Ақша қаражаттары және олардың баламалары

Жоспары

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4

1 бөлім. Ақша қозғалысы мен баламалары туралы түсінік
1.1. Ақша қаражаттары мен олардың баламалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7

2 бөлім. Ақша қаражаттары мен олардың баламаларын есепке алу есебі
2.1. Ақша қаражаттары мен олардың баламаларын есепке алу ... ... ... ... ... ... .. 24
2.2. Ақша қаражатын және олардың баламаларын есепке алу тәртібі ... ... ... ... 26

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 41

Қазіргі күні қаржылық мәліметтерге, кәсіпорын басшылығының қабылдаған шешімдерінің талдануына, қаржылық жағдайды жақсарту бойынша ұсыныстарды жасауға жауапты қаржылық мамандар болып табылады. Сондықтан қаржылық маман қаржылық талдауды нақты және тиімді жасай білуі үшін қаржылық талдаудың теориялық және тәжірибелік аспектілерін терең білуі керек. Тек сонда ғана кәсіпорынның тиімді және рентабельді іскерлігі қамтамасыз етіледі. Сол себепті таңдалған курстық жұмыс тақырыбы қазіргі кезеңде өзекті мәселелердің бірі болып саналады.
Курстық жұмыстың мақсаты - ақша қозғалысына аудит және талдау жүргізу әдістерін зерделеу және ақша қаражаттарын тиімді пайдалану жолдарын анықтау. Осы мақсатты ескере отырып курстық жұмыстың негізгі міндеттері ретінде келесілерді атап өтуге болады:
- қаржылық есептіліктің аудитті жүзеге асырудағы және қаржылық жағдайды талдаудағы ақпараттық базасы ретіндегі мәнін ашу;
- ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептіліктің қаржылық есептілік құрамындағы орнын негіздеу;
- нақты кәсіпорын мәліметтерінің негізінде, ақша қаражаттары қозғалысына аудит жүргізу тәртібін ашып-көрсету;
- ақша қаражаттары қозғалысына талдау жүргізу әдістерін зерттеу;
- ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептілікті талдау әдістерін меңгеру және олардың тиімділігін арттыру бойынша шаралар кешенін дайындау.
Курстық жұмыста ақша құралдары мен баламаларына түсінік беріліп, ақша қаражаттары қозғалысы туралы есептіліктің қаржылық есептіліктегі орны, оның құрылу тәртібі мен әдістері зерделенген.
Ақша қаражаттары қозғалысына талдау жүргізу әдістері қолданыла отырып кәсіпорынның ақша қаражаттары ағынына талдау жүргізілді.

1. Сейдахметова Ф.С. Қазіргі замандағы бухгалтерлік есеп. — Алматы: LEM, 2008. – 500 б.
2.Мырзалиев Б.С., Сәтмырзаев А.А. Бухгалтерлік есеп теориясы және тәжірибесі. — Алматы: Экономика, 2008. – 832 б.
3. Толпаков Ж.С. Бухгалтерлік есеп. – Қарағанды, 2008. – 568 б.
4. Қ.К. Кеулімжаев, З.Н.Әжібаева, Н.А. Құдайбергенов «Бухгалтерлік есеп принциптері» Оқу құралы. - Алматы: Экономикс, 2003 ж.
5. Алибекова Б.А. Бухгалтерлік есеп принциптері – Астана: ЕНУ им. Л.Н. Гумилева – 2007ж.
6. Қазақстан Республикасының 28.02.2007 ж. № 234-ІІІ «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Заңы - www.zakon.kz
7. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгi қазынашылық департаментiнiң 1998 жылғы 27 қаңтардағы № 30 бұйрығы «Мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік есеп жөніндегі нұсқаулыққа» - www.zakon.kz

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Жоспары

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4

1 бөлім. Ақша қозғалысы мен баламалары туралы түсінік
1.1. Ақша қаражаттары мен олардың баламалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 6
1.2. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 7

2 бөлім. Ақша қаражаттары мен олардың баламаларын есепке алу есебі
2.1. Ақша қаражаттары мен олардың баламаларын есепке алу ... ... ... ... ... ... .. 24
2.2. Ақша қаражатын және олардың баламаларын есепке алу тәртібі ... ... ... ... 26

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... . 38
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41

