Топырақ табиғаты

Топырақ органикалық заттарды, өсімдіктер мен жануарлар қалдықтары ыдырауының әр түрлі дәрежесінде пайда болған зат гумус немесе қара топырақ деп аталады. В.В Дукучаев жіктеулерінде топырақ түрлері: тундыралық, күл түсті , ормандық сұр, қаратопырақ, қызғылт түсті, күрең түсті, сортаң толырақтар және үш негізді клкасқа біріктірілген қалыпты, өтпелі, бинормалды деп бөлді. әрбір топырақ түрі белгілі табиғи аймаққа сәйкес келеді деп есептеген
Топырақ - табиғи қатты зат және метосфераның жоғарғы қабаты. Топырақтың ластану масштабы мен территориялық аумағы бойынша әртүрлі құбылыстардан болады. Сондықтан оларды биондикаторлар болады. Сондықтан оларды биондикаторлар көмегімен анықтауда және бағалағанда әртүрлі алғышарттар және соған сәйкес әртүрлі тәсілдер қолданылады.
Адам үшін топырақтар негізгі рөлі өсірілетін азық-түлік өнімдерін өсіру. Топырақ елді-мекендердің микроклиматын жақсарту мақсатында жасыл желекті ағаштар өсіру үшін де қолданылады.
Топырақтың түзүлуіне 6 фактор әсер етеді.
1. Топырақ түзуші тау жынысы.
2. Жер бедері.
3. Ауа райы.
4. Өсімдіктер мен жануарлар.
5. Аймақтың гиологиялық жасы.
6. Қоғамның өндіргіш күші.
Әдетте ауа райы ылғал мөлшеріне қарай, әр жерде жәндік өсімдік микроорганизмдер тіршілік етеді. Оларың әрекетінен топырақ түзіледі.

1. Топырақты ластайтын факторлар физикалық химиялық және биологиялық болады. Ластаушы заттар топыраққа әр түрлі жолдар арқылы түседі: табиғи және жасанды. Топырақта көмір, күкүрт, фосфор қышқылының және басқа қышқылдардың әртүрлі тұздары бар.
Топырақтың ластануы төмендегідей болады:
1. Топырақтың кең масштабты территориялық ластануы, ол детальды идентификацияланбайтын көптеген жеке ластану орындарынан болады.
2. Шектелген территориялық ластану жағдйда елге танымал не онша көп біле бермейтін шектелен территориялық ластанған орындарынан айда болады.

Пайдаланған әдебиеттер:

1. Вайнерт Э «Биоиндикация загрязнений наземных экосистем»
Москва «Мир» 1988.
2. М. Мамыш «Топырақ және өсімдік экологиясы»
Алматы, 1997.
3. Бейсенова Ә.С. Шілдебев Ж.Б. Сауытбаева Р. К. «Экология»
Алматы, 2001.
4. КенесариевУ. Жахажов Н.Ж.
«Экология және халық дкнсаулығы»
Алматы, 2003.
5. Сағынбаев Е.Н «Экология негіздері»
Алматы, 2003.
6. Исаханов Е.Ә. Мұсаев Т.С. «Топырақ механикасы»
Алматы, 1994.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

I. Кіріспе
Топырақ табиғаты
II. Негізгі бөлім
1. Топыраққа жалпы сипаттама
2. Топырақтың ластануы
3. Топырақ түрлері
4. Топырақ құрамы
5. Топырақ құрылымы

