары, сабаншы, қарақұлақ шөлейтті, шөлді, далалы-аймақтарды мекендейді. Сілеусін таулы алқаптардағы орман ішінде, ілбіс (қар барыс) биік таулы алқапта кездеседі. Барыс мүшелдік жыл санау да 3-жыл. Барыстың аналығы - таутан, күшігі - алан деп аталады. Қар барыс (ілбіс), сілеусін Қазақстанның таулы алқаптарының қорықтарында (Ақсу-Жабағылы, Алматы, Марқакөл, Батыс Алтай) қорғауға алынған. Ертеде Қазақстанда жолбарыс кеңінен таралған, қазір жойылып кеткен.
Қабылан - жыртқыштар отрядына жататын, мысық тұқымдас, Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген сирек кездесетін аң. Олардың түрлерін сақтап қалудың бірден-бір жолы арнайы питомник (тұқымбақ) құру. ХVIII және XX ғасырдың ортасында қабылан Каспий теңізінің шығыс жағалауында және Арал теңізіне шектесіп жатқан шөлдерде сирек те болса мекендеген болатын. 1947 жылы екі қабыланды Үстірттің батыс шыңынан, ал 1949 жылы екі аңды Маңғыстаудағы Ақтау тауынан ұстаған. Олардың біреуінің терісі ҚР БҒМ Зоология институтының жиынтығында сақтаулы, ал екіншісінен Атырау облыстық мұражайға тұлып жасалған. 1947-1964 жылдары бұл аймақтан 16 аңның ұсталғаны белгілі. Соңғы 45 жылда Маңғыстау облысынан бұл жыртқыштың кездесуі жайында дәлме-дәл деректер жоқ. Бірақ қабыландардың өздерінің және іздерінің кездесулері туралы 1976 жылы және тіпті 20-ғасырдың 80-90 жылдарында әртүрлі адамдардың тексерілмеген хабарламалары бар. Қабыланның мекендейтін жері - шөлді жерлердегі тау етектері, құз-шыңдар. Саны жөнінде деректер әзірге жоқ. Бірен- сараны Түркменстанда сақталуы мүмкін. 1992-1993 жылдары осында Ясха деген ауданда түйені жарып қақпанға түскен. Қабыландар қарақұйрыққа, ақбөкенге, жабайы қойларға және тұяқты жануарларға шабуыл жасайды. Хайуанаттар бағында ол тәулігіне 2,8-3,3 кг ет жейді екен. Буаздылығы 90-95 күнге созылады. 2-4 марғау туады. Қолда ұстаған қабыландар 15 жылдай өмір сүреді. Сондай-ақ қолға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.