Кіріспе

Қазіргі күні қаржылық мәліметтерге, кәсіпорын басшылығының қабылдаған шешімдерінің талдануына, қаржылық жағдайды жақсарту бойынша ұсыныстарды жасауға жауапты қаржылық мамандар болып табылады. Сондықтан қаржылық маман қаржылық талдауды нақты және тиімді жасай білуі үшін қаржылық талдаудың теориялық және тәжірибелік аспектілерін терең білуі керек. Тек сонда ғана кәсіпорынның тиімді және рентабельді іскерлігі қамтамасыз етіледі. Сол себепті таңдалған курстық жұмыс тақырыбы қазіргі кезеңде өзекті мәселелердің бірі болып саналады.
Курстық жұмыстың мақсаты - ақша қозғалысына аудит және талдау жүргізу әдістерін зерделеу және ақша қаражаттарын тиімді пайдалану жолдарын анықтау. Осы мақсатты ескере отырып курстық жұмыстың негізгі міндеттері ретінде келесілерді атап өтуге болады:
- қаржылық есептіліктің аудитті жүзеге асырудағы және қаржылық жағдайды талдаудағы ақпараттық базасы ретіндегі мәнін ашу;
- ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептіліктің қаржылық есептілік құрамындағы орнын негіздеу;
- нақты кәсіпорын мәліметтерінің негізінде, ақша қаражаттары қозғалысына аудит жүргізу тәртібін ашып-көрсету;
- ақша қаражаттары қозғалысына талдау жүргізу әдістерін зерттеу;
- ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептілікті талдау әдістерін меңгеру және олардың тиімділігін арттыру бойынша шаралар кешенін дайындау.
Курстық жұмыста ақша құралдары мен баламаларына түсінік беріліп, ақша қаражаттары қозғалысы туралы есептіліктің қаржылық есептіліктегі орны, оның құрылу тәртібі мен әдістері зерделенген.
Ақша қаражаттары қозғалысына талдау жүргізу әдістері қолданыла отырып кәсіпорынның ақша қаражаттары ағынына талдау жүргізілді.
Курстық жұмысты орындау барысында Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті, аудит пен талдауды реттейтін нормативті-құқықтық құжаттар, методикалық нұсқаулар, арнайы әдебиеттер, зерттеліп отырған мәселе бойынша шетел және отандық экономистердің ғылыми еңбектері қолданылды. Зерттеу монографиялық, экономика-статистикалық тағы басқа әдістер негізінде жүргізілді.

1 бөлім. Ақша қозғалысы мен баламалары туралы түсінік
1.1. Ақша қаражаттары мен олардың баламалары

Ақша қаражаттарының баламалары инвестициялар және басқа да мақсаттардан гөрі, ең алдымен қысқа мерзімді міндеттемелерді өтеуге арналған. Ақша қаражаттарының баламалары ретінде жіктелетін инвестиция ақша қаражаттарының белгілі бір сомасы оңай айналысқа түсуі және құн өзгерісінің шамалы тәуекеліне ұшырауы тиіс. Осылайша, әдетте инвестиция ақша қаражаттарының баламасы ретінде, оның қысқа мерзімі, айталық, үш ай немесе сатып алу күнінен бастап одан аз өтеу мерзімі болған кезде ғана жіктеледі. Меншік капиталына салынған инвестициялар, егер олар, негізінен, ақша қаражаттарының баламалары болып табылмағанда ғана, мысалы, оларды өтеу күніне дейін көп ұзамастан сатып алынған артықшылықты акциялары болған және сатып алудың нақты күні көрсетілген жағдайда ақша қаражаттарының баламаларынан алынып тасталады.
Банк заемдары әдетте қаржы қызметі ретінде қарастырылады. Алайда, кейбір елдерде талап ету бойынша өтелетін банктік овердрафттар компанияның ақша қаражаттарын басқарудың ажырамас бөлігі болып табылады. Мұндай жағдайларда банктік овердрафттар ақша қаражаттары мен баламаларының құрамдас бөліктері ретінде енгізіледі. Банктегі шот бойынша сальдоның оң сипатынан теріс сипатына жиі ретте өзгеріп тұруы банктермен осындай келісімдердің өзіне тән белгісі болып табылады.
Ақша қаражаттарының қозғалысына баптар, ақша қаражаттарының немесе ақша қаражаттары баламаларының құрамында бөліктері арасындағы қозғалыс жатпайды, өйткені бұл құрамдас бөліктер операциялық, инвестициялық қызмет пен қаржы қызметінің бөлігі емес, компанияның ақша операцияларын бақылаудың және реттеудің бөлігі болып табылады. Ақша операцияларын бақылауға және реттеуге ақша қаражаттарының баламаларына артық ақша қаражаттарын инвестициялау жатады.

1.2.Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептер.