III. Қорытынды бөлім

Топырақ органикалық заттарды, өсімдіктер мен жануарлар қалдықтары
ыдырауының әр түрлі дәрежесінде пайда болған зат гумус немесе қара топырақ
деп аталады. В.В Дукучаев жіктеулерінде топырақ түрлері: тундыралық, күл
түсті , ормандық сұр, қаратопырақ, қызғылт түсті, күрең түсті, сортаң
толырақтар және үш негізді клкасқа біріктірілген қалыпты, өтпелі,
бинормалды деп бөлді. әрбір топырақ түрі белгілі табиғи аймаққа сәйкес
келеді деп есептеген
Топырақ - табиғи қатты зат және метосфераның жоғарғы қабаты.
Топырақтың ластану масштабы мен территориялық аумағы бойынша әртүрлі
құбылыстардан болады. Сондықтан оларды биондикаторлар болады. Сондықтан
оларды биондикаторлар көмегімен анықтауда және бағалағанда әртүрлі
алғышарттар және соған сәйкес әртүрлі тәсілдер қолданылады.
Адам үшін топырақтар негізгі рөлі өсірілетін азық-түлік өнімдерін
өсіру. Топырақ елді-мекендердің микроклиматын жақсарту мақсатында жасыл
желекті ағаштар өсіру үшін де қолданылады.
Топырақтың түзүлуіне 6 фактор әсер етеді.
1. Топырақ түзуші тау жынысы.
2. Жер бедері.
3. Ауа райы.
4. Өсімдіктер мен жануарлар.
5. Аймақтың гиологиялық жасы.
6. Қоғамның өндіргіш күші.
Әдетте ауа райы ылғал мөлшеріне қарай, әр жерде жәндік өсімдік
микроорганизмдер тіршілік етеді. Оларың әрекетінен топырақ түзіледі.

1. Топырақты ластайтын факторлар физикалық химиялық және биологиялық
болады. Ластаушы заттар топыраққа әр түрлі жолдар арқылы түседі: табиғи
және жасанды. Топырақта көмір, күкүрт, фосфор қышқылының және басқа
қышқылдардың әртүрлі тұздары бар.
Топырақтың ластануы төмендегідей болады:
1. Топырақтың кең масштабты территориялық ластануы, ол детальды
идентификацияланбайтын көптеген жеке ластану орындарынан болады.
2. Шектелген территориялық ластану жағдйда елге танымал не онша көп біле
бермейтін шектелен территориялық ластанған орындарынан айда болады.
3. Топырақтың локальды өте шектеулі ластануы, жеке оранизмдерге, қысқа не
ұзақ уақытқа әсер етуі.