Компанияның ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпарат қаржы есептілігін пайдаланушыларға компанияның ақша қаражаттарын жасау қабілеті мен олардың баламаларын, сондай-ақ ақша қаражаттарына қажеттілікті бағалау үшін негіз беретіндігімен пайдалы. Пайдаланушылар қабылдайтын экономикалық шешімдер ақша қаражаттары мен олардың баламаларын жасау қабілетін, сондай-ақ оларды уақытқа қарай бөлу мен оларды жасау айқындылығын қажет етеді.
Бұл стандарттың мақсаты компанияның өткен кезең ішіндегі ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру арқылы ақша қаражаттары мен ақша баламаларындағы тарихи өзгерістер туралы ақпарат беруін талап етуде болып табылады, онда кезең ішінде операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметтен түскен ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерін жіктеу жүргізіледі.
Қолданылу саласы
1. Компания осы Стандарттың талаптарына сәйкес ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп дайындауға және оны қаржы есептілігі берілетін әрбір кезең үшін өзінің қаржы есептілігінің құрамдас бөлігі ретінде ұсынуға міндетті.
2. Осы стандарт 1977 жылғы шілде айында бекітілген 7-Қаржы жағдайындағы өзгерістер туралы есеп IAS Халықаралық қаржы есептілігінің стандартын ауыстырады.
3. Компанияның қаржы есептілігін пайдаланушылар компанияның ақша қаражаттары мен ақша баламаларын қалай жасайтынына және пайдаланатынына мүдделілік танытады. Бұл компания қызметінің сипатына қарамастан және ақша қаражаттарының компания өнімі ретінде болатынына не болмайтынына қарамастан, бұл қаржы институты жағдайында болуы мүмкін. Компаниялар, олардың негізгі кіріс келтіретін қызметінің айырмашылығына қарамастан, шын мәнінде бірдей себептер бойынша ақша қаражаттарына бірдей мұқтаж болады. Олар ақша қаражаттарына өздерінің операцияларын жүргізу, міндеттемелерін өтеу және өздерінің инвесторларына кірісті қамтамасыз ету үшін мұқтаж болады. Тиісінше, осы Стандарт барлық компаниялардан ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беруін талап етеді.
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпараттың артықшылығы
4. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп оны қаржы есептілігінің қалған нысандарымен бірге пайдаланған кезде ақпарат береді, онда өзгеріп отыратын жағдайлар мен мүмкіндіктерге бейімделу үшін пайдаланушыларға компанияның таза активтеріндегі өзгерістерді, оның қаржы құрылымын (өтімділігі мен төлем қабілетін қоса алғанда) және түсімдер мен ақша қаражаттары төлемдерінің деңгейі мен мерзімдеріне әсер ету қабілетін бағалауға мүмкіндік береді. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпарат компанияның ақша қаражаттары мен баламаларын молайту қабілетін бағалау кезінде пайдалы болады және пайдаланушыларға әр түрлі компаниялардағы ақша қаражаттарының болашақтағы түсімдері мен төлемдерінің дисконтталған құнын бағалауға және салыстыруға арналған үлгілерді әзірлеуге мүмкіндік береді. Ол сондай-ақ әр түрлі компаниялардың операциялық көрсеткіштері туралы есептіліктің салыстырмалығын ұлғайтады, бұл бірдей операциялар мен оқиғалар үшін есептің әр алуан әдістерін қолданудан келтірілетін әсерін жояды.
5. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы тарихи ақпарат ақша қаражаттарының болашақ ағындарының сомасының, уақытының және айқындығының индикаторы ретінде жиі пайдаланылады. Ол сондай-ақ ақша қаражаттарының болашақ ағындарының бұрынғы бағалауларының дәлме-дәлдігін тексеру кезінде және пайдалылық пен ақша қаражаттарының таза қозғалысы және бағалар өзгеруінің әсері арасындағы байланысты зерттеу кезінде пайдалы болады.
Ақша қаражаттарына компанияның кассасындағы және ағымдағы шотындағы ақша кіреді.
Ақша қаражаттарының баламалары - алдын ала белгілі ақша қаражаттары сомасына тез айналатын және олардың құны шамалы тәуекелге ұшырайтын қысқа мерзімді, жоғары өтімді салымдар.
Ақша қаражаттарының қозғалысы - ақша қаражаттары мен олардың баламаларының түсімдері және төлемдері.
Операциялық қызмет - компанияның кіріс келтіретін негізгі қызметі және инвестициялық және қаржы қызметінен айырмашылығы бар басқа қызмет.
Инвестициялық қызмет - ақша қаражаттарының баламаларына жатпайтын ұзақ мерзімді активтер мен басқа да инвестицияларды сатып алу және сату.
Қаржы қызметі - компанияның меншік капиталы мен заем қаражаттарының мөлшері мен құрамындағы өзгерістерге әкеп соқтыратын қызмет.
Ақша қаражаттары мен олардың баламалары
6. Ақша қаражаттарының баламалары инвестициялар және басқа да мақсаттардан гөрі, ең алдымен қысқа мерзімді міндеттемелерді өтеуге арналған. Ақша қаражаттарының баламалары ретінде жіктелетін инвестиция ақша қаражаттарының белгілі бір сомасы оңай айналысқа түсуі және құн өзгерісінің шамалы тәуекеліне ұшырауы тиіс. Осылайша, әдетте инвестиция ақша қаражаттарының баламасы ретінде, оның қысқа мерзімі, айталық, үш ай немесе сатып алу күнінен бастап одан аз өтеу мерзімі болған кезде ғана жіктеледі. Меншік капиталына салынған инвестициялар, егер олар, негізінен, ақша қаражаттарының баламалары болып табылмағанда ғана, мысалы, оларды өтеу күніне дейін көп ұзамастан сатып алынған артықшылықты акциялары болған және сатып алудың нақты күні көрсетілген жағдайда ақша қаражаттарының баламаларынан алынып тасталады.
7. Банк заемдары әдетте қаржы қызметі ретінде қарастырылады. Алайда, кейбір елдерде талап ету бойынша өтелетін банктік овердрафттар компанияның ақша қаражаттарын басқарудың ажырамас бөлігі болып табылады. Мұндай жағдайларда банктік овердрафттар ақша қаражаттары мен баламаларының құрамдас бөліктері ретінде енгізіледі. Банктегі шот бойынша сальдоның оң сипатынан теріс сипатына жиі ретте өзгеріп тұруы банктермен осындай келісімдердің өзіне тән белгісі болып табылады.
8. Ақша қаражаттарының қозғалысына баптар, ақша қаражаттарының немесе ақша қаражаттары баламаларының құрамында бөліктері арасындағы қозғалыс жатпайды, өйткені бұл құрамдас бөліктер операциялық, инвестициялық қызмет пен қаржы қызметінің бөлігі емес, компанияның ақша операцияларын бақылаудың және реттеудің бөлігі болып табылады. Ақша операцияларын бақылауға және реттеуге ақша қаражаттарының баламаларына артық ақша қаражаттарын инвестициялау жатады.
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру
9. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп кезең ішіндегі ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді оларды операциялық, инвестициялық қызмет немесе қаржы қызметі бойынша жіктей отырып білдіруі тиіс.
10. Компания операциялық, инвестициялық қызмет немесе қаржы қызметінен түскен ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді өзінің қызметінің сипатына неғұрлым сәйкес келетіндей береді. Қызмет түрлері бойынша жіктеу пайдаланушыларға осы қызметтің компанияның қаржы жағдайына әсер етуін, оның ақша қаражаттары мен ақша қаражаттарының баламаларының сомасын бағалауға мүмкіндік беретін ақпаратты қамтамасыз етеді. Бұл ақпарат сонымен бірге қызмет түрлері арасындағы өзара байланысты бағалау үшін де пайдаланылады.
11. Бір операцияға әр түрлі жіктелген ақша қаражаттарының түсімі және төлемдері кіреді. Мысалы, кредитті ақшалай өтеуге пайыздар, сондай-ақ борыштың негізгі сомасы да кірсе, онда пайыздарды құрайтын бөлігі операциялық қызмет ретінде жіктелуі, ал негізгі соманы құрайтын бөлігі қаржы қызметі ретінде жіктелуі мүмкін.
Операциялық қызмет
12. Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының түсімдерінің және төлемдерінің мөлшері компания операциялары кредиттерді өтеу, операциялық мүмкіндіктерді сақтау, дивидендтер төлеу және қаржыландырудың сыртқы көздеріне жүгінбестен жаңа инвестицияларды жүзеге асыруға жеткілікті болатын ақша қаражаттарының түсімін қамтамасыз ететін дәрежедегі басты индикатор болып табылады. Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының бастапқы операциялық түсімдер мен төлемдерінің негізгі құрамдас бөлігі туралы ақпарат басқа ақпаратпен үйлесе отырып операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының болашақ қозғалысын болжау үшін пайдалы болады.
13. Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы компанияның кіріс келтіретін негізгі қызметіне тікелей байланысты. Сөйтіп, әдеттегідей, олар таза пайданы және залалды айқындауға кіретін операциялар мен басқа да оқиғалардың нәтижесі болып табылады. Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттары қозғалысының мысалдары мыналар болып табылады:
(а) тауарларды сатудан және қызмет көрсетулерден алынатын ақшалай түcімдер;
(b) жалдаудан түсетін ақшалай түсімдер, қаламақылар, комиссиялық сыйақылар және басқа да табыс;
(с) тауарлар мен қызмет көрсетулері үшін жеткізушілерге берілетін ақшалай төлемдер;
(d) қызметшілерге және олардың атынан басқа тұлғаларға ақшалай төлемдер;
(е) сақтандыру компаниясының сақтандыру сыйлықтары мен талап арыздары, жылдық жарналар және басқа да сақтандыру сыйақылары ретіндегі ақшалай түсімдері мен төлемдері;
(f) егер бұлар тек қаржы немесе инвестициялық қызметтермен байланыстырылмайтын болса, ақшалай төлемдер немесе пайдаға салынатын салық төлемі немесе пайдаға салынатын салық үшін өтемақы; және
(g) коммерциялық немесе сауда мақсатында жасалатын келісім-шарттар бойынша ақшалай түсімдер мен төлемдер.
Бір жабдық сату сияқты кейбір операциялар таза пайданың немесе залалдың анықтамасына жататын пайданың немесе залалдың туындауына әкеп соқтыруы мүмкін. Алайда, осындай операцияларға байланысты ақша қаражаттарының қозғалысы инвестициялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктеледі.