Топырақтың ластануы екі формада болады:
1. Физикалық өзгеру - әртүрлі, әсіресе механикалық әсер ететін
агенттермен байланысты, негізінен белгілі бір экожүйелерге едәуір күш
түсіре отырып, ризосфераға әсер етеді, олар химиялық өзгерістерімен
байланысты болуы мүмкін немесе осындай өзгерістерге әкеліп, соғуы
мүмкін.
2. Химиялық ластану – газ, ерітінді немесе қатты заттардың әсерінен
болады.
Топырақтың физикалық және химиялық өзгеруі: Өңделмейтін топырақ жағдайында,
яғни табиғи экожүйелерде антропогенді физикалық әсердің өзгеруі шамалы
болады. Антрпогенді, яғни қатты өзгермеген топырақтарда физикалық әсе етуі
жоғары деңгейде болады.
Топыраққа физикалық әсер етудің себептеріне мыналар жатады:
1. Тура механикалық әсер ету;
а) топырақ қабатына жоғарғы қысым беру;
б) топырақтың жыртылу қабатына жүргізілген ерекше агротехникалық
шаралар;
2. Топырақтың алмасуымен байланысты процестер:
а) су эрозиясы;
б) залалды тау жыныстары (радиациядан бөлінетін улы заттар);
Топырақтың химиялық ластануы - өзінің сандық және сапалық қатынасы
жағынан физикалық өзгерудің барлық нүктелерінен асып түседі. Мұнда тура
және жанама ластануын шектеу көп жағдайда мүмкін емес. Топырақтың химиялық
ластануы әртүрлі себептерден болады. Агрегаттық жағдайына және
ластандырушылардың әсер ету тәсілдеріне байланысты төмендегідей топқа
бөлінеді:
1. Газдар – күкіртті өндіріс қалдықтары, азат тотығы галогендер.
2. Шаң-тозаңдар – күл, әктас, ауыр металдардың шаңдары және т.б.
3. Тұздар – мұз еру үшін қыста көшеге себілетін тұздар.
4. Органикалық газдар мен сұйықтар - әртүрлі мұнай өнімдері.
5. радиоактивті жауын-шашын.
Топырақтың физикалық және химиялық қасиеттері бойынша химиялық
ластанудың деңгейі мен формасы әртүрлі болады, бұл биоиндикация үшін
маңызды. Себебі, оның биоценозға әсер етуі, түзуі тәуелділікте болмайды.
Биологиялық деңгейде стрессор қарқындылығы мен торпырақты буферлеу жүйесіне
әсер ету реакциясы маңызды орын алады.
Күкірт газымен ластану – далалық жағдайда ластану басқа да газдармен
немесе шаң-тозаңдармен бірге болады. Сондықтан дәл оның әсерін анықтау
мүмкін емес. Күкірт газының әсерінен ластану қарқындылығына байланысты
топырақтың беткі қабатының қышқылдануы арқылы анықталады.
Шаң-тозаң және күлмен ластану топыраққа және жер бетіндегі экожүйелерге
шаң-тозаң әсері өзінің шығу тегі мен құрамы бойынша бөлінеді. Шаң-тозаңмен
ластану негізі екі бағытта әсер етеді:
1. Жалпы ластану;
2. Металдардың ластануы.
Осы екі ластану формасы бір-біріне тәуәлсіз немесе кейбір
жағдайларда бірігіп әсер етеді. Орталық Еуропаның кеңістіктерінде тозаңды
әктас қалдықтарының әсері зор, олар қышқылдық топырақтарды пайдаланады,
осындай өзгерістер фитоценоздар мен органикалық заттарды ыдыратып,
топыраққа тіршілік ететін организмдер тобына теріс әсер етеді. Ауыр
металдары бар шаң-тозаңдардың топырақтағы көптеген организмдердің
сезімталдығына байланысты. Адамзаттың әсерінен ауыр металмен ластанған
топырақ көп аудандарда кездеседі, мұнда микроэлементтер концентрациясы
макроэлементтер деңгейіне дейін көтеріледі, мұндай жерлерде тек қана ауыр
металдарға тән өсімдіктер өседі.
Антропогендік ластану жағдайларда өсімдік және орман шаруашылығы
өсімдіктерінің ауыр металдарға төзімділігініңмаңызы өте зор. Оны тексеру
үшін бірнеше тәсілдер қолданылады. Мысалы: тамыр мүшелерін салыстырмалы
түрде қарастыру, протоплазманы слыстырмалы түрде қалыптастыру,
өсімдіктердің органдарын салыстырмалы түрде қарастыру.
Топырақтың ластануы екі жолмен жүреді:
1. Глобальды.
2. Аймақтық шектелген ластану.

Атмосфералық ауаның ұзақ ластануына мәдени және өсімдіктердің сезімталдығы
(1-кесте).
+ аз сезімталды
++ сезімталды
+++ өте сезімталды
. реакция белгісіз.
Топырақ пен ауаның ластануын бағалауда тест-объекті ретінде кресс-
салатты қолдану.
Керекті құралдар: кресс-салаттың 50 дәнегі, петри табақшасы, фильтр
қағазы және топырақ.
Кресс-салат өте тез дамып өсетін өсімдік. Оны петри табақшасына,
өскіні шыққан күнге дейін бақылау жүргіземіз. 10 күн бақылаймыз.

1-кесте
SOHF NHHCL CHПероксиаце O[pic
CLтилнитрат ]
Люцерна +++ + . . . . .
Гречиха +++ . . . . . .
Горох +++ . . . . . .
Клевер +++ . . . . . .
Виноград . +++ . . . . .
Ландыш . +++ . . . .
Гладиолус . +++ . . . . .
Касатик . +++ . . . . .
Тюльпан . +++ . . . . .
Нарцисс . +++ . . . .
Лук репчатый . +++ . . . . .
Лук-порей . +++ . . . . .
Петрушка . +++ . . . . .
кудрявая
Гододендрон . +++ . . . . .
Смородина . . ++ +++ . . +++
Шпинат . . ++ +++ . . +++
Фасоль . . . +++ . . .
Махорка . . +++ . . . .
Латук . . . +++ +++ . .
Томат . . . . +++ . .
Петуния . . . . +++ . .

Егер топырақ пен ауада улы газдар мен заттар болатын болса,
өскіннің өсу қарқындылығы бірден тоқтайды немесе аз топырақ шығарады.
Далада ашық алаңдарда, грунттарға отырғызуға және бақылау жүргізуге болады.
Қалалы жерде автотранспорттан көп газ бөлінетін аймақтарда бұл
өсімдіктерді өсіру қиын. Бұл кресс-салат газды-түтінді аймақтарда
индикаторлық қасиет көрсетеді. Өскіннің бойы мен көк желегіне қарай топырақ
пен ауаға беруге болады.

Ауыр металдардың топырақтарды ластандыруы

Ауыр металдар қатарына атомдық салмағы 50-ден артық, Менделеев
периодикалық кестесінің 40-тан астам химиялық элементтері жатады. Тірі
организм үшін ауыр металдардың бәрі бірдей зиянда емес. Уыттылығы,
табиғатта таралуы және адамдардың, жануарлардың,өсімдіктердің организмі
үшін топырақта жиналу қабілеті бойынша айтылған ауыр металдардың тек қана
12-сі қоршаған ортаны ластағыш, организмдерді улағыш зиянды болып саналады.
Олар – сынап, қорғасын, кадлий, мышьяк, мыс, ванадий, қалайы, мырыш,
молибден, кобальт, никель элементтері. Бұлардың ішінде ең күшті улағыш
металдарға сынап, қорғасын және кадлий жатады, сондықтан бұл металдар
қоршаған табиғи ортада, оның ішінде топырақ және өсімдік құрамында ерекше
қатаң бақылануы тиіс. өндіріс кәсіпорындарының топыраққа сіңетін ең қауіпті
улы қалдығы сынап қоындылары болып саналады. Бұл элементтер топырақтың
беткі қабатында жиналады.
Ауыр металдардың залалсыз шекті мөлшерлері төмендегіше (мгкг) қорғасын
– 20, сынап – 2, мыс – 40, марганец – 1500, мышьяк – 2, никель – 45, фтор –
200, сурома – 5, бор – 25, кобальт – 50, селен – 10.
Топырақтың, ауыр металдармен ластануы агроценозда өсімдіктердің
өнімділігін төмендету, табиғи қалыптасқан фитоценоздарды бұзу, өсімдік
организміне ерекше тератологиялық өзгерістер енгізу және ауыл шаруашылық
өнімдердің гигиеналық сапасын төмендету арқылы белгілі.

Топырақ түрлері
Топырақтар. Жіктеу атты 25100-82 ГОСТ мемлекеттік стандартқа сәйкес
және құрылымдық байланымдардың сипатына байланысты топырақтың пайда болуына
(генетикалық жағынан бөлшектеу), түзілім жағдайына, құрамы мен құрылыстық
қасиетіне қарай екі класқа: жартасты және жартасты емес болып бөлінеді.
Жартасты топырақтар (қатты құрылымдық байланымды топырақтар) төрт
топқа: магмалық, метаморфикалық, шөгінді және жасанды (табиғатында терең
жатып өзгеріске ұшырағандар) болып бөлінеді. Граниттер, диориттер,
базальттар біршама көп тараған магмалық жыныстар, ол гнейстер , кварциттер
және кристалды тақтатастар, метаморфикалық жыныстар болып табылады.
Цементтелген шөгінді жыныстарға құрғақ тастар, конгломераттар, брекчиялар
жатады. Қатты құрылымдық байланымдар цементтелу, силикатану жолымен және
басқа да амалдар мен адамдар жасаған жартасты жасанды топырақтар деп
атайды.
Жартасты емес топырақтар (қатты құрылымдық байланымы жоқ топырақтар)
төмендегі топтарға бөлінеді: ірі сынықтылар – валунды, жұмыртасты және
қиыршық тасты топырақтар; құмдылар – қиыршақ құмды, ірі, ірілігі орташа
ұсақ және шаңды құмдар; шаңды – саздылар-құмдақтар, саздақтар және саздар;
биогенділер – лай, шымтезек, топырақтар (жер қыртысының сыртқы қабатын
құрайтын және құнарлылық қасиеті бар табиғи түзілімдер; жасанды топырақтар
– механикалық әсер арқылы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.