14. Компанияның коммерциялық немесе сауда мақсатында бағалы қағаздары мен кредиттері болуы мүмкін, бұл кезде олар арнайы қайта сату үшін сатып алынған босалқы ретінде қарастырылуы мүмкін. Сөйтіп, коммерциялық немесе сауда бағалы қағаздарын сатып алуға және сатуға байланысты туындайтын ақша қаражаттарының қозғалысы операциялық қызмет ретінде жіктеледі. Осыған ұқсас, қаржы компаниялары беретін ақша аванстары мен кредиттер де әдетте операциялық қызмет ретінде жіктеледі, өйткені олар қаржы компаниясының кіріс келтіретін негізгі қызметіне жатады.
Инвестициялық қызмет
15. Инвестициялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпаратты жеке ашудың зор маңызы бар, өйткені ол болашақ кіріс пен ақша қаражаттарын молайтуға арналған ресурстарды қалыптастыру мақсатында жүргізілген тиісті шығындар туралы айғақтайды. Инвестициялық қызметтен түсетін ақша қаражаттары мысалдары мыналар болып табылады:
(а) негізгі құралдар, материалдық емес және басқа да ұзақ мерзімді активтер сатып алуға арналған ақшалай төлемдер. Оларға капиталдандырылған әзірлеу шығындарына және меншікті өндірістің негізгі құрал-жабдықтарына байланысты төлемдер жатады;
(b) негізгі құралдар, материалдық емес және басқа да ұзақ мерзімді активтер сатудан алынған ақшалай түсімдер;
(с) басқа компаниялардың үлестік немесе борыш құралдарын және бірлескен қызметке қатысу үлестерін сатып алуға арналған ақшалай төлемдер (ақша қаражаттарының баламалары ретінде қарастырылатын осы құралдар үшін және коммерциялық немесе сауда мақсатына арналған төлемдерден басқалары);
(d) басқа компаниялардың үлестік немесе борыш құралдарын және бірлескен қызметке қатысу үлестерін сатудан алған ақшалай түсімдер (ақша қаражаттарының баламалары ретінде қарастырылатын осы құралдар үшін және коммерциялық немесе сауда мақсатына арналған ақшалай түсімдерден басқалары);
(е) басқа тараптарға берілген аванстық ақшалай төлемдер мен кредиттер (қаржы компаниялары берген аванстық төлемдер мен кредиттерден басқалары);
(f) басқа тараптарға берілген аванстар мен кредиттер қайтарылымынан алынған ақшалай түсімдер (қаржы институттарының аванстық төлемдері мен кредиттерінен басқалары);
(g) келісім-шарттар коммерциялық немесе сауда мақсаты үшін жасалған немесе төлемдер қаржы қызметі ретінде жіктелетін жағдайларды қоспағанда, мерзімді келісім-шарттар, опциондар мен своптар бойынша ақшалай төлемдер; және
(h) келісім-шарттар коммерциялық немесе сауда мақсаты үшін жасалған немесе түсімдер қаржы қызметі ретінде жіктелетін жағдайларды қоспағанда, мерзімді келісім-шарттар, опциондар мен своптар бойынша ақшалай түсімдер.
Келісім-шарт белгілі бір позицияны хеджирлеу ретінде ескерілген кезде, ол бойынша ақша қаражаттарының қозғалысы хеджирленетін позиция бойынша ақша қаражаттарының қозғалысы сияқты бағаланады.
Қаржы қызметі
16. Қаржы қызметінен ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпаратты жеке ашудың зор маңызы бар, өйткені бұл ақпарат компанияға капитал беретін инвесторлардың ақша қаражаттарының болашақ түсімдеріне қатысты талаптарын болжау үшін қажетті. Қаржы қызметінен түсетін ақша қаражаттары қозғалысының мысалдары мыналар болып табылады:
(а) акциялар эмиссиясынан немесе басқа да үлестік құралдардан түскен ақша түсімдері;
(b) компанияның акцияларын сатып алу немесе өтеу үшін акция иеленушілеріне ақшалай төлемдер;
(c) қамтамасыз етілмеген облигациялардан, заемдардан, вексельдерден, қамтамасыз етілген облигациялардан, кепілдік және басқа да қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді кредиттерден ақшалай түсімдер;
(d) кредиттік сомаларды ақшалай өтеу; және
(e) қаржылық жалдау бойынша берешекті азайту үшін жалға алушының ақшалай төлемдері.
Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді беру
17. Компания операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді, не:
(а) тікелей әдісті, бұл әдіс кезінде жалпы ақша түсімдерінің негізгі түрлері мен төлемдері туралы ақпарат ашылады; не
(b) жанама әдісті пайдалана отырып беруі тиіс, бұл әдіс кезінде таза пайда мен залал ақшалай емес сипаттағы операциялардың, негізгі қызметтен кез келген кейінге қалдырылған немесе есептелген өткендегі немесе болашақтағы ақша түсімдерінің немесе төлемдерінің және инвестициялық немесе қаржы қызметінен ақша қаражаттарының қозғалысымен байланысты кірістердің немесе шығыстардың нәтижелері ескеріле отырып түзетіледі.
18. Компаниялардың ақша қаражаттарының қозғалысының ағындарын көрсету үшін тікелей әдісті қолдануы құпталады. Бұл әдіс жанама әдісті қолдану кезінде болмайтын ақша қаражаттарының болашақ ағындарын бағалау үшін қажетті ақпаратты қамтамасыз етеді. Тікелей әдісті пайдаланған кезде жалпы ақша түсімдерінің және жалпы ақша төлемдерінің негізгі түрлері туралы ақпарат мыналардан алынуы мүмкін, не:
(а) компанияның есепке алу жазбаларынан; не
(b) сатуды, сатудың өзіндік құнын (пайыздар және осы тәріздес кірістер және пайыздар төлеміне жұмсалған шығыстар және қаржы мекемелері үшін осы тәріздес шығыстар түріндегі кірістер) мыналарды:
(і) кезең ішіндегі босалқылардағы және операциялық дебиторлық және кредиторлық берешектердің өзгерістерін;
(іі) басқа ақшалай емес баптарды; және
(ііі) инвестициялық немесе қаржылық ақша ағындарының туындауына әкеп соқтыратын басқа да баптарды ескере отырып, пайда мен залал туралы есептегі басқа да баптарды түзету арқылы.
19. Жанама әдісті қолданған кезде операциялық қызметтен алынатын ақша қаражаттарының таза ағыны мыналарды:
(а) кезең ішіндегі босалқылардағы және операциялық дебиторлық және кредиторлық берешектердің өзгерістерін;
(b) тозу, бағалау міндеттемелері, мерзімі кейінге қалдырылған салықтар, шетелдік валютамен жүргізілген операциялар бойынша іске асырылмаған пайда мен залал, қауымдасқан компаниялардың бөлінбеген пайдасы мен азшылықтың үлесі сияқты ақшалай емес баптарды ескере отырып; және
(c) нәтижесі инвестициялық немесе қаржы қызметінен ақша қаражаттарының қозғалысы болып табылатын барлық басқа да баптарды ескере отырып, таза пайданы немесе залалды түзету арқылы анықталады.
Өзгеше алғанда, операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының таза ағыны жанама әдісті қолдану кезінде пайда мен залал туралы есепте ашылатын түсімдер мен шығыстарды және кезең ішіндегі босалқылар мен операциялық дебиторлық және кредиторлық берешектердегі өзгерістерді көрсету арқылы жанама әдісті пайдаланумен ұсынылуы мүмкін.
Инвестициялық және қаржы қызметтерінен түсетін ақша қаражатттарының қозғалысы туралы деректерді беру
20. Компания 22 және 24-параграфтарда жазылған өзара есепке алу негізінде ұсынылатын олар туралы деректерді ақша түсімдері мен төлемдерін қоспағанда, инвестициялық және қаржы қызметінен туындайтын жалпы ақша түсімдерінің және жалпы ақша төлемдерінің негізгі түрлерін бөлек берулері керек.
Нетто-әдіс бойынша ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді беру
21. Операциялық, инвестициялық немесе қаржы қызметінен түскен ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректер нетто-негіз бойынша есептерде берілуі мүмкін:
(а) ақша қаражаттарының қозғалысы ең алдымен компанияның қызметін емес, клиенттің қызметін көрсеткен кезде клиент атынан түсетін ақша түсімдері мен төлемдері; және
(b) тез айналымға түсумен, үлкен сомаларымен және өтелуінің қысқа мерзімдерімен өзгешелігі бар баптар бойынша ақша түсімдері мен төлемдері.
22. Ақша түсімдері мен төлемдерінің мысалдары мыналар болып табылады:
(а) банктің талап ету депозиттерін қабылдауы мен өтеуі;
(b) инвестициялық компания клиенттерінің қаражаттары; және
(c) меншік иелері атынан жиналатын және оларға берілетін жалдау ақысы.
Ақша түсімдері мен төлемдерінің мысалдары жүргізілген аванстық төлемдер және өтеу болып табылады:
(а) кредиттік карточкалардың иелеріне қатысты негізгі сомалар;
(b) инвестициялар сатып алу мен сату; және
(c) басқа қысқа мерзімді заемдар, мысалы, мерзімі үш айлық және одан да аз.
23. Қаржылық институт қызметінің мына төмендегі түрлерінің бірі нәтижесінде туындайтын ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдері нетто-негіздегі есептерде берілуі мүмкін:
(а) белгіленген төлеу мерзімі бар салымдарды төлемдерді қабылдауға және төлеуге арналған ақша түсімдері мен төлемдері;
(b) салымдарды орналастыру және басқа қаржы институттарынан салымдар алу; және
(c) клиенттерге берілетін ақшалай аванстық төлемдер мен кредиттер және осы аванстар мен кредиттерді өтеу.
Шетел валютаСЫНдағы ақша қаражаттарының қозғалысы
24. Ақша қаражатының шетелдік валютамен операциялар нәтижесінде пайда болатын қозғалысы ұйымның қолданыстағы валютасында ақша қаражатының осы қозғалысы пайда болған күндегі қолданыстағы және шетелдік валюталар арасындағы айырбастау бағамының шетелдік валютадағы сомасына қолдану жолымен көрсетілуге тиіс.
25. Шетелдік еншілес ұйымның ақша қаражатының қозғалысы ұйымның қолданыстағы валютасында ақша қаражатының осы қозғалысы пайда болған күндегі қолданыстағы және шетелдік валюталар арасындағы айырбастау бағамы бойынша қайта есептелуге тиіс.
26. Шетел валютасындағы ақша қаражаттарының ағындары есептерде 21-Валюталық бағам өзгерісінің әсері IAS Халықаралық қаржы есептілігінің стандартына сәйкес беріледі. Бұл валютаның айырбас бағамын нақты бағамға бірдей жақындатып пайдалануға мүмкіндік береді. Мысалы, кезең ішіндегі орташа алынған айырбас бағамы шетел валютасымен жүргізілетін операцияларды жазу немесе шетелдік еншілес компанияның ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерін қайта есептеу үшін пайдаланылуы мүмкін. Алайда 21 IAS шетелдік еншілес компаниялардың ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерін қайта есептеу кезінде есепті күнгі жағдай бойынша айырбас бағамын пайдалануға рұқсат етпейді.
27. Валюталардың айырбас бағамдары өзгерулерінің нәтижесінде туындаған іске асырылмаған пайда мен залал ақша қаражаттарының қозғалысы болып табылмайды. Алайда қолда бар және алынуы күтілетін шетел валютасындағы ақша қаражаттары мен олардың баламаларына валюталардың айырбас бағамдары өзгерістерінің ықпалы кезеңнің басында және аяғында ақша қаражаттары мен олардың баламаларын келісу үшін ақша қаражаттары қозғалысы туралы есепте беріледі. Бұл сома операциялық, инвестициялық және қаржы қызметінен түсетін ақша қаражаттары қозғалысынан бөлек беріледі және оған, егер олар бар болса, есептілікте кезеңнің аяғында валюталардың айырбас бағамдары бойынша ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдері туралы деректер берілген жағдайда туындайтын айырмалар жатады.
Пайыздар мен дивидендтер
28. Алынған және төленген пайыздарға және дивидендтерге байланысты ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдері жеке ашылуға тиіс. Әрбір осындай түсім немесе төлем операциялық, инвестициялық немесе қаржы қызметінен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде кезең-кезеңімен жүйелі түрде жіктелуге тиіс.
29. Кезең ішінде төленген пайыздардың жалпы сомасы, оның пайда мен залал туралы есепте шығыс ретінде танылғаны не танылмағанына немесе 23-Қарыздар бойынша шығындар IAS сәйкес рұқсат етілетін баламалы әдісіне сәйкес капиталдандырылғаны не капиталдандырылмағанына қарамастан, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте ашылады.
30. Қаржы мекемелері үшін төленген пайыздар мен дивидендтер операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктеледі. Басқа компанияларға қатысты осы ақша қаражаттарының түсімдерін немесе төлемдерін жіктеу туралы мәселе бойынша жалпы пікір жоқ. Төленген пайыздар мен алынған пайыздар және дивидендтер операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктелуі мүмкін, өйткені олар таза пайданың немесе залалдың анықтамасына жатады. Сонымен бірге төленген пайыздар мен алынған пайыздар және дивидендтер тиісінше қаржылық және инвестициялық қызметтен түскен ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктелуі мүмкін, өйткені олар қаржы ресурстарын тартуға немесе инвестициялардан кіріс алуға жұмсалған шығындар болып табылады.
31. Төленген дивидендтер қаржы қызметінен түскен ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктелуі мүмкін, өйткені олар қаржы ресурстарын тартуға жұмсалған шығындар болып табылады. Сонымен бірге, операциялық қызметтен түскен ақша қаражаттарынан дивидендтер төлеудегі компанияның қабілетін бағалау кезінде пайдаланушыға көмектесу үшін төленген дивидендтер операциялық қызметтен түскен ақша қаражаттарының құрамдас бөлігі ретінде жіктелуі мүмкін.
Пайдаға салынатын салықтар
32. Пайдаға салынатын салыққа байланысты туындайтын ақша қаражаттарының қозғалысы, егер олар тек қаржылық немесе инвестициялық қызметпен нақты байланыстырыла алмайтын болса, бөлек ашылуы және операциялық қызметтен түскен ақша қаражаттары ретінде жіктелуі тиіс.
33. Пайдаға салынатын салық ақша қаражаттарының қозғалысын туғызатын операциялар бойынша туындайды, бұл қозғалыс ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте бағаланатын операциялық, инвестициялық немесе қаржы қызметінен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктеледі. Ал бұл ретте салық төлемі бойынша шығыстар инвестициялық қызметпен немесе қаржыландыру жөніндегі қызметпен оңай байланыстырылуы мүмкін, тиісті салықтың ақша түсімдері мен төлемдеріне қатысты мұндай байланыстырылуды жүзеге асыру іс жүзінде жиі ретте мүмкін болмайды, сондықтан олар тиісті операциядан түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы болған кезеңде туындамауы мүмкін. Сондықтан төленген салықтар әдетте операциялық қызметтен түскен ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктеледі. Алайда салықтың ақша түсімдерін немесе төлемдерін ақша қаражаттарының инвестициялық немесе қаржы қызметінен түскен ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктелетін қозғалысын туғызатын бөлек операциямен байланыстыру мүмкіндігі болған кезде, мұндай түсімдер мен төлемдер тиісінше инвестициялық немесе қаржы қызметінен түскен ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктеледі. Салықтық ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдері қызметтің кемінде бір түріне қатысты болған кезде төленген салықтың жалпы сомасы ашылады.
Еншілес, қауымдасқан және бірлескен компанияларға берілетін инвестициялар
34. Есепке алу үлестік қатысу әдісі немесе нақты шығындар жөніндегі есеп әдісі бойынша жүргізілетін қауымдасқан немесе еншілес компанияға инвестицияларды есепке алу кезінде инвестор ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте өзара (инвестор) және инвестициялау объектісі, мысалы, дивидендтер мен аванстар арасындағы ақша қаражаттарының қозғалысы туралы туралы ақпаратпен шектеледі.
35. Тепе-тең шоғырландыру әдісін пайдалана отырып, бірлесіп бақыланатын ұйымдағы өзінің үлесі туралы есеп (31-Бірлескен қызметке қатысу IAS қараңыз) беретін компания өзінің шоғырландырылған есебіне бірлесіп бақыланатын ұйымның ақша түсімдері мен төлемдеріндегі өзінің тепе-тең үлесін кіргізеді. Үлестік қатысу әдісінің көмегімен өзінің үлесі туралы есеп беретін компания өзінің ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебіне бірлесіп бақыланатын кәсіпорынға беретін оның инвестициясына байланысты ақша түсімдері мен төлемдерін, оның және бірлесіп бақыланатын кәсіпорын арасындағы бөлуді және басқа да ақша түсімдерін немесе төлемдерін жатқызады.
Еншілес компаниялардыҢ және басқа құрылымдық бөлімшелердіҢ сатып алуЛАРЫ және сатуЛАРЫ
36. Еншілес компаниялар мен басқа да құрылымдық бөлімшелердің сатып алулар және сатулар нәтижесінде туындайтын ақша қаражаттарының жиынтық түсімдері мен төлемдері бөлек берілуге және инвестициялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктелуі тиіс.
37. Компания тұтастай алғанда кезең ішінде еншілес компаниялардың, басқа да құрылымдық бөлімшелердің сатып алуларына және сол сияқты сатып алуларына байланысты мына төмендегі сәттердің әрқайсысынан:
(а) сатып алу немесе сату кезінде жинақтап қарама-қарсы ұсыну;
(b) сатып алу немесе сату кезінде қарама-қарсы ұсынудың ақша қаражаттарымен немесе олардың баламаларымен өтелген бір бөлігін;
(с) еншілес компаниядағы немесе құрылымдық бірліктегі ақша қаражаттарының немесе олардың баламаларының сатып алынған немесе іске асырылған сомасын; және
(d) ақша қаражаттарын немесе олардың баламаларын қоспағанда, еншілес компаниядағы немесе құрылылымдық бірлігіндегі сатып алынған немесе іске асырылған активтер мен міндеттемелердің негізгі санаттар бойынша жиынтықталған сомасын ашуға тиіс.
38. Сатып алынған немесе сатылған активтер мен міндеттемелердің сомаларын жеке ашумен бірге еншілес компаниялардың немесе басқа құрылымдық бөлімшелердің сатып алуларынан немесе сатуларынан түскен ақша қаражаттары қозғалысының нәтижелері туралы деректер жеке ұсыну ақша қаражаттарының осы түсімдері мен төлемдерін басқа операциялық, инвестициялық немесе қаржы қызметінің нәтижесінде тундайтын ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерінен бөлуге көмектеседі. Сатудан ақша қаражатты қозғалысының нәтижелері сатып алудан ақша қаражаты нәтижелерінен шегерілмейді.
39. Сатып алу немесе сату кезінде қарама-қарсы ұсыну ретінде төленген немесе алынған ақша қаражаттарының жалпы сомасы сатып алынған немесе шығынға жазылған ақша қаражаттары және олардың баламалары шегеріле отырып ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте беріледі.
Ақшалай емес операциялар
40. Ақша қаражаттарын немесе олардың баламаларын пайдалануды талап етпейтін инвестициялық және қаржы операциялары ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептерден алынып тасталуы тиіс. Мұндай операциялар қаржылық есептілікте олар осындай инвестициялық және қаржы қызметі туралы барлық маңызды ақпаратты беруді қамтамасыз ететіндей түрде ашылуға тиіс.
41. Инвестициялық және қаржы қызметінің едәуір бөлігі, олар компания капиталының құрылымына және активтеріне ықпал жасағанымен де, ақша қаражаттарының ағымдағы қозғалысына тікелей әсерін тигізбейді. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептен ақшалай емес операцияларды алып тастау осы есептің мақсатына сай келеді, өйткені бұл баптар ағымдағы кезеңдегі ақша қаражаттарының қозғалысын туғызбайды. Ақшалай емес операциялар мысалдары мыналар болып табылады:
(а) не тікелей тиісінше міндеттемелер қабылдау, не қаржыны жалға алу арқылы активтерді сатып алу;
(b) акциялар шығару көмегімен компанияны сатып алу; және
(c) борыштық міндеттемелерді акцияларға конвертациялау.
Ақша қаражаттарының және ақша баламаларының құрамдас бөліктері
42. Компания ақша қаражаттарының және олардың баламаларының құрамын ашуы және оның баланста берілген баламалы баптарын бар ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебіндегі сомаларды салыстырып тексеруі тиіс.
43. Әлемнің әр түрлі елдеріндегі ақша қаражаттарын басқару практикасының және банк ережелерінің сан алуандығын